DE ZAAK VAN DE ACHT Wapenhandel haalt opgelucht adem Blik in de weekbladen HP ■KQ2CE&3BB Teleurstelling na VN-zitting over ontwapening deïïjd EISEVIERS DONDERDAG 6 JULI 1978 PAGINA 15 De verhouding tussen ouders en hun kinderen ligt in elk gezin anders. Er liggen ontelbaar veel nuances tussen van de ene kant ouders die hun kinderen ver waarlozen en aan de andere kant ouders voor wie niets an ders op de wereld meer bestaat dan hun kinderen. Tot mijn verbijstering vernam ik dat één miljoen kinderen tot 15 jaar dit jaar niet op vakantie gaan. Dat kan weer veel oorzaken heb ben. De VARA-ombudsman had het er onlangs over. Als een belangrijke oorzaak noemde hij de steeds vaker voorko mende echtscheidingen waar bij geen van de ouders de ver dere opvoeding van de kinde ren op zich wil of kan nemen. Die kinderen komen dan in de tehuizen terecht. Een mooi ini tiatief heeft de leiding van een van die tehuizen genomen door de 150 kinderen een paar we ken naar Spanje mee te nemen, naar een tehuis aldaar, waarvan de kinderen die weken naar Nederland komen. Hoe de op voeding geweest is blijkt soms heel duidelijk uit de verhou ding die er bestaat tussen de kinderen die al van huis zijn en hun alleen achter gebleven ou ders. Hier dan een merkwaar dig maar authentiek verhaal. In 1937 trouwden ze en begonnen een rijwiel bedrijf met werk plaats in Oegstgeest. De zaak floreerde. Zo kregen ze het al- leen-verkóoprecht van een be kend merk voor een uitgebreid districht. In een vlot tempo van 1938 tot 1951 werden de kinde ren geboren, vijf jongens en drie meisjes. Het laatste was een zesdemaands kindje en woog twee pond bij de geboor te. In die jaren beleefde Ne derland een moeilijke tijd van werderopbouw. Er werd veel reclame gemaakt voor emigra tie. Vooral Canada was in. Zij verkochten hun bedrijf en een inmiddels betrokken losstaand huis en emigreerden naar Ca nada, vooral met het oog op de toekomst van hun kinderen. Hun eerste woonplaats was Winnipeg. Daar ging hij wer ken in een champignon-kwe kerij en zij maakte zich ver dienstelijk o.m. door met haar kinderen een mini-koortje te vormen dat uitzendingen gaf voor de Canadese t.v. Na enige tijd verhuisden zij naar Van couver. Daar ging het al beter. En zij dorsten, alweer na een paar jaren, de sprong te wagen naar Amerika. Ze vestigden zich in San Pedro, 25 mijlen van Los Angeles in Californië. Daar ging hij werken bij een groot wasserij-bedrijf. Hij doet dat nu nog twee dagen per week hoe wel hij al bijna 70 is. Zij werd lerares en bleef dat 15 jaar. Met de kinderen ging het goed. De oudste, nu een vrouw van 40 jaar, trouwde en ging in Canada wonen, waar haar man een be langrijke baan heeft bij de Ca nadese t.v. De jongens kwa men, de een na de ander, ook prima terecht. Merkwaardig genoeg allemaal in Canada. De twee jongsten, allebei meisjes, bleven in San Pedro. De jong ste is nu 27 jaar. Door Piet Wesseling De ouders, alleen achtergeble ven, wilden uit het grote huis, dat ze al die jaren gehuurd had den en zochten een goed gele gen bungalow. Ze vonden hun droomhuisje. De moeilijkheid was hoe ze het zouden moeten financieren. Na veel passen en meten en rekenen dorsten ze het aan. De makelaar eiste 3000 dollar als eerste aanbetaling én hij hield zich het recht voor om het huis aan een ander te ver kopen wanneer die zich binnen drie maanden aandiende. In tussen mochten ze de bunga low vast betrekken. Ze deden het, zij het niet zonder een beetje angst, zoals te begrijpen. Anderhalve maand ging alles goed. Toen bracht de post op een morgen een grote aangete kende brief van de makelaar plus een notaris. Hun werd on der veel excuses meegedeeld dat er zich inderdaad een koper had aangediend die méér wilde betalen. De conclusie lag voor de hand. Zij moetsen het pand zo snel mogelijk verlaten wan neer de nieuwe koper dat eiste. De twee mensen waren er ka pot van. Zo maar 3000 dollar kwijt en geen woonruimte. Wel bevatte de brief een p.s. waarin aandacht werd gevraagd voor een ingesloten bijlage. Na een uurtje groot verdriet besloten zij de bijlagen even in te zien. Daarin lazen ze tot hun stijgen de verbazing, dat de nieuwe ei genaar as: "The Company of Eight", (het bedrijf van de acht) Deze vroeg hen in hun bungalow te blijven wonen, zolang als zij dat wensten. Alles, huis en gro te voor- en achtertuin konden ze beschouwen als hun eigen dom. Op één voorwaarde: ze mochten zich absoluut niet meer met de betaling be moeien, die was door The Company geregeld. Ook de 3000 dollar kregen ze terug. Wanneer ze ooit zouden ver huizen dan wilden ze wel zo goed zijn The Company op de hoogte te stellen. Daaronder een groot indrukwekkend stempel én: de namen van hun acht kinderen De ouders zijn op het ogenblik in Nederland, om gedurende vier weken oude kennissen en fa milieleden op te zoeken. Zij waren vol van hun kinderen. De moeder zei: werkelijk, wij hebben alléén geleefd voor on ze kinderen. Zij zijn alles voor ons. Ik vroeg mezelf af of die liefde wel heel en al wederkerig zou zijn. Maar het verhaal van The Company of Eight nam el ke twijfel weg. Dit merkwaar dige verhaal zal de grootste pessimist toch wel even doen glimlachen. En zou het helemaal waar zijn? Och, laat ik U de naam dan maar noemen. Het gaat om de familie W. Karpes. Zij noemt haar eigen naam niet zo graag, want hij klinkt ginds een beetje Duits. Zij heet van haarzelf n.l. Wesseling. Dank u. De Tiende Speciale Zitting van de Verenigde Naties is voorbij. Twee dagen later dan voorzien gingen de 149 delegaties, na zes weken over ontwapening in de we reld te hebben gesproken, weer naar huis. Het doku- ment, dat nu ter tafel ligt, wijkt sterk af van wat aan vankelijk de bedoeling was. Geen concrete plannen voor de toekomst, waar de landen zich gebonden ach ten, maar een slap aftreksel met vage beloften, waar mee men nogal wat kanten op kan. De wapenhandelaars kunnen weer opgelucht adem halen. Er is geen vuiltje aan de lucht, hun werkgele genheid is voorlopig niet in gevaar. De wereld gaat rustig door met 400 miljard dollar per jaar aan bewa pening uit te geven. Is dat het enige resultaat van deze algemene vergadering van de V.N.? Het moet gezegd, niemand mocht in de gemoede ver wachten, dat als gevolg van de vergadering direkte ontwapeningsactiviteiten zouden plaatshebben, maar zeker wel overeenstemming over volgende stappen en krachtige impulsen daartoe. Les Een van de redenen van het ge ringe resultaat is dat de landen naar algemene instemming met de slotverklaring zochten, in plaats van dat een tekst met meerderheid van stemmen werd opgesteld. Nu verwaterde de inhoud steeds verder. Het streven naar algemene in stemming, waarvan ook de Ne derlandse regering voorstan der was, ging uit van de ge dachte, dat autonome landen niet dan met instemming tot wapenbeheersing zouden ko men. Achteraf en als les voor de toekomst moeten daarachter vraagtekens worden geplaatst. In diepste zin gaat het om de politieke wil van de landen. En» die was er, ondanks alle mooie woorden, niet. Bovendien stond men te weinig onder druk van de publieke opinie Vier weken geleden, halverwe ge de bijeenkomst, waren de eerste tekenen van naderende problemen al zichtbaar. Al gauw bleek, dat de Sovjet-Unie de grote dwarsligger was. In feite wilde dat land alles bij het oude laten; er moest een We reldontwapeningsconferentie plaatsvinden. Daarvoor wer den reeds lang bekende voor stellen gedaan terwijl allerlei formele zaken aan de orde wer den gesteld, die grote vertra ging veroorzaakten. Reeds toen werd duidelijk, dat de bijeen komst in tijdnood zou komen Maar dat ook andere landen meer hun eigen belang, dan dat van anderen op het oog had den, zal hieronder blijken. De gedelegeerden hadden vanaf de opening van de bijeenkomst op 23 mei, twaalf dagen lang geluisterd naar de opvattingen van staatshoofden, minister presidenten, ministers of am bassadeurs van de verschillen de landen over wat er op het gebied van de ontwapening moest gebeuren. Landen, die midden in een oorlog betrok ken waren hadden nog betere ideeën dan de andere, al was het vaak zo, dat vooral naar de grote mogendheden werd ge wezen. Die moesten maar eerst eens beginnen. Zo onredelijk was overigens deze houding niet. De Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, China, Frankrijk, Engeland en West-Duitsland nemen immers driekwart van de 400 miljard dollar, die de we reld aan de bewapening uit geeft, voor hun rekening. Van de andere kant richtte de in ternationale wapenhandel zich in 1977 voor driekwart op de landen van de Derde Wereld. De wapens worden in de rijke landen vervaardigd en de om zet bereikte een bedrag van 20 miljard dollar. Daarmee namen de arme landen 20% van alle militaire uitgaven voor hun re kening en dat, terwijl zoveel honderden miljoenen in die landen van een bestaansmini mum leven. Het bewapeningsprobleem raakt dus alle landen, niet alleen de rijke. Dat zou in de bijeen komst in New York ook meer hebben moeten doorklinken. Particuliere ijveraars voor ont wapening aldaar bekritiseer den bovendien de schamele behandeling van de media, die deze speciale zitting zou heb ben gehad. "De wereld ligt nog niet wakker van het probleem," vond men. Zo zijn in feite maar twee positie ve punten van de bijeenkomst te melden. Allereerst is het niet zonder bete kenis, dat zoveel landen zolang uitsluitend over ontwapening hebben gesproken. In de V.N. kunnen weliswaar geen beslui ten, b.v. op het gebied van ont wapening vallen, die de landen zouden binden. Dat zou wel kunnen in de door de Sovjet- Unie gewenste Wereldontwa peningsconferentie, maar daarvoor achtte men de tijd nog niet rijp. De wereldwijde dis cussie is echter op gang geko men, zal in het najaar tijdens de algemene vergadering worden voortgezet, terwijl over drie jaar weer een Speciale Zitting zal plaatsvinden. Het onder werp zal de landen voortaan blijvend bezighouden. Het meest concreet nog is het feit, dat de sinds 1959 in Genève plaatshebbende Ontwape ningsconferentie zal worden georganiseerd. De bezwaren tegen de huidige gang van zaken waren, dat de twee supermogendheden sa men het voorzitterschap be kleedden, waardoor deze lan den te veel konden domineren. De stoel van Frankrijk was om die reden al vanaf het begin leeggebleven. omdat Charles de Gaulle, de toenmalige Fran se president, zich in die positie niet wenste te schikken. Hij had daarin wel gelijk, maar daardoor onttrok Frankrijk zich als kernwapenland aan het beraad. Daardoor ook kon op het gebied van de nucleaire bewapening geen redelijk re sultaat worden bereikt en be gonnen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten eigen bilate rale besprekingen (SALT). Ge nève kwam mede daardoor de laatste jaren helemaal op de achtergrond. Nu het exclusieve recht op het voorzitterschap wordt vervangen door een roulerend voorzitterschap on der de leden, zal Frankrijk weer aan de onderhandelingen mee doen. Het aantal leden zal met een klein aantal worden uitge breid, terwijl niet-leden voor problemen, die hen betreffen, mogen meepraten. Dit nieuwe gedemocratiseerde ontwape ningscomité kan aan de ont wapening in de wereld nieuwe impulsen geven. Dat is winst. Zoals bekend staan in het inter nationale verkeer tussen de landen de factoren van econo mische en militaire macht voorop. Soms speelt ook de publieke opinie een belangrij ke rol. Dan moet het onderwerp wel voldoende in de belang stelling staan of de publieke opinie kans krijgen zich te ui ten. Zoals gezegd, de publieke opinie speelde in New York niet erg mee, zodat tijdens de onderhandelingen het machts denken centraal stond en het wederzijds vertrouwen ver was te zoeken. Geen wonder dat het cynisme over de kansen voor ontwapening groot was. Wie zag hoe de ruilhandel in New York over de tekst van de slot verklaring, vooral de laatste drie dagen en nachten, plaats had, kon met moeite zijn erger nis verbergen. Vooral de kern- wapenstaten treden op de voorgrond. Zij beschikken immers over militaire en eco nomische macht en demon streerden die onbeschaamd en zonder "terughoudendheid. Ik zal een en ander nader illustre- De Sovjet-Unie Gromyko hield in het begin van de speciale zitting een gema tigde rede (na de scherpe aan val van de plaatsvervangende president van de Verenigde Staten Mondale). Hij herinner de aan de gewenste Wereld ontwapeningsconferentie, bracht de neutronenbom weer ter sprake en toonde zich voor stander van een ongewijzigde Geneefse Ontwapeningsconfe rentie. die sinds 1959 in feite zo weinig had opgeleverd. Na de "vertragingsmanoeuvres in het begin van de onderhande lingen. bleek, dat de Sovjet- Unie niet wilde, dat een nieuw actieprogramma tot stand zou komen. Vanuit deze absoluut negatieve opstelling ging de Sovjet-Unie bij wijze van con cessie aan het eind van de pe riode tenslotte akkoord met de hierboven aangeduide verbete ring en ombouw van het Ge neefse overleg. Het concrete actieprogramma was echter wel van de baan. Frankrijk De terugkeer van Frankrijk aan het ontwapeningoverleg is het belangrijkste resultaat van de zes weken. Maar niets voor niets in het internationale ver keer. De onderhandelingen over een volledig verbod van Door Ton Frinking lid Tweede Kamer CDA kernproeven tussen de Sovjet- Unie en Verenigde Staten wa ren al ver op dreef. Frankrijk zegt thans daaraan niet te zul len meedoen, omdat de beide andere landen op dat gebied een grote voorsprong hebben en Frankrijk niet onder wil doen. Toch zou een volledig verbod op kernwapenproeven de eerste stap naar de afbouw van de kernbewapening kun nen betekenen. Machtsstreven, eigenbelang en een te zwakke Franse publieke opinie op het gebied van ontwapening spe len elk hun eigen rol. China De minister van Buitenlandse Zaken van China hield in de eer ste periode een keihard betoog tegen met name de Sovjet-Unie Veel voorstellen op het gebied van ontwapening kwamen echter niet over de lippen van minister Huang Hua. Toen de onderhandelingen be gonnen zeiden de Chinezen: "Wij hebben niet aan de voorbereidin gen meegedaan, wij zijn het dus in principe niet met de voorlig gende tekst eens. Gaan jullie je gang maar, wij zullen wel zien wat er op tafel komt." Zo behoef den de Chinezen zich nergens over uit te spreken en bleven zij zonder verplichting ten opzichte van de eindtekst. Ook de voor stellen over de herziene Geneefse Conferenties zijn de Chinezen zonder commentaar gepasseerd. Ingewijden leiden daaruit af, dat China (het vijfde kernwapen- land) misschien toch aan de nieuwe opzet zullen gaan mee doen. Maar de Chinezen zelf zwijgen daarover. De Verenigde Staten "Zonder schade uit deze zitting zien te komen", zei een Ameri kaans diplomaat in New York. Amerika wilde geen concessies doen, die haar belangen konden schaden en die lagen vooral bij de besprekingen in SALT (gericht op nucleaire wapenbeperking) en MBFR (wederzijdse afbouw van bewapening van Oost en West). Enige tegemoetkomendheid was wel onvermijdelijk, maar verder moest het gehele vraagstuk op termijn en zeker onder voldoen de eigen controle blijven. Daar om ook kwam president Carter zelf niet naar New York. Er viel niets bijzonders te vertellen. Ook het groeiende verzet in de Ver enigde Staten tegen een volledig verbod op proeven met kernwa pens heeft de kleine hoop op het begin van de zitting op een spoe dig akkoord weer doen verdwij nen. De modernisering van kernwapens kan weer doorgaan en de jongste berichten over de stilzwijgende verbetering van tactisch nucleaire wapens doen het ergste vrezen. Troostprijs voor de andere landen: ook Ame rika stemde in met het loslaten van zijn positie in Genève. Of ik nu toch ook cynisch ben? Neen, ik ben eerder teleurgesteld over het magere resultaat. Cy nisme leidt tot niets en dat is bij dit onderwerp niet verantwoord. Het ombuigen van de bewape ningswedloop naar ontwapening zal vrees ik veel tijd vergen, tien tallen jaren. Maar zonder een meer geïnteresseerde publieke opinie zal het Westen voorlopig niet veel verder gaan dan in de afgelopen weken is gedemon streerd. Toch gaat het om de bedreiging van de mensheid door nucleaire wapens en in de arme landen vooral om de rechten van de mens, die daar meer in het geding zijn dan de opbouw van strijd krachten. Terugblikkend naar de laatste zes weken kan ik me wel vinden in de benadering van de Zweedse vrouwelijke staatssecretaris Inga Thorsson. Zij gaf de supermo gendheden de schuld, dat tijdens de speciale zitting niet in positie ve en constructieve zin was ge werkt. De oorzaak daarvan was de verslechtering in de relaties tussen de supermachten. Daar om was er nog geen SALT 2-ak- koord, geen verdrag over een volledig verbod op proeven met kernwapens en geen voortgang in de onderhandelingen over een verdrag op het bezit van chemi sche wapens. Hadden deze ver dragen of een uitzicht op deze verdragen tijdig voor de zitting op tafel gelegen, dan was de bij eenkomst in een betere stem ming begonnen en zouden niet zoveel delegaties zich opgesloten hebben in halstarrige en tegen strijdige opstellingen gedurende het proces van onderhandelin gen. Voordat een tweede zitting zal plaatsvinden moet resultaat zijn bereikt in SALT 2, moet SALT 3 zijn begonnen, moet er een volledig verbod op kern proeven zijn, moet het chemisch verdrag zijn afgesloten en moet begonnen zijn met nucleaire ontwapening. Een en ander ont slaat de andere landen niet van hun eigen verantwoordelijkheid Soms was er tijdens de zitting een lichtpuntje. De secretaris-gene raal van de V.N., Kurt Waldheim, stelde voor om de defensiebegro ting met 0,1% te verminderen en het vrijkomende bedrag te be stemmen voor ontwikkelings hulp. Iran besloot daarop dit per centage. dat neerkwam op 7 mil joen dollar, inderdaad van de de fensiebegroting af te trekking en te bestemmen voor het Interna tionale Jaar van het Kind. Nu zegt iederen weer Iran met zijn om vangrijke defensiebegroting kan dat gemakkelijk doefi. Maar of dat nu waar is of niet Iran deed het dan maar. Egypte zal Iran volgen, terwijl India, Canada en Sri Lanka het voorstel nog in be raad houden. Zouden de NAVO-lamlen het voorbeeld niet kunnen volgen? MACA7.INF, Het begint echt zomer te worden. Zelfs Elseviers Magazine blijft deze week onder de 100 pagina's. En als het kabinet-Van Agt niet met de bezuinigingsnota was ge komen, is het de vraag hoe het blad was volgekomen. Dat geldt overigens wel voor meer weekbladen deze week. Elsevier weet trouwens waar de naam van de ombuigingsnota aan is ont leend. Bestek '81 is gewoon een afkorting van Beste Kiezers. Minister Andriessen van financiën wordt over de nota aan de tand gevoeld door Frans de Lugt. Uit de woorden van de minister proef je dat er nog wel het een en ander aan de voorstellen van het kabi net kan worden bijgesteld. "Het is voor elke regering onmogelijk om voorstellen door te drukken dwars tegen de samenleving in", aldus Andriessen. Een van de mensen met wie het ka binet het het meest aan de stok zal krijgen is de ABVA-voorzitter Jan Dutman. René de Bok onder zocht de "militante metamorfo se" van Dutman. Hij zou niet in staat geweest zijn, tegenwicht te bieden aan de radicaliserende krachten binnen de ABVA. "Hij onderging de frustratie van de boodschappenjongen die zelf een boodschap wil uitdragen. Maar zijn verterende machtshonger, zijn ambitie hield hem daar, waar hij hoog in het zadel zat. Daar ligt het fundament van zijn revolu tionair elan". En zo bazelt "psy chiater" De Bok nog een paar kolom vol. Pierre Huyskens, de naar Amster dam overgewaaide olijkerd uit het Zuiden, schrijft een stukje over de Tour de France. Leuke woordspelingen zoals een slager die het naar den vleze is gegaan. Je moet er maar opkomen. L/ri VRU NEDERLAND Vrij Nederland, vorige week duur der geworden, deze week dunner. Joop van Tijn en Piet Piryns be handelen de financiële nasleep van een valse start oftewel het fiasco van de Tour de France in Leiden. De redacteuren gingen praten met de juridische advi seurs Jan Karstens en Jos Lin- kens en Groenoordhal-directeur André de Jong. De laatste heeft inmiddels iets gevonden om Lé- vitan "terug te pakken". De Fransman krijgt namelijk nog 50 duizend gulden van de Leidse tourorganisatie. De oplossing van André de Jong: "We zouden eigenlijk dat geld midden in de Breestraat moeten leggen. En dan zetten we al die reclame die niet bij start mocht, er omheen. En dan zetten we Lévitan op een fiets, en dan moet hij erheen fiet sen. Dwars door het publiek heen. Ja, dwars er doorheen. En als hij het geld dan heeft, als hij het dan hééft, dan pikken we het af, en dan zeggen we: haha, dat telt lekker niet, het geld is geneu traliseerd". Martin van Amerongen heeft zich gestort op de problemen die er zijn rond het financiële Dagblad. De courantier Sijthoff heeft de redactie voor de tweede maal binnen een jaar voor een voldon gen feit geplaatst. En dat pikken de journalisten van een van Neerlands meest gezapige dagbladen niet. Van Amerongen voorspelt dan ook dat met nog een paar jaar de familie Sijthoff aan het bewind, de redactie van het financiële Dagblad de ar beidsdag zal beginnen met het zingen van de Internationale. De kleurenbijlage van VN is deze week gewijd aan TBR. De ru briek Terzijde heeft nog een toe passelijke tip voor de vele vakan tiegangers: "Een luier met een piasgootje om je nek helpt ook tegen de regen". De redactie van de Haagse Post is blijkbaar in zijn geheel op vakan tie. Het blad wordt deze week voor het grootste deel gevuld door losse medewerkers. Het omslagartikel over de CIA is overgenomen van het Ameri kaanse tijdschrift Playboy. Tom Eijsbouts, docent aan de School voor de Journalistiek en oud-buitenland redacteur van de Volkskrant schrijft een lezens waardig artikel over een nieuwe ontwikkeling in de journalistiek: - buitenlandcommentaren op de sportpagina. Het gaat hier over de verslaggeving rond de wereld kampioenschappen voetbal in Argentinië. Erg weinig aandacht besteedt de Haagse Post aan de grootste om buigingsoperatie sinds Lieftinck. Leon de Wolff gelooft niet dat de plannen van het kabinet-Van Agt onverkort zullen worden aan vaard en voorspelt de nodige moeilijkheden. Ischa Meijer schrijft in zijn week- boek ook over de Tour de France. Ditmaal geen reportage vanuit Leiden. Ischa woonde de finish van de tweede etappe bij, in de Franse provinciestad Saint- Amand les Eaux. Het bekende verhaal dat toch ieder jaar weer geschreven wordt. De Tijd ging praten met Harm van der Meulen, voorzitter van het CNV, de vakvereniging die nog het dichtst bij het kabinet-Van Agt staat. Ook hij is niet erg te spreken over het heilsplan van Van Agt: de laagste inkomens dreigen te veel de dupe te worden en er zijn te weinig garanties dat de matiging die de werknemers wordt opgelegd ook werkelijk tot meer werk zal leiden. Hoofdredacteur Arie Kuiper geeft- de journalist Harry van Wijnen een uitbrander, omdat hij te klakkeloos het bericht heeft ge publiceerd dat 38 kamerleden en 8 ministers een koopsompolis zouden hebben gehad. Verder in De Tijd extra veel aan dacht voor boeken en een portret van een wao-er.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1978 | | pagina 15