111 9
ifti
ZATERDAG 1 JULI 1978
EXTRA
PAGINA 19
TESSALONIKI - Dinsdagavond, 23.04 uur. Plotseling
donderend geraas, afgrijselijk gekraak, geschreeuw,
de aarde schudt, seconden lang, „sismos, sismos", een
aardbeving. We tasten naar elkaar, roepen namen. Een
smalle straat. We moeten eruit! Een vonkenregen,
vallend glas, de straatverlichting dondert naar bene
den, op een meisje. Na èèn minuut: dreunen, overal
dreunen, het is onbeschrijflijk. Het lijkt op een bom
bardement. Een nachtmerrie. Rechts stort een huis in.
Balkons breken van de huizen. Vonken. Stofwol
ken.
iVe zien niets meer. We rillen. Overal paniek. Huilende mensen. Gillen
de kinderenAuto's racen over de weg,over de stoep en padenze zijn
nauwelijks te ontwijkenBotsingenWeereen enorme dreunEen heel
flatgebouw stort in. Stofwolkenvallende brokstukken verpletteren
geparkeerde auto's. Vlug naar rechts! Nee. het kan niet. De gevel van
een oud gerechtsgebouw stort in. Eindelijk, het grote plein bij de
Jaarbeurs. Duizenden mensen. Weer beeft de aarde. Een man zakt
ineen na een hartaanval. Een vrouw heeft een miskraam. Mensen
vallen elkaar in de armen. Ze schreeuwenze bidden, ze zoeken naar
bekenden. „Waar is mijn man9' Mijn huis is geruineerd!"
Een kind slaapt in het park. waar het Griekse leger, na veel heen en we
opgezet. Foto boven: op de puinhopen zoeken brandweer en vrijwillige
van de slachtoffers tussen de
brokken cement en beton
Huisraad, een foto van een
verjaardag, een lachend gezin
een taart met zes kaarsen.
Het aantal doden valt moeilijk te
schatten. Journalisten worden
weggeslagen en uitgescholden
door de politie. Vooral als er
doden worden ontdekt. Het op
treden van de politie is ronduit
grof, zo niet fascistisch. Men
sen die om voedsel vragen of de
inspectie van hun huis, worden
afgesnauwd of met een kluitje
in het riet gestuurd. Anderen
moeten formulieren invullen
als ze een tent willen hebben,
en 17 drachmen betalen: 19
voor het formulier en 7 voor het
stempel. Als je een vriendje
hebt bij leger of politie, heb je
geluk gehad en krijg je een
tent.
Rampzalig
Voor de meeste overgebleven
rs - nog steeds trekken
i de stad uit - is de toe
stand rampzalig. Ze hebben
nauwelijks voedsel, water of
onderdak. Geld hebben ze ook
niet. Het zijn dag- of weeklo-
ners. Trouwens, in de winkels
in het centrum stijgen de prij
zen met het halve uur. Winke
liers wagen hun leven om er
geld uit te slaan. Tussen de
puinhopen van de oude markt
wordt groente verkocht. Elders
gaan gereedschappen en ra
dio's als broodjes de winkels
uit. De markthallen zijn deels
ingestort. De bevoorrading van
Noord-Griekenland stag
neert.
Zeker vijf flats staan op instorten
De fundamenten zijn aange
tast. De politie heeft de plaats
afgezet. Vele openbare gebou
wen, waarvan sommige nog
geen tien jaar oud, worden door
ambtenaren als levensgevaar
lijk aangemerkt. Bij nieuwe
aardbevingen kunnen ze in
storten. Dat gebeurt nadat drie
dagen lang honderden mensen,
onder wie ik zelf. er nnp hinnen
Drs. Tom Verheul, socioloog uit Utrecht en vroeger werkzaam in een
crisiscentrum, wilde er eens een tijdje uit, naar Griekenland. Hij kwam
in Tessaloniki terecht en beleefde daar de aardbeving die deze stad
enige dagen geleden teisterde. Hij werd letterlijk onder het puin be
dolven, kroop eruit en probeerde hulpteams te vormen. Vanuit het
zwaar geschonden Tessaloniki belde hij ons zijn schokkende ervarin
gen door.
„Zeker 6,5 Richter!", roept een
man. Na 600 aardbevingen in
èèn maand zijn de meeste in
woners van Thessaloniki wan
delende seismografen. Overal
auto's, afgeladen. Kinderen in
pyjama. Kinderen op het dak.
Iedereen die een auto heeft,
vlucht de stad uit. Een ware
exodus. Wegen raken verstopt.
Een agent probeert tevergeefs
het verkeer te regelen. Mensen
met dekens en thermosflessen.
Een licht kleurt onheilspellend
paars. Een autoradio geeft
nieuwsberichten. De auto
wordt bestormd. Niets over de
aardbeving. „Die godvergeven
politieke propaganda gaat ge
woon door!", roept een vrouw.
„De volgende keer stem ik
blanco!". Soldaten marcheren
in ganzepas de stad in. Sirenes.
De eerste ziekenwagens ver
schijnen. Ze kunnen er niet
door. Een vriend komt en doet
zijn relaas. Een flat van zeven
verdiepingen in de tang geno
men door twee aangrenzende
huizen, is ingestort. Een voor
bijgangster werd verpletterd.
Verdwaasd zoekende mensen
tegen de puinhopen.
We kunnen niets uitrichten zon
der materiaal. Hoog boven ons
schreeuwen mensen in halve
kamers. Gewonde mensen
vechten zich door de puinho
pen naar buiten. Een echtpaar
zit in een halte onder betonpla
ten. De vrouw kan eruit; ze is
lichtgewond. Haar man moet
zwaargewond achterblijven.
Omstanders halen zes gewon
den te voorschijn. Er moeten
veel mensen bedolven zijn. Ze
keken naar Italië-Oostenrijk.
Een eenzame, plaatselijk be
kende politieman sommeert de
mensen weg te gaan. Hij wordt
uitgescholden voor bulldog.
Een naam die hij heeft te dan
ken aan zijn optreden tegen
demonstranten. „Wat kom je
hier doen?! Dit is geen demon
stratie!", roepen de mensen.
Zuurstof
Eindelijk soldaten, verplegers.
Een gewonde krijgt zuurstof.
We spoeden ons naar de on-
heilsplek. Twee uur na de
aardbeving verschijnt de op
roerpolitie ter plekke. Via de
radio wordt bezitters van
bulldozers verzocht zich te
melden.
Eindelijk schijnwerpers. Om
half twee, twee en een half uur
na de ramp, arriveren de bull
dozers van het leger. Zij ram
men wild op de puinhopen in.
Er wordt kennelijk niet naar
overlevenden gezocht. De rot-,
zooi moet zo gauw mogelijk
worden opgeruimd. Als een
bulldozer wijkt, ligt er het lijk
van een man. Onthoofd door de
aardbeving of door de razernij
van het leger. De menigte
wordt wreed weggeduwd.
Flitslicht. „Waar is die ver
domdefotograaf?!. Grijp hem",
roept een uniform met drie
sterren.
Overal steekt betonstaal uit het
puin. Het is zo dun. De verant
woordelijke aannemer was een
dief. Hij is nu een moordenaar.
De gewonden worden naar zie
kenhuizen vervoerd. Daar zijn
ze evenmin veilig. De zieken
huizen zijn oud en staan op in
storten. Vele patiënten zijn met
bed en al in de tuin gevlucht.
Sommigen kermen van de pijn,
zonder de noodzakelijke ver
zorging. Familieleden en be
kenden stromen toe. Het leger
brengt tenten.
De verkeersstroom houdt aan.
Tienduizenden auto's. Een
chauffeur laadt zijn gezin in een
bus en verdwijnt. Tractoren,
driewielers, een vrachtauto
met koeien. Boeren met com
bines zijn verdwaald in het cen
trum. Een heksenketel is het.
Mensen van buiten de stad en
recreanten spoeden zich
nieuwsgierig de stad in. Alles
raakt vast. Het radiostation van
het leger Yenev bericht „Er
was een zware aardbeving. Een
oud huis werd vernietigd. Het
centrum van de aardbeving
was het Volvimeer".
Leugenaars
Mensen reageren verontwaar
digd. Niets over de dorpen bij
het meer. Niets over doden of
gewonden. Het was geen oud
huis. Om half drie wordt de
vrolijke muziek weer onder
broken. „Aardschok. 6,5 Rich
ter. Zes gewonden in een inge
stort huis. Twee doden door
een hartinfarct. Politie en leger
zoekt de plaats af naar overle
venden". De leugenaars. Wij
weten wel beter.
Het seismografisch instituut in
Athene zegt zich gedwongen te
voelen mede te delen dat min
der sterke nabevingen zullen
volgen. Dat zeiden ze na die
klap van 24 mei ook al. Door de
slechte voorlichting waren veel
mensen gelaten geworden
Onder de permanente trillin
gen van de laatste weken rea
geerden ze vannacht niet alert
genoeg. Ze bleven te lang in
hun huizen.
De radio slooft zich uit. De pre
fect van Saloniki heeft de nood
toestand afgekondigd. Het is
nergens aan te merken. De om-
roepster doet er nog een
schepje bovenop. „Het ram
penplan van de regering trad in
werking om 23.15". Ze liegt dat
ze barst. Want aan alles was te
merken dat er geen voorberei
dingen waren getroffen. Iro
nisch genoeg liet de tv de avond
van de ramp beelden zien van
politie die zich oefende in het
uiteenjagen van demonstra
ties.
De ramp had zich al zo vaak aan
gekondigd. Na de schok van
maandag scheurde de aarde bij
het Volvimeer over een lengte
van vijf kilometer open. Het
ministerie van volkshuisves
ting verzoekt de mensen wier
huizen zijn beschadigd voorlo
pig buiten te blijven. Niemand
is zo gek zijn huis in te gaan.
Overal zitten scheuren in de
muren. Huizen die eerst aan el
kaar vastzaten staan nu los.
Alle huizen zullen eerst gron
dig geinspecteerd moeten
worden voordat ze weer be
woond kunnen worden. Vele
züllen moeten worden afge
broken.
Maar de boodschap achter deze
officiële uitlatingen is duide
lijk. De overheid ziet naar U
om. Maar als er geld door het
loket moet komen is de Griekse
overheid niet thuis. De over
stromingen in oktober dupeer
den 3000 gezinnen. Ze kregen
zegge en schrijve 250 gulden
uitgekeerd. Sommige fascisten
en koningsgezinden gleepten
meer in de wacht door intimi
datie van de getroffen bevol
king en sabotage van eventuele
protestacties.
Centrum
We verlaten het centrum. In de
buitenwijken is het beeld het
zelfde als in de binnenstad. Alle
oude huizen en ook veel open
bare gebouwen zijn bescha
digd of vernield. Na vieren
wordt het rustiger. De meeste
mensen zijn de stad in. De ach
terblijvers slapen in de parken
en plantsoenen, af en toe opge
schrikt door nieuwe aard
schokken. Velen zoeken tever
geefs een slaapplaats. Het sta
dion van Paok is onbereikbaar.
Overal geparkeerde auto's, hier
en daar een tent. Sommigen
slapen. Een paar mannen bren
gen hun tv-toestel in veiligheid.
Vanavond is immers Neder-
land-Italië.
De eerste grap wordt gehoord. Te
Saloniki heerst de ziekte van
Parkinson. Vroeg in de morgen
vertoont de stad een tegenstrij
dig beeld. De bussen rijden
weer maar komen niet ver. De
exodus gaat inmiddels voort.
De mensen hebben er schoon
genoeg van. Families haasten
zich tussen de brokstukken en
vernielde auto's. Koffers in de
hand. Een man zit bij de kap
per. Enkele toeristen zitten
eenzaam op een terrasje. Solda
ten strompelen vermoeid door
de stad. Iedereen zoekt ieder
een. Holle gezichten. Vlak ach
ter me stort een gevel in. Af en
toe veroorzaakt een nieuwe
schok paniek. Bijna alle win
kels en restaurants zijn geslo
ten. De stad wordt stiller. De
berichten komen: minstens 15
doden. Het moeten er meer
zijn. Honderden gewonden.
Duizenden huizen ingestort of
zwaar beschadigd. De recon
structie zal miljoenen vergen.
Militaire colonnes denderen de
stad in.
Het is een ramp. We wagen ons in
het huis en grissen snel wat
spullen bij elkaar. Boven mijn
bed zit een diepe scheur van
anderhalve meter lengte. Het
huis van een vriendin is onbe
woonbaar geworden. Voorlo
pig geeft dat niet, we leven
tenminste nog.
Maar na die eerste dag vallen op
luchting en blijdschap weg. De
angst blijft recht overeind
staan. In mijn keel, in mijn bot
ten, in mijn lijf. Vallend glas,
een vliegtuig, een trillende ta
fel, een klap van een autodeur,
en mijn hart slaat over.
Erfenis
Nieuwe aardbevingen worden
verwacht. Die verdomde ethyl-
fabriek - nog een erfenis van de
junta - heeft gelekt. Hij kan bij
een volgende aardbeving ont
ploffen. Enkele jongeren die in
de stad hierover pamfletten
uitdelen, worden onmiddellijk
gearresteerd en gevangen ge
zet. Dat bevestigt onze
angst.
Er is vrijwel geen voedsel, geen
water, er zijn geen medicijnen.
Het aantal slachtoffers is van
daag gestegen tot 50. Van hen
werden 39 aangetroffen onder
de resten van het ingestorte
flatgebouw Nikos. Na zes da
gen is de puinhoop hier nog
niet weg. Vele gewonden ver-
Dagelijks komen er nog meer
doden bij. Vrijdag werd er nog
een vrouw levend aangetroffen
onder het puin. Een hijskraan
had met zijn grijper haar been
afgeknepen. De „redders" gaan
niet zachtzinnig te werk. Van
daag stond een buldozer boven
op de berg puin. Levenden
zullen dus waarschijnlijk niet
meer worden aangetroffen. Het
puin wordt afgevoerd naar een
open plek bij het stadion. Een
gebied van zeker 4000 vierkan
te meter is reeds vol gestort.
Hier en daar twee a drie meter
hoog. Het terrein wordt be
waakt. Je vindt er kleine restjes.
gingen voor water of hun be
hoefte.
Het optreden van de overheid is
allerbelabberdst en chaotisch.
Terwijl men handen te kort
komt om puin te ruimen en
hulp te bieden, staan mannen
van de openbare werken plant
soentjes te harken of bespuiten
grasvelden waar mensen moe
ten slapen. Alle ambtenaren
staan nu eenmaal onder de
noodwet. Velen van hen wor
den gedwongen hun werk in
levensgevaarlijke gebouwen
voort te zetten op straffe van
ontslag. Van het zo geroemde
noodplan Xenokratis komt
niets terecht. Dat deel van het
hier gelegerde Derde Leger dat
het plan moest uitvoeren, was
ver de stad uit op oefening,
600 aardbevingen werden ge
registreerd.
Als oud-studenten, de bond van
kruideniers en individuele mi
litairen geen blikvoedsel had
den gegeven, was er helemaal
niets geweest. Mensen met geld
komen niets te kort, al betalen
ze het dubbele in de restaurants
op de heuvels aan de rand van
de stad. Dokters en studenten
medicijnen wordt verzocht
zich te melden. Het ziekenhuis
in de buurt heeft sinds de ramp
geen medicijnen ontvangen.
zfekenhuis'10gestuiuc/ zonder
behandeld te worden.
Zo snel mogelijk worden niet
ernstig gewonden uit het zie
kenhuis ontslagen. Familiele
den moeten hen verzorgen, in
jecties geven, de medicijnen
zelf betalen. Ondanks al deze
ellende houdt de radio vol:
„Dat de regering-Karamanlis al
het mogelijke doet en heeft ge
daan om de situatie de baas te
worden. Dat net leven in Tes
saloniki weer normaal wordt,
dat in 80 procent van de behoef
te van de bevolking is voor
zien". Eergisteren lachten we
nog om deze berichten, giste
ren werden we kwaad, vandaag
luisteren we niet meer. We be
seffen dat we onszelf zullen
moeten redden. Terwijl Kara-
manlis „in permanent contact
staat met zijn ministers en au
toriteiten" alhier. Terwijl
staatshoofden telegrammen
sturen, de vrouw van de presi
dent de puinhopen komt bekij
ken.
Wat hebben de mensen aan die
flauwekul. Ze hebben honger.
Ze worden in onzekerheid gela
ten. Terwijl de commandant
van de NATO laat weten dat
zijn troepen als Grieks be
schouwd kunnen worden. De
ze pompeuze verklaring moet
Kennelijk de anti-NATO senti
menten afzwakken. Karaman-
As haast zich te verklaren dat
Griekenland „voorlopig haar
problemen zelf kan oplos-
Misschien wel. Maar dan on
danks de regering en de over
heid, die in deze noodsituatie
'reselijk door de mand vallen.
Ondanks alle narigheid is het
op sommige plaatsen best uit te
nouden, vooral op de hoger
gelegen gedeelten met een
rotsachtige bodem. Bijvoor
beeld op het universiteitster
rein, waar 4500 mensen bivak
keren in tenten en hutten, ver
vaardigd van materiaal dat van
verlaten bouwplaatsen is weg
gesleept. Hutje bij mutje, gelijk
een krottenwijk.
Er gebeuren positieve dingen.
Omdat we nu met velen zijn
Kunnen we eindelijk de fascis
tische leuzen van de muren van
de vele gebouwen verwijderen.
In andere wijken is de toestand
zeer slecht. De mensen maken
ruzie om het spaarzame voed
sel. Waar de politie actief is
moet men tekenen voor èèn
pakje melk. En tóch zijn wij aan
een nog grotere ramp ontsnapt.
De aardbeving sloeg bij het
Volvimeer een scheur van 15
Kilometer lengte in de aarde en
verloor daardoor een groot deel
van haar kracht. De scheur
voorspelt echter tevens meer
aardbevingen. Twee lichte
schokken waren vandaag
merkbaar.
Jhngzaam worden onze krachten
gesloopt. Alles wat we hebben
meegemaakt, gezien, gehoord,
net is te veel. En als je geen geld
hebt zitje slecht, vooral na een
aardbeving in Griekenland. En
toch moeten we wat doen. Er
worden comités gevormd.
Langzaam nemen we ons lot in
eigen hand nu de overheid ons
-aat barsten.
'■^e ontvangst bij de politie is
allesbehalve hartelijk. Als we
jullie tenten geven, zullen jullie
ater zeggen dat je ze van de
communisten gekregen hebt.
Niettemin arriveren zondag
middag een paar tenten van het
eger. Te weinig voor iedereen.
Alleen voor ouderen, zieken,
moeders en kinderen. Plotse-
Ang blijkt iedereen een oma te
hebben die ze moeten verzor
gen. Een vrouw neemt een baby
van een ander en vraagt om een
tent. Solidariteit is ver te zoe-
Kcn. Sommige kampen organi
seren zich zo goed dat linkse
cialisme smoort in de kampen
van Tessaloniki".
De reactie van de fascisten
blijft niet niet lang uit. Leden
van Enap, een fascistische
groepering, proberen rotzooi te
trappen in de kampen. Dat is
niet moeilijk in deze situatie.
„Geen Sovjets in Tessaloniki".
Vechtpartijen breken uit, poli
tie komt dankbaar tussenbeide
menigte verhindert het. Ze dui-
Ken ook op in andere kampen.
Een kerel wil een tent voor zich
zelf en zijn gezin. We leggen
hem geduldig uit dat de tenten
voor zieken en ouden van dagen
zijn. „Als ik geen gevoel in mijn
lijf had zou ik je neersteken",
roept hij. Ruzie, geschreeuw,
tumult. De man lacht achter zijn
zonnebril. De situatie wordt erg
explosief. „Ze worden gestuurd
door de geheime politie. We
kennen hun trucs onderhand
wel", zegt een meisje.
Na veel moeite slagen we erin
de man te verwijderen. De rust
keert langzaam terug in het
kamp. We kunnen ons wassen
bij een familie in de tent. Ein
delijk een warme maaltijd. Ne-
derland-Argentinië op tv. Ik val
in slaap. Terug in het kamp ge-
vandaag: een bakje yoghurt met
toast, 's Nachts kruipen we
dicht tegen elkaar in onze hut
van betonijzer en dekens en
maken kleine grapjes. Vriend
schap is het enige goede in de
wereld, de rest...!
