Hoogtepunten uit
werk van Cezanne
-MAANDAG 26 JUNI 1978
De grootste ontdekkingsreiziger
aller tijden is dr. John Aird van
de afdeling analyse van
vreemde volkeren van het Ame
rikaanse bureau voor statis
tiek. Hij heeft vorige week uit
gerekend, dat China meer dan
een miljard inwoners telt. Zijn
cijfers, schrijft de Washington
Post, mogen beschouwd worden
als de betrouwbaarste die er
zijn. In The World Almanac
Book of Facts wordt het aantal
Chinezen nog steeds op „bijna
800 miljoen" geschat, dus dat
houdt in dat dr. John Aird door
thuis wat rekenwerk te verrich
ten een verloren volk ter grootte
van de bevolking van de Ver
enigde Staten heeft ontdekt!
Columbus was natuurlijk een
prima ontdekker, alle lof!,
maar toen hij op 12 oktober
1492, om twee uur 's middags,
een van de Bahama Eilanden
in zicht kreeg en daarmee ,JDe
Nieuwe Wereld" ontdekte, ont
dekte hij alles bij elkaar toch
maar een fractie van het aantal
Amerikanen" dat dankzij de
gestage bevolkingsgroei nu in
Amerika woont, en dus ook
maar een fractie van het aantal
mensen dat dr. John Aird in
China ontdekte. Nog afgezien
van de vraag of je een wereld-
deeel kan ontdekken waar al
lang mensen wonen die hun
land ontdekten door er geboren
te worden, en die op hun beurt
kunnen claimen dat zij op die
12e oktober de eerste Europe
aan ontdekten.
Citaten
ren Tegelijk met de ontdekking van
Re- nog even 200 miljoen Chinezen
die per ongeluk door een kier in%
'tie de statistiek waren gevallen,
es- kwam het bericht dat ook de
en Chinezen naar de finale van het
110 wereldkampioenschap voetbal
ats
-oy
konden en mochten kijken.
Daarmee kwam het aantal tv-
toeschouwers op anderhalf mil
jard. Je mag dus rustig van een
evenement spreken. Voetbal
heeft de mensen in zijn greep.
Toch laat deze meest beoefende
en meest bekeken sport ter we
reld weinig sporen achter in het
culturele leven. Ik beschik over
een tiental citatenboeken in di
verse talen, maar als je onder
het trefwoord „voetbal" kijkt,
vind je niet veel bijzonders. Ik
som ze even op
- 1Profvoetbal is net een kernoor
log. Er zijn geen winnaars, al
leen overlevenden. (Frank Gif
ford).
- 2. Het leven was een vervloekte
rotzooi... een voetbalwedstrijd
met iedereen buitenspel en een
weggestuurde scheidsrechter -
waarvan iedereen zei dat hij op
zijn hand zou zijn geweest.
(Clyde Fitch).
-3. Vijf dagen zult gij arbeiden, zo
als de bijbel zegt. De zevende
dag is voor de Here God. De zes
de dag is voor voetbal en de
verkondiging van het woord en
voor bestraffingen en dergelij
ke. (Anthony Burgess).
- 4. Ik zie de wereld als een voetbal
die door hogere machten heen
en weer wordt geschopt, waar
bij ik me met mijn tanden en
teennagels vastklem aan de ve
ters. (Dan Leno).
-5. Het leven zelf is maar een voet
balwedstrijd. (Sir Walter
Scott).
- 6. De verliezende voetbalploeg
heeft steeds af te rekenen gehad,
met een oneerlijke scheidsrech
ter. (Eddy van Vliet).
- 7. Het doelpunt heiligt de midde
len. (Alec Beaufish).
- 8Een voetbalman iak praat de bal
vaak mis. (Hugo Olaerts).
- 9. Ik had een dodelijk schot als ik
op eigen doel terugspeelde.
(Godfried Bomans).
-10. Voetbalstadions zijn net spon
zen. Ze zuigen alle mensen naar
binnen of naar de beeldbuis toe.
(Seth Gaaikema).
- 11. In het voetbalstadion huilen
50.000 toeschouwers hysterisch
om een afgekeurd doelpunt.
Ondertussen liet ergens een
monnik zich op straat levend
verbranden, in alle stilte. (Clem
Schouwenaars).
Droevige oogst
Ziehier het elftal citaten dat ik uit
een tiental citatenboeken op
diepte. „Voetbal is oorlog" van
Rinus Michels wordt wel veel
geciteerd, maar blijkbaar nog
niet in de citatenboeken en dic
tionaries of quotations. Het is,u
zult dat met me eens zijn, een
droevige oogst. Maar dat komt
ook omdat er, vrees ik,slecht ge
zocht is door de samenstellers.
Vooral in de Engelse zon
dagsbladden vind je nog wel
eens iets aardigs, bijvoorbeeld
laatst, nadat Schotland van
Nederland had gewonnen,
maar toch nog net uitgescha
keld werd. Een Hongaar heeft
toen gezegddat de Schotten een
oorlog hadden verloren en toen
pas tot de ontdekking kwamen
dat zij de beschikking hadden
over de atoombom.
In het Parijse Grand Palais
AR NOU>
BEAAjrweopor
MO&UMkB
APHOLD, AlC^AC W Ar P/AJijeW
ri&r ösre wersiv-
KJOWPee ZjSAJÖE/lP. WATIf
AID HET EAII^E ECHTE?
FRED BASSET
NOG i SMEPJSS...ESH
VDOQ A\J, fcffK/ vooa. JCO
sn vooe esffD essii
wacht evew...hies (seencwggw.
oh: maaz icuhheh 4
NIET MET" 2'W
OfcJEEN OELEkJ!
•s. Parijs - Niemand gaat onbevooroordeeld naar de ruim 100
ial werken omvattende Cezanne-expositie in Parijs. Cezanne
staat al lang te boek als de „vader" van de moderne kunst.
Inde laatste tien jaren van zijn leven kwam hij het dichtst
'r_ bij zijn artistieke doel. Met schilderijen en aquarellen uit
te Oosten West-Europa en vooral uit de V.S., wordt dat op
deze Parijse tentoonstelling (tot 23 juli in het Grand Pa-
lais) duidelijk gemaakt. Bewondering is min of meer ver-
plicht. Toch kunnen we zelfs nu nog begrijpen, dat de
it. erkenning laat is gekomen. Dit schilderen was zo anders
>t. dan anders, en helemaal niet tegemoetkomend.
si-
In hun jongensjaren te Aix waren
Zola en Cezanne ervan overtuigd,
dat zij de wereld versteld zouden
laten staan van hun creaties.
c_ Twee jaar nadat Zola als wereld-
,Sj beroemde romanschrijver, was
n[ overleden, kon Cezanne over
d. zichzelf in de krant lezen, dat hij
„niets anders dan een jammerlij-
ke mislukking" was (verleden
tijd!). „Het kan zijn, dat hij wel
ie denkbeelden had, maar hij was
t. niet bij machte om ze uit te druk-
i, ken".
e Tot die conclusie was Zola ten slot-
te blijkbaar ook gekomen. In
1878, toen de schilder hem moe-
deloos kwam bezoeken, moedig-
de hij hem nog aan met woord en
daad. Acht jaar later publiceerde
i', hij een roman over een mislukte
schilder, in wie Cezanne zichzélf
g herkende. Sedertdien stond Ce-
zanne steeds moeilijker open-
voor vriendschap.
Toch vond hij geleidelijk aan be
grip in een kleine kring van ver
zamelaars en schilders, onder wie
de jonge impressionist Monet.
Hedendaagse liefhebbers kun
nen de bijna abstracte natuure-
vocaties van Monet meestal
ogenblikkelijk genieten. Het kan
wat langer duren, voor we zien
wat Cezanne wilde „realiseren".
Zelf is hem dat ook niet meteen
duidelijk geweest".
Naar onderwerp
Op de tentoonstelling zijn de wer
ken uit de laatste tien jaren ge
groepeerd naar thema: portret
ten, stillevens, landschappen en
„baders en baadsters". Het is
vooral zijn landschapskunst, die
tegenwoordig wordt bewonderd.
Voor het schilderen van de men
selijke figuur in een landschap -
het thema van zo veel meesters
die hij bewonderde - was hij niet
bewerktuigd. En toch kon hy-
die ambitie niet opgeven.
Uit vroeger werk, niet op de exposi
tie, blijkt dat de jonge Cezanne
barokke composities met naak
ten wilde schilderen. Hij kon ech
ter niet, wat de eerste de beste
illustrator wel kan: zo uit het
hoofd een overtuigende mense
lijke gestalte tekenen. En deze
robuuste, zeer sensuele man was
te geremd om zich aan het naakte
model te wagen - op een enkele
uitzondering na. Bovendien
moest hij van degenen, die voor
een portret zaten, een geduld
vergen dat in een pose niet op-
te brengen was.
Het bleek, dat in de kunstenaar die
naar het grote, hartstochtelijke
gebaar verlangde, een strenge
classicus school, die bovendien
i elke toets moest verantwoorden
ten overstaan van het motief. De
zichtbare buitenwereld is in haar
totaliteit niet te vangen. Een kun
stenaar krijgt alleen greep op hel
motief, door een keuze te maken.
De Impressionisten hadden ge
kozen voor de kleurindrukken,
min of meer ten koste van de
vorm. Cezanne kwam tot de over
tuiging, dat de juiste kleur ook de
vorm recht zou doen.
Zijn bekendste motief is de Sainte-
Victoire berg. Op de tentoonstel
ling hangen schilderijen en aqua
rellen naar dit motief, in ver
schillende stadia van voltooiing
bij elkaar. Daardoor kan men
zien, hoe hij begon met het vast
leggen van wat in zijn visie enkele
hoofdzaken waren voor de op
bouw van de compositie. De ge
geven vorm van de berg was hem
daarbij tot steun: zo'n driehoek is
ook in menig stilleren later aan
wezig.
Steeds bijstellen
Die eerste opzet ging hij dan toets
vöor toets aanvullen, nauwkeurig
registrerende wat hij aan het mo
tief waarnam. Gaandeweg werd
hij zo gedwongen, de aanvanke
lijke grondtoon bij te stellen en
dat kon talloze kleine coloristi-
sche ingrepen vergen. Het kwam
ook voor, dat hij op een gegeven
moment geen zet meer waagde -
teneinde het al bereikte niet te
verliezen. Het resultaat was een
dicht weefsel van toetsen van
verschillende richting en breedte
- maar nooit lijnen die volumen
modelleren. Vooral omtreklijnen
waren te duchten, want ze isole
ren een figuur of een voorwerp.
Dat probleem heeft Cezanne in
zijn „baadsters" nooit helemaal
opgelost. Hij negeerde wel de
contour door haar te herhalen en
te breken, maar de eenheid is dan
toch vooral gered door de ver
bindende grondtoon.
Aanvankelijk leverde deze werk
wijze een verfhuid op, die plaat
selijk vrij dik was. Allengs wist
Cezanne - mede onder invloed
van zijn ervaringen met water
verven - de verfopdracht te be
perken. De niet-modellerende
toets blijft zichbaar als een ietwat
stug, weefwerkachtig stramien,
maar het fijne, opaliserende ef
fect van de uiterst genuanceerde
tinten overstemt die indruk.
Het eindresultaat behaagt niet door
een boeiend gezichtspunt of een
innemende motiefkeuze. Het is in
beginsel een puur picturale vol
doening, die men voor ogen
heeft, zonder pathos of kokette
rie. Maar ieder plekje van zo'n
schilderij zindert van de intens
waargenomen en zorgvuldig
weergegeven tintennuances. En
naar het slot toe wordt de voor
dracht opener en - tenminste ver
geleken bij wat voorafging - zelfs
losser.
In 1906, toen Cezanne overleed,
kwam het Cubisme ter wereld.
Het is duidelijk, dat Braque en
Picasso onder meer bij Cezanne
te rade zijn gegaan. Maar het
werkelijke vervolg vinden we,
toch elders. Er zijn landschappen
van Cezanne met voorgronden,
die de berg of een huis wel af
stand geven, maar die tegelijk
toch evenwijdig aan het vlak een
ondiepe, niet-meetkuridige ruim
te laten ontstaan. Het is een puur-
picturale omzetting van het mo
tief, die verder is gevoerd in het
late werk van Edgar Fernhout en
- minder streng - door Bazaine.
Het fascinerende is, dat Cezanne
inderdaad kwam tot schilderijen
„parallel aan" de natuur. Ze heb
ben een volkomen autonome
schoonheid, maar geen milligram
is verzonnen. Zelden kan zich
daarmee de vrijheid meten, die
anderen zich bij het evoceren van
de natuur hebben veroorloofd.
Reactionair
Cezanne was een
onverbeterlijke reactionair. De
stelregel, dat een schilderij toch
allereerst een plat vlak is, was
zeer vruchtbaar voor de nieuwe
kunst. Hij vond haar nonsens. Hij
vond ook de Impressionisten te
bandeloos en hij wilde weer orde
en regel brengen in de kunst. In
feite was hij voor zijn tijd een
„fundamentele" schilder, uit
gangspunt voor allerlei vernieu
wing.
Bij de tentoonstelling is een catalo
gus die veel bruikbaar materiaal
biedt, maar die wat de reproduk-
ties in kleuren aangaat een
.jammerlijke mislukking" is. Na
het voorgaande zal duidelijk zijn.
k Cezannes's 'Baadsters'
hoe kwalijk dat juist wat Cezan-
nes werk betreft is.
DOLF WELLING
AARDBEI-IJS
Klop 2 grote eidooi
ers met 75 g poeder
suiker boven
damp van heet water
tot een schuimige
luchtige massa die
steeds lichter
kleur wordt en dan
als een dik lint 1
een houten lepel
loopt. Reken op n
stens 10 min klop
pen. Neem de kom
van de warmtebron
af en blijf kloppen tot
de massa is afge
koeld. Klop 1/41 slag
room half stijf met
wat suiker en
mespuntje vanille
suiker en meng
250 g fijngedrukte
rijpe aardbeien door
en enkele druppels
oranje Curasao.
Schep het mengsel
luchtig door de
massa en breng deze
over in een ijslaatje.
Zorg dat uw koelkast
vrij is van ijsafzetting
en dat de laagste
temperatuur staat
ingeschakeld. Zet
het laatje in
vriesvak en reken op
ruim 3 uur vriezen.
Schep de ijsmassa nu
en dan eens om. Gar
neer vóór het opdie
nen, met enkele klei
aard beitjes.
WINA BORN
Museum voor Volkenkunde, Steen
straat. Chinese tentoonstelling "Taal en
teken". Geopend tot eind augustus.
Galerie "De Poort" (Herenstraat 11),
landschappen, vrijdag en zaterdag 13-17
uur. zondag 14—16 uur, donderdagavond
19-21 uur (tot 2 juli).
Rijksmuseum v. Oudheden, Rapenburg
28. Tentoonstelling "Over de grens der
Etrusken". Tot 2 juli, geopend dag. van
10-17 uur. zo. 13-17 uur.
Galerie De Oude Rijn, Oude Rijn 40.
Tentoonstelling werk van 17 kunste
naars. Geopend tot 12 juli, woe. t/m zat.
van 12-17 Uur.
Duitsers kopen
kunstcollectie
BONN (AP) - Een door de West-
duitse regering gesteund consor
tium heeft op de kunstveiling van
Sotheby in Londen kunstwerken
van een, uit Nazi-Duitsland
gevluchte, joodse kunstverza
melaar in de wacht kunnen sle
pen door zo hoog te bieden dat
niemand anders van de geïnter-
resseerden tot aankoop kon
overgaan.
De verzameling behoorde toe aan
de in november jl. op 94-jarige
leeftijd overleden joodse leer-
magnaat Robert von Hirsch.
De bieders hebben meer dan 19
miljoen dollar uitgegeven om de
collectie weer naar Duitsland te
rug te brengen.
Onder de aangekochte kunstwer
ken bevonden zich enkele wer
ken van Albrecht Duerer, ook wel
de vader van de Duitse renais
sance genoemd.
"De Lakenhal": Tentoonstelling "Cobra
in Nederland", dagelijks 10-17 uur. zon
en feestdagen 13-17 uur (t/m 9 juli).
Galerie Denise Stephan, Bakkersteeg
18. Tentoonstelling Rein Dool. recent
werk. Geopend van 20 mei tot 1 juli, vrij.,
zat. en zo. van 14-18 uur.
Pulchri Studio, Kempenaerstraat,
Oegstgeest. Zomertentoonstelling I.
Geopend van 9 t/m 29 juni, dag. van
10-16 uur (zo. gesloten).
Agenda
Leidse bioscopen:
LUXOR- "Saturday night fever", dag.
14.30, 9.00 en 21.00 uur, zo. 14.00, 16.30,
19.00 en 21.30 uur. 12 jaar.
CAMERA: „Once upon a time in the
west", dag. 2.00 uur. 12 jaar. Kinderma
tinee: „Tony en de groene draak", za. en
woe. 14.30 uur, zo. 14.00 en 16.15 uur AL.
Nachtvoorstelling: „Elvis: That's the
way it is", vr. en za. 23.30 uur. 16 jaar.
LIDO 2: „Een bijzondere dag", dag.
14.30,^19.00 en 21.15 uur, zo. ook 16.45
LIDO 3: „Fritz the cat", dag. 19.00 en
21.15 uur, ma., di„ do. en vr. ook 14.30
uur. 16 jaar. Kindermatinee: „Tom en
Jerry", woe. en za. 14.30 uur, zo. 14.30 en
TRIANON: „De leeuw brult om sex"
dag 14.30. 19.00 en 21.15 uur. zo ook'
16.45 uur. 16 jaar.
REX: „In 80 beden bedden wereld
rond", dag. 19.00 en 21.15 uur, ma., di.,
do., zo. en vr. ook 14.30 uur. 16 jaar. Kin
dermatinee: „Walt Disney's tekenfilm
festival", woe. en za. 1430 uur. AL
Nachtvoorstelling: „Meisjes die om de
liefde gillen", vr. en za. 23.30 uur. 16 jaar.
<%udCYLiciuus.
26 JUNI 1978
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- De Londensche „Times" be
toogt,dateen van de voornaam
ste doeleindenwaa rnaar op het
congres te Berlijn gestreefd
moet worden, eene regeling is
waardoor Rusland definitief
verhinderd wordt zijne macht
in het Oosten verder uit te brei
den. Turkije moet natuurlijk
een deel van zijn Europeesche
rijk verliezen, maar de geheele
organisatie van Bulgarije,
zoowel ten noorden als ten zui
den van den Balkanmoet onder
de controle van Europa staan en
de werkelijke onafhankelijk
heid van Rumenië moet ge
waarborgd worden. Turkije
moet voorts de macht behouden
om in geval van gevaar de posi-
tiën te bezetten, die de eerste
verdedigingslinie van Kon-
stantinopel uitmaken. Hel be
hoort dus de vrijheid te hebben
langs de grenzen van Rumenië
zijn troepen sterke positien te
doen innemen. Indien zoo al het
mogelijke gedaan is om eene
heerschappij van Rusland over
het Balkan-schiereiland te
voorkomen, zal een groote stap
tot oplossing van het Oostersche
vraagstuk zijn gedaan.
Vijftig jaar geleden:
- De ZweedLsche luitenant
Lundborg is met een van ski's
voorzien fokker-vliegtuig uit de
Virgo-baai op Spitsbergen,
waar zijn Zweedsche reddings
expeditie haar basis heeft, op
gestegen en naar de plaats
waar de ltaliaansche generaal
Nobile zich bevindt gevlogen.
Met groote moeite wist hij vlak
bij de groep-Nobile te landen.
waar hij den generaal en nog
iemand aan boord nam en te
rugvloog naar de „Cilta di Mi-
lano". Dal Nobile als eerste is
gered, vindt zijn oorzaak in het
feit, dal hij bij een ongeluk een
breuk van het rechter scheen
been heeft opgeloopen, alsmede
verwringing van den rechter
voet met peesverscheuring en
sterke kneuzing van een der
ribben. Desondanks weigerde
Nobile aanvankelijk als eerste
mee te gaan, maar Lundborg
had opdracht gekregen hem
onmiddellijk mee te nemen, ook
omdat Nobile nauwkeurige
aanwijzingen moest geven voor
de opsporing van de andere le
den der expeditie, die zich el
ders in de omgeving van Spits
bergen moeten berm den. Zooals
bekend is de Jtalia" met hen
verder gedreven, nadat de ca
bine met de groep van Nobile op
het iis was terecht gekomen.
Alphense bioscopen:
EURO 1: „De motorduivel in spijker
broek", dag. 13.30, 18.30 en 21.00 uur, zo.
ook 16.00 uur, za. ook 00.15 uur. 16 jaar.
EURO 2: „Turks fruit", dag. 14.00, 19.00
21.30 uur, zo. ook 16.30 uur. 16 jaar.
EURO 4. „Pikante
taxichauffeur", do., vr., ma. en di. 13.45
en 20.15 uur, za., zo. en woe. 20.15 uur. 16
jaar. Kindermatinee: „Lekker op avon
tuur met Donald en Pluto", za., zo. en
woe. 14.15 uur. AL. Nachtvoorstelling:
„Rolls Royce baby", za. 00.15 uur. 16 jaar.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendu iist elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diaconcs-
senhuis) en van vrijdag 13 00 uur tot /a-
teidag 13.00 uur Elisaheth-ziekenhuis
Bezoekuren
ziekenhuizen
Kin-
derafdelingdagelijks van 14.00-19.00 uur
•alleen voor ouders zondag 14 00-15.00
uur voor overige familieleden. Kinderen
beneden 14 jaar hebben geen toegang op
de kinderafdeling.
18.30-19.30 i
Klasse afd., van 14-14.45, 18.30-19.30 en
11.15-12 uur.
Kraamafd., dag. van 11.15-12 uur (alleen
echtgenoot). 15-16 en 18.30-19 30 uur;
laatste kwartier avondbezoek kraamafd.
babyshow.
Kinderafd., dag. van 15-18.30 uur.
C.C.U. (hartbewaking), dag. van
14.15-14.45 en 19-19.30 uur.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten behalve kinderen
zijn de bezoekuren als volgt
Elke dag:
14 15-15 00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
14 45-15.00 i,
Bezoek aan ernstige patiënten:wanneer
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
vei strekken.
Bezoektijden Kinderklimek:
Dagelijks-
15 00-15.45 uur
18.30-19.00 uur
Bezoektijden kinderafdeling:
18 30-19 00 uur
Alphen aan den Rijn
Kijnoord: le en 2e klas 11-11.30; 13.30-
14 15 en 18 30-19 30 uui 3e klas 13 30
14.15 en 18 30 19 30 uur Kraamafdeling
13.30-14.45 alleen voor echtgenoten 19
20 uur. Kinderafdeling voor ouder s 18.
18 30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van
vliegverkeer van en naar Schiphol kun
nen dag en nacht worden gemeld bij het
