WAT MOET
Computer leest voor
Straling van
microgolf-
apparatuur
onderschat
Goede raad gebaseerd
op droeve ervaringen
Auto-ongeluk tijdens vaka
Zonne-
energie
Tijdelijke
all-risk
verzekering
Wat gaat er door je heen, als je met je hele gezin in de auto ont
spannen toerend door de Spaanse bergen'tussen Bilbao en San
tander merkt dat je onweerstaanbaar naar de verkeerde weg
helft glijdt, en de remmen 't gewoon niet doen?
Wat denk je, als op datzelfde moment een tegenligger nadert die
niet meer kan uitwijken en regelrecht op je afrijdt? Ik herinner
me alleen nog die fatale seconde waarop onze auto's zich fron
taal in elkaar boorden, het gehuil van de kinderen op de achter
bank die niets begrepen van al dat bloed en van de pijn. En ik zie
nog haarscherp hoe m'n vrouw ondanks de diagonaalgordel met
haar hoofd door de voorruit sloeg en hoe door de klap haar neus
en tanden werden verbrijzeld.
Vakantieherinneringen, maar dan van het onaangename soort - zó
ver mogelijk in het geheugen weggestopt.
We hebben 't gelukkig allemaal overleefd, en kunnen het nog
navertellen. De Hollandse chirurgen hebben hun best gedaan,
en vrijwel alle lichamelijke sporen zijn uitgewist.
Maar zoiets kan u ook overkomen. Geen prettig onderwerp voor
een Zo-pagina, die net voor de vakantie verschijnt. Maar wel
nodig - vanwege de tips over hoe de gevolgen van een ongeluk in
het buitenland zoveel mogelijk te beperken zijn.
toen in een bocht van de
weg het stuur niet meer werkte
en we hulpeloos op de verkeer
de baan terechtkwamen
- Ga nooit naar het buitenland
zonder een sluitende WA-ver
zekering, maar neem bij
voorkeur een „all-risks",
liefst met dekking voor kos
ten vanwege rechtsbijstand.
Er bestaat een „all-risks" spe
ciaal voor de vakantie.
- Neem ziekenfondspapieren of
-polis altijd mee, om aan te
tonen dat u tegen ziekenhuis
kosten bent verzekerd. Het
ziekenfonds heeft speciale-
formulieren voor vakantie.
- Houd geld, paspoorten, rijbe
wijs en geld zodanig in een
tasje of portefeuille bij de
hand dat deze bij een aanrij
ding snel (vanwege brand of
kettingbotsingen) uit de auto
te halen zijn.
- Maak zo mogelijk foto's van
het ongeval vanwege de latere
bewijsvoering - dus: camera
bij de hand. - Sluit een reis- en
bagage verzekering af, er zijn
altijd kosten te dekken.
- Neem als brildrager in elk ge
val een (oude) reservebril-
- houd reis- en kredietbrief (die
ook voorziet in rechtsbij
stand) met alarmnummer van
de ANWB onder handbereik.
In
Een verbijsterende belevenis, zo'n
auto-ongeluk in een land waar
van je de taal niet machtig bent.
Want probeer een Spanjaard,
die bloedend uit z'n auto strom
pelt en desondanks een stort
vloed van klanken over je uit
giet maar eens uit te te leggen
hoe het komt dat je plotseling
voor zijn bumper kwam? Hoe wil
je voorkomen dat behulpzame
automobilisten, die de plek van
het ongeluk passeren, in ver
schillende wagens en ook in ver
schillende richtingen je vrouw,
zoon en dochter willen meene
men - waarschijnlijk naar uit
eenlopende ziekenhuizen?
flits moetje besluiten hoe te
handelen - de pijn van je eigen
verwondingen verbijtend, ervoor
zorgend dat iedereen snel het au
towrak verlaat (vanwege explo
siegevaar van de benzinetank, en
mogelijke kettingbotsingen),
moeten autopapieren, geld en
paspoorten in de tas op de voor
bank uit de auto worden gehaald,
de reisen kredietbrief van de
ANWB uit het handschoenen
kastje, en mogen de toiletspullen
en de poppen van de kinderen die
elke avond mee in bed moeten-
niet worden vergeten.
Rustig
Het begon allemaal zo onschuldig.
We hadden 't plan om heel rustig
via de bergweg langs de Golf van
Biscaye naar Santander te rijden
en vervolgens van daar zuidelijk
naar Portugal af te zakken. De au
to - een 2 CV 6 - was nieuw (nog
slechts tien maanden, 8.000 kilo
meter op de teller), en had eerst
een goede beurt in de garage ge
had. Het bagage wagentje was
aanzienlijk lichter dan de AN WB-
voorschriften als maximaal toe
laatbaar gewicht aangeven, en de i
zon stond hoog aan de hemel.
Niets leek dan ook een geslaagde
vakantie in de weg te staan -
vooral gezien onze goede voor
nemens: steeds vroeg in de mor
gen starten (als de verkeersdruk
te 't kleinst was), geen grote tra
jecten en tussendoor rusten. Die
bewuste juni-morgen waren we,
uitgeslapen na een verblijf op het
kampeerterrein bij Bilbao, nog
slechts kort op weg toen in Castro
Urdiales - een klein bergstadje -
in een bocht van de weg het stuur
niet meer werkte, en we hulpe
loos op de verkeerde baan te
rechtkwamen. Remmen hielp
evenmin, en toen er een tegenlig
ger naderde dieons niet meer kon
ontwijken, was de frontale bot
sing niet meer te voorkomen.
VOOR DE REIS BEGINT
[Kleine tips voor de reiskontrole v.d.auto
EHBO-post
Ondanks het feit dat we op een af
gelegen traject zaten, was de am
bulance toch redelijk snel aan
wezig - des te opmerkelijker, om
dat het ongeluk 's morgens half
zeven plaatshad.
Na een half uur werden we op een
eerste hulp-post in Castro Ur
diales geholpen - door twee art
sen die inderhaast van huis wa
ren gehaald, en zich plotseling
geconfronteerd zagen met zeven
gewonden: vier Hollanders (man,
vrouw, twee kinderen van 8 en 5
jaar), en drie Spanjaarden (de te
genliggers: man, vrouw en-
kind van 2 jaar).
Zo goed en zo kwaad als de beperk
te outillage van de EHBO-post
dat toeliet, werd medische hulp
verleend. De gebroken benen van
de Spaanse automobilist werden
gespalkt, de arm van zijn vrouw
gehecht en in een mitella verpakt,
de bloedingen bij hun dochtertje
gestelpt, de wonden in het ge
zicht van mijn vrouw gehecht, de
duim van m'n dochtertje die nog
slechts via de opperhuid aan de
hand vastzat werd er weer aange
naaid, en de kneuzingen van m'n
zoon en van mezelf (enkel, rib
ben) werden in strakke windsels
verpakt.
Ziekenhuis
Zo, bebloed en verbonden, ging het
hele gezelschap daarna in enkele
ambulances enkele honderden
kilometers door de bergen op
nieuw op pad: ditmaal naar het
fraaie streekziekenhuis van San
tander.
Maar daar bleek al ras dat per na
tionaliteit verschil wordt ge
maakt in de behandeling. De
Spanjaarden kregen bedden toe
gewezen in het zeer moderne
nieuwbouwdeel - wij als Hollan
ders werden ondergebracht in
een weliswaar zeer pittoreske
maar ouderwetse zaal met pla
vuizen vloer in een hoogbejaarde
vleugel.
Bovendien: mijn vrouw (die een
shock had), en de kinderen met
hun verwondingen hadden naar
het oordeel van de uitsluitend
Spaans sprekende arts wel recht
op een bed. Maar ik kreeg al
strompelend het predikaat „lo
pend patient", zo begreep ik uit
z'n gebaren. En daarom moest ik
maar 'n hotelkamer zoeken - in
het centrum van Santander wel te
verstaan, kilometers ver van-
het ziekenhuis.
Nog een vreemd detail: het zieken
huis verstrekte aan de patiënten
slechts het hoognodige aan voed
sel. De rest werd ik geacht zelf
aan te vullen - via aankopen bui
ten het ziekenhuis.
nam zelf het vrijgekomen ex(
plaar. Want zo gemakkelijk
men wel - daar werd niets
Negeren
Slechts door s de ziekenhuisvoor
schriften te negeren, kon ik toch
bij m'n gezin blijven en hoefde ik
niet kreupel in bebloede kleding
tussen hotel en ziekenhuis te
pendelen. De oplossing was een
voudig: Üs nachts legde ik de
kinderen samen in een bed, en
Overigens wreekte zich wel de na
latigheid om na de botsing uit het
autowrak in de bergen niet de tas
met toiletspullen of kleding mee
te nemen.-Al die artikelen moes
ten, na met veel moeite via een
verpleegster een taxi te hebben
gebeld, in de stad worden ge
kocht - ook pyama's en schone
onderkleding voor de patiënten,
want die waren evenmin in het
ziekenhuis beschikbaar.
Tweede fout: m'n vrouw en ik had
den geen van twee op vakantie
onze reservebril meegenomen.
Bij het ongeluk waren ze allebei
verbrijzeld. Hoe moetje dan naai*
Nederland bellen, zonder het te
lefoonnummer van de ANWB-
alarmcentrale te kunnen lezen?
Slechts een van de vele tientallen
verpleegsters in het ziekenhuis
bleek behalve Spaans ook nog
een andere taal te spreken. Ze
verstond wat Frans en was zo
vriendelijk voor mij het Haagse
telefoonnummer in koeienletters
op te schrijven, waarna ik toch-
kon bellen.
Gebaren
Derde fout: ik had geen boekje
Spaans-Nederlands bij me ge
stoken. Niet een van de artsen die
ons onderzochten sprak Frans,
Duits of Engels, en zo verliep het
diagnose-stellen en het geven van
onze reacties daarop slechts in
gebarentaal of aan de hand van
tekeningetjes.
Pas op ons hevige aandringen wa
ren de artsen bereid röntgenfo
to's te nemen van de voet van m'n
vrouw, die enorm veel pijn ver
oorzaakte: En pas toen bleek dat
alle voetwortelbeentjes waren
gebroken, en werd er een gips-
laag aangebracht. Maar daar
over later.
De verwondingen aan de kaak van
m'n dochtertje werden in het zie
kenhuis van Santander eveneens
opnieuw operatief behandeld.
Die ingrepen hadden echter pas
plaats toen ik kon aantonen dat ik
in Nederland tegen ziektekosten
was verzekerd - „want we lopen
hier liever geen financieel risico"
zo werd me te verstaan gegeven.
ANWB
De ANWB liet na het telefonisch
gesprek vanuit Santander weten
dat mijn vraag: „Worden we als
ANWB-lid, bovendien in het be
zit van een internationale reis- en
kredietbrief nu per repatrie-
ringsdienst opgehaald?" niet zo
eenvoudig was te beantwoorden.
Want, zo vertelde men vanuit Den
Haag: „De ervaring heeft geleerd
dat Nederlanders, die betrokken
raken bij een auto-ongeluk in
Spanje, pas het land mogen verla
ten als de (kanton)rechter een
uitspraak heeft gedaan over de
schuldvraag".
„Begrijpelijk", zo werd daaraan
toegevftegd. Want als die regeling
niet geldt, verdwijnen de Neder
landers over de grens en loopt de
Na een week in het ziekenhuis
tegenpartij de kans te blijven zit
ten met een moeilijk te innen
schuld of aansprakelijkheid.
„Helaas laat zo'n rechtszaak ech
ter nog wel eens even op zich
wachten - soms wel weken. Al die
tijd moet u daarop blijven wach
ten. En bovendien komt de poli
tie uw paspoort en rijbewijs in
nemen, zodat u niet weg kunt",
waarschuwde de ANWB.
n rolstoel.
Verhopr
Inderdaad, zo ging het ook. We la
gen 'n paar dagen in het zieken
huis toen twee keurige leden van
de Guardia Civil hun opwachting
kwamen maken op onze zaal.
Ondanks hun vervaarlijke lak
hoeden bleken het vriendelijke
mensen, die eerst uitvoerig de
gewonde kinderen knuffelden,
en toen pas met hun verhoor be
gonnen. In het Spaans, want ook
zij spraken geen Frans, Duits of
Engels.
De toedracht van het ongeluk
moest dus wederom met handen
en voetenwerk worden uitgelegd,
en aan de hand van tekeningetjes,
die. ze kritisch bekeken. Een
vraag was niet mis te verstaan:
„Of we de passaportes maar wil
den inleveren", en ook het rij
bewijs.
Een kat in nood doet rare sprongen:
ik heb maar volgehouden dat on
ze paspoorten nog in de bergen in
het autowrak lagen, en heb wel
m'n rijbewijs ingeleverd - een
verlopen exemplaar dat ik (bij
toeval) bij het geldige in m'n por
tefeuille had zitten. Want we
hadden meer vertrouwen in de
Hollandse artsen. Gelukkig
werkte intussen de ANWB
koortsachtig verder aan ons ver
trek. Het ANWB-filiaal in Barce
lona deelde mee dat er zo snel
mogelijk plaatsen zouden wor
den geboekt op een binnenlandse
luchtlijn Bilbao/Barcelona, en
dat aansluitend KLM-tickets in
Barcelona waren gereserveerd
voor de reis naar Schiphol. De
kosten werden gedekt door de
reis- en kredietbrief.
Rolstoel
Na een week in het ziekenhuis van
Santander, vroeg ik aan de zaal-
zuster een rolstoel om vrouw en
kinderen „in de tuin te rijden", en
nam een taxi voor de vele uren
durende rit door de bergen van
Santander naar Bilbao, en was
net op tijd om het lx per dag ver
trekkende vliegtuig naar Barce
lona te halen. Daar aangekomen
klopte de toezegging dat er door
de ANWB was geboekt en kon
den we - gezamenlijk met andere
toeristen die tijdens hun vakantie
gewond waren geraakt - naar Ne
derland terugkeren. En de
Spaanse douane maakte bij de
passencontrole geen bezwaar te
gen onze „vlucht". Op Schiphol
was de door de ANWB bestelde
ambulance al vertrokken (omdat
het KLM-toestel enkele uren was
vertraagd), maar ook toen zorgde
een inderhaast bestelde taxi voor
het laatste traject naar het zie
kenhuis.
Kaakbreuk
Meest onthutsende ervaring in het
vertrouwde Hollandse hospitaal:
de artsen in Santander hadden de
gebroken voetwortelbeentjes
van m'n vrouw niet goed „gezet",
hetgeen een nieuwe behandeling
Bedenk: de ANWB verzorgt
indien nodig de repatriëring
van uw beschadigde auto en
de terugreis van uzelf.
- Kijk na in welke landen uw
ziekte/ongevalverzekering
dekking bieden.
- Bedenk dat u bij een ongeluk
in Spanje eerst de uitspraak
van de kantonrechter over de
schuldvraag moet afwachten
- u moet hangende die uitslag
paspoort en rijbewijs aan de
politie inleveren. Vertrekt u
toch, dan is dat strafbaar. Bij
heimelijk vertrek uit het land
mag u binnen een termijn van
vijf jaar niet meer terugko
men, zonder opnieuw het ri
sico te lopen te worden aan
gehouden. Maar thuis spre
ken de dokters Nederlands...
nodig maakte. In Spanje had men
evenmin gemerkt dat m'n vrouw
een dubbele kaakbreuk had op
gelopen. Ze kreeg daar stokbrood
te eten. Maar ze moest in Neder
land weer worden geopereerd,
waarna ze langdurig vloeibaar
voedsel kreeg voorgezet. In Cas
tro Urdiales had ik me er al over
verwonderd, dat de EHBOÜers -
de duim van m'n dochtertje
hechtten, terwijl ze bij die opera
tie af en toe een trekje van hun
sigaret namen. In Holland bleken
de gevolgen: bij haar wond was
infectie opgetreden en daarom
was ook hier een nieuwe ingreep
noodzakelijk.
Leeggestolen
Een knipsel uit een krant in San
tander, die aan ons ongeluk een
artikel wijdde en dat mij dooreen
verpleegster was aangereikt,
bracht in Holland na vertaling de
oplossing voor het falen van de
auto: op de weg had visafval ge
legen, dat door een passerende
vrachtauto was verloren. Omdat
er stof overheen was gewaaid,
was het onzichtbaar geworden en
daarom werkten stuur en remin-
richting niet. Een kwestie van
overmacht dus, al stelde mijn
verzekeringsmaatschappij zich
garant voor de schade die aan de
Spaanse tegenligger was toege
bracht.
Onze auto bleek naderhand total-
loss te zijn, aldus de ANWBV en
werd in Spanje ter plaatse tegen
schrootwaarde verkocht. Het ba
gagekarretje werd wel per
ANWB-oplegger teruggebracht:
zonder bagage, want zowel auto
als wagentje waren in de bergen
van Noord-Spanje leeggestolen.
PARIJS - Mensen zijn geen kippen
die men door verhitten gaar
kookt. Daarom moeten ver
warmingsapparaten met mi
crogolven verboden worden",
aldus een waarschuwing tegen
de steeds meer gebruikte mo
derne apparatuur die gegeven is
door een internationaal congres
dat in Parijs is gehouden.
Het risico van ioniserende stralen
die vrij komen in atoomkracht'
centrales of bij röntgenappara
tuur is bekend en het gebruikt
wordt scherp gecontroleerd. Het
congres vermoedt dat ultravio
lette straling, infrarood licht,
laser, radar, microgolven en ul
trageluid die opgewekt worden
in microgolfovens, hoogtezon-
nen en nieuwe verwarmingsap
paratuur en in de industrie wor
den onderschat.
GEVAARLIJK
Tijdens het congres, dat door het
Franse genootschap voor be
scherming tegen straling
(SFRP) was georganiseerd, wer
den ook voorbeelden genoemd.
Onlangs werd op een beurs in
Frankrijk reclame gemaakt
voor een verwarmingsapparaat
dat gebruikt maakt van infra
rood licht. Volgens de SFRP
gaat het hierbij in principe om
hetzelfde systeem als bij een
oven die met microgolven een ei
in 40 seconden gaar kookt en in
vijf minuten een kippetje. Een
geleerde waarschuwde dat een
dergelijke plaatselijke verhit
ting van de watermoleculen in
het lichaam gevaarlijk kan zijn.
Aan eenzelfde soort gevaren
zouden fabriekarbeiders bloot
staan die kunststoffen aaneen
lassen met stralingsapparaten.
Bij hen wordt geregeld 's avonds
verhoging van de lichaamstem
peratuur gemeten. Een andere
deskundige rapporteerde dat bij
epileptici aanvallen zijn gecon
stateerd die veroorzaakt wer
den door radio-apparaten met
lage frequentie.
LASER
Het congres waarschuwde
eveneens tegen gedachteloos
gebruik van het energierijke
laserlicht, dat tegenwoordig
niet alleen voor het snijden
van metaal, voor operaties of
in de wapentechniek wordt
gebruikt. Het vindt vooral
het gebruik van laserlicht
voor lichteffecten bij uitvoe
ringen van populaire muziek
onverantwoord. Ook weer
kaatst laserlicht van geringe
energie kan schadelijk zijn
voor het netvlies van het
menselijk oog.
Het stedelijk laboratorium
van Parijs is daarom aan het
onderzoeken of een licht-
schouwspel in het kunstcen
trum Pompidou in Parijs wel
toegestaan kan worden.
Daarbij worden 1.800 lam
pen, drie laserstralen en 1.400
spiegels gebruikt.
Twee jaar geleden heeft al de
Britse dierenbescherming
gewaarschuwd tegen het ver
lichten van de nelsonzuil in
Londen met laserlicht omdat
de duiven er schade van zou
den ondervinden.
Om de mens tegen de nieuwe
vormen van straling te be
schermen eiste het congres
verplichte maxium waarden
en betere internationale sa
menwerking bij het onder
zoek naar de risico's.
De toepassing van zonne-ener-
gie gaat in Duitsland snel
vooruit, aldus de Nederlands-
Duitse Kamer van Koophan
del. Tot eind vorig jaar zijn jn
huizen al 5000 zonneënergie-
installalies aangebracht. Ge
hoopt wordt dat binnen 30
jaar 5 procent van de energie-
behoefte.door "de zon" wordt
gedekt.
Hebt u alleen maar een WA-verze-
kering voor uw auto? Het kan
verstandig zijn gedurende de
vakantieperiode uw auto all-risk
te verzekeren. Dat kan bij som
mige verzekeringsmaatschappij-
Dat hoeft niet bij de maatschappij
waar u al uw WA-verzekering
heeft lopen, het kan ook bij een
andere maatschappij.
NEW YORK - Blinden behoeven niet langer afhanke
lijk te zijn van zienden die boeken voorlezen, er is nu
een computer die dat kan.
Het ding is onlangs in de openbare bibliotheek van
New York gedemonstreerd. Het apparaat leest met
een camera de tekst en zet die in elektronische
spraak om. De stem van de computer klinkt als van
een verkouden mens. In het geheugen zitten 1.000
grammaticale regels en 2.000 uitzonderingen.
Raymond Kurzwell uit Boston heeft het apparaat ont
wikkeld voor de Amerikaanse nationale blindenfe-
De computer kost 50.000 dollar, kan op verschillende
snelheid worden ingesteld, en kan op verzoek her
halen en zelfs spellen.
Een woordvoerder van de federatie zei dat men een
half uur tot twee uren nodig heeft om de computer
versie van het Engels te leren. Het apparaat kan jjeen
vreemde woorden lezen maar probeert ze wel uit te
spreken en heeft desgevraagd zelfs een poging ge
waagd om "abedefghijklmnopqrstuvwxyz" als een
woord ten gehore te brengen.
Eerst had het programma ook moeilijkheden met
voorvoegels. "Reached" kwam eruit als "re-ached"
maar dat was snel verholpen.
