Zweden herdenkt op
zes zegels Linnaeus
Sr
D
B
m
RH
Kruiswoord
Slemspelen
met
winstkans
uit de natuur
rhih i i
J
.is j
a
X
a
n m
m a
LM Lljil
o>
0
8
8
r
8_| 8*1
m 0 m '3 o
Oplossing vorige week
ZATERDAG 3 JUNI 1978
Er zijn van die slemspellen die
uit de natuur een ongelooflijk
grote winstkans hebben,
maar wel een winstkans die
nog aanmerkelijk vergroot
zou kunnen worden als u over
een beetje techniek, gecom
bineerd met fantasie, be
schikt. Overigens precies het
terrein waar zich meestal de
wegen van experts en niet-
experts scheiden.
Wat dacht u bijvoorbeeld van
het volgende spel dat is voor
gekomen op de World Olym
piad Pairs, Las Palmas 1974
AHB93
O B 643
O A 8
A V
V 10 8 6 4
OAV2
OH53
*6 4
Onder voortdurend passen der
tegenstanders bent u via de
eenvoudige bieding west 1
Sch - oost 4 Sch, west 4 SA -
oost 5 Ru, in 6 Sch beland,
waartegen noord uitkomt met
Ru B. U ziet dat u in een bij
zonder kansrijk contract te
rechtgekomen bent. U gaat
het maken, wanneer noord
HA H sec of tweede bezit, en
ook wanneer de hartens 3-3
verdeeld zitten (op de vierde
harten gaat dan een verlie
zend klavertje weg) en mocht
dit niet zo zijn, dan hebt u al
tijd nog de 50 pet. kans van de
klaversnit.
Er ontstaat echter een verve
lende situatie, wanneer na het
nemen van de hartensnit zuid
aan slag komt, die vervolgens
klaver inspeelt. Nu moet u
beslissen of de hartens 3-3 zit
ten (36 pet.) of de klaversnit
goed (50 pet.) en u zult dus tot
het laatste moeten besluiten.
Hebt u echter al gezien via wel
ke technische ingreep de
winstkans van dit contract
aanmerkelijk kan worden
vergroot?
Juist, troef trekken, de ruitens
elimineren, d.w.z. nog twee
maal ruiten spelen, de tweede
getroefd, zodat de tegenstan
ders die kleur niet meer straf
feloos kunnen aanspelen en
vervolgens Ha A spelen en
een kleine harten van tafel! U
hebt het nu al gemaakt, wan
neer enige tegenstander Ha H
sec., tweede of derde heeft, en
u bent aangewezen op de kla
versnit, wanneer enige tegen
stander Ha H vierde vijfde of
zesde heeft, maar u weet nu
tenminste zeker dat deze snit
genomen moet worden.
Via deze geadviseerde speel
wijze is de totale maakkans
van het contract zo om en na
bij de 85 pet.
In de praktijk lag het gehele
spel als volgt:
52
10 9 7 5
O B 10 9
H 7 3 2
AHB93 ♦Xv2864
<?B643 SèYo2
O A 8 ,5 3
AV 64
4 7
O H 8
O V7 64 2
B 10 9 8 5
O
Omdat de laatste tijd in internationale toernooien weer
veelvuldig toreneindspelen op het bord verschijnen,
wil ik vandaag aan dit onderwerp meer aandacht be
steden, omdat ook ik mijn hart verpand heb aan het
eindspel in zijn geheel!
Eindspelen van T+pionnen
qontra T+pionnen hebben
niet alleen instructieve bete
kenis voor de "student", maar
stralen een zekere bekoring
uit, in grotere mate nog dan
dame- en paard-eindspelen.
Maar het dient wel gezegd te
worden dat toreneindspelen
tot de moeilijkste materie van
het schaakspel behoren, om
dat een kasteel heel moeilijk
pionpromotie kan verhinde
ren, zeker in mindere mate
dan een loper of paard.
Waar een loper vaak twee, zelfs
drie pionnen kan tegenhou
den op een diagonaal, staat de
toren meestal machteloos te
gen twee pionnen die reeds de
voorlaatste rij hebben inge-
Op het eerste diagram zien we
een eindspel uit de partij Por-
tisch-Sosonko uit het laatste
Hoogoven-schaaktoernooi.
11 1
1 1
X 2;
De geschiedenis zegt dat dit
eindspel moeilijk voor wit is
te winnen. Bij correct spel is
remise mogelijk voor zwart.
Omdat Portisch aan zet is
heeft hij de keus tussen direct
nemen op b6 of schaak bieden
op d2. Er geschiedde:
43.Tb2-d2+
Blijkt beter te zijn dan het ne
men op b6, omdat zwart dan
via een schaak op c3 de witte
koning voorlopig kan bezig
houden. 43.Kd5-e6 44.Td2-
d6+ Ke6-f7 45.Td6-f6+
Hier staat Sosonko op een
tweesprong. Na afloop bleek
dat hier Ke7 geboden was.
Voorbeeld: 45 ,Ke7 46.Tg6:
Tc3+ 47.Kg2 Tc4 48.Tb6: Tf4:
49.Ta6: Te4 50.a5 Ta4 enz.
45.Kf7-g7 46.Tf6xb6 Tc8-
c3+ 47.Kf3-g2 Tc3-c4
48.Tb6xa6 Tc4xf4.
Men zou toch zeggen dat zo'n
stand remise moet worden,
maar de Hongaar heeft blijk
baar verder gekeken dan onze
Russiche Nederlander!
49.Ta6-a7+ Kg7-f8 50.a4-a5'.
Tf4-a4 51.a5-a6
Zwart gaf het op. Er is weinig te
doen tegen de variant:
51...Ke8 52.e6! Kf8 53.e7+
Ke8 54.Ta8+ Ke7: 55.a7 ge
volgd door Th8. Een bekende
wending uit de eindspelstu
die!
Door deze zege won Portisch
het Hoogoventoernooi.
Op het tweede diagram zien we
een "dubbel" toreneindspel,
d.w.z. beide partijen beschik
ken over twee torens. Bij vier
torens op het bord, plus pion
nen, wordt de "uitvoering"
gecompliceerder, omdat de
mogelijkheid aanwezig is dat
beide (of een van hen) twee
torens op de voorlaatste rij
kan posteren, waardoor er
mat-dreigingen optreden!
Het eindspel is uit de partij Pe-
trosjan-Balaschov, Russ.
kamp. '77.
Balaschov
a b e d 0
taar) 31.Kf3 Kf6 32.h4 Kg7
33.Td5 Te8 34.T5d7 Tf8
35.Te7! KfR 36.e4 Td4 37.e5+
Kf5 38,Tc5: Td3+ 39.Kg2 Ta3
40.Tc6 Ke4 41.Tf6 T3a8 42.e6!
Ke5 43.Tff7: Tg8 44,Tb7 Ke6:
45.Tbe7+ Kd6 46.Te2 Taf8
47.Tfa7 Ta8 48.Tae7 Tac8
49.T2e6+ Kd5 50.Kh3 Tc7
51.Tg6:en zwart gaf op.
Tot slot een compositie die ook
eens is voorgekomen in de
praktijk.
Petros jan
Wit staat twee pionnen voor,
maar de zwarte kastelen staan
zeer gunstig geposteerd,
waardoor het voor wit moei
lijk is een directe beslissing te
forceren. Komt het tot 4 pion
nen tegen 3 op de ko
ningsvleugel dan is het theo
retisch remise.
Er geschiedde:
25.Tcl-dl Ta4xa3 26.g2-g3 Ta3-
a8? (Een bekende fout. Een
bekende regel zegt geef lie
ver een pion, dan de toren
passief opstellen! Hier
moest.Ta6! benevens Tf6
geschieden) 27.Tdl-d7! Ta8-
f8 28.Tb7-c7 Te4xc4 29,Kgl-
g2 h7-h5 30.h2-h3 Kg8-g7 (De
rest behoeft geen commen-
a
w
m m
a
m a
m m
m a
m
m m
m
m m
'2
m
Wit speelt en wint!
Daar kijkt u wel even van op!
Kan wit de zwarte pionnen
tegenhouden? De auteur
geeft 't als volgt aan: l.Tc7+
Kg8 2.Tg7+ Kh8 (Op Kf8
komt Tb7 enz.) 3.Tb7 a3
4.Kg6! en wint. Zeldzaam! Uit
deze studie kan men zien hoe
moeilijk het is "achter het
bord" alles te berekenen, in 't
bijzonder in een eindspel van
torens
ZWEDEN - Met een postzegel
boekje, waarin zes zegels alle
in de waarde van 1.30 kr.,
heeft Zweden op 23 mei de
grote Zweedse natuuronder
zoeker Carolus Linnaeus, die
200 jaar geleden overleed
(1707-1778) herdacht. Het
postzegelboekje heeft de titel
meegekregen "De reizen van
Linnaeus".
Linnaeus heeft in zijn leven in
derdaad vele reizen gemaakt.
Reeds op jeugdige leeftijd
trok hij door Lapland, later
gevolgd door de streek Dale-
carlië, waar hij zijn toekom
stige echtgenote ontmoette.
In 1735 stonden Nederland en
Engeland op het programma.
In dat jaar promoveerde hij
ook aan de thans opgeheven
universiteit van Harderwijk
tot doctor in de geneeskunde.
Daarna trok hij naar Leiden
waar de eerste druk van zijn
Systema Naturae verscheen,
dat te zamen met zijn zg. Bi
naire nomenclatuur de
grondslag legde voor alle late
re beschrijvingen van de na
tuur. Later volgden nog rei
zen, o.a. naar de Oostzee-ei-
landen Oland en Gotland,
waar hij in het bijzonder on
derzocht hoe Zweden zijn
rijkdommen kon benutten.
Op de zegels achtereenvolgens
(in het boekje van boven naar
beneden en van links naar
rechts): het glooiende heu
vellandschap bij Brosarp
(grijsgroen), kluiten, Recurvi-
rostra borealis (blauwgrijs),
het vervaardigen van slijp
stenen (bruin), de Linnaea
borealis, de lievelingsbloem
van Linnaeus (paarsrood),
een rode kalksteengroeve
(merkwaardig genoeg is deze
zegel uitgevoerd in blauw) en
een afbeelding van Linnaeus
in klederdracht en met de-
termineertrommel uit Lap
land en met het hoofddeksel
van een Nederlandse doctor
(bruingrijs). De afbeelding op
deze laatste zegel is ontleend
aan een schilderij van Marti-
nus Hoffman (1737), dat hangt
in het Rijksmuseum voor de
geschiedenis en natuurwe
tenschappen in Leiden.
Samen met het postzegelboekje
"De reizen van Linnaeus"
heeft de Zweedse post op 23
mei ook een 16 pagina's tel
lend geïllustreerd herden
kingsboekje uitgegeven,
waarin de reizen van Lin
naeus worden beschreven in
het Zweeds, Duits en Engels.
Op de tweede pagina van dit
boekje, dat 7,80 kr. kost, zijn
de zes zegels uit het postze
gelboekje aangebracht. Deze
zegels zijn afgestempeld met
het stempel gebruikt voor de
FDC. De loketverkoop van
het boekje eindigt op 31 okto
ber.
Zweden heeft op 23 mei ook
weer een toeristische reeks
(ook in een boekje) uitgege
ven, nu gewijd aan de streek
Vastergötland, maar daarover
in de volgende rubriek meer.
DENEMARKEN - Ook dit jaar
komt Denemarken met een
serie van vier zegels die aan
dacht vragen voor een be
paalde landstreek. Deze keer
is Mid den-Jutland aan dp
beurt en evenals de voor
gaande keren zijn de motie
ven op de zegels op een slor-
dig-speelse wijze getekend.
De eerste zegel laat het land
schap van Kongenshus Her
denkingspark zien (70 öre).
Na de oorlog van 1864 begon
men in Midden-Jutland op
grootscheepse wijze de heide
te ontginnen. Een groot deel
van de heidevelden bij Kon-
genshus kon echter ge
spaard blijven en vormt nu
een nationaal park. In dat
park staat een groot monu
ment met daarop vele namen
van oude arbeiders.
In het gerestaureerde gedeelte
"De oude Stad" van Aarhus
staat ook het in 1953 weer in
gebruik genomen postkan
toor, tevens museum, dat op
de zegel van 120 öre voor
komt.
Toen tijdens de Tweede We
reldoorlog een groot tekort
aan brandstof ontstond ont
dekte men dat er in bepaalde
streken ten zuiden van Her-
ning bruinkool in de grond
zat. Boerenhofsteden werden
opgekocht, graafmachines
werden ingezet en vele arbei
ders stroomden toe. Op een
dag was het bruinkolenavon-
tuur echter Voorbij en alles
wat nog restte waren grote af
valbergen en diepe, gevaar
lijke meren. In dit verwoeste
gebied werden bomen ge
plant en nu na jaren is een
nieuw landschap ontstaan dat
op de zegel van 150 öre is
vastgelegd.
De vierde en laatste zegel in de
waarde van 180 öre laat een
deel zien van de kerkmuur
van de Stadil-kerk. In dit
kleine kerkje bevindt zich een
van de beroemdste "gouden
altaren" (uit de tijd van 1100
tot 1250) die Denemarken
kent. Het behoort tot de
grootste schatten van de
Deense kust, die overigens
voor het merendeel zijn on
dergebracht in het nationale
museum. De Stadil-kerk
heeft het originele altaar
evenwel altijd in eigen beheer
mogen houden.
HERO WIT
In de rubriek van 29 april 1978
hebben we drie problemen
geplaatst van de bekende Ha-
zerswoudse componist Jan
Wortman. Oplossers konden
hun oplossing insturen en
met een beetje geluk een
damboek winnen. Na twee
weken kreeg ik de eerste brief
met oplossingen. En daar is
het bij gebleven. De winnaar
van deze wedstrijd is dus de
enige inzender. Jac Freke uit
Katwijk Rijn.
Het vreemde
met Freke's oplossingen was
wel dat hij alleen bij het eerste
probleem de auteurs bedoe
ling neerschrijft. Bii de and
deren geeft hy bij-oplossin
gen. Wortman zegt zelf hier
over dat zoiets (bijoplossin
gen) niet zo erg is en dat ben ik
roerend met hem eens.
1 2 3 4 5
We beginnen met het eerste
probleempje: wit schijven op
10.47, dam 30, zwart schijven
op 3, 22, 36, 38, wit wint hier
door 10-5 (3-8 gedw.) 30x2
(38-43) 2-16 (43-48) 16-27
(22x31) 47-42 (48x37) 5x46!!
Het tweede probleem kent dus,
net als het derde, twee oplos
singen en misschien zijn er
zelfs wel meer. Wortman be
doelde deze winst in de cijfer-
stelling: wit: 16, dam op 3, 36,
zwart schijven op 2, 6, 7, 10,
O)
Z 0i
0
O)
O)
a
1 rt p
4
a JÊJÊ.
wF m
35.
1. 36-18 6-11, 2. 18x1 2-7, 3. 1x5
35-40, 4. 16x7 40-44, 5. 5-28
44-49, 6. 28-11 49-40, 7. 3-12 en
wit wint.
Freke komt met een totaal an
dere winstgang: 1. 16-11!!
7x16 (A), 2.36-18 10-14,3.3x20
16-21, 4. 20-29 met winst - A:
6x17, 2. 3x26 35-40, 3. 36-22
40-45, 4. 22-50 10-14, 5. 26-21
14-19, 6. 21-3 met winst.
Lj»ts m
m o
u m if
O 9
0 O B 4
SI S FS *Sf
ggH
Q. O Q
q e m m s
De eerste zet van Freke is zeer
origineel. Tot slot het derde
probleem.
De cijferstand luidde: wit: 15,
16,21,22, 24, 25, 27,30,31,32,
34, 37, 40, 42, 43, 45/49, zwart:
5/9,12,13,14, 18, 19,33,36,38,
44 en dam op 23.
De oplossing van Wortman is
bijzonder fraai: (Alleen de zet
ten van wit geven we aan): 1.
15-10, 2. 45-40, 3. 49x40, 4.
48-43 49x35 (gedw.), 5.34-29,6.
21-17,7. 16-11,8. 6x28,9. 32x3,
10. 46x37, 11. 37-32, 12. 47-41,
13. 25-20 en nu kan men op
een heleboel manieren slaan,
maar het juiste is 14. 3x14,15.
14x2, 16. 2x5!! en Wortman
vertelt er nu bij dat de moge
lijkheden met de kleine ronde
houtjes onbegrensd zijn.
Freke geeft echter een heel wat
simpeler oplossing, die echter
net zo effectief is: 2. 21-17
12x21, 2. 46-41 44x35, 3. 25-20
14x25, 4. 31-26 18x40, 5. 26x17
25x34, 6. 17-11 6x28, 7. 32x1!!
Als laatste over deze
probleemwedstrijd laat ik
Wortman aan het woord, naar
aanleiding van de brief die ik
hem schreef en waarbij hij
geconfronteerd werd met de
bij-oplossingen: "Freke heeft
de prijs eerlijk verdiend en ik
hoop dat hij net zo erg geno
ten heeft van het oplossen als
ik van het componeren. Dat er
bij-oplossingen inzaten
maakt alles nog interessan-
JOOP BURGERHOUT
ter".
HORIZONTAAL
1. behoeftige, 4. deel van het
been, 7. vrouw, 10. bloedvat, 12.
niet hoog, 14. kleurling, 16.
Turkse titel, 17. bewoner van
Drente, 19. lofzang, 20. muziek
noot, 22. muzieknoot, 23. ont
kenning, 24. hevig, 26. bloem,
27. onheilsgodin. 28. reeds, 29.
lokspijs, 31. zangstem, 33.
nummer, 36. loot, 39. rebus, 40.
vonnis, 41. optelling, 43. slede,
45. bouwland, 47. dorpje in
Overijssel, 49. lidwoord, 50. gro
te bijl, 52. levendig, 53. buffet,
55. vallei, 56. spil, 57. emeritus,
59. gebogen been, 61. geur, 63.
bloem, 64. boom, 66. meisjes
naam, 68. voedsel, 69. steen
massa, 70. deel van de vinger,
71. azijn.
VERTIKAAL
1in het jaar, 2. niet dik, 3. plaats
in Gelderland, 4. bijwoord, 5.
balspel, 6. laatstleden, 7. man
netjesbij, 8. vertegenwoordiger,
9. vroegere rechter, 11. grond
om boerderij, 13. gravin van
Holland, 15. nobel, 18. ontken
ning, 21indien, 22. stremsel, 25.
bevel, 27. spil, 28. slagader, 30.
plaats in Drente,32. sleeën, 34.
plaats in Drente, 35. speelgoed,
36. boom, 37. jongensnaam, 38.
verlaagde toon, 42. gat, 44. zon
derling, 45. boom, 46. broeibak,
47. onheilsgodin, 48. getij. 49.
telwoord, 51. kluit, 54. jongens
naam, 55. er, 56. halm, 58.
schaakterm, 60. stuk, 62. spore-
plantje, 65 bede, 67. meisjes
naam, 68. lengtemaat.
!De eerste prijs van 10,- werd
toegekend aan Mevr. F. v.d.
Meer-Groenewegen, Ravel-
I straat 34, Lisse.
De tweede prijs van 7,50
werd toegekend aan Mevr.
H F. Verheij-Vaatstra, Leid-
seweg 188, Voorschoten.
-11111 I I. la! 11I |1,|
QHEinanrvyirDMHna
□□caaar 'ar IET ^aaaou
HrwiHHiicHarwvv^a
OrIBEJOOBr IHUDDQ'
rvvvvwTvwm^
De twee prijzen van 5,- wer
den toegekend aan Nel Blom,
Oude Haven 3a, Sassenheim
en H.Th. Perquin, Haagweg
240, 2324 NC Leiden.
De prijzen worden de win
naars toegezonden.
Oplossingen met in de linker
bovenhoek vermelding
„Kruiswoordraadsel" voor
donderdag zenden aan Redac
tie Leidsch Dagblad, Witte
Singel 1, Leiden.
