S J
1 _f _l
G
*eer
"ina;
oor vet
ki
ra<
:ht
:rr
teiv
>je
Krijgt bezetting een juridische basis?
M
anuela
is dubbe
Q
CD
Q
CD
ZATERDAG 13 MEI 1978
PAGINA 9
i
<,y'
-
:fr.
II
-
ROTTERDAM - „Verkrachte vrouwen worden slecht
behandeld. Illegalen zijn rechteloos. Vrouwen en ille
galen zijn vogelvrij".
Zo luidt het piotest dat de coördinatiegroep „Manuela
Vrij" uit Rotterdam de afgelopen week heeft laten
horen. De groep wordt gesteund door ruim zestig
organisaties uit het hele land. Vorige week vrijdag
bezetten ongeveer tachtig mensen de raadszaal van
het Rotterdamse stadhuis. Vandaag is er een demon
stratie vanaf het Haagse Malieveld. De groep heeft
verder een kort geding aangespannen tegen de Neder
landse staat, dat op 16 mei zal dienen.
Centraal staat Manuela C. Cor-
rela Cabral zestien laar. af
komstig van de Kaapverdis-
che eilanden (ten westen van
Afrika) en sinds oktober vorig
jaar zonder verblijfsvergun
ning in Nederland. Zij zou
sexueel misbruikt zijn, zo
stelt de coördinatiegroep.
Maar de politie constateert al
leen dat zij illegaal in ons land
verblijft. En dus moet zij wor
den uitgewezen. Slechts door
het aanspannen van een kort
geding, waarin Manuela als
kroongetuige moest optre
den, kon een uitwijzing op het
laatste nippertje worden
voorkomen. Zij was al door de
politie naar Schiphol ge
bracht.
Op dit moment wacht zij in de
vrouwengevangenis in Am
sterdam, de nieuwe Bijlmer
bajes, het kort geding af. Zon
der dat op tijd is vast komen
te staan of zij al dan niet ver
kracht is. Zonderde psycholo
gische begeleiding die een
vrouw na zo'n ervaring nodig
kan hebben. Actiecomité's
voor de rechten van gastarbei
ders en voor de rechten van
de vrouw zijn in rep en roer
Zorg
Manuela róaakt deel uit van een
Kaapverdiaans gezin met der
tien kinderen. Op één na wo
nen zij nu allen in Europa. De
zorg over het zestienjarige
meisje was vorig jaar toever-1
trouwd aan haar oudere zus
ter Celina, die al drie jaar in
Nederland woonde, met ver
gunning. De ouders, vader is
72 en moeder is 62, konden
niet meer voor haar zorgenm
Zij zijn boeren en hebben een
lapje grond. Maar omdat het
Door
Feico Houweling
al acht jaar lang nauwelijks of
niet heeft geregend op deze ei
landen ten westen van het
eveneens uitgedroogde Sa-
hel-gebied, valt er niets te ver
bouwen. De kinderen in Euro
pa houden hun ouders in le-
Celina, wonend in Rotterdam,
zit echter midden in de schei
dingsperikelen. Op het bu
reau van politie moeteen boe
delscheiding worden uitge
vochten, waarbij Manuela op
straat blijft, omdat de politie
haar niet mag zien. Het con
flict valt nadelig uit voor de
vriend van Celina en deze ver
laat kwaad het bureau. Buiten
zegt hij Manuela met hem
mee te gaan, onder het voor
wendsel dat haar zus nog een
en ander moet doen.
Hij laat het meisje achter bij een
neef. Deze zou haar, volgens
de coördinatiegroep, hebben
verkracht. Celina, die aan
huis komt om haar zusje- te
halen, wordt door de neef be
dreigd en gaat weg. Later zou
ook de vriend haar hebben
verkracht.
In verband'met de problemen
met haar vriend had Celina al
enige tijd contact met het ac
tiecomité Pro-gastarbeiders
en de Stichting Blijf Van Mijn
Lijf Rotterdam. Gezamenlijk
wordt getracht Manuela, die
inmiddels naar een ander
huis is gebracht en bij de poli
tie als vermist is opgegeven,
vrij te krijgen. Wanneer het
Het Rotterdamse stadhuis werd op vrijdag 28 april bezet,
r Manuela kwam niet vrij.
huis wordt gevonden wil de
politie de deur echter niet for
ceren, omdat niet bewezen
zou zijn dat het meisje onvrij
willig in het huis zou zitten.
De agenten verdwijnen weer
Verzonnen
Pas zes uur na het verzoek blijkt
de politie bereid haar te ont
zetten. Maar als zij Manuela
aantreffen doen de agenten
niet veel meer dan in haar pas
poort kijken. Daarin staat
geen stempel en dus wordt zij
meegenomen naar het bu-
Daar blijkt zij niet verhoord te
kunnen worden omdat zij het
Nederlands niet machtig is en
er geen tolk aanwezig is. Ook
het Portugees was zij nauwe
lijks machtig, wat de vol
gende dag blij kt als er wel een
tolk komt. Na een verklaring,
die volgens de coördinatie
groep niet juist was vertaald
en vol tegenstrijdigheden zat,
neemt de politie aan dat het
verhaal van een mogelijke ver
krachting is verzonnen door
Celina omdat zij wraak had
willen nemen op haar vriend
De hulpverleners zouden dit
verhaal alleen ondersteunen
in een poging de uitzetting
van Manuela te voorkomen.
Ondanks vele argumenten
spreekt de politie van "indi
anenverhalen" en wordt een
medisch onderzoek om de ver
krachting te constateren niet
nodig geacht. De volgende
dag, ongeveer 55 uur na de mo
gelijke aanranding, komt dit
onderzoek er wel. Hieruit
blijkt dat "verkrachting niet
uitgesloten is" Wetenschap
pelijk gezien is verkrachting
na 48 uur niet meer aantoon
baar. Het meisje krijgt echter
de "Morning-afterpil" Een
dergelijke pil kan na zo'n tijd
misselijkheid veroorzaken en
in geval van zwangerschap
zelfs gevaar opleveren, aldus
Blijf van Mijn Lijf.
Ultimatum
Zonder psychologische begelei
ding wacht Manuela in een
Rotterdamse cel haar uitwij
zing af. Verzoeken om vrijla
ting worden afgewezen. Op
name in een kindertehuis
blijkt niet te kunnen.
Inmiddels ondersteund door
zo'n dertig andere groeperin
gen stellen de actievoerders
een ultimatum: Vrijdagmid
dag 28 april om half drie moet
Manuela vrij zijn en de uitwij
zing zijn opgeschort. Dit ge
beurt niet, waarna tachtig
mensen de raadszaal van het
Rotterdamse stadhuis bezet
ten. Zowel burgemeester Van
der Louw als zijn plaatsver
vanger is onbereikbaar. De be
zetters worden door de politie
verwijderd.
Besloten wordt tot een demon
stratie in Den Haag (vandaag).
Hier zal opnieuw worden geë
ist dat Manuela wordt vrijgela
ten, dat de aangifte van ver
krachting serieus wordt geno
men, dat zij opvang en begelei
ding krijgt, dat er een onder
zoek komt naar de manier
waarop politie en justitie heb
ben gehandeld en dat de uit
zetting in afwachting van
beide gerechtelijke procedu
res wordt opgeschort.
Welzijnstaak
De christendemocratische
staatssecretaris van justitie,
mevrouw Haars, is geconfron
teerd met vragen naar aanlei
ding van deze affaire. D'66
bleek bereid deze vragen te
stellen.
In de vragen wordt onder an
dere gewezen op de welzijn-
staak die de poltie naast de op
sporende taak zou moeten
hebben. De vragen zijn toege
spitst op de behandeling die
vrouwen die verkrachting
hebben doorgemaakt behoe
ven. De staatssecretaris zal de
handelwijze van de politie en
justitie moeten verklaren en
zich tevens moeten uitspre
ken over de vraag of het ge
wenst is dat illegalen, die in
Nederland het slachtoffer zijn
geworden van een geweldsmi-
drijf, in Nederland recht heb
ben op medische en juridi
sche hulpverlening en beharti
ging van hun belangen, voor
zover in Nederland aangebo
den, en of zij het recht hebben
althans tijdelijk in ons land te
verblijven, dan wel recht heb
ben op opschorting van hun
uitzetting.
In haar antwoord zei mevrou w
Haars dat Manuela gezegd zou
hebben dat zij niet is ver
kracht. De coördinatiegroep
bestrijdt dit echter ten stel
ligste, zo blijkt uit een pers
bericht dat gisteren is ver
spreid.
Paria
Manuela zit in ieder geval met
de brokken. Volgens het Ac
tiecomité Pro-gastarbeiders
is het in haar vaderland een
grote schande om verkracht
te zijn, iets dat haar tot paria
zou bestempelen. Daarnaast
heeft zij op de Kaapverdische
Eilanden niets meer te ver
wachten dan een uitgedroogd
land, zonder water en dus vrij
wel zonder voedsel. Aan een
opleiding hoeft zij niet te den
ken. De lagere school verliet
zij toen zij in de derde klas zat.
Haar ouders zullen niet in
staat zijn haar te onderhou
den
DEN HAAG - De bedrijfsbezetting houdt de gemoede
ren bezig. Werknemers en vakbeweging grijpen
steeds vaker naar het wapen van de bedrijfsbezetting
om hun doeleinden te realiseren. Tot een aantal jaren
geleden was de werkstaking het uiterste middel. Dit
middel zal binnenkort, als het Europees Sociaal
Handvest in de Kamer wordt aangenomen, ook in
ons land een werkelijke wettelijke grondslag krij
gen.
Nu gaan er stemmen op even
eens de bedrijfsbezetting van
een juridische basis te voor
zien. Maar of iedereen het
daarmee eens is? Reden om
dit vraagstuk voor te leggen
aan de Tweede-Kamerleden
A. van der Hek (PvdA), P. H.
van Zeil (CDA), J. G. Rietkerk
(WD) en E. Nypels (D'66). ïn
interviews met ons blad ga
ven zij hun visies op het mid
del van de bedrijfsbezetting
en op de manier, waarop deze
problematiek dient te worden
aangepakt. Het gaat daarbij,
tenzij anders vermeld, om per
soonlijke meningen, want in
geen van de fracties is dit
thema tot nu toe diepgaand
besproken.
Legitiem
"De PvdA vindt bedrijfsbezet
ting als uiterste middel legi
tiem. Net zo legitiem als sta
kingen. Werknemers moeten
tenslotte hun positie kunnen
handhaven". Dit zegt het
Tweede-Kamerlid A. van der
Hek.
Lijnrecht tegenover hem stelt
de VVD zich op, bij monde
van J. G. Rietkerk. "Bedrijfs
bezetting is een vorm van ei
genrichting en dat kan je in
een rechtsorde helemaal niet
hebben". Rietkerk is er overi
gens geen voorstander van bij
"emotionele uitbarstingen,
die zich in een bedrijfsbezet
ting uiten", er zonder meer
met harde hand een einde aan
te maken.
P. van Zeil van het CDA merkt
op dat "bedrijfsbezetting in
feite een strafbaar feit is en
dus juridisch geen haalbare
zaak". Maar hij kan zich wel
voorstellen dat werknemers
in sommige situaties naar dit
wapen grijpen. "Ik heb daar
wel begrip voor", aldus Van
Zeil.
Door Pieter Graf
Noodweer
Als je het mij vraagt, is bedrijfs
bezetting een vorm van nood
weer", zegt E. Nypels van
D'66. Hoewel hij in het alge
meen bedrijfsbezetting ook
als eigenrichting zou willen
kwalificeren, lokt naar zijn
mening het overheidsbeleid
de toepassing van dit middel
uit. Nypels trekt hiertoe een
parallel met kraken. "Dan
gaat het ook om mensen in
een noodsituatie. Die hebben
geen dak boven hun hoofd.
Kraken is dan in mijn ogen
een rechtmatig
Van der Hek is van mening dat
er voor staking en bedrijfsbe
zetting een sluitende wette
lijke regeling moet komen.
"Momenteel barst het nog in
onze samenleving van de ver
werpelijke corporatistische
constructies met een autori
taire structuur uit het verle
den. Die constructies kunnen
niet werken, omdat ze ervan
uitgaan dat werkgevers en
werknemers een grote belan-
genharmonie kennen. Zo'n
hypothese is een fabel".
Hij is van mening dat het oprek
ken van de wet via de jurispru
dentie geen uitkomst biedt.
"Je moet voor wettelijke rege
lingen op dit gebied zorgen,
want, als je dat nalaat, staat de
geloofwaardigheid van de de
mocratische rechtsstaat op
het spel".
"Ik wijs bedrijfsbezetting prin
cipieel af en aan een wette
lijke erkenning van dit mid
del zal ik mijn medewerking
beslist niet verlenen", aldus
Riekerk, die te kennen geeft
hiermee tevens de in zijn frac-
De bezetting van de Grofsmederij in Zoeterwoude heeft de discus
sie over dit betrekkelijk nieuwe actiemiddel weer doen opleven. De
fabriek werd bijna een maand bezet omdat de werknemers hel
vertrek van de directeur eisten.
aan de belangen van derden
en dat er een behoorlijke pro
portionaliteit bestaat tussen
middel en doel.
Voor Nypels ligt de oplossing in
een uitbreiding van de be
voegdheden van de werkne
mers en de verankering daar
van in de.wet. "In een echt
democratisch opgezette on
derneming zullen naar mijn
mening de redenen om tot sta
king of bezetting over te gaan
vrijwel verdwenen zijn, om
dat de werknemersgroep in
belangrijke mate medeverant
woordelijkheid gaat dragen.
tie ten aanzien van dit pro
bleem levende gevoelens te
verwoorden.
Zorgvuldigheid
Een minder duidelijke ge
dachte formuleert Van Zeil.
"Als een staking of bezetting
aan hoge normen van zorgvul
digheid voldoet, dan vind ik
persoonlijk dat het-in de mo
rele orde liggend - aanvaard
bare acties kunnen zijn". On
der hoge normen van zorgvul
digheid verstaat hij onder
meer dat er zo weinig moge
lijk schade wordt berokkend
eweld
Rietkerk licht zijn besliste afwij
zing van de wettelijke erken
ning van bedrijfsbezetting als
dwangmiddel nog als volgt
toe. "Bij bezetting gebruik je
een bepaalde vorm van ge
weld. Je neemt iets in beslag
datje niet toebehoort, om zo
doende je doel te bereiken.
Dat is irreëel. Ik kan er soms
wel begrip voor hebben, net
zoals ik alle begrip kan heb
ben voor moeders, die een on
veilig kruispunt bezetten
Maar dat wil nog niet zeggen
datje nu bij de wet moet gaan
bepalen, dat burgers bevoegd
zijn kruispunten te bezetten"
"Het enquêterecht dat wij nu
hebben ter oplossing van con
flicten binnen een onderne
ming wordt relatief erg wei
nig toegepast. Misschien moe
ten wij die zaak eens grondig
herzien", yindt Van Zeil, die
overigens van mening is dat
primair en ook in laatste in
stantie de verantwoordelijk
heid bij betrokken partijen
ligt. Zijn gedachten gaan ook
uit naar een soort "scheidsge
recht". Een onafhankelijke in
stantie, die poogt partijen bij
elkaar te brengen, maar die
geen bindende uitspraak kan
doen.
Zo'n tussenstation zou voor af
koeling kunnen zorgen.
Rietkerk vindt dat het enquête
recht ruim voldoende waar
borgen voor de werknemer
biedt. "De ondernemingska
mer kan, als dat moet, tot heel
ingrijpende maatregelen ko
men". Ook hij acht het overi
gens niet uitgesloten dat de
weg van het enquêterecht te
smal is en is bereid aan een
verbreding mee te werken.
"Misschien moet er wel zoiets
als een kort geding-procedure
komen", vult hij aan.
Nypels noemt dit typische
CDA- en WD-gedachten.
"Ach ja, natuurlijk wordt
door een verruiming van de
beroepsprocedure de positie
van de werknemer wel wat
versterkt. Maar dat is maar be
perkt hoor, want je loopt toch
zeker niet voor ieder wisse
wasje naar de rechter".
Controle
te geringe medezeggenschap
van de werknemers en de te
geringe controle van de ge
meenschap ten aanzien van
de gang van zaken in de onder
neming". aldus Van der Hek
Het gaat hem te ver dat een
handjevol particulieren za
ken kunnen regelen, die ver
strekkende gevolgen voor de
samenleving kunnen hebben
en waarbij de belangen van zo
veel anderen in het geding
zijn. "De maatschappij ver
draagt dat niet meer. Werkne
mers hoeven echt niet de vol
ledige controle te hebben,
maar zij moeten wel mede
kunnen controleren"
Reële medezeggenschap wil
Van der Hek. "In zo'n situatie
zijn stakingen en bezettingen
ook minder waarschijnlijk,
omdat je in een gedemocrati
seerde structuur veel minder
snel naar die wapens hoeft te
grijpen.
Die dwangmiddelen zouden
eigenlijk anachronismen moe
ten zijn"
Het CDA en de WD opteren
voor een vorm van medezeg
genschap, waarin de onderne
mer centraal blijft staan. Het
accent moet op de manager
blijven liggen, omdat hij een
totaalbeeld heeft van de on
derneming en omdat hij snel
beslissingen moet kunnen
Rietkerk merkt in dit verband
op: "Binnen een onderne
ming kunnen de werknemers
advies geven over het te voe
ren beleid.
Hun medezeggenschap is rela
tief. Ik wil beslist niet toe naar
arbeiderszelfbestuur".
Bij CDA en WD wordt bij een
uitbreiding van de medezeg
genschap eigenlijk vooral ge
dacht aan de sociale belangen
van de werknemer; verder
nauwelijks.
Model
"Bij medezeggenschap", zegt
Rietkerk, "denk ik aan een
voor elke bedrijfsgemeen-
schap aangepast model. Ver
pleegsters in een ziekenhuis
of ambtenaren op een departe
ment geef je het niet voor het
zeggen, omdat zij in de meer
derheid zijn. Doe je dat wel,
dan kan je de doeleinden van
de betreffende werkgemeen
schap aardig frustreren. Vroe
ger was de factor arbeid duide
lijk ondergeschikt aan andere
factoren, maar dat kan je nu
niet meer zeggen. De WD
vindt dat alle factoren gelijk
waardig moeten zijn, waarbij
de een beslist niet boven de
andere moet gaan domine-
Nypels hekelt het WD-stand-
punt. "De WD - evenals de
meeste andere partijen trou
wens - belijdt de gelijkwaar
digheid van de factoren ar
beid en kapitaal. Daar wil
D'66 in de structuur van de
onderneming nou eindelijk
wel eens aan toekomen. Wij
zijn voorstander van particu
liere ondernemingen, maar
dan wel in sterk gedemocrati
seerde vorm. Aan Rietkerk
heb ik in dit verband wel eens
gevraagd of werknemers
soms geen particulieren zijn.
De WD heeft altijd de mond
vol over de eigen verantwoor
delijkheid van de mensen,
maar als het gaat om uitbrei
ding van de verantwoordelijk
heid van de werknemer, dan
roepen ze: "Oh, wat krijgen
we nou toch, aantasting van
de particuliere ondernemings
gewijze produktie".
Belang
Persoonlijk wil Nypels nog een
stapje verder gaan. Zijns in
ziens is het belang van de
werknemer in een bedrijf veel
groter dan dat van de aandeel
houder. De werknemer zou
daarom ook meer zeggen
schap moeten hebben en niet
omgekeerd. Voor de aandeel
houder is het bedrijf in het al
gemeen alleen maar een ge
deeltelijke bron van inkom
sten. "En de meeste aandeel
houders zijn wel zo verstan
dig hun risico te spreiden en
als ze dat niet doen, dan wil ik
ze nog wel helpen met beleg
gingsadvies".
Van der Hek, nog even terugko
mend op het punt van de be
drijfsbezetting, verklaart nog
eens nadrukkelijk datje in de
huidige stituatie van een
werknemer niet kan en mag
verwachten, dat hij zijn posi
tie verzwakt door af te zien
van bepaalde acties. Ter hand
having van die positie moet
hij, volgens Van der Hek, het
middel van de bedrijfsbezet
ting kunnen hanteren. "Per
slot van rekening kan de werk
nemer het niet helpen dat de
wetgever in gebreke is geble
ven om zijn positie beter te be
schermen".
