Soms moest ik mezelf
weer bij elkaar rapen
Feest-
markt
met
antiek en
curiosa
CORRECTIE
KERKDIENSTEN
Ds. Brederveld met emeritaat
na bijna twaalf jaar ziekenpastoraat
ZATERDAG 29 APRIL 1978
LEIDEN - Om de kerkrestaura
tie te financieren, houdt de
evangelisch-lutherse ge
meente te Leiden op Konin
ginnedag, maandag 1 mei, in
het pand Hooglandse Kerk-
gracht 26 een openbare an
tiek- en curiosamarkt. Als
speciale attractie heeft de res
tauratiecommissie een markt
georganiseerd, waar oude
voorwerpen, zoals klokken,
meubilair, schilderijen en
porcelein, bij opbod zullen
worden verkocht.
Voor de restauratie van dit
kerkgebouw, waarbij ook ei
gen mensen de handen fors
uit de mouwen steken, is n
schatting in totaal 120.000
nodig. Het hele werk is over
drie jaar uitgesmeerd. Vorig
jaar bracht een antiekveiling
bijna 30.000 op en de bazaar
in het najaar deed daar nog
eens 12.000 by.
Dit jaar is het laatste in het res
tauratieplan. De laatste lood
jes wegen ook hier het
zwaarst, want de "klus
jesclub" van eigen gemeen
teleden, wier werk a
zienlijke besparingen ople
verde heeft in dit stadium het
roer in professionele handen
moeten geven, en dat is, hoe
welwillend de aannemers de
lutheranen ook tegemoettre-
den, erg duur. Twee buiten
gevels moeten nu nog onder
handen worden genomen.
Men hoopt dat de komende
markt daarvoor de nodige fi-
opbrengt.
Met dit alles behoudt de lut
herse gemeente haar ra
drie eeuwen oude plaats v<
de zondagse eredienst en
stad Leiden een momument
dat in deze omgeving enig i
in zijn soort.
De lutherse kerk in Leiden
staat te boek als monument,
ar Monumentenzorg komt
i de restauratie die nu aan
de gang is niet te pas omdat
n liever "baas in eigen huis"
blijft. Dat betekent wel een
iar beroep op de eigen mid
delen.
de indruk dat je wel moet
worden getroffen door tegen
slag, zoals ziekte, om tot het
Maria-type te worden.
Nu is het, dacht ik, niet de be
doeling van het evangelie, de
beide vrouwen zo absoluut
tegenover elkaar te zetten,
maar er zit heel duidelijk een
correctief in op onze activiteit
als die tot vanzelfsprekend
activisme verwordt. Maria
heeft het beste deel gekozen,
dat van haar niet zal worden
weggenomen. Zij luistert
naar het woord en laat zich
daardoor vernieuwen.
Zoals doen in evenwicht moet
worden gehouden door den
ken, zo ook spreken door
luisteren en de veruiterlijking
van de mens in wat hij pres
teert door inkeer tot jezelf in
een stuk bezinning.
Anker
„Nood leert bidden" en „angst
leert geloven" hebben eigen
lijk maar heel weinig te ma
ken met de God van Jezus van
Nazareth. Het gaat in het bij
belse verhaal om de vrije
keuze van God voor ons men
sen en om het vrije aannemen
door de mens van die moge
lijkheid van bondgenoot. Hij I
spreekt ons toe door het j
woord van apostelen en pro-
feten, en niet de angst maar de j
blijdschap van het mogen
luisteren en vernieuwd wor- I
den, vormt het uitgangspunt j
van de geloofsrelatie. Het ge
loof geeft richting aan het
werken, het luisteren aan het
spreken. Als die verankering
wegvalt, vervaagt het doel.
Wij kunnen ons door het Ma
ria-type laten gezeggen, juist
als men dat geworden is door
tegenslag.
Ik moet denken aan een ge
sprek in de poort van een i
klooster. Het had gestormd. j
Met een van de paters stond ik
naar de ravage te kijken; er j
waren nogal wat bomen ge- 1
veld. Toen wij het klooster i
bouwden, vertelde hij, waren
hier enkele boerderijen met
akkers eromheen. We hebben
ze afgebroken en op de akkers
om het klooster dit bos ge-
plant. Maar de grond was te
rijk. Bos moet je op arme
grónd bouwen. Dan slaan de j
bomen diep wortel om voe-
ding te krijgen. Ze kunnen
dan een flinke storm hebben. i
Wij moeten ons laten corrigeren
door het Maria-type. Dan we- j
ten we vanuit het luisteren
dat we in het perspectief van j
Gods Rijk op arme grond
staan. Dan weten we van de
noodzaak van verankering j
van het doen in het denken,
van het spreken in het luiste-
WIM KUIPERS
broer, Ds. G. D. L. Brederveld te
Den Helder, hem in Nij ker
kerveen, aan de rand van de Ve- j
luwe, te bevestigen.
De gereformeerde kerk daar, ruim
400 leden, is te klein voor een
volwaardige predikantsplaats.
Sinds tien jaar verzorgen emeriti
er het pastoraat waarbij het
dienstverband telkens voor twee
jaar wordt aangegaan en even
tueel verlengd.
De Leidse predikant J. Bovenberg
- van de gemeente rond de Be
vrijdingskerk (Zuid-West) - volgt
ds. Brederveld straks in het Aca
demisch Ziekenhuis op.
De gaande man is daar erg blij mee
"Ik zou op het ogenblik geen be
tere weten".
Emoties
Als u de taak van de ziekenpastor
in een paar woorden moet sa
menvatten...
Ds. Brederveld: "Datje samen, pa
tiënt en pastor, verder moet zien
te komen. Hoé ver dat kan gaan,
is heel verschillend.
Als een patiënt opstandig is, mag ik
niet zonder meer zeggen: nee.
Samen moet je dan bij de Heer
proberen uit te komen. In de om
gang met Hem is opstandigheid
eeen onbekend verschijnsel. Er
zijn in het meselijk leven situa
ties dat ik het ook niet meer weet.
Dan moet je niet doen alsof. Met
een antwoord op de vraag naar
het "waarom" verander je de toe
stand ook niet. Wel moetje er als
ziekenpastor helemaal bij zijn.
Vroeger gold wel als regel dat een
verpleegster geen emoties mocht
tonen. Ik doe dat wel. Niet opzet
telijk. Dat ligt gewoon in mijn
aard. Ik ben ook verdrietig als de
Geremd
Het Academisch Ziekenhuis telt
ongeveer 850 bedden. Bij de
dienst Geestelijke Verzorging
werken twee predikanten, een
pater in volledige dienst, nog
een pater voor de helft van zijn
tijd en een administratief me-
dewerker(ster).
Ds. Brederveld schat, dat voor ne
gentig procent het contact met de
patiënten van de pastores moet
uitgaan. Het moeilijkste in zijn
werk vond hij het eerste contact
met vreemde mensen. De ken
nismaking.
'Ik ben geen inbreker. Wil de men
sen niet overvallen. Daarom kan
ik me tegenover alleen maar on
bekenden op een zaal wel geremd
voelen. Hoe kom je over, hoe be
gin je een relatie? Al was er tus
sen die mensen nou maar één die
mij kende, dan was me dat al veel
waard. Dan heb je contact en bij
de anderen ook een zekere en
tree.
Bij niet-gerichte bezoeken maak je
met alle patiënten een praatje.
Daar zit deze goede kant aan, dat
de predikant niet alleen belang
stelling heeft voor een groepje
uitverkorenen. Zo'n algemeen
contact kan oppervlakkig zijn
maar het ontwikkeltje gevoel om
die mensen eruit te halen die be
hoefte hebben aan nader ge
sprek. Ieder moet je kennen.
Ieder moet weten: die man is ge
negen met mij te praten".
Ervaring
In 1966 was de geestelijke zieken
zorg nog een louter kerkelijke
zaak. Drie jaar geleden heeft ze,
wat het Academisch Ziekenhuis
betreft, een plaats gekregen in
het geheel van de diensten,
hoewel ds. Brederveld de band
met de kerk die hem destijds
voor deze functie beriep - de ge
reformeerde kerk in Leiden - ai-
tijd heeft aangehouden.
."Het is goed voor de patiënten te
weten dat de kerk ook naar hen
omziet".
Ds. Brederveld wilde ook zelf niet
geïsoleerd van de kerk werken.
"Je mag het leven achter de patiën
ten niet uit het oog verliezen. Dan
word je bedrijfsblind. Daarom
heb ik altijd gezegd - wat niet
iedereen met me eens is - dat, wil
je hieraan beginnen, je éérst erva
ring in een gewone gemeente
moet hebben opgedaan. Want
daar komen de patiënten van
daan".
Financieel komt de pastor tegen
woordig ten laste van het zieken
huis. Ds. Brederveld liet zich ech
ter, juist om de relatie met de
kerkelijke gemeente concreet te
houden, via zijn kerk betalen.
Overigens ziet hij in de nieuwe
t structuur alleen maar winst.
"Er is een duidelijke verbinding
gekomen tussen het ziekenhuis
en de geestelijke verzorging. Je
bent geen toevallige voorbij
ganger meer. We worden nu bij
het geheel betrokken. Zijn een
onderdeel van de totale pa
tiëntenzorg. Op de wekelijkse be
sprekingen (sociale visites), waar
ervaringen worden uitgewisseld
om de patiënten zo goed mogelijk
te begeleiden, verwacht men pok
van onze kant de nodige inbreng.
Dat heeft tot gevolg dat artsen en
pastores elkaar beter gaan leren
kennen. Dat is in het belang van
de patient. Aan beide kanten
krijgt men zodoende beter in
zicht in zijn situatie"
Geen betere
Ds. Brederveld, die in Bodegraven
werd geboren en eerst een tijd in
het onderwijs werkzaam is ge
weest, gaat na zijn tweede huwe
lijk - zijn eerste vrouw is overle
den - en een vakantie van drie
weken naar een gewone ge
meente terug. Op 2 juli hoopt zijn
Wij leven in een tijd waarin het
doen zo sterk de nadruk krijgt
ten koste van het denken, dat
denkers een zeldzaam ver
schijnsel gaan worden. Dat
doet zich ook voor in het
godsdienstige leven. Sterke
nadruk valt op het praktische,
daadwerkelijke geloof. Aan
de werken kan de geloof
waardigheid van de overtui
ging worden afgelezen.
In het evangelie is, sprake van
twee vrouwen. Martha en Ma
ria. Martha is druk bezig, ter
wijl Maria aan de voeten van
Jezus zit en luistert naar zijn
woorden. Die twee zusters
worden vaak als twee typen
van mensen tegenover elkaar
geplaatst. Het doenerige en
het beschouwelijke. In onze
maatschappij staat het eerste
in hoog aanzien. We hebben
Bijna twaalf jaar is hij nu een van de
geestelijke verzorgers in het
Academisch Ziekenhuis ge
weest. Morgenochtenu om 10 uur
neemt hij, wegens emeritaat, af
scheid tijdens een dienst in de
Oude-Vestkerk. Niet in een
stemming van "gelukkig, het is
zover". "Ziekenpastoraat is niet
deprimerend", zo heeft de erva
ring ds. Brederveld geleerd.
Ruimte
Daarmee is echter niet alles gezegd.
Ds. Brederveld: "Je karakter en je
instelling spelen daarin een grote
rol. Het is niet een functie voor
iedereen. Als ik iets ken
merkends over dit pastoraat
moet zeggen wil ik daarmee niet
beweren dat ik die eigenschap
pen bezit. Ik weet van mezelf te
goed dat ik ook in dit werk fouten
heb gemaakt.
Een eerste voorwaarde is wel dat je
goed moet kunnen luisteren. Je
moet de mensen de ruimte laten.
Vooral niet polemisch zijn inge
steld. Integendeel, juist beinv-
loedbaar. Ieder beleeft het geloof
op zijn eigen wijze. Of anders ge
zegd: de Heer gaat met ieder zijn
eigen weg.
Ik heb zo vaak gemerkt dat je de
zelfde dingen op heel ver
schillende manier kunt zeggen.
Omgang met vogels van zo di
verse pluimage maakt je daar bij
zonder gevoelig voor. Met een
Engelse of een Duitse patiënt
praat ik toch ook geen Neder
lands. Daar verstaat-ie niks van.
Het vraagt dus soepelheid en
openheid".
patiënt echt verdriet heeft. Je
moet je door emoties natuurlijk
niet laten overstelpen, maar je
mag ze wel hebben en vandaaruit
samen proberen een weg te zoe
ken. In het bewustzijn dat de
Heer erbij is. Dat helpt vaak nog
het meest. De patiënt voelt dat hij
niet in de steek wordt gelaten.
Gevoel
Hoe belangrijk het gevoel is in de
relatie patiënt-pastor, il
lustreerde ds. Brederveld met de
volgende ervaring.
Hij bezocht eens een vrouw die heel
moeilijk ter been was en die
weinig uitzicht had op verbete
ring van haar toestand. Na een
half uurtje met haar gepraat te
hebben, nam de dominee af
scheid en verliet hij met vee
rkrachtige tred de zaal. Nog net
voordat hij de deur uit was, kon
ze hem nog toeroepen: "Zo zal ik
nooit meer kunnen lopen'....
Ziekenpastoraat vraagt de hele
persoon.
Is dat mede-leven en mede-lijden
met zovelen wel vol te houden?
'Je krijgt natuurlijk niet alleen met
ernstig zieken te maken. Het
sterfte-percentage in dit zieken
huis is laag. Er is ook veel blij
heid, dankbaarheid en bemoedi
ging.
Maar ik heb echt wel eens gezegd:
ik ga naar huis. Dan kon er wer
kelijk geen gesprek meer bij. Je
moet dan gewoon jezelf weer bij
elkaar rapen. Daar komt nog bij,
dat andere patiënten je aandacht
ook nodig hebben".
Ds. Brederveld: "Ik ben geen inbreker"....
leiden - Toen dominee J. E. Brederveld in 1966 voor de keus
stond, in Helmond te blijven of ziekenhuispredikant in
Leiden te worden, zat zijn zoon van zestien wel een beetje
met de vraag, of een voortdurende omgang met zieken
geen stempel op het hele gezin zou zetten. Omdat het
gewone werk, dat hem toch ook bij ernstig zieken had
gebracht, hem geen enkele reden gaf zoiets te verwach
ten, is ds. Brederveld destijds zonder vrees op het beroep
van Leiden ingegaan.
LEIDEN-Herv. Gem.Hoogl. kerk lOds.
Pannekoek, 11.45 oec. stud, dienst. Ma-
rekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Roelofsen
Zeist, Maranathakerk 10 ds. Baayen
Rijnsburg, Merenwijk 9.30 en 11 ds. Hor-
tensius, Bethlhemkerk 10 dr. Lamping,
Bevr. kerk 9 ds. Wagenvoorde, Vredes-
kerk 10 ds. v. Achterberg, Waalse kerk
10.30 ds. Ribs, Acad. Ziekenhuis 10.15
mevr. Monshouwer-Bakker, Diac. huis
10.30 ds. Hemmes, Oude Vest 13, 10.30
jeugdkapel, 5.30 dienst met jongeren,
psychiatrisch ziekenhuis, 9.30 afscheid
kapelaan Poelman en catecheet Henzen
(gecombineerde dienst), Geref. Kerk
Zuiderkerk 10 ds. Sijtsma, 5 ds. Land
heer Zoetermeer, Petrakerk 10 ds. Over-
duin, Veenendaal, 5 ds. Sijtsma, Oude
Vest 10 ds. Brederveld, afscheid, 5 ds.
Swierts Maassluis,Maranathakerk lOds.
v.d. Werff Voorhout, 5 dr. Van Zuylen
Den Ham, Bevr. kerk 10.30 dr. v. Zuylen,
5 ds. Hortensius, Groenhoven 10 ds.
Eringa Den Haag, De Mirt 10 dhr. Hui
gen, Mierennest 10 dhr. v.d. Velden, He
ren wijk 9.30 en 11 ds. Hortensius, Dole
rende Noodgem. Groot Leiden (Pieters
kerks raat 1), 8.30 en 5 dhr. Veth Capelle
aan dc-.i IJssel, Geref. Kerk Vrijg. (He-
rengr. 70) 10 en 5. Chr. Geref Kerk
(Steenschuur 9) 10 leesd 3 ds. Van
Dijken Lisse, Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en
4.30 ds. Boogaard, Geref. Gem. in Ned.
(Bethl. kerk Driftstraat) 11.30 en 5.30,
Evang. Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgracht)
10.15 ds. Happee, Remonstr. Doopsgez.
Gem. (Pieterskcrkstr. 1) 10 dr. Meijering.
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. v. Mame
ren, Evang. Chr. gemeenschap (Middel
stegracht 3) 10 dhr. Dikkes, Zendings
werk Middernachtsroep (Zoeterw. sin
gel 21)5 nam. dhr. v.d. Keur, Evang. cen
trum Zijlsingel 2, zo. 10 en di. 8 evang.
Zijlstra, Pinkstergem. (O. Rijn 3) 3 nam.
dhr. Eikerbout, Leger des Heils (Hooi
gracht) 10 en 7.30, N ieuw Apos t. Kerk (H.
Rijndijk 24) 9.30 en 4, woe. 8, Chr.
Science (Steenschuur 6) 10.30, Zeven
dedagsadventisten (Lokhorstkerk) elke
zat. 9.45, gesprek, 11 prediking, Kerk van
J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Steenschuur 6) 10.15, Soefie-beweging
11 in zaal Pieterskerk. C. W. van Gils
over "De grootheid van de mens". Oud
Kath. Kerk (Zoeterw. singel) 10 h. mis,
Vrij Kath. Kerk (Vreewijkstr.) 10.30 h.
mis, RK Kerken Merenwyk zat. 7, zo.
9.30 en 11, Haagweg zat. 7, zo. 9.10.45,12
en 6.30, Steenschuur zat. 10 en 7, zo. 8.30,
10,11.30,6 en 7, Lammenschansweg zat.
7, zo. 9,10.30,12 en 6, Haarl. str. zat. 7, zo.
9.30,10.45,12,15 en 6.30, Rijndijk 281, zat.
7, zo. 9,30 en 11.30, Boshuizerlaan zat. 7,
zo. 9.30, 11 en 12.15, Herensingel zat. 7,
zo. 8.30, 9.30 en 11.
ABBENES - Herv. Gem. 9.30 kand.
Nauta, Leiden.
AARLANDERVEEN - Herv. Gem. 10
ds. Wolthaus, 7 zangd., Geref. Kerk 10 ds.
v. Harmeien, 6.30 dhr. Tenyenhuis, Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Brandsma
Ermelo, RK Kerk zat 7, zo. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Blenk Woubrugge,
6.30 ds. Bogers, met gees tel. gehandicap
ten, Kruisk. 10 kand. Boelhouwer Lin-
schoten, Opst kerk 10 dr. Haitsma
Woerden, 6.15 zang 6.30 ds. Den Ton-
kelaar Warmond, Nabij 10 ds. Bogers, G.
H. Kerk 9 en 10.30 ds. Talens Warnsveld,
6.30 ds. De Ruijter, zangd., Drieh. 7 ds.
Koers, Ashramcollege 9.30 ds. Verheul,
Oudsh. kerk 10 ds. v.d. Laarse Bos-
kooop, Sionskerk 9.30 ds. Koudstaal
Bolnes, 6.30 ds. Verploeg, Geref. Kerk
Mar. kerk 10 ds. Vree, 6.30 ds. Verheul,
Salv. kerk 10 ds. Hartkamp, 4 ds. v. Har-
melen, G. H. Kerk 10.30 en 6.30 ds. Ver
doorn W.veen, zie verder herv. gem., Ge
ref. K. Vrijg. 8.45 en 6.30 ds. Borgdorff,
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. Ham
stra, Oud Geref. Gem. 9.30 en 4. di. 2 mei,
7.15 ds. Kamp, Baptistengem. 10 ds.
Koekoek, 6.30 ds. Harkema, Noord
(Sportlaan) 10 dhr. v. Barneveld, Volle
Evang. Gem. (school Preludeweg) 10
dhr. v. Putten, Leger des Heils 10 en 6.30
uur, Corn, de Vlamingstr., Remonstr.
Kring 10 ds. Cossee, Dordrecht, RK
Kerken Bon. kerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30, Piuskerk zat. 7. zo. 9,10.30 en 11.45,
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gem. 9.30 kand.
Visser, Maartsensdijk, 6 ds. Den Dikken
Oldebroek, Geref. Gem. 9.30 leesd., 7 ds.
v. Gelder, Gouda, 4 mei 9.30 leesd
BODEGRAVEN - Herv Gem. Dorps
kerk 10 ds. De Vreugd, 6.30 ds. Gooijer
Putten, Salv. kerk 10 ds. Droggers, 6.30
ds. Richter, Bethl. kerk 10 dhr.
Groenendijk Scheveningen, 6.30 kand.
Frederikse Stolwijk, Geref. Kerk 10 en
6.30 ds. 't Hart.
BOSKOOP - Herv. Gem. 9.30 ds. Stel
wagen, 6.30 ds. Heymans, De Stek 9.30
ds. Heymans, Geref. Kerk 9.30 en 5 ds.
Dijkstra, Chr. Geref. Kerk 9.30 ds. Visser
N.-Vennep, 5 ds. v. Langevelde, Geref
Gem. 9.30 en 6, Opwekkingsgem. (Con-
*cordia) 9.30, Verg. v. Gelovigen
(Nieuwstr.) 9.30 en 5, RK Kerken kerk
zat. 7, zo. 9.30 en 11. De Stek zat. 5.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem. 9.30 ds.
Bouman te Katwijk, 6.30 ds. Geertsema,
Geref. Kerk 10 ds. Versluys, 5 ds. Beze-
mer, Ter Aar, RK Kerk Anker zat. 1, zo.
8.45 en 11.15, Bern. zo. 10, dorp zat. 7, zo.
8. 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gem. 10 ds v.
Bruggen, 7 ds. Rothfusz, Geref. Kerk 10
ds. Pouwels, 7 ds. Rothfusz, Chr. Geref.
Kerk 10 leesd., 7 ds. Carlier A.dam. RK
Kerk Mart. kerk zat. 71 zo. 8.30, 10, 11.30
en 12.45, Jozefk. zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem. 10 ds. De
Jong Rotterdam, RK Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG-Herv. Gem. 10 ds. Carstens,
Kollumerzwaag, RK Kerk zat. 7, zo. 8 en
10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. Dorpskerk 10 ds. Gebraad,
jeugdd., 6 drs. Kattenberg Voorschoten,
Ontm. kerk 10 ds. Baas, 6.30 ds. Gebraad,
Geref. Kerk 9.30 ds. v. Halsema, 5 ds. De
Vries, RK Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem. N
Kerk 10 ds. Vink, 6 ds. Arkeraats, O. K. 10
ds'. Vroegindewey, 6 ds. Schuurman,
Ichtusk. 10 ds. Hovius, 5 ds. Boer.
jeugdd., Pnielk. 9.30 ds. Schuurman. 6
ds. Vroegindewey, Gr. v. Pr. school, 10
ds. Arkeraats, Hoekst. 10 dovend., Over-
duin 2 ds. Baas, Geref. Kerk Vr. kerk 10
ds. v.d. Horst, 5 ds. v. Halsema, Tr. kerk
10 ds. Snoeij, 5 ds. Huisman, Geref. Kerk
Vrijg. 10.15 leesd., 3.30 ds. Hoff, Geref.
Kerk Vryg. Buiten V. 8.45 en 7 ds.
Roukema, Chr. Geref. Kerk 10 en 5, Ge
ref. Gem. 10 en 5, Volle Evang. Gem.
(Voorstraat 100) 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Heiv.
Gem. 10 ds. Geertsema, H.woude, 7 ds.
Boogert Leiden, Geref. Kerk 9.30 ds.
Modderaar Waddinxveen, 11 oec. jon-
gerenappel, 7 ds. Modderaar.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref
Kerk Dorpskerk 10 ds. Knorth HA,
Hoofdstr. 10 ds. v. Loenen, HA, 6.30
dienst, Schepp. kerk 9 en 10.30 ds. Geur-
sen, 5 ds. v. Loenen, Baptistengem. 10
dhr. Lourens, 5 dhr. De Vries, RK Kerk
zat. 7. zo. 9. 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gem. 9.30 ds. De
Vree, 7 ds. Lalleman Oude Wetering, gez.
jeugdd., Geref. Kerk 9.30 dhr. v.d. Kraan
R.dam, 7 zie Herv., RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder, Pauluskerk 10 ds. 't Hooft, 7
ds. De Gelder, Geref. Kerk 10 en 7 ds. De
Wit, Geref. Kerk Vrijg. 8.45 ds. Sim
pelaar, 4.30 leesd., Geref. Kerk Vrijg.
Buiten V. 10.45 dienst, 3 ds. Muller
Zaandam, Chr. Geref. Kerk 10 ds. v.
Dijken, 7 ds. v. Dijken, dienst voor iede
reen, Geref. Gem. 10 en 4 ds. Hakken
berg, Oud Geref. Gem. 9.30 en 3, RK
Kerken Agathakerk zat. 7, zo. 8 30,10 en
11.30, Poelhuys zat. 7, zo. 9 en 11.30, Ma-
riakerk zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30 en 5.30,
Engelbew. zat. 7. zo. 8, 9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv Gem. 9.30 ds.
Bronsgeest, 6.30 ds. De Kruijf. Ryn-
saterwoude, Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Nooteboom, Chr. Geref ,Kerk 9.30
dienst, 2.15 ds. Hamstra, RK Kerk zat. 7,
zo. 7.30, 9, 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gem. 9.30 ds. Ste-
houwer Alphen, 6.30 kand, Spaans
Utrecht, jeugdd. in Geref. Kerk. Geref.
Kerk 9.30 ds. Marseille A.dam, 6 30 kand.
Spaans, jeugdd., RK Kerk zat. 7, zo. 9 en
11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gem. 9.30 ds.
v.d. Staat, Uithoorn, jeugdd., 7 ds. Go-
verts, Geref. Kerk 9.30 ds. Rang en ds.
Wijngaarden, belijdenis, 6.30 ds. Wijn
gaarden, Chr. Geref. Kerk 9.30 ds. Visser,
3 ds. v. Langevelde Boskoop, RK Kerk
zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Zoutendijk HA, Geref. Kerk (Woerdense
Verlaat) 10 ds. Buitenhuis Bodegraven, 7
dhr. Christ Leiden, RK Kerk zat. 7.30, zo.
9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem. Voorstr. 10
dr. J ansen, 7 ds. Keunipg Hoofdstr. 10.30
ds. Keuning, 7 ds. Wamink, De Rank 10
ds. v.d. Bcrgh R.dam, 5 kand. v.d. Berg,
Bodegraven, Sole Mio 9 dr. Jansen, Ge-
ief. Kerk Hoofst. (Herv.) 9 ds Elgersma,
7 ds. Warnink, Vinkenl. 9.30 ds. Warnink,
5 ds. Elgersma, St. kerk 11 dhr. v. Duin,
RK Kerken Binnen zat. 7, zo. 8, 10 en
11.30, Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11, aula
Boerenburg 11.
NOORDWIJKERHOUT-Herv. Gem. 10
mevr. Goudt, De Zilk 10 ds. Kalkman,
RK Kerk Jozefkerk zat. 7, zo. 8.30 en 10,
Viktorkerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
OEGSTGEEST - Herv. Gem. Will, kerk
10.30 ds. Sasse, Pauluskerk 10 ds. Ter
Linden, Gem. centr. 10.30 ds. Wagen
voorde, 7 ds Kuiper jeugdd., van Wyc-
kerslooth 4.30 ds. Heemskerk. Geref.
Kerk 10 ds. Hoornstra, Nieuw-Vennep, 7
zie Herv., Geref. Kerk Vrijg. 10.30 en 4.30
ds. Simpelaar, Geref Kerk Vrijg. Buiten
V. 8.45 dhr. Bronsema, 4 ds. v.d. Berg,
RK Kerk Will, kerk zat. 7. zo. 9, 10.30 en
12, Bon. kbpel zat. 6.30, zo. 9 en 11, Volle
Evang. gem. (gem. centr.) 4 dhr. v.d.
Brugge.
OUD-ADE - RK Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gerp. 9.30 ds. Lalleman, 6.30 zie
geref. kerk, Geref. Kerk 9.30 dhr.
Schoenmaker, 6.30 ds. Van Winterswijk,
gez. jeugdd., RK Kerk zat. 7, zo. 8,9.30 en
11.30.
ROELOFARENDSVEEN - RK Kerken
P. Banden zat. 7, zo. 8, 9.30, 11 en 12.15,
M. Pres. zat. 7, zo. 8, 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gem. 9.30
ds. De Kruijf, 7 ds. Bronsgeest, Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 dienst, 2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gem. grote kerk
9.30 ds. Boer Katwijk aan Zee, 5 ds. v.d.
Bogerd, Bethelkerk 9.30 ds. v.d. Bogerd,
5 ds. Gall Den Haag, Geref. Kerk Petrak.
9.30 ds. Huisman, 5 ds. De Raadt, Imm.
kerk 9 en 10.30 ds. Damsma, 5 dr. v.
Oevcren, Mar. kerk 9.30 dr. v. Oeveren, 5
ds. Huisman Zoetermeer, jeugdd., Ge
ref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Zomer, Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. De Joode,
Evang. Chr. gem. (aula mavo), 10 ds.
Gravendeel Lisse, 7.30 evang. dienst,
evang. Mostert en zanggroep, RK Ge
meenschap (aula tuinb. school) zat. 7, zo.
10.30.
RIJPWETERING - RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem. 9 en 10.30
dhr. Bakker Katwijk aan Zee, 6.30 ds.
v.d. Meer, Geref. Kerk 9.30 ds. Hoekstra
Den Haag, 5 ds. v. Santen, Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. Rebel, RK Kerk zat. 7, zo.
9 en 11 TER AAR - Herv. Gem. 9.30 ds.
Lindenburg, 6.30 ds. Molenaar
Nieuwveen, Geref. Kerk 10 ds. Bezemer,
6.30 ds. Versluys H.woude, RK Kerk
dorp 9, Langeraar zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30.
VALKENBURG - Herv Gem. 10 ds. v.
Ieperen, Bergschenhoek, 6.30 kand.
Bakker, jeugdd., Geref. Kerk 9.30 ds. De
Raadt, 6.30 ds. Damsma Rijnsburg, Ge
ref. Kerk Vrijg. 9.30 ds. Hoff, 2.45 ds.
Joosse.
VOORHOUT - Herv. Gem. 10 ds. Bro
kerhof, RK Kerk zat. 7, zo. 9, 10.30 en
11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Sybrandy Den Haag, 7
jeugdd., aula NH 9.30 ds. De Zwart, ka
pel Rijndijk 10 ds. Meijering, Hulp en
Heil 10 dienst, Ark 10 jongerend., Geref.
Kerk 9.30 ds. De Zeeuw, 7 jeugdd., in
Herv. Kerk, Geref. Kerk Vrijg. 9.30
leesd., 3 ds. Zomer Rijnsburg, RK Ker
ken Laur. kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30, aula
NH 11, M. Godskerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
WADDINXVEEN - Herv. Gem. Bethel
kerk 9 ds. Roetman, 10.30 ds. Verboom, 5
ds. Verwelius, 6.30 ds. Verboom,
Hoeksteen 9.30 ds. Verwelius, 6.30 ds.
Roetman, Imm. kerk 9.30 ds. Zunneberg
Driebergen, 7 dhr. Drijver Voorschoten,
Geref. Kerk Kr. kerk 9.30 ds. v.d. Berg, 5
ds. Rang N.-Vennep, Ontm. kerk 10 ds.
Honkoop R.dam, 5 ds. v.d. Berg, Chr
Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. Verloop,
Volle Evang. Gem. (Lindengaaarde 17a)
9.30, RK Kerk Viktorkerk 10, Ontm. kerk
8.30 en 11.45.
WARMOND - Herv. Gem. 10 ds. Den
Tonkelaar, RK Kerk zat. 7, zo. 8.30,10 en
11.30.
WASSENAAR - Geref. Kerk 10 en 5 ds.
Vrolijk Katwijk, Zuid 10 dr. Jager Kam
pen, 7 ds. De Zwart Voorschoten, Ned.
Prot. Bond 10,30 ds. Werner.
WOUBRUGGE - Herv. Gem. 9.30 ds.
Lagerwey Den Haag, 6.30 ds. Blenk, Ge
ref. Kerk 9.30 ds. v.d. Ree Alphen, 6.30'
ds. v.d. Heiden Zwammerdam, RK Kerk.
zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem. 9.30 ds.
Nicolai, 7 zie Geref., Geref. Kerk 9.30
dhr. Goedhart Nieuwkoop, 7 ds. v.d. Ree
Alphen, gez. jeugdd., RK Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem. 10 ds
Schoch, RK Kerken Janskerk zat. 7, zo.
9.30, Chr. Dienaarkerk zat. 7, zo. 8.30 en
10, Rijndijk (Meerburgkerk) zat. 7, zo. 10,
12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem. 10 ds.
Mostert, 7 ds. Elgersma Noordwijk
jeugdd., Geref. Kerk 10 ds. v.d. Heiden, 7
zie Geref.
