Electrisch vissen: schoon en selectief
ZATERDAG 29 APRIL 1978
PAGINA 23
Door Gert Selles en
Alexander Münninghoff
Langzamerhand komt het „tweede computertijdperk" naderbij. Een tijdperk, dat
nog niet zo lang geleden terug te vinden was in de veelheid van science-fiction-
lectuur. Maar de deskundigen weten nu wel beter. Veel van wat tot voor kort werd
verwezen naar het rijk der toekomstfabelen zal binnenkort, dankzij de welhaast
onbegrensde mogelijkheden van de computer, werkelijkheid worden.
Een van de kenmerkende ontwikkelingen van dit nieuwe tijdperk zal zich afspelen
op het terrein van het zogenaamde viewdatasysteem, een totale vernieuwing van
het communicatiesysteem waarvan de gevolgen op de lange duur zeer ingrijpend
zullen zijn.
Viewdata komt neer op tele
foon-beeldinformatie. Je belt
op naar een databank, waar je
vraag in een computer wordt
gestopt. Het antwoord krijg je
thuis op je (aangepaste) tele
visiescherm.
De Engelsen zijn op dit terrein
de voorlopers van Europa:
daar verwacht men al in ja
nuari 1979 met het com
merciële gebruik van viewda
ta te kunnen starten.
Nederland zal waarschijnlijk
het tweede land in Europa
zijn dat dit revolutionaire sys
teem zal invoeren. Staatssec
retaris Smit-Kroes heeft on
langs het groene licht gege
ven voor praktijkproeven met
viewdata. Tijdens de ko
mende Firatotentoonstelling,
die begin september van dit
jaar in de RAI in Amsterdam
zal worden gehouden, zal de
PTT uitvoerig met dit sys
teem gaan experimenteren.
Op basis van de ervaringen op
de Firato zullen dan de ver
dere voorbereidingen worden
getroffen voor de eerste lan
delijke praktijkproef. Even
als Nederland zal ook West-
Duitsland het Britse viewda
tasysteem overnemen. De
Duitsers zullen trachten het
systeem in 1982 operationeel
te maken. De Fransen hebben
hun eigen beeldinforma
tiesystemen.
Verandering
Deskundigen verwachten, dat
de invoering van viewdata
een grote verandering van
ons televisiegebruik zal ople
veren. Immers, viewdata is
niet alleen een medium voor
het ontvangen van informa
tie, maar zal op den duur ook
zeker gebruikt kunnen wor
den voor persoonlijke com
municatie via de televisie.
Het eenzijdig, passief gebruik
van het tv-toestel gaat er dus
volledig uit om plaats te ma
ken voor tweerichtingsver
keer.
Dit alles houdt tevens in, dat er
een enorme revolutie zal ont
staan op het gebied van de
consumenten electronica.
Vandaar dat televisieprodu
centen nu al ijverig bezig zijn
met inspelen op de ontwik
kelingen, die met de invoe
ring van viewdata gepaard
zullen gaan. Om diezelfde re
den zijn zij aangesloten op het
viewdata-researchcentrum
dat in Londen staat.
Computer
In dat centrum bevindt zich een
grote computer waarin men
informatie over de volgende
onderwerpen heeft opgesla
gen: nieuws, sport, radio en
tv, uitgaan, reizen, vakantie,
toeristengids, onderwijs,
hobby en spelen, humor,
quiz, huis- en gezinshulp,
markt, auto's en motoren,
huizen en hypotheken, feiten
en cijfers, gelden verzeke
ringswezen, arbeidsbeurs,
aangeboden en gevraagden
diensten, handel in effec
ten, boodschappen.
De werkwijze is als volgt. Alle
reerst wordt een telefoonver
binding met het computer
centrum tot stand gebracht.
De telefoonlijn wordt daarna
via een knop overgeschakeld
naar de viewdata-ontvanger,
het tv-toestel dus.
De computer meldt zich nu met
een beleefd welkom, waarna
de abonnee verzocht wordt
via een klein toetsenap-
paraatje zijn pasnummer op
te geven. Is dit gebeurd dan
geeft de computer het boven
vermelde overzicht van wat
hij „in huis" heeft, d.w.z. hij
brengt de index van de aan
wezige op het scherm.
Stel nu dat iemand gezellig
buitenshuis Chinees wil gaan
eten. Hij kiest dan uit de in
dex de categorie „ontspan
ning". De pagina die hij dan te
zien krijgt geeft wederom een
aantal keuzemogelijkheden,
waaronder bijvoorbeeld de
categorie „restaurants, bars
etc.". Op deze wijze kiest de
abonnee door naar Chinese
restaurants en komt tenslotte
terecht bij de pagina
waarop het restaurant van
zijn keuze, openingstijden,
menu's, tarieven, specialitei
ten etc. staan vermeld.
Dat hele selectieproces is overi
gens overbodig als men al het
paginanummer weet, waarop
de gewenste informatie is te
vinden. Die kan men dan
rechtstreeks laten komen.
Berichten
Dok het uitvoeren van inge
wikkelde berekeningen
d.m.v. in de computer opge
slagen formules is geen enkel
probleem. Evenmin als het'
verzenden van berichten,
waarbij het systeem ook als
telexnet kan fungeren. Ook
de boekhouding van een be
drijf kan op de viewdata-
computer.
Hoe mooi dit allemaal al klinkt,
toch gaan de mogelijkheden
van viewdata nog aanzienlijk
verder dan bovengeschetste
voorbeelden doen vermoe
den. De Britten gaan ervan uit
dat in 1984, wanneer er in dat
land meer dan een miljoen
viewdata-gebruikers zullen
zijn, het systeem zo is ont
wikkeld dat de gebruikers
onderling ook kontakt kun
nen opnemen. Dit zou dan het
begin kunnen vormen van de
elektronische post, bijvoor
beeld.
Stel eens voor dat iemand over
een jaar of zeven het plan
heeft in zijn eentje een han
delsbedrijf te beginnen. Bij
voorbeeld in bakkerij-ap-
paratuur. Hij hoeft dan niet
meer naar een duur marke
ting-bureau, want de markt
gegevens (dus hoeveel bak
kers er zijn die zelf bakken,
welke apparatuur er op de
markt wordt gebracht en met
welk succes etc.) kan hij bin
nen enkele ogenblikken put
ten uit de viewdata.
Wanneer zijn plan definitief
is, brengt hij zijn gegevens op
het scherm en laat ze trans
porteren naar een volledig
geautomatiseerde Kamer van
Koophandel, naar evenzeer
geautomatiseerde over
heidsinstanties in de voor
lichtende en uitvoerende sec
tor, naar volledig geautomati
seerde banken om bijvoor
beeld uit hun computer of
fertes voor leningen op te
vragen. Voorts brengt hij via
het scherm gegevens naar zijn
potentiële klanten.
Geen kostenprijsberekeningen
meer of berekeningen van de
vervoersprijs, want dat doet
de viewdata-computer in lut
tele seconden. Geen papier
voor correspondentie, want
dat gaat veel sneller en direc
ter via het scherm. Ook in
koop en (voorraad)boekhou-
ding via het scherm, evenals
het afhandelen van alle geld
zaken via de computer van de
bank of de giro. Reclame: ook
al via het scherm. En ga zo
maar door; het is ongelooflijk
waartoe straks een man in
staat is wanneer hij een groot
handelsbedrijf wil r
Binnen 10 jaar
Science fiction? Nee. Binnen
tien jaar is dit alles werkelijk
heid. Technologisch is het al
werkelijkheid, op een paar
nog uit te voeren verbeterin
gen na.
Al met al een ingrijpende ont
wikkeling die vanzelf
sprekend niet meer tegen te
gaan is.
In dat licht bezien is het
verontrustend, dat de bij
viewdata betrokkenen (in de
eerste plaats de overheid,
PTT, bedrijfsleven en omroe
pen) zich nauwelijks schijnen
bezig te houden met de vraag,
wat de gevolgen van viewdata
voor het leefpatroon van de
Nederlander zullen zijn.
Men houdt zich wel bezig met
de commerciële en technolo
gische aspecten van het sys
teem (dus: wie gaat het behe
ren, welke maatschappij
krijgt de order voor de ver
vaardiging, wie is verant
woordelijk voor het een én
ander), maar met name de ge
volgen voor de werkgelegen
heid laat men praktisch bui
ten beschouwing.
Terwijl het toch voor de hand
ligt, dat in de tweede fase,
operationele, commerciële
viewdata een nieuwe aanval
op de werkgelegenheid zal
worden ingeluid.
Enerzijds zal met viewdata on
getwijfeld een serie nieuwe,
interessante banen voor des
kundigen in de elektronische
sector opdoemen. Want on
danks het feit dat de com
plexe communicatie-indu
strie met al haar vertakkingen
nu al heel wat lijkt, zal de
huidige omvang vergeleken
bij die van over tien of twintig
jaar een schijntje blijken te
zijn.
Maar gezien het minder arbeid
sintensieve karakter van de
nieuwe communicatie zal
omschakeling en uitbreiding
in die sector bij lange na niet
opwegen tegen het verlies in
de grafische sector, het ver
lies van werk voor aantallen
bankemployees,
boekhouders, ambtenaren,
vertegenwoordigers, inko
pers, bezorgers etc. Een ver
lies, dat ongetwijfeld geleide
lijk zal ontstaan. Een verge
lijking met het eind van de ja
ren vijftig en het begin van de
jaren zestig dringt zich op.
Toen werd er flink gewaar
schuwd voor de negatieve ge
volgen van de automatisering
en de computerisatie, maar in
die periode zorgde de zich
voortdurend versnellende
economische groei voor ver
sluiering van de nadelige ef
fecten voor de werkgelegen
heid.
Maar gezien de huidige pro
blemen op de arbeidsmarkt,
die zich nog in lengte van ja
ren zullen voortzetten, kan
men een dergelijke versluie
ring in de jaren tachtig
wel vergeten.
Probleem
Kortom: viewdata brengt een
groot sociaal probleem met
zich (denk ook aan de gevol
gen voor de vrijetijds
besteding) waar de overheid
en de andere betrokkenen
nog niet serieus aan werken.
Komt tijd, komt raad, lijkt de
houding te zijn, maar die
houding is uit den boze.
Het probleem van de overheid
is echter, dat men afhankelijk
is van de politiek. En helaas
strekt het politiek beleid zich
zelden langer uit dan over één
regeerperiode, terwijl het hier
gaat om zaken die zich over
tientallen jaren kunnen uit
strekken.
En dat is jammer, want het zal
duidelijk zijn dat men er met
het „eerlijker verdelen van
werk" (vervroegde pensione
ring, korter arbeidstijden etc.)
alleen niet komt. De ontwik
keling, die over enkele jaren
in Nederland met viewdata
zal worden ingezet, is zo in
grijpend dat er nu al op zou
moeten worden ingespeeld.
Maar dat gebeurt niet echt. Be
langrijker voor het moment is
kennelijk het gekissebis rond
de vraag, wie de exploitatie
van viewdata in handen zal
krijgen.
De heer De Boer van het R1VO: ,Het is
een manier van selectief vissen. Je
spaart de kleine vis, die anders door
de ketting werd gedwongen uit het
zand te komen. Die kleintjes werden
onmiddellijk doodgedrukt in het net,
terwijl men er voor de consumptie
niets aan heeft".
Stofzuigers doorkruisen de zee. Op
beeldschermpjes zoeken bemannin
gen van giganten de weerloze scholen
vis op en zuigen de levende wolk mee
dogenloos in de buik van het schip.
Dat is wal we hebben gezien van de
technische vooruitgang in de visserij.
De mens is er meer opgaan verdienen
De zee is er smeriger op gewor
den. De vis hapt naar adem.
Bij elektrisch vissen ligt dat anders.
Technici van het Rijksinstituut voor
Visserij Onderzoek (RIVO) zijn aan
het experimenteren met dat elektrisch
De Goeree 4 van schipper J. 't Mannetje,
die gedurende de weekeinden aan de
steiger van1 de haven in Stellendam
ligt, wordt gebruikt voor de proef
nemingen.
Een hekkotter van niet te grote omvang.
Maar gezond van proporties en over
zichtelijk. 't Mannetje meent dat men
zijn schip daarom heeft uitverkoren.
Het elektrisch vissen geldt vooralsnog
de platvis. De kotters varen uit en
hangen als libellen op volle zee aan
weerszijden van het schip de netten
boven het water. Dan zakken de bo
men en de mazen zinken in het water.
Voor de netten uit trekt het schip in de
huidige praktijk een lange ijzeren
ketting door het zand, die de platvis
verontrust. Het beest zwemt verstoord
op uit het zand en wordt vast
gehouden in het net.
Met het elektrisch vissen verandert er
niets aan het principe. Alleen wordt
de zeebodem niet over een grote
breedte omgeploegd door een ketting.
Voor het net sleept een reeksje koperen
draadjes over het zand.
Om de haverklap zenden de koperen
slierten een schok in het zand. De vis
schrikt op, veert uit de bodem en het
net doet waarvoor het is aangeschaft.
De voordelen van dit soort van vissen
zijn talrijke. Wat voor de visserman
belangrijk is: de ketting blijft ach
terwege. Dat scheelt brandstof, want
het metaal hoeft de bodem van de zee
niet meer te schoffelen. Maar ook voor
de vis is het belangrijk. Grote vissen
blijken namelijk gevoeliger voor het
elektriek dan het kleine grut. De
kleine platvis blijft onder het zand
terwijl de volgroeide broers opschrik
ken.
Aan boord van het schip staan genera
toren die de elektriciteit leveren. Het
motorvermogen van het schip kan die
hoeveelheid stroom zelf leveren, het is
te verwaarlozen wat de elektroden
aan stroom vergen. De impulsgenera
toren hebben een vermogen van vier
tot vijf kilowatt.
„We zijn al een paar jaar bezig met het
experiment en het zal nog tot '81
voortduren. Dat het is geslaagd kun
nen we nog niet zeggen. Er zijn nogal
wat voetangels. Zo is de ligging van
de vis belangrijk. Hoe zit-ie in de
grond als hij een shock krijgt. Dat is
belangrijk voor zijn manier van
reageren".
Een nadeel van het elektrisch vissen zou
kunnen zijn dat de tong minder
voedsel krijgt. Sinds de invoering van
de boomkorvisserïj in het begin van
de jaren zestig is de tongstand weer
gegroeid. Een verklaring van die
groei zou kunnen zijn dat de zee
bodem door dat hij wordt omgespit
door de ketting meer voedsel oplevert.
Internationaal zijn er nogal wat be
zwaren tegen het vissen met kettin
gen. Hier en daar in Frankrijk is het
de vissers verboden. Engeland mop
pert er over.
Van het elektrisch vissen heeft het dier
zelf geen schade. ,*Je moet het zien als
een koe die tegen schrikdraad loopt.
Hij blijft er niet in. De vis komt in
goede staat in het net. Dat is met de
kettingen ook anders. Het schip moet
harder varen vanwege die kettingDe
vis die achter in het net tegen de ma
zen wordt aangedrukt door de snel
heid wordt ook nog uren belaagd door
zand, slik en stenen die door de ket
ting worden opgegooid. De huid
wordt beschadigd, kieuwen slibben
dicht en de kleintjes worden verplet
terd. Met elektrisch vissen komt er
geen vuil van de zeebodem. Het schip
vaart niet zo hard omdat er tussen de
schokken wat tijd nodig is".
Wat dat voor voordeel heeft kan
schipper 't Mannetje vertellen: "t Is
een prachtig experiment. De vis die je
vangt is veel schoner. Bovendien
scheelt het aanmerkelijk in de brand
stof. Je hoeft geen ketting voort te
trekken. Dit scheepje heeft 680 pk.
Normaal gesproken moetje hem voluit
laten draaien. Nu kun je eigenlijk
met een pk of 200 minder toe. Je be
grijpt wel dat de visserman daar oren
naar heeft. Het gaat met de visserij
zelf niet eens zo slecht. Maar de onkos
ten nekken je op een gegeven ogenblik.
Dit spaart je netten. Je gooit geen ste
nen en troep op. En wat zou je van die
ketting denken. Een beetje groot schip
verslijt zo'n ketting in een maand. Die
ketting kost laten we zeggen 80 cent de
kilo. Nou, je gooit zo maar een paar
ton in het water."
,Maar over dat experiment kun je nog
niet zo veel vertellen't Is te hopen dat
het allemaal gaat lukken. Ik vind het
machtig interessant, vooral omdat ik
er geen verstand van heb. Eigenlijk
ben ik er zelfs benauwd van. van dat
elektriek.En het is natuurlijk nog niet
zo perfect uitgewerkt. Kijk, zout wa
ter en elektriek dat vloekt met me
kaar. Je begrijpt wel dat er geen
druppel water bij mag komen, want
dan is 't meteen gebeurd met
de spullen".
Aan boord heeft schipper t Mannetje
alleen nog een katrol met elektrisch
draad staan. De rest van de uitrus
ting hebben de mannen van de R-
IVO weer meegenomen.
Zijn schip is ook gebruikt om een sor-
leerrnachine uit te proberen. Hij ge
bruikt hem nog een maand of wat en
zegt naderhand aan de ontwerpers
wal er aan zou kunnen worden verbe
terd. De sorteermachine scheidt in
lange sleuven de ene vis van de ander.
In water, zo dat de vis vers blijft.
Maar het belangrijkst is de inspan
ning van de visserman, die niet hoeft
te bukken om het „kaf van het ko
ren" te scheiden.
't Mannetje is over dat ding heel goed te
spreken. ,Je kunt er in een tuinstoel
bij gaan zitten,bij wijze van spreken.
Vroeger had je doorlopend rug- en
beenklachten. Maar ik weet niet dre
des hoe lang ze hem nog laten slaan".
