Minister
Wiegel
,Voor veel
mensen is
het een
opluchting
ZATERDAG 29 APRIL 1978
EXTRA
PAGINA 21
Een jaar of tien geleden stelde het partijblad van
de VVD een reeks nieuwkomers op de kandida-
tenlij st voor de Tweede Kamer aan de achterban
voor. Er werd naar hun toekomstplannen ge
vraagd.
Nummer achttien op de lijst, een 25-jarige Am
sterdamse student, liet weten eerst rustig zijn
studie af te maken, op zijn 38ste te willen trou
wen en na het Kamerlidmaatschap burgemees
ter van een middelgrote stad te willen worden.
Nu is hij 36 jaar, al vijf jaar getrouwd, vader van
twee kinderen, nooit afgestudeerd en „chef'
van alle burgemeesters: Hans Wiegel, minister
van binnenlandse zaken in het kabinet-V an Agt.
,Dit is geen kabinet van hoogdra
vende pretenties". Minister
Wiegel zegt het zonder een
zweem van aarzeling of
schaamte. „Nee hoor, we probe
ren niet meer dan het land een
beetje fatsoenlijk te regeren".
,Op de winkel passen - wordt wel
eens denigrerend gezegd. Alsof
dat geen eerzame bezigheid zou
zijn. Ik vind van wel. Zorgen dat
de zaak goed draait, dat we niet
failliet gaan - da's toch prachtig.
Wat wil je nog meer?".
Bekent eerlijk: „Ik ben geen we
reldhervormer. Ik doe geen over
spannen beloften, die toch niet
waar gemaakt kunnen worden.
Mijn enige taak is te zorgen dat
het een beetje goed loopt".
,Toen het kabinet-Den Uyl vijfjaar
geleden aan de macht kwam,
werd eventjes op hoge toon mee
gedeeld dat Nederland helemaal
hervormd zou worden. Het zou
weer prachtig worden hier. Nou,
wat is er van terechtgekomen?
De werkloosheid is hoger dan
ooit tevoren. Veel bedrijven staan
aan de rand van de afgrond. On
ze export stagneert".
.,Mijn standpunt is: rustig bekijken
wat de problemen zijn, dan rustig
naar oplossingen zoeken en een
beleid uitzetten. En laat het oor
deel maar aan anderen over. Zeg
niet van jezelf datje het allemaal
zo geweldig zult doen. Dat zal
moeten blijken. Er komt mis
schien niets van. Met zo'n aanpak
is het land meer gediend, denk ik,
dan met al die hemelbestor-
aende hervormingen. Dat-
zaait alleen maar onrust".
Door
Jan Schinkelshoek
,Toen ik op binnenlandse zaken
kwam, werd gezegd: Ha, ha, dat
zal me wat worden. Wiegel, de
tweede Thorbecke. Een lachertje.
Zegt me niks. Ik wil slechts pro
beren - als me de tijd gegeven
wordt - dit ministerie zo goed
mogelijk te runnen. Het amb-
tenarenbeleid, de reorganisatie
van het binnenlands bestuur, de
herziening van de grondwet, de
politie - ik hoop het een beetje
verder te brengen. Dan ben ik
al dik tevreden."
Zorgelijk,
Maar er is nu meer
nodig. De economie moet weer
op het goede spoor worden ge
holpen.
,Ja, de situatie is zorgelijk. Dit ka
binet probeert in deze jaren een
aanzet te geven voor betere toe
komstkansen voor de bevolking
en de komende generatie. Dat zal
een immense krachtsinspanning
vergen. Als dit kabinet de kans
krijgt, moeten de kiezers straks
maar beoordelen of we dat rede
lijk hebben gedaan".
,Op dit moment zit het kabinet
midden in de voorbereidingen
voor de reusachtige bezuini
gingsronde. In juni hopen we
onze plannen naar buiten te
brengen. Sommige lieden stellen
het voor alsof dit kabinet uit
liefhebberij zit te broeden op al
lerlei snode plannen om te gaan
hakken in allerlei belangrijke
uitgaven. Onzin, natuurlijk. Het
doel is ons land weer een goede
startkans te bieden. Het sociaal-
economisch klimaat te verbete
ren. Dat moet de basis zijn voor
herstel van de werkgelegenheid,
voor een levenskrachtig be
drijfsleven. Dat is het doel.
Eén van de middelen om dat te be
reiken is een ombuiging van de
uitgaven. De uitgaven van de
overheid zijn de laatste jaren veel
te sterk gestegen. De lasten voor
het bedrijfsleven zyn te zwaar
geworden. Daarmee hebben we
onze concurrentiepositie onder
mijnd. Aan die desastreuze ont
wikkeling willen we een eind
maken. En tegelijk een nieuwe
start. Dus niet alleen puinrui
men, maar ook opbouwen".
Smalle marges
Bezuinigen is kennelijk toch moei
lijker dan de WD-in-de-opposi-
tie dacht. Toen werd er gepleit
voor een besnoeiing van twintig
miljard, nu schijnt het slechts
hall'zo veel te zullen worden.'
„De marges voor beleidsombui
ging zijn erg smal. Smal door de
harde werkelijkheid van de eco
nomische gegevens, door wet
telijke verplichtingen en door de
tijd die het kost wetten en regels
te veranderen. Het beleid dat in
de laatste jaren door het kabi
net-Den Uyl is gevoerd, kan
slechts stapje voor stapje worden
omgebogen. De koers van het
schip van staat kan slechts een
paar graden verlegd worden. Als
je het roer in één keer wilt om-
Ambtenaren
Geruchten willen dat minister
Wiegel er voor terugdeinst de
ambtenarensalarissen en -pen
sioenen aan te pakken.
„Mijn standpunt is duidelijk: als we
in dit land moeten matigen -
vroeger zei ik dan altijd: als wij de
broekriem moeten aanhalen,
maar ja, als minister moet je het
allemaal een beetje netter zeg
gen - als wij moeten matigen,
dan moeten we het allemaal
doen. Allemaal, dus ook de amb
tenaren".
„O. ik maak me geen enkele illusie.
Als ik met bepaalde voorstellen
kom, zullen de ambtenarenbon
den mij niet luide toejuichen.
Maar ook ambtenaren hebben
recht op een fatsoenlijke behan
deling. Een goed werkgever
houdt rekening met de gerecht
vaardigde wensen van de mensen
voor wie hij verantwoordelijk is.
De minister van binnenlandse
zaken is één van de grootste
werkgevers in het land. Daarom
bepleit ik een evenwichtige en
zorgvuldige ingreep".
„Ach, al die verhalen van de PvdA.
Nee, ik herhaal het, de ambtena
ren zullen niet dubbel gepakt
worden. De oppositie doet net
alsof zij op de bres staat voor de
ambtenaren en de minister van
binnenlandse zaken klaar staat
hen het laatste dubbeltje af te
nemen. Mag ik nog eens in herin
nering roepen de massale acties
van de ambtenarenbonden tegen
mijn voorganger in het kabinet-
Den Uyl? Misschien krijgen we
wel weer een ambtenaren-
demonstratie. Maar ik vind het
goedkoop om het te doen voor
komen alsof dit kabinet hen on
redelijk met bezuinigingen wil
treffen. Wat Den Uyl wilde, was
ook niet mis."
Provincies
Moeten de reorganisatie van het
binnenlands bestuur en de vor
ming van provincies-nieuwe-stijl
niet als te duur op de lange baan
worden geschoven?
Toen nog Hans Wiegel, de frac
tievoorzitter (boven). minister
Wiegel tekent voor de overdracht
van het departement (links), Wiegel
broederlijk naast Aantjes vlak na
de verkiezingen in mei 1977(onder),
minister Wiegel tijdens zijn eerste
persconferentie ter gelegenheid van
de aanbieding van de nota „De
problemen van de Molukse minder
heid in Nederland"
gooien, dan kapseist het en ver
dwijnen lading en bemanning in
de golven. Den Uyl heeft het ook
al eens gezegd: als je de koers in
het begin iets verandert, geeft dat
na een jaar een klein verschilletje
te zien. Maar als de koerswijzi
ging doorgezet wordt, dan komen
we uiteindelijk heel ergens an
ders terecht dan aanvankelijk het
plan was".
Draagvlak
„Dit kabinet wil niet als een dol
leman te keer gaan. De mogelijk
heden om het beleid te verande
ren zijn normaal al niet groot,
maar dit kabinet versmalt ze
doelbewust nog verder.
Dat heeft te maken met onze filoso
fie dat we een politiek willen voe
ren waarin niet alleen rekening
wordt gehouden met wat CDA en
WD allemaal willen.
Nee, wij kijken over de grenzen van
de coalitie heen. Ook wat elders
gezegd wordt, daar besteden wij
aandacht aan. Op die manier ho
pen we het kleine draagvlak on
der dit kabinet te verbreden".
Een excuus om minder te bezuini
gen?
Zolang dit kabinet er zit, zijn de mi
nisters alleen met nog meer geld-
kostende plannen gekomen. De
ministers Pais (onderwijs) en
Scholten (defensie) willen de uit
gaven verhogen. De scheeps
bouw en de zware metaal worden
a raison van 900 miljoen gulden te
hulp geschoten. Het bed rij fs-'
leven heeft een lastenverlichting
van om en nabij een miljard in de
schoot geworpen gekregen.
„Elke minister wil natuurlijk op
zijn eigen terrein zo veel mogelijk
realiseren. In de Kamer wordt er
soms om gevraagd. Ook de men
sen in hetjand uiten wensen. Het
is niet zo vreemd dat een minis
ter, een staatssecretaris, een de
partement daar naar luistert".
Maar van een kabinet dat zulke
grote bezuinigingsplannen heeft,
wordt toch wel enige zelfbeheer
sing verwacht.
„Zo is het. Er zal op een gegeven
moment binnen het kabinet moe
ten worden beslist wat wel en met
kan. En als nieuwe taken worden
aangevat of grotere uitgaven
worden gedaan, dan zal er op an
dere terreinen compensatie te
genover moeten staan. Tja, ik
verwacht dat daarover binnen
het kabinet wel een stevig rob
bertje zal worden gevochten".
,Nee, dat geloof ik niet. Natuurlijk
moeten we bij de bestuurlijke
reorganisatie op de kosten letten
Hoe duur het wordt, hangt van
een heleboel dingen af. Hoeveel
provincies-nieuwe-stijl moeten
er komen? Moet het nieuwe be
stuur niet stapje-voor-stapje
worden ingevoerd? Welke taken
krijgen de provincies? Hoeveel
gemeenten blijven er over na de
indeling? Op dit moment ben ik
bezig dat te bekijken. Eind mei
hoort de Tweede Kamer
mijn voorlopig standpunt"
„Ik ben er van overtuigd dat het
goedkoper kan dan wordt aange
geven in de voorstellen die nu bij
de Kamer liggen. Als we met het
idee komen om beduidend min
der dan 24 nieuwe provincies te
maken, als we de nieuwe be
stuurlijke organisatie stap voor
stap invoeren - dat scheelt een
slok op een borrel."
„Ja, het zal natuurlijk geld gaan
kosten. Maar doormodderen met
de huidige vorm van binnenlands
bestuur kost ook het nodige. Het
is maar zeer de vraag of de nieuwe
organisatie, die veel efficiënter
zal werken, uiteindelijk zo veel
extra kost. Waarschijnlijk bespa
ren we meer dan we denken.
„Partijman"
Bijna nog meer dan minister van
binnenlandse zaken is Wiegel
vice-premier. Herhaaldelijk trekt
hij het land in om het beleid van
het kabinet-Van Agt te „verko
pen", te verdedigen en toe te lich
ten. Zyn uitspraken hebben al
meer dan eens irritatie bij het
CDA opgeroepen. CDA-fractie-
leider Aantjes noemde hem eens
boos een „partijman", een minis
ter die alleen maar oog heeft
voor de belangen van de WD.
„Die uitspraak heeft mij diep ge
griefd", zegt Wiegel. „Juist omdat
ik zo mijn best doe de eenheid
binnen het kabinet te bewaren. Ik
kom niet alleen op voor de WD.
Zo ervaren mijn ambtgenoten dat
ook. Nadat Aantjes mij een par
tijman had genoemd, hebben de
CDA-ministers mij allemaal heel
duidelijk laten weten dat ze het
daarmee volstrekt oneens waren
Dat stelde ik erg op prijs".
„Elke keer als ik op een bijeen
komst wat gezegd heb, zijn er
weer berichten dat het bij het
CDA of een van mijn collega's
slecht gevallen zou zijn. Meestal
is er niets aan de hand. Allemaal
stemmingmakerij".
Meer ruimte
Als vice-premier heeft Wiegel meer
ruimte dan Van Agt indertijd on
der Den Uyl.
„Den Uyl dacht altijd dat hij het het
beste wist. Daarom stelde hij zijn
medeministers voortdurend in
de schaduw. Maar Van Agt is
meer aanvoerder van een team,
die iedereen de ruimte laat. Hij
overheerst niet zoals Den Uyl.
Nee, hij trekt de gemeen
schappelijke conclusie uit de uit
eenlopende meningen binnen
het kabinet. Een wijze benade
ring".
„Iedereen is verbaasd over de
goede verhoudingen tussen de
ministers onderling. Onder het
vorige kabinet ging het totaal an
ders. Dat lag herhaaldelijk vech
tend over straat. Wij zijn niet van
die lieden die elkaar telkens weer
het mes op de keel zetten. De een
vindt dit, de ander dat. Nou, dan
zoeken we gezamenlijk naar een
compromis waar iedereen zich in
kan erkennen. Zo eenvoudig
is dat."
Toch lijkt de positie van het kabinet
niet sterk. De regeringspartijen-
hebben nogal eens ruzie.
„Och, de laatste tijd gaat het zo gek
niet".
We wachten nog op alle belangrijke
maatregelen. Het CDA is bezig de
messen te slijpen. Ook de VVD
heeft zo eigen standpunten.
„Ik heb er best vertrouwen in. De
regeringspartijen beseffen best
dat samenwerking en eensge
zindheid nodig zijn om het kabi
net in staat te stellen door te gaan.
Natuurlijk, het betekent geven en
nemen. En de wil achter het rege
ringsbeleid te gaan staan. Ik ge
loof dat die gezindheid bestaat"
Jn de verkiezingsmaand maart
was er enige spanning tussen
CDA en WD. Daar heb ik zelf
ook mijn bijdrage aan geleverd.
Maar de verkiezingen zijn nu ach
ter de rug. Goed afgelopen voor
dit kabinet. Alle verhalen van
Den Uyl dat de kiezers ons niet
willen, kunnen de prullebak in.
Juist na deze opsteker, dit ver
trouwensvotum kan het kabinet
vol goede moed verder. Nu is het
zaak dat we het gezamenlijk zo
goed mogelijk klaren".
„Het is voor de coalitie maar goed
dat het CDA gewonnen heeft en
de WD verloren. Zou het an
dersom geweest zijn, dan was het
kabinet in last gekomen. Dat was
koren op de molen geweest van
de vleugel binnen het CDA die
linksaf wil."
Liberale richting
Nu komen er ook spanningen. Het
CDA wil na de verkiezingstriomf
een grotere stem in het kapittel.
Aantjes' reactie op de uitslag was
dat de kiezers kennelijk een gro
tere inbreng van het CDA in het
kabinetsbeleid op prijs stellen.
.Wat hij daarmee bedoelt, weet ik
niet. Het regeerakkoord is het re
geerakkoord. De ploeg van be
windslieden probeert dat geza
menlijk - net als vóór de staten
verkiezingen - uit te voeren. Er
zijn vanzelfsprekend een hele
boel zaken in het regeerakkoord
niet geregeld. Op papier kun je
natuurlijk nooit regelen hoe in de
toekomst de nu nog onbekende
problemen zullen worden aange
pakt. Voor de oplossing daarvan
is onderling vertrouwen-
nodig. En die bestaat. Heus".
Natuurlijk moet het beleid in libe
rale richting worden omgebogen.
Dat spreekt toch vanzelf. Daar
zijn de minister-president en ik
het over eens. Als Aantjes zegt
dat het beleid van het kabinet-
Den Uyl moet worden voortge
zet, is dat onzin. De WD heeft de
plaats ingenomen van de PvdA in
het kabinet. Dus krijgt het-
beleid liberale accenten".
„Nee, wij zijn geen drammers. Dit
kabinet kiest voor gematigdheid,
voor een redelijke middenkoers.
NNiks geen polarisatie. Wij willen
een echt nationaal beleid. Dat
slaat aan. Je merkt in het land dat
je op groot vertrouwen kunt re
kenen. Voor veel mensen is het
een opluchting dat Den Uyl weg
