universi
42.000
Offerdieren van
wetenschap en
commercie...
Hooggeëerd Publiek: historie van het paardenspel
Door Co Caljouw
door een buis wordt
sigarettenrook uit een
rookmachine recht
streeks in de bronchieën
van een hond geblazen.
Na vijf trekken mag het
beest even zuivere lucht
inademen. De proef, da
gelijks, duurt veertien
maanden. De helft van de
honden stérft tijdens de
proef. De anderen wor
den, na bewezen dien
sten, vernietigd
hypocrisie viert hoogtij. Sen
timenteel gehannes met hon
den maar de stamhouder wolf
wordt tot steeds kleinere aan
tallen uitgemoord. Dieren
liefde? Je huisdier voeden
met het vlees van ook al weer
op uitsterven staande walvis
sen. Of met de voor onszeLf in
ferieure delen van ons vee dat
bij tientallen miljoenen in
onze bio-industrie krepeert.
Onderzoek
Maar gebeurt er dan helemaal
niets? Misschien, heel mis
schien binnenkort. Minister
van onderwijs en weten
schappen dr. A. Pais, zelf ve
getariër en verklaard tegen
stander van vivi-sectie (de
eerder genoemde bond telt
hem onder zijn leden) wil wel
eens weten hoe de situatie aan
de Nederlandse universitei
ten en hogescholen is.
In het kader van onderwijs en
wetenschappen wordt daar in
levende (overigens ook dode)
dieren gekerfd en gesneden
en ook daar behoren wat de
buitenstaander excessen
noemt tot de routine van alle
dag.
Directe aanleiding tot het on
derzoek is een actie van twee
medische studenten aan de
Rotterdamse Erasmus uni
versiteit. Greta Noordewier
en Connie't Hart maakten be
zwaar tegen de manier
waarop bij hun opleiding met
dieren wordt omgesprongen
Zij enquêteerden hun mede
studenten en kwamen tot de
slotsom dat meer dan de helft
van de studenten vindt dat er
onnodig veel dieren bij de
proeven omkomen. Andere
cijfers: de Rotterdamse uni
versiteit doodt jaarlijks niet
minder dan 42.000 proefdie
ren (ongeveer 41.000 ratten en
1.000 grotere dieren als apen,
honden, katten, varkens en
konijnen).
Termijn overschreden
Hun bevindingen verschenen
in het universiteitsblad Quod
Novum dat ook tot de 'lees
portefeuille' van de be
windsman van onderwijs en
wetenschappen behoort.
Pais schreef op hoge poten een
brief naar de wetenschappe
lijke onderwijsinstellingen en
wjlde vóór 1 maart antwoord
op een aantal klemmende
vragen. De colleges van be
sturen moesten onder meer
antwoorden welke afdelingen
(welke) dieren gebruiken en
hoeveel, wie verantwoorde
lijk zijn voor het houden van
dc dieren, de registratie, de
controle; kortom een totaal
overzicht van wat er op het
gebied van de proefdieren
aan de hand is.
Inmiddels is de termijn van
antwoorden ruim overschre
den en nog niet de helft van de
instellingen heeft gereageerd.
De reactie vanuit Rotterdam
was wél tijdig ten departe-
mente maar de inhoud was
dermate onbevredigend dat
Een lillend hoopje hersenen,
aangesloten op een hart-
longmachine. Aan het bloe
derige klompje is nog slechts
een'van beide ogen van de
voormalige bezitter van de
hersenen verbonden. Een we
tenschapper drukt op een
knop, een sterke klik is hoor
baar. En laat nou het oog zich
verwijden van schrik
Een levend wezen dendert,
vastgebonden in veiligheids
riemen, met grote snelheid
tegen een betonnen muur. De
bijeengehouden resten leve
ren de wetenschap interes
sante gegevens.
Een mechanische hamer beukt
op een kop. Electroden in de
schedel registreren de gevol
gen voor de hersenen. De on-
gelukkigen die dit wrede lot is
beschoren zijn respectieve
lijk een aap, een varken en
een hond.
Per jaar verlaten in de wereld
rond driehonderd miljoen
dieren, vaak onder de meest
gruwelijke omstandigheden,
het leven. Nederland 'ver
bruikt' jaarlijks drie tot vijf
miljoen medeschepselen.
Van slechts tien procent van
deze dieronterende proeven
kan worden gezegd dat ze
worden genomen tot heil en
zegen van de mensheid; de
medische wetenschap is
hierbij in het geding.
Maar miljoenen dieren worden
- veelal niet onder narcose -
gedood op het offerblok van
de commercie. De cosmeti
sche industrie bijvoorbeeld
haalt de afschuwelijkste stre
ken met onze levende have uit
om uiteindelijk mevrouw -
vaak gehuld in vel van met
uitstei*ven bedreigde dier
soorten - te helpen aan haar
onnatuurlijke tint, haar voe
dende nachtcrème en als de
zee golvende haar. En als de
'beauty'-markt voor mannen
zich ontwikkelt zoals de
commercie beoogt dan is het
dierenleed in cijfers helemaal
niet meer te overzien.
Shampoo
Een voorbeeld: nieuwe sham
poo voor nog golvender en
welriekender haar moet wor
den getest. Het naar wilde
bloemen geurende goedje
mag vanzelfsprekend de ogen
niet irriteren. Dus wordt een
konijn klemgezet, de kop on
beweeglijk vast. De ogen
worden opengehouden met
metalen klemmen, vervol
gens wordt het nieuwe mid
del - onafgebroken - op de
konijneogen gedruppeld.
De 'pure natuur' is voor het
weerloze dier weinig heil
zaam. De traanklieren van
deze diersoorten werken niet
zoals bij mensen zodat de
shampoo niet wordt 'wegge-
huild'. Érnstige zwellingen,
ontstekingen en veelal volle
dige vernietiging van het
hoornvlies wachten de lang
oor, die gelukkig - humaan
als we nu eenmaal zijn - na de
proef uit z'n lijden wordt
verlost.
De voorbeelden zijn ontleend
aan een niet meer te tillen
zwartboek van de Neder
landse Bond tot Bestrijding
van de Vivisectie. Deze reeds
in 1897 door drie predikanten
opgerichte bond heeft on
danks niet aflatende druk op
overheid en de instellingen
die dieren verbruiken, nog.
weinig bereikt. Hetzelfde kan
worden gezegd van de activi
teiten van de Anti-vivisec
tie-stichting, de stichting
Stop Dierenmoord en de
stichting Bevordering Alter
natieven voor dierproeven.
De Nederlandse Vereniging tot
Bescherming van Dieren
dan? Immers dieren mishan
delen is toch strafbaar? Al in
1880 kwam in ons parlement'
een wet op de dierenproeven
ter sprake. Die wet is, bijna
een eeuw later, nóg niet van
kracht. In datzelfde jaar
kwam wel een wet op de be
scherming van dieren tot
stand maar die beperkte zich
tot mishandelingen 'op
wreedheid gericht'. De dier
proeven vielen daar kennelijk
niet onder.
Inmiddels is de situatie van het
dier er niet florissant op ge
worden. Vele soorten zijn uit
geroeid, andere staan op het
punt te verdwijnen. En de
de minister er hals over kop
een pittige brief overheen
stuurde.
Willen de instellingen niet zo
gaarne met de feiten voor de
draad komen?
Het heeft er alle schijn van. Ook
in 1962 werd een onderzoek
ingesteld naar het lot van het
dier. Slechts een gedeelte van
de formulieren kwam inge
vuld terug. Het bleek dat toen
al ruim één miljoen warm
bloedige dieren in laboratoria
aan hun einde kwamen. En
lang niet altijd onder narcose,
zoals internationaal kwam
vast te staan.
Test
Wat doet Pais straks met de ge
gevens? Als de papieren bin
nen zijn monden de cijfers uit
in een ambtelijk advies. Wel
licht neemt hij daarna maat
regelen die de situatie althans
binnen het onderwijs verbe
teren.
Strikt genomen bevindt hij zich
met zijn initiatief op het werk
terrein van de collega van
volksgezondheid en milieu
hygiëne Ginjaar. Maar juist
hij heeft enkele weken gele
den aangekondigd dat een
grondiger controle zal wor
den uitgeoefend op het fabri
ceren en gebruik van chemi
sche stoffen. Elke nieuwe stof
moet grondig worden getest
voordat de maatschappij er
mee wordt 'verrijkt'.
Goed nieuws voor die maat
schappij maar het verstan
dige besluit van de minister
betekent onontkoombaar
meer dierenleed in de labora
toria.
Dan toch maar wachten op de
invoering van de wet op de
dierenproeven. Deze is al een
jaar geleden door het parle
ment aangenomen maar
wacht nog steeds op effectu
ering. Zo zal een nog door de
minister van volksgezond
heid te benoemen advies
commissie zich met deze
wetgeving dienen te be
moeien. En dan te bedenken
dat bijvoorbeeld het rijksin
stituut voor de volksgezond
heid veel proefdieren ge
bruikt.
Wordt er in het algemeen ge
dacht en gesproken over
zoogdieren (en in mindere
mate vogels), ook miljoenen
koudbloedigen zoals kikkers
en vissen alsmede ongewer-
velden (insecten) worden
voortijdig en eveneens weinig
humaan gedood. Maar dat
vindt de hypocriete mens met
zijn vooroordelen en 'mens
beeld' van het dier kennelijk
minder erg. Zegt de wet zelf al
niet dat proeven met paarden,
honden, katten of apen zijn
verboden als andere dieren
voorhanden zijn?
Is de wet er eenmaal dan zal een
aanvraag voor dierproeven
2.000,- gaan kosten. Naar
verwachting zullen zich zo'n
150 instellingen voor een ver
gunning melden.
Studentenverzet
Dit hoofdstuk van het dieren
leed lijkt vooralsnog niet te
kunnen worden afgesloten.
Wachten en hopen dus maar
op bijvoorbeeld alternatieven
waarvoor met name studen
ten zich steeds sterker ma
ken. Op medische practica
wordt in toenemende mate
gebruik gemaakt van video
banden. Door scherpere se
lectie kan men met steeds
minder dieren toe. Cellen en
weefsels kunnen worden ge
kweekt en zijn daarmee puik
proefmateriaal.
En waar de meningen botsen
kan een principiële houding
uitkomst bréngen. De
Utrechtse studenten genees
kunde, verenigd in de werk
groep 'Mens-dier-maat-
schappij', heeft zich gekeerd
tegen het besluit van de facul
teitsraad hen verplicht te la
ten experimenteren met le
vende dieren. 'Erkenning van
gewetensbezwaren is immers
een basis beginsel van de de
mocratie'. In zulke situaties
zal naar minder gemakkelijke
wegen moeten worden ge
zocht.
Het onderwerp heeft de aan
dacht, de actie van Pais heeft,
de ingesluimerde gewetens
weer klaar wakker geschud.
AMSTERDAM - Het „hoog
geëerd publiek" wordt op zijn
wenken bediend. De waar
neembaar grotere belang
stelling voor het circus heeft
er al toe geleid, dat we met
ondernemingen als Boltini,
Mikkenie, Renz en Charivari
langzamerhand vergelij,-
kingen kunnen gaan trekken
met de jaren vijftig, toen het
publiek de tenten vulde van
Strassburger, Mullens, Mik
kenie (een andere) en-
Van Bever.
En het is dan ook bijna een goed
Nederlands gebruik om in
een periode, waarjn het met
iets crescendo gaat, gelijk
maar even de hele historie
van dat onderwerp boven wa
ter te halen. Want een verle
den, waarop we best een
beetje trots kunnen zijn,
hoort niet in stoffige archie
ven. En daarom volgen de
tentoonstellingen, die het cir
cus als onderwerp hebben,
elkaar sinds korte tijd op. We
hadden Breda en Roden al.
Nu is het Amsterdam. En er
staat nog meer op stapel.
ken opgegaan in de nieuwe
Stichting Nederlands Theater
Instituut, biedt tot en met 24
september onderdak aan de
tentoonstelling „Hooggeeerd
Publiek - Circus in Neder
land" Was Breda vooral ge
wijd aan de tegenwoordige
beleving van het circus, met
lijnen naar hel zeer nabije
verleden, en hing over de ex
positie in het Drentse Roden
vooral het waas van verba
zing, die het fenomeen circus
kan oproepen, in Amsterdam
zijn de samenstellers heel
diep in de historie gedoken.
Om een chronologisch beeld
te kunnen geven van de ont
wikkeling van het circus in
Nederland.
De zeer informatieve catalogus
rekent dan ook in de aller
eerste zin af met het fabeltje,
dat het circus zo oud zou zijn
als de wereld. Het circus,
zoals wij dat kennen, is in
1768 ontstaan in Engeland,
toen de Britse officier Philip
Astley zijn eerste demonstra
ties in kunstrijden te paard
gaf. Naar Nederland waait het
paardenspel pas tegen het
eind van de achttiende eeuw
over. Ze verschijnen op ker
missen, Lion Kinsbergen
(1750-1813) was een van de
eersten. Het circusje van die
naam bestaat nog, maar leidt -
als een van de kleinste - een
moeizaam bestaan. Andere
namen uit die begintijd:
Blondin, Blanus en Loisset.
De tentoonstelling verhaalt
over de Franse invloed en la
ter de Duitse,
Eigenlijk is het verbazing
wekkend, dat zo veel mate
riaal en historische kennis in
het grachtepand bijeen is ge
bracht. Het Toneelmuseum
heeft daarvoor meer dan veer-
moeten
nbo-
gewerkt met de Am
sterdamse universiteitsbi
bliotheek, die nogal wat „cir
cus" bezit, maar veel komt uit
particuliere verzamelingen.
De rode fluwelen robe waarin
Regina Strassburger haar ho
geschool reed, de-bordjes met
de namen van de paarden, die
in de stal van Strassburger
hingen, het door de Leids-
chendammer Schelfhout ge
bouwde model van Circus
Sarrasani, zoals dat voor de
oorlog dikwijls in Nederland
reisde, een hele kamer
met waardevolle herinne
gen aan de gloriejaren
Carre Stille getuigen,
i de
stichting steeds nadruk
kelijker bepleit wordt - waar
dig. En dankzij het particulier
initiatief is er ook nog zo
veel bekend van vroeger.
.Hooggeeerd publiek", koste
lijk ingericht met ge
bruikmaking van materiaal
van het niet meer reizende
Circus Roberti, is op werkda
gen geopend van 10 tot 17 uur
en op zon- en feestdagen van
13 tot 17 uur.
