had moeten
Ook Den Uyl
snoeien
Geef ze lucht
Astma
Bezuiniging bedreigt
400.000 uitkeringen
Mf
Giro 55 0 55 Leusden
ATERDAG 22 APRIL 1978
EXTRA
PAGINA 27
De derde dinsdag in september: Prins
jesdag. We schrijven het jaar 1933 -
toen het geloof en vertrouwen in het
vorstenhuis nog onwankelbaar was.
De gouden koets passeert de Vijverdam.
Inzittenden: koningin Wilhelmina,
prins Hendrik en prinses Juliana. De
St Jacob tooit zich nog met de zoge
naamde (gietijzeren) slaapmuts. Op
het Buitenhof bloeien gelegenheden
als Old Dutch en Regina. De Gevang
enpoort heeft nog een extra poortje.
De nieuwe tijd werpt een zwarte
schaduw vooruit met de hakenkruis-
vlag, die op het huis van de Duitse
ambassade Lange Vijverberg) wap-
.pert.
Nederland is toegestroomd voor het
kleurrijke feest. Men loert door peris
copen, voorzien van twee spiegels,
naar de stoet. Men komt uit Maas
tricht en Delfzijl. Van de Wadden en
van de Zeeuwse eilanden.
Prinsjesdag 1933. De bekende journa
list D. Hans maakt een ooggetuige-
verslag voor de AVRO-radio. Die dag
is er een brandje in de fabriek van de
firma Pander. Het Haagse crisis-co
mité heeft door collectes 434 gulden
opgehaald. Ook die dag wordt aan
werkloze bouwvakkers geen steun
meer toegezegd.
En een geoefende verslaggever ratelde
met geoefende vingers onder meer de
volgende zinsneden uit zijn onver
woestbare Smith-Premier schrijf
machine, of schreef in ondanks de
haast toch keurig krulletters:
,£r mocht dan al een grauwe, miezerige
najaarsmist hangen, bij de meeste
menschen straalde het Oranjezon-
netjq dezen dag van binnen uit.
.,#n overal: de Princevlag't oude
oranje-blanje-bleu, dat eens van de
geuzenschepen gewapperd heeft en
dat het symbool werd van Neerlandse
hardnekkigen en onverwoestbaren
strijd om vrijheid.
.„Om elf uur verzamelden zich de le
den van den Alg. Ned. Fascisten Bond
in de tuinzalen van den Dierentuin,
allen ingevolge het uniformverbod in
burger, het bezeminsigne was ver
volle en rijke, toch niet verouderenden
of voor moderner smaak te pronke
rige gouden koets een ontroering on
der de saamgestroomde duizenden,
die zich in eindeloos gejubel uit, wan
neer achter de spiegelende ruiten het
glimlachend en gracieus groetend sil
houet de landsvrouwe te herkennen
valt.
Nog een koel zinnetje tot besluit: de
monstraties bleven gelukkig achter
wege. Geen der communisten was
aanwezig"
vangen door het nieuwe embleem: de
vuurslag. Voor het gebouw van de
fascisten op het Voorhout stonden de
fascisten opgesteld. Ze brachten hun
groet met gestrekten arm".
Er wordt met name genoemd wie zich in
jacquet dan wel in rok bevond. De ko
ningin? die droeg een parelgrijs kos
tuum met kanten overkleed en een
hoed in daarbij passende kleur".
Lees, lees, oranjeklanten: „Als altijd
brengt het verschijnen van de stijl
"'Morrelen in de marge" Zó
noemt oud-minister van so
ciale zaken dr. Gerardus
Mattheus Veldkamp Vel-
kamp (56) de opvatting als zou
de stormachtige groei van de
WAO-uitgaven simpelweg in
de perken zijn door het uitke-
ringspeil te verlagen.
Als erkend autoriteit op het ge
bied van de sociale voorzie
ningen arbeidt hij ruim elf
jaar aan stroomlijning van de
talloze regelingen op dit ge
bied in zijn functie van voor
zitter van de staatscommissie
"Vereenvoudiging en codifi
catie zekerheidswetgeving" -
en denkt over drie a vier jaar
klaar te zijn.
Daarbij gaat het niet om het uit
denken van bezuinigingsmo
gelijkheden - dat doet drs. L.
Lamers, topambtenaar van
het ministerie van sociale za
ken die bijna gereed is met z'n
werk, maar angstvallig zwijgt
tot premier Van Agt in juni de
plannen zal onthullen.
Dr. Veldkamp's inspanning is
gericht op het versimpelen
van de sociale verzekerings
wetten en het onderbrengen
in één wetboek - hetgeen
overigens wel duidelijk be
sparend kan (en zal) uitwer
ken.
Veldkamp: "Natuurlijk maak ik
me óók zorgen om die beang
stigend snelle stijging van de
sociale zekerheidskosten in
het algemeen, en van de WAO
in het bijzonder. We kunnen
de kosten bijna niet meer op
brengen en dat is jammer
want we hebben in Nederland
naar mijn mening een van "s
werelds beste sociale zeker
heidsstelsels.
Toch: bezuiniging is geboden,
en vereenvoudiging even
zeer. De mensen zien door de
bomen het bos niet meer, en
controle op eventuele
doublures of fraude, door
parlement en publiek, is er
niet eenvoudiger op gewor
den."
Onderzoek
In de rust van een met donker
eiken betimmerd apartement
onderdeel van het chique
vooroorlogse flatgebouw
'Boschlust" nabij het Haagse
bos, zet dr. Veldkamp zijn
denkbeelden uiteen al sig
naleert hij wel een gebrek aan
voldoende onderzoek, "want
het is in feite toch te gek dat
we per jaar 40 tot 50 miljard
aan sociale zekerheid uitge
ven en hoogstens een paar ton
aan onderzoek."
Over de arbeidsonge
schiktheidsverzekering zegt
dr. Veldkamp: "De WAO rijst
de pan uit. Dat is tragisch,
maar het was écht niet te
voorzien. Toen we in
1964/1965 met de voorberei
ding begonnen, gingen we uit
van twee gegevens: de eco
nomische groei die constant
was zonder uitzicht op hape
ringen, en de uitermate gun
stige werkgelegenheid.
Nog een paar weken, en dan valt de bijl der zuivering van het
kabinet-Van Agt. De noodzaak is duidelijk: we geven in Ne
derland (overheid én particulieren, samen) meer uit dan we
verdienen. Nu de werkloosheid groter wordt, en de export
daarentegen juist afneemt, moet de broekriem worden aan
gehaald.
Dus: nauwelijks of geen groei van de koopkracht (het be
steedbare inkomen), beperking van de overheidsuitgaven,
én bezuiniging op de sociale zekerheid. Vooral dat laatste
lijkt een dringende zaak te zijn. Sedert 1960 is de premie
druk meer dan verdubbeld: van 9 procent van het nationaal
inkomen (dat overigens toen nog jaarlijks 5,5 procent steeg)
tot een premiedruk in 1978 van meer dan 20 procent - terwijl
het nationaal inkomen nog slechts met 3 3/4 procent stijgt.
Snelst groeiend onderdeel van ons pakket aan sociale voor
zieningen: de uitkeringen die plaatshebben vanwege ar
beidsongeschiktheid - dus de WAO/AAW.
Aanvankelijk, in 1967 met een bescheiden omvang gestart,
trekken nu gemiddeld 400.000 Nederlanders van de WAO,
waarmee per jaar een bedrag van in totaal negen miljard
(9.000.000.000) gulden is gemoeid. Een zorgwekkende ont
wikkeling die ook onder het kabinet-Den Uyl de aandacht
trok middels het - later weer snel ingetrokken - voorstel om
de WAO-uitkering van 80 naar 75 procent van het loon terug
te brengen. Ook de vakbeweging ziet de ernst van de situatie
in: bij de FNV wordt gewerkt aan het instellen van een
speciaal WAO-secretariaat.
Professor Van den Beid, directeur van het Centraal Plan
bureau, liet onlangs bij de presentatie van zijn nieuwe eco
nomische plan 1978 weten, dat de WAO niet op de goede
manier functioneert. Naar zijn mening zijn er geen 400.000
arbeidsongeschikten in ons land, maar hoogstens 200.000.
De rest zou "verkapte" werkloosheid zijn.
Omdat een werkloze nu eenmaal beter af is met een WAO-uit
kering (een hoger bedrag "schoon" in het handje dan via de
WW), zouden degenen die met ontslag worden bedreigd, de
voorkeur aan de WAO jjeven.
Staatssecretaris Louw de Graaf (CDA, sociale zaken), heeft al
gezegd dat bij de op til zijnde bezuinigingsactie geen enkele
sociale voorziening "bij voorbaat heilig is", of ontzien zal
worden. Voor de hand ligt dat bij de verwachte besnoeiin
gen het meeste te "halen" valt, wanneer op de WAO wordt
gekort.
In bijgaande reportage het standpunt van oud-minister van
sociale zaken dr. G. M. J. Veldkamp (KVP), ook wel de ar
chitect van de WAO genoemd.
VVnroi
Kr Syy -
Niemand dacht zelfs maar aan
de werkloosheidsproblemen
zoals we die vandaag de dag al
te goed kennen. Premier De
Quay, minister Zijlstra van fi
nanciën, minister De Pous
van economische zaken, en ik
vonden de WAO in de vorm
zoals toen ontwikkeld, een
goed idee. Dat de uitkering
destijds op 80 procent is vast
gesteld was toeval - ik dacht
aan 70 procent, maar van de
kant van de SER kwam er een
unaniem advies van werkge
vers, werknemers en kroon-
leden om 80 procent aan te
houden.
De actuarissen, belast met het
maken van de technische be
rekeningen, baseerden zich
toen op ongevals- en invalidi-
teitscijfers uit het verleden
waaruit helemaal niet bleek
dat ze bij doortrekken naar de
toekomst ook ver bezijden de
waarheid zouden zijn. Dat is
pas later een forse fout geble
ken. Want vroeger, toen inva
liden in de vooroorlogse jaren
een lage invaliditeitsuitke-
ring van hooguit 4 gulden per
week ontvingen, bleef men
langer doorwerken. Bij het
invoeren van een goede
WAO-regeling meldden zich
veel meer arbeidsongeschik
ten, dan op grond van cijfers
uit het verleden voor de toe
komst kon worden ver
wacht"
Herlezen
Toch zitten we nu met die ra
zendsnelle groei - in guldens
én in mensen ofwel uitke
ringsgerechtigden. Heeft Cen
traal Planbureau-directeur
Van den Beid gelijk met zijn
stelling dat de helft van de
WAO'ers uit werklozen be
staat die wel in staat zijn te
werken, maar zonder baan
zitten en prijs stellen op de ho
gere uitkering?
Dr. Veldkamp: "Dat percentage
van 50 lijkt me erg hoog - zelfs
dertig lijkt me niet juist. We
worden wel de laatste tien,
Door
Theo de Jong
vijftien jaar geconfronteerd
met het feit dat oudere werk
nemers in toenemende mate
niet meer méé kunnen komen
- vanwege de steeds hogere
eisen die het arbeidsproces
stelt, en door de snelle techni
sche ontwikkelingen, die sa
men het verschijnsel 'stress
opleveren. Ik heb wel eens
het standpunt gehoord dat
ouderdom "een vorm van in
validiteit" is - alle lichaams
functies lopen terug. Je zou
dus kunnen zeggen - iemand
die op z'n vijftigste onder de
WAO valt is eerder oud ge
worden. Maar het zou best
kunnen dat ook het feit, dat
de netto-uitkering die iemand
ontvangt als hij in de werk
loosheidswet loopt, het in de
hand werkt om dan maar een
beroep op de WAO te doen -
dan is ook een bedrijf op een
mooiere manier van z'n over
tollig personeel af."
Morrelen
het kabinet-Van Agt miljar
den bezuinigen en liefst ook
snel.
Dr. Veldkamp: "Gesnoeid moet
er in elk geval worden. Dat
had ook het kabinet-Den Uyl
moeten doen, als het nu nog
aan de macht was geweest;
het kabinet-Van Agt kan
evenmin om die noodzaak
heen. Maar ik geloof dat je het
doel - de miljardenbezuini
gingen - niet haalt door uit
sluitend naar het uitkerings
percentage te kijken, dat is
morrelen in de marge. Dat
geldt ook voor de vraag of de
sociale uitkeringen wel-
vaarts- of waardevast moeten
zijn, via het al dan niet kop
pelen van de uitkeringen aan
de lonen. Doordat sommige
inhoudingen op het loon niet
worden toegepast op de uit
keringen, is op het ogenblik
de werkelijke hoogte van de
uitkeringen hoger dan was
voorzien. Terwijl de wetgever
beoogde de WAO-trekker 80
procent van zijn vroeger be
steedbaar inkomen te geven,
loopt in de praktijk dit per
centage op tot ruim 90. Er is al
voorgesteld om die inhou
dingen gelijk te trekken,
waardoor een forse bezuini
ging zou plaatshebben. Maar
dat zou de WAO-trekkers
eenzijdig hard treffen. Ik zie
daarom meer in een andere
financieringswijze.
Nu wordt de WAO-premie, en
ook veel andere sociale ze
kerheidspremies, betaald
door werkgevers en werkne
mers - en naarmate er meer
beroep wordt gedaan op de
WAO-fondsen gaat de premie
omhoog.
Mijn voorstel is: ontwerp een
heel nieuw betalingssysteem.
Op dit moment heeft ons so
ciale zekerheidsstelsel zich
toch al ver afgewend van de
heffingsgrondslag. Zou het
dan niet beter zijn om die hef
fingsgrondslag helemaal te
verlaten? Daarom de vol
gende suggestie: betaal één
derde deel van de totale uit
gaven van de sociale zeker
heid uit algemene middelen,
éénderde deel door middel
van een loonsomheffing (loon
inclusief sociale uitkeringen)
over de totale pndernemin-
gen, en éénderde deel via de
BTW.
Het voordeel hiervan is: een be
tere draagkracht en boven
dien arbeidsintensieve on
dernemingen, dus bedrijven
met veel personeel, betalen
door dit systeem niet langer
verhoudingsgewijs méér
premie dan bedrijven met
weinig pérsoneel (kapitaalin
tensieve ondernemingen). De
uitkeringen-zélf blijven on
aangetast, en de doorzichtig
heid wordt bevorderd.
Eén wet
Zou je dan bovendien de pre
miebetaling/heffing bij één
lichaam onderbrengen - bij
voorbeeld bij de belas
tingdienst - dan is de vereen
voudiging nog groter en
duidelijker"
Ander voorstel om onze sociale
zekerheid in de hand, dus be
taalbaar, te houden - aldus dr.
Veldkamp "Maak één wet te
gen inkomensderving op
korte en lange termijn -
waardoor de bestaande WW
en WWV kunnen verdwijnen.
Realiseer één nationaal stel
sel voor de gezondheidszorg:
een volksverzekering die
iedereen tegen ziektekosten
verzekert (liefst met eigen ri
sico, waardoor je zuiniger
wordt bij het inroepen van
medische hulp), of, wat ande
ren bepleiten, via nationalisa
tie van de gezondheidszorg.
En laat tenslotte de toporga
nen die nu belast zijn met uit
voering van de sociale zeker
heid (gemeenschappelijke
administratiekantoren, be
drijfsverenigingen, raden van
arbeid, en gemeenschappe
lijke medische diensten) via
een fusie samengaan. Per re-»
gio of gewest zou je uitvoer
ingskantoren kunnen realise
ren waar iedereen voor so
ciale verzekeringshulp te
recht kan, en per gemeente
zou je dan kunnen "ver
fijnen" tot een soort "sociale
supermarkt", waardoor je als
klant niet langer van het
kastje naar de muur wordt ge
stuurd"
Ingrijpende denkbeelden, die
nogal wat voeten in de aarde
zullen hebben alvorens het tot
uitvoering komt. Of niet?
Dr. Veldkamp: "'Natuurlijk
moet er een maximale in
spraak komen van de kant
van degenen om wie alles
draait - de burger, want voor
hem is die sociale zorg be
doeld. Het is toch te gek dat
alle besluiten op het vlak van
de sociale zekerheid worden
genomen, zonder de direct-
betrokkenen, zoals organisa
ties van gehandicapten en
bejaarden te horen?
Zeker nu de noodzaak tot be
zuiniging - zie de enorme
WAO-uitgaven - steeds drin
gender wordt, moet je de
mensen zélf horen. Hoe?
Door de Sociaal Economi
sche Raad uit te breiden. Nu
nemen in de SER deel verte
genwoordigers van overheid
(Kroonleden), werkgevers- en
werknemersorganisaties
Waarom in plaats van dit tri
partite geen vierpartite-
overleg, waarbij ook zoveel
mogelijk consumentenor
ganisaties, ook van gehan
dicapten en bejaarden, zijn
betrokken?
Als er dan een besluit wordt ge
nomen, gebeurt dat op een
juiste grondslag. De vraag is
duidelijk: er moet worden be
zuinigd, maar waar? Laat
daarop de consument, gecon
fronteerd met die noodzaak,
maar een antwoord geven.
Dan kan men zelf kiezen op
welk gebied men 't liefst wil
inleveren"
