TERDAG 22 APRIL 1978
PAGINA 21
Tekst:
Christa van Hees
NIEUWKOOP - In het groene hart van Holland, op de
grens van de provincies Utrecht en Zuid-Holland, in
de directe nabijheid van het Nieuwkoops plas-
sengebied, ligt het natuurgebied De Haak. De pol
der De Haak is zo'n negentig hectare groot. Kort
geleden heeft het ministerie van CRM ruim zestig
hectare daarvan aangewezen als beschermd na
tuurmonument. Het gaat om een gebiedje met
veenplassen, broekbossen, rietland en schrale
hooilanden. Een waar paradijs voor biologen, want
de begroeiing in De Haak behoort tot de mooiste
van het hele plassengebied. Er groeien prachtig
blauwe klokjesgentianen en bezoekers (voor zover
die toestemming hebben) vinden er orchideeën,
schorpioenmos, moerasvarens, ronde zegge en
klein blaasjeskruid. In het kristalheldere water van
de kreekjes groeien de nog maar zeldzaam voorko
mende kranswieren. Het gebied herbergt boven
dien vele broedvogels, waaronder weinig voorko
mende moeras- en watervogels als woudaapjes,
roerdompen en sprinkhaanrietzangers.
Het is dan ook heel begrijpelijk
dat de hogere overheden en
natuurbeschermingsorgani
saties het gebied graag wilden
houden in de ongerepte staat
waarin het nu verkeert. En
ook de ruim twintig gezinnen
die in de Haak wonen en wer
ken zijn ervan overtuigd dat
de polder De Haak het predi-
caat "natuurgebied" ten volle
verdient. Veel meer moeite
echter hebben de bewoners
met de waslijst van beperkin
gen en verboden die met de
aanwijzing tot beschermd na
tuurgebied gepaard gaat.
Want, zo werpen eigenaren en
gebruikers in De Haak - en
niet helemaal ten onrechte -
op, hoe komt het dat het ge
bied geworden is tot wat het
De uitstekende staat waarin de
polder verkeert is, zo zeggen
zij, te danken aan de bedrijfs
voering en het beheer van ge
bruikers, eigenaren en be
heerders, die tot nog toe - en
met grote deskundigheid - in
het onderhoud van de polder
hebben voorzien. En vanuit
die veronderstelling is het
ook heel redelijk en logisch
dat juist zij nauw bij het be
heer van de polder betrokken
blijven.
Met de waslijst van beperkende
bepalingen, die zonder enig
overleg met degenen die er
mee moeten gaan leven ep
werken tot stand kwam wordt
volledig voorbij gegaan aan
de kennis van zaken van de
genen, die hun leven lang in
de polder hebben gewerkt en
gewoond. Wordt voorbij ge
gaan aan de kennis van hen,
die generaties lang, van vader
op zoon, tientallen jaren lang
de polder hebben beheerd en
verzorgd.
Steen
Toen een dikke twee jaar gele
den een brief van het minis
terie van CRM de bewoners
van De Haak bereikte, was
het alsof er een steen in een
roerloze vijver werd gegooid.
De brief van de toenmalige
staatssecretaris van 24 maart
1976, waarin deze aankon
digde "te overwegen" het ge
bied De Haak als beschermd
natuurmonument aan te
wijzen, kwam voor de bewo
ners als een donderslag bij
heldere hemel - Ook al omdat
de aan de aanwijzing verbon
den rechtsgevolgen "onver
wijld" van kracht werden.
Bewoners en gebruikers in
De Haak kregen direct te ma
ken met een achttiental ver
boden of beperkingen. Eerst
op 10 april jongstleden liet het
ministerie van CRM weten
dat die "handelingen" slechts
bedoeld waren als voorbeel
den van handelingen, die aan
tasting van het natuurmonu
ment tot gevolg kunnen heb
ben
Twee jaar geleden echter was er
nog geen sprake van "slechts
voorbeelden" en het verbod
om bestrijdingsmiddelen te
gebruiken en het aan banden
ieggen van het baggeren,
werd door de bewoners van
De Haak als hét meest beper
kend ervaren.
Alle betrokkenen tekenden be
zwaar aan tegèn de plannen
van de minister. Met enerzijds
formele bezwaren, maar
daarnaast - en dat was veel
belangrijker - waren er een
groot aantal inhoudelijke be
zwaren tegen de aanwijzing
tot natuurmonument.
In die brief (van 8 mei 1976)
stelden de bewoners van De
Haak onder meer dat juist
door toedoen van hun beheer
en van het door hun gevoerde
beleid, waaronder bestrij-
dings- en bemestingsmetho
den, De Haak in de loop der
jaren alleen maar mooier was
geworden
De bewoners vreesden niet al
leen voor het voortbestaan
van hun bedrijven (sportvis-
serij, ruig- en rietcultuur, het
uitzetten van vis en wild,
tuinderijen etc.) maar ook
voor het voortbestaan van
flora en fauna in dit gebied.
''Tekenen van dit laatste zijn
duidelijk aanwezig op plaat
sen waar niet bestreden bra-
mengroei de orchideeënstand
volledig heeft laten ver
dwijnen."
Hangijzer
Schending
De formele bezwaren golden de
schending van de wettelijke
bepalingen door de minister
Deze verzuimde om alle eige
naren per aangetekend
schrijven van zijn voornemen
op de hoogte te stellen. Om
dat Gedeputeerde Staten van
Zuid-Holland de minister ad
viseren over de aanwijzing tot
natuurmonument, ging er
vanuit De Haak ook al snel
een brief naar het provinciaal
bestuur.
Het verbod om bestrijdings
middelen te gebruiken was en
is voofde bewoners een heet
hangijzer. Ze hadden die al
tijd, zij het in beperkte mate,
gebruikt en het gebied had er
niet onder geleden. Integen
deel haast. Zodra het verbod
van kracht werd, werden en
kele stukjes grond in De Haak
niet meer bespoten. (Voor het
overige trok men zich kenne
lijk weinig van het verbod
aan). In de stukken rietland
waar niet met herbiciden was
gespoten, kon de haagwinde
ongehinderd voortwoekeren
en het riet plat trekken
In de wel (met mate) bespoten
gebieden groeien tussen het
riet varens, mossen, kruiden
en orchideeën. Waar niet ge
spoten werd, gaapt één grote
zwarte rottende massa. "Hier
zie je niets, hier kijk je in de
hades (onderwereld) zeg ik al
tijd", vertelt woordvoerster
mevrouw A. H. Pols-Joustra.
De bewoners van De Haak
drongen er bij Gedeputeerde
Staten op aan om een afwij
zend advies op te stellen en
vonden het voorts een rede
lijke eis om door G.S. gehoord
te worden, alvorens de pro
vincie een advies aan de mi
nister zou uitbrengen
G.S. gingen toen overigens niet
op het verzoek in. Wel ad
viseerden G.S. de minister
"om dit soort gevoelige zaken
met de nodige inspraak en
openheid te behandelen"
In alle talen
De overheid zweeg echter in
alle talen en op 7 februari 1977
klommen de bewoners van
De Haak maar weer eens in de
penDit keer ging er een brief
naar het ministerie, waarin zij
hun ongerustheid uitspraken
over het uitblijven van enig
overleg.
De bewoners van De Haak stel
den het ministerie voor om in
samenwerking met deskun
digen van het ministerie en
natuurbeschermingsorgani
saties vast te stellen öf de pol
der überhaupt bedreigd is
(een van de overwegingen om
het gebied tot beschermd na
tuurmonument te verklaren)
en zo ja, waar dat dan het ge
val zou zijn. Vervolgens zou
bepaald moeten worden
welke maatregelen dan gebo
den waren. En tenslotte von
den de bewoners het een
goede zaak om eindelijk maar
eens vast te stellen wat er nu
eigenlijk op het door hen ge
voerde beheer tegen was.
"Blijkt de polder niet be
dreigd te zijn en is er geen be
zwaar tegen het (door ons) ge
voerde beheer, dan nog zijn
wij bereid om in gezamenlijk
overleg vast te stellen wat de
beste wijze zou zijn om het na
tuurschoon in onze polder
voor de toekomst veilig te
stellen", aldus de bewoners
van De Haak.
Antwoord
Op die brief kwam zes weken
later een antwoord. De Haak
werd (nog) niet aangewezen
tot beschermd natuurmonu
ment, omdat de verzending
van het ministeriële "voor
nemen" niet had voldaan aan
de bepalingen van de na
tuurbeschermingswet.
Zuiver om formele redenen
dus moest de staatssecretaris
nog van zijn voornemen af
zien om het gebied tot be
schermd natuurmonument
aan te wijzen. Tegelijkertijd
echter kondigde de staatsse
cretaris aan opnieuw te over
wegen De Haak tot be
schermd natuurgebied te
verklaren. En opnieuw was
zijn brief voorzien van een
waslijst van beperkingen en
verboden.
Toen is de bom zowat gebar
sten", zo vertolkt mevrouw
Pols-Joustra de gevoelens
van de bewoners van De
Haak. "Toen werden nog
meer mensen ongerust en
uiteindelijk kwamen er nog
meer bezwaren dan het jaar
daarvoor". En overigens
maakte het ministerie in 1977
weer dezelfde fout als het jaar
daarvoor, weer vergat het mi
nisterie enkele mensen over
de kwestie aan te schrijven.
Opnieuw ging er vanuit De
Haak een brief naar Gedepu
teerde Staten, die de minister
voor de tweede maal zouden
moeten adviseren over de
aanwijzing tot beschermd na
tuurgebied. De bewoners van
De Haak vroegen GS bij deze
gelegenheid dringend "om
zich persoonlijk van de toe
stand van de Nieuwkoopse
natuurgebieden op de hoogte
te komen stellen".
Dat de bewoners zo graag wil
den dat GS persoonlijk een
kijkje kwam nemen had te
maken met het feit dat het
beheer van het Nieuwkoops
Plassengebied, dat door Na
tuurmonumenten wordt ge
voerd, naar hun oordeel veel
te wensen overliet. "Wij wil
den GS wijzen op de schrille
tegenstelling tussen De Haak
en het beheer zoals dat door
Natuurmonumenten was ge
voerd"
Gehoor
Dit keer gaven Gedeputeerde
Staten wél gehoor aan het
verzoek van de bewoners van
De Haak. Op 1 september vo
rig jaar werd er in café-restau
rant Tij sterman in
Nieuwkoop een hoorzitting
georganiseerd, onder voorzit
terschap van gedeputeerde J.
Borgman. De bewoners van
De Haak (wel aanwezig) lieten
zich op deze bijeenkomst ver
tegenwoordigen door de in
middels ingeschakelde Rot
terdamse advocaat mr. G. J
Remmelink.
Deze had zijn bijna twintig pa
gina's tellende betoog, na
mens 27 eigenaren, ge
bruikers en overige belang
hebbenden in het gebied, op
schrift gezet. Daarnaast deed
hij het voorstel om voor De
Haak een locale beheersraad
op te richten. Die lokale be
heersraad zou als volgt sa
mengesteld kunnen zijn: be
stuursleden van de (toen in
middels opgerichte) vereni
ging De Haak, vertegenwoor
digers van het ministerie van
CRM, GS, de gemeenteraad
van Nieuwkoop, het grootwa
terschap Woerden, de vereni
ging tot behoud van na
tuurmonumenten, de stich
ting Zuid-Hollands Land
schap, het hoofd natuurbe
houd van Staatsbosbeheer en
het hoofd sport en binnenvis
serij van het ministerie van
landbouw en visserij.
Beheersraad
De in het leven te roepen be
heersraad zou alle maatrege
len moeten nemen die het be
staande gebied handhaven
dan wel verbeteren. Uit
gangspunt zou daarbij moe
ten zijn, dat het tot nog toe
gevoerde beheer blijft ge
handhaafd. Daarnaast zou
den kleine proefterreinen
kunnen worden ingesteld
voor afwijkende methodes
van beheer.
Verder zouden regelmatig me
tingen van watermonsters
moeten worden verricht om
eventuele vervuilingsbron
nen op te sporen. Ook zou de
kennis van experimenteel na
tuurbeheer moeten worden
uitgebreid. Aldus het voorstel
van mr. Remmelink. De Haak
zou in die voorstellen de sta
tus van experimenteel gebied
moeten krijgen voor een pe
riode van tenminste driejaar
Intussen was gedeputeerde
Borgman zich met eigen ogen
op de hoogte gaan stellen van
de situatie in De Haak en de
rest van het Nieuwkoopse
plassengebied. Het gevolg
van dat bezoek was dat Gede
puteerde Staten de minister
adviseerden af te zien van
aanwijzing tot beschermd na
tuurgebied. Daarnaast zou
volgens GS gedurende een
proeftijd van twee jaar over
leg met de bezwaarden (de
bewoners van De Haak) moe
ten worden gepleegd over
eenkomstig de voorstellen
die vanuit De Haak warep ge
daan.
Vereniging
De bewoners van De Haak heb
ben zich inmiddels verenigd
in de "Vereniging tot bevor
dering en in standhouding en
beheer van De Haak". Het be
stuur van de vereniging zou
de bewoners kunnen verte
genwoordigen in de even
tueel op te richten locale be
heersraad.
Vooralsnog echter komt die
raad er niet. Het ministerie
van CRM laat daar in een brief
van 10 april jongstleden geen
misverstand over bestaan.
Het ministerie is van oordeel
dat het uit financiële overwe
gingen niet raadzaam is het
beheer (uitsluitend) te rege
len via in een locale be
heersraad gemaakte afspra
ken. Het ministerie heeft de
voorkeur aan het maken van
een beheersplan. Voor vast
stelling en uitvoering van een
beheersplan kan krachtens
de wet een financiële tege
moetkoming worden gege
ven, zo motiveert het minis
terie zijn standpunt. Omdat
een beheersplan "in de zin
van de wet" alleen tot stand
kan komen met medewer
king van de belanghebben
den, ziet men bij het minis
terie niet in waarom de bewo
ners zo hechten aan de instel
ling van een locale be
heersraad.
Teleurgesteld
Een standpunt waarover de
bewoners van de Haak ver
schrikkelijk teleurgesteld
zijn. "Het antwoord van het
ministerie is zo zwak en zo
onzeker, dat ik er eigenlijk
een beetje kapot van ben",
zegt een duidelijk teleurge
stelde mevrouw Pols-Joustra.
De laatste brief geeft volgens
haar dan ook zeker aanleiding
om bij De Kroon beroep aan
te tekenen tegen de aanwij
zing tot beschermd na
tuurmonument, ondanks de
grote financiële consequen
ties die zo'n procedure met
zich meebrengt. Ook al omdat
de bewoners zich met enkele
duizenden guldens aan kos
ten, gemaakt door de
raadsman, zich toch al grote
financiële offers hebben ge
troost.
Op zich hebben de bewoners
van De Haak helemaal niet
zoveel moeite met een aan
wijzing tot beschermd na
tuurmonument. Waar ze wèl
moeite mee hebben is met het
feit dat men vanuit de over
heid te weinig werkt op de be
reidwilligheid van de betrok
kenen.
Voorzitster mevrouw Pols-
Joustra van de vereniging De
Haak: "Vanuit de overheid
werkt men te weinig cp de be
reidwilligheid van de betrok
kenen. Het is éénrichtingver-
keer. Er wordt geen rekening
gehouden met de deskundig
heid van de mensen die het
jarenlang gedaan hebben. De
autochtonen hoeven heus
niet in alles gelijk te hebben.
Er zijn nieuwe ontwikkelin
gen en ideeën, maar zo'n
rietsnijder pakt dat ook wel
op. Hij leert daar ook mee le
ven, éls hij maar een stem
heeft. Die hoorzitting van
Gedeputeerde Staten was een
unicum. Het is zo gemakke
lijk om tegen plannen van de
overheid aan te trappen. Het
is veel moeilijker om con
structief mee te denken. Toch
hebben we in wezen allemaal
dezelfde doelstelling. Voor de
bewoners van De Haak komt
daar nog bij dat zij ook hun
bedrijven hebben waar nog
rekening mee moet worden
gehouden. Als de plaatselijke
bevolking ook een stem heeft,
mag zo'n aanwijzing tot be
schermd natuurmonument
best. Dat kan ook zijn voor
delen hebben. Maar er moe
ten voor ons garanties komen
dat er rekening wordt gehou
den met de belangen van de
betrokkenen. Zij moeten een
geldende stem hebben"
Mevrouw Pols-Joustra en met
haar de overige bewoners van
De Haak denkt dat de instel
ling van zo'n locale be
heersraad die garanties biedt.
Zolang die garanties er niet
zijn, blijven dr bewoners
daarvoor vechten. Als het
moet tot aan de Kroon
Voorzitster mevrouw Pols-Joustra: "Bij de overheid is het eenrichtingsverkeer
Typerende heelden van "De Haak"in het groene hart van Holland
