INederland bleef
vergaderen, ook
tijdens bezetting
VERSTAPPEN
SCOORT HOOG
„Pastorale" toch
voor elke leeftijd
Bilitis, de pastelsex
van David Hamilton
VRIJDAG 21 APRIL 1978
Wim Verstappen in „Pastorale 1943
j DEN HAAG (SP) "Pastorale" van Simon Vestdijk was in
het jaar van verschijnen, 1946, een gedurfde roman. Ne
derland was toen in het algemeen nog niet toe aan een
objectieve kijk op de juist vervlogen bezettingsjaren. In
de roes van toen is de schrijver nauwelijks opgemerkt,
zijn relativerende Standpunt ontmoette geen protesten,
geen verweer.
Wim Verstappen is Vestdijk nu in
diens voetspoor getreden. In een
j filmrelaas dat nog minder te ra
den laat. Zijn negende speelfilm
is in zekere zin een tegenhanger
geworden van „Soldaat van
j Oranje", die met bravour het ver
zet op een voetstuk plaatste. Ver-
stappen zet daar soms vraagte
kens bij. Verwacht hij boze reac
ties? „Neen, hoogstens van men
sen, die zelf niet in het verzet
hebben gezeten." De meeste
aanmerkingen, heeft hij al ge
merkt, worden ten onrechte ge
maakt omdat de herinnering aan
het laatste oorlogsjaar, dat van de
hongerwinter, het sterkst heeft
gewerkt. De film speelt in 1943.
„Mensen uit het verzet vinden hem
mooi." „Een verzetsman huilde
als een kind toen hij de film ge
zien had." Wim Verstappen heeft
zich veel moeite gegeven om een
juiste atmosfeer te bereiken. Hij
verliet zich niet alleen op het
boek van Vestdijk, maar ging ook
te rade bij L. de Jong, die hij als
knaapje al leerde kennen in diens
werkjes „Je maintiendrai", die op
de Antillen werden verspreid,
waar Verstappen in 1937 geboren
is. Producent Frans Rasker en de
regisseur overwogen bij de slor-
AMSTERDAM
(ANP) - De Ne
derlandse speel
film „Pastorale
1943", die in 32
bioscopen in ons
land te zien is,
bevat mogelijk
schadelijke ele
menten voor jon
geren. Toch is de
film toegelaten
voor alle leef
tijden, omdat
"Pastorale 1943"
ook positieve as
pecten voor jon
geren heeft.
Dat schrijft de
filmkeuring in
een toelichting
op het keurings
rapport aan Con
corde film bv, die
„Pastorale 1943"
uitbrengt. De
toelichting van
de filmkeuring is
niet gebruikelijk.
Bij een toelating
voor alle leef
tijden laat de
filmkeuring
doorgaans een
nadere motivatie
achterwege.
De filmkeuring
acht„Pastorale
1943" - naar de
verzetsroman
van Simon Vest
dijk en geregis
seerd door Wim
Verstappen
schadelijk, om
dat in de film be
paalde bevol
kingsgroepen
worden gedis
crimineerd en
verder wraak
zuchtige en ge
welddadige han
delingen worden
getoond. De keu
ring acht „Pas
torale 1943"
niettemin ge
schikt voor alle
leeftijden, omdat
„de film onder
jongeren een ge
sprek op gang
kan brengen over
een belangrijke
fase in de vader
landse geschie
denis", aldus het
keuringsrapport.
digheden die de romancier be
ging, dat er om te veranderen
goede gronden aanwezig moes
ten zijn. Vestdijk manipuleerde
vooral geografisch nogal eens - zo
schoof hij Doorn en Wijk bij
Duurstede ineen tot Doornwijk -
in een verhaal naar eigen ervarin
gen. De filmers hebben er zich
echter voor gewacht na te trek
ken wie precies met de roman
personages bedoeld zijn. „Dan
begeef je je op glad ijs". De ge
schiedkundige juistheid tot in
alle details is dus zeker niet nage
streefd. De beknoptheid, die een
film verlangt, eist soms ook con
cessies. Kersen op de bon? Kom
nou! Burgers, die nog druk met
een auto op benzine rondrijden
na driejaar oorlog? Het boek kan
het uitleggen, de film minder. Op
de montagetafel sneuvelde de
speciaal gebouwde auto met-
gasaandrijving!
Een beeld van het verzet was ook
niet het uitgangspunt. „De oor
log, de bezetting en het verzet
plaatsen Nederlanders in een ge
spannen situatie, waardoor hun
eigenaardigheden scherper be
licht en bekeken kunnen wor
den." Die eigenaardigheden zijn
tegen het decor van de oorlog ge
projecteerd.
Hellend
De uitgebreide research voor de
film voerde soms tot wonderlijke
ervaringen. Vestdijk schrijft over
een hellend vloertje in de
Scheveningse strafgevangenis
het Oranjehotel. Hoe hij daar tij
dens een kort verblijf met tonnen
moest sjouwen. De directie
weersprak het bestaan van het
vloertje. Maar het werd wel ge
vonden!
Anders dan vroeger, toen Verstap
pen naar eigen gegevens filmde
heeft hij zich nu in dienst van
Vestdijk gesteld. „Ik heb niet
zo'n auteursrechtelijk gevoel. Ik
kom naast Vestdijks aanduidin
gen toch wel aan mijn trekken.
Het belangrijkste waren de op
gelegde sarcastische kanten. Ik
probeerde die karikaturen wat af
Vestdijk heeft dat op
zettelijk gedaan om
dekken. Hij voelde zich 2
betrokken."
Door
Piet Ruivenkamp
Regisseur Verstappen, die a
kelijk aan Vestdijks „De ziener"
had gedacht, werd door Frans
Rasker op „Pastorale 1943 attent
gemaakt, het boek dat in de
laatste tijd snel naar negen druk
ken is geklommen. Een scène laat
Verstappen zich in dé filmverta
ling van het verhaal voluit ont
wikkelen. Pieter Lutz, Leen Jon-
gewaard, Sacco van der Made en
Coen Flink zitten breeduit en
lang te vergaderen over hoe zij de
NSB-er Poerstamper uit de weg
zullen ruimen. Dat is typisch Ne
derlands. „Dat lange vergaderen
is heel absurd, maar het garan
deert toch een soort democratie"
Wim Verstappen laat een van die
verre glimlachjes los, de bespot
telijkheid, die hij heeft gezien
sluit sympathie niet uit.
Drempels
De regisseur hheeft de moeilijkste
drempels heeft hij al gepasseerd.
.,Als je uit het isolement komt
van het schrijven aan het script,
krijg je maagpijn van wat mensen
zeggen." Een ander gruwelijk
moment voor een speelfilmregis
seur is het opleveren van de
werkkopie aan de financiers.
Maar dat is al voorbij. En een bij
zondere toeschouwster heeft
Wim Verstappen (rechts, met
Zorrohoed) tijdens opnamen op een
veerpont bij Wijk bij Duurstede.
Verstappen al veroverd. Mev
rouw Vestdijk overwoog na het
zien van enkele fragmenten van
„Pastorale te spijbelen van een
college in haar rechtenstudie.
Overigens is het al Verstappens zo
veelste film. „Je moet een aantal
keren op je bek gaan om te weten.
Ik sta nu vrij nonchalant te filmen
omdat ik weet. Je moet zorgen
dat je zaakjes goed zijn voorbe
reid. Op de set word je nerveus als
je verwacht dat de acteurs het wel
zullen oplossen."
De regisseur van „Blue movie" is
aan een nieuwe fase in zijn car
rière begonnen.
Scène uit de nieuwe Nederlandse speelfilm Pastorale 1943". Goede vaderlanders, vermomd als Duitsers, willen het vonnis voltrekken
tegen de NSB'er Poerstamper. V.l.n.r. Sacco van der Made, Bram van der Vlugt, Bernard Droog en Leen Jongewaard.
In Playboy een Amerikaans
maandblad, heeft u het werk ge
zien van David Hamilton, de
meesterfotograaf, die met zijn
soft-focuslensje vrouwen fotog
rafeert in een mistig sfeertje, het
product van een voorzichtig
laagje vaseline. De fotografische
kwaliteiten van Hamilton staan
buiten kijf. Hij behoort tot de ro
mantici onder de kiekjes schie
tende horde. Weliswaar maakt
hem dat verdacht in de ogen van
een aantal collega's, maar Hamil
ton heeft zoveel succes dat dat
hem koud laat. Sterker nog, in
deze krant heeft hij enige tijd ge
leden beweerd, dat vele fotogra
fen hem imiteerden. "Dat zal met
mijn film dan ook wel het geval
zijn". Want dat is wat Hamilton
heeft geproduceerd, waarbij hij
er vanuit gaat dat een goede fo-
tograaf als hij is, de pedante Ha
milton wil daar graag voor uit
komen. best wel in staat is om
Bilitis; regie David Hamilton;
voornaamste rollen Patti D'Ar-
banville, Moira Kristcnsen;
Lido 3; 16 jaar.
ook een goede film te maken. Een
kleine vergissing, die hem bij Bi
litis, de film waar het nu om gaat,
zal opbreken. Bilitis is een kost
schoolmeisje, dat haar vakantie
doorbrengt bij de getrouwde Me-
lisa. De sexuele ervaringen van
Bilitis beperken zich tot wat les
bisch gerommel in het pensio
naat en zij wordt dan ook smoor
verliefd op de wel erg vrouwe
lijke en erg mooie Melissa en ook
op een fotograaf. Melissa echter
wordt in de steek gelaten door
haar man en om haar te troosten
zoekt Bilitis voor Melissa een
U raadt het al, het wordt
de fotograaf en verdrietig keert
Bilitis terug naar school. Het ver
haal is drakerig en soms erg lang
dradig. En dat is jammer, want de
film heeft wel degelijk kwalitei
ten. Zoals gezegd is David Hamil
ton een goede fotograaf en dat
blijkt ook uit de soms adem
benemend mooie beelden. Maar
de verwondering over de bijna
perfecte harmonie in compositie
en kleur, waaraan hij erg veel
aandacht besteed, duurt niet zo
lang. Daarna wordt de film ver
velend en ontaardt in een aan
eenschakeling van bewegende
dia's in pasteltinten. Bilitis is dan
niet meer dan een fotoboek,
waarin veel en soms erg jong
bloot voorkomt. Hamilton zou
zich tot fotograferen moeten be
perken.
WIM SCHEURER
Het is Wim Verstappen gelukt. In
zijn eenenveertigste jaar en met
zijn negende speelfilm kwam hij
aan Simon Vestdijk toe. Vele
plannen hebben er bestaan om de
Nobelprijs-aspirant voor de ca
mera te brengen, maar het kwam
er nooit van. Zelfs niet met de
destijds pikante roman „De dok
ter en het lichte meisje", waar
zelfs het buitenland naar lonkte
„Pastorale 1943"; regie: Wim Ver
stappen; met vele Nederlandse
acteurs; Lido 1, Leiden en Euro 1
en 2, Alphen; alle leeftijden.
Verstappen hakte de knoop door en
presteerde meteen zijn beste film
tot dusverre. Het is ook een
(voorlopig?) afscheid van de
Scorpio-onderneming gewor
den, waarin Verstappen immer
het verstandelijk bezonken deel
heeft vertegenwoordigd en Pim
de la Parra de bruisend emotio
nele helft, die dan ook nu bezig is
aan zijn geschreven memoires als
,,Prins Pim".
Najaren van kwiek en ook wel eens
onbekookt élan, is er kennelijk
een nieuwe fase aangebroken.
Aan „Pastorale 1943", is een ge
degen en zorgvuldige voorberei
ding vooraf gegaan. Verstappen
heeft met de onvermijdelijke be
kortingen de schrijver, die hij
voor zijn juridisch verweer bij
„Blue movie" al eens te hulp riep,
vrij trouw in zijn film gevolgd;
zich dienstbaar gemaakt aan het
gegeven en de mentaliteit van
een volk in de eerste plaats ge
zocht uit te tekenen.
„De Nederlanders waren te aardig
om veel helden te kunnen heb
ben" haast Verstappen zich aan
het begin van de film vast te stel
len, die als een aimabele satire is
uitgewerkt. De verschillende
kleine intriges vloeien ineen tot
een grotesk beeld van een land in
oorlog, welks bewoners emotio
neel noch krijglistig aan die toe
stand toe waren.
Dat siert in zekere zin die bewo
ners. Mensen, die met twee lin
kerhanden functionei-en in mooi
aangeharkte voortuintjes, keu
rige huisjes met een regenton,
kortom een kneuterige samenle
ving van goedwillenden, die
soms terugschrikken als het lot
zijn barse gezicht toont.
Verstappen heeft met meer mede
dogen dan Vestdijk destijds om
zich heen gekeken. De op de An
tillen geboren regisseur gebruikt
een extreme situatie als toetss
teen voor zijn belangrijkste be
doeling, het karakteriseren van
een volk.
De leraar Schults staat in het mid
delpunt van een aantal beknopte
gegevens. In zijn schoolmilieu
krijgt hij te maken met een foute
lerares Engels, die door zijn col
lega's wordt genegeerd omdat zij
.Verzet in de geest" plegen.
Schults helpt een Joodse stu
dievriend op een boerderij onder
te duiken en op die manier wordt
het kontakt- gelegd met het sim
pele plattelandsverzet, dat een
plaatselijk distributiekantoor
onhandig overvalt en zich verder
toelegt op het onderbrengen van
vluchtelingen. De bedreiging van
dit verzet wordt gevormd door de
drogist Poerstamper, een
NSB-er, en zijn zoons. Ook door
de provokaties van een vrouw,
die voor de Sicherheitsdienst
werkt. Maar bovenal lopen de
Hitler-tegenstanders zichzelf
voor de voeten.
Het gaat om een goed gecon
strueerd boek, voor Vestdijks
doen populair geschreven en
Verstappen heeft de kansen
dankbaar gegrepen om in een
rustig tempo op het juiste mo
ment de hoofdstukjes te knotten,
waardoor de indruk van „Verve
lend traag" niet post vat.
De overweging dat Verstappens
spelregie wat weinig signatuur
krijgt in de beide centrumrollen,
die van de leraar Schults (Frede-
rik de Groot) en de joodse onder
duiker Cohen (Hein Boele) is niet
helemaal juist, want het heeft ook
te maken met hun algemeenheid.
Het tweede plan is dwingender
geprofileerd, het zijn wezen, die
uit een Chbot-schilderij lijken
gestapt. Het ïs vooral Bernard
Droog, die als de NSB-drogist
een schitterend portret voor el
kaar krijgt en ook de moffenmeid
van Geert de Jong is zo levens
echt als maar kan. Sylvia Kristel
speelt redelijk een verdachte le
rares, Leen Jongewaard, Jaap
van de Merwe, Sacco van der
Made, Renée Soutendijk en Jaap
Stobbe zijn goed voor de aan
sprekende karakteraanduidin
gen, waaraan de film zo rijk is.
PIET RUIVENKAMP
Blijvers.
„Close encounters of the third
kind" vreemde verschijnselen
uit de ruimte, Camera, Leiden.
„L'Animal", Jean-Paul Bel-
mondo in goed zittende dub
belrol, Lido 2, Leiden.
Annie Hall", Diana Keaton en
Woody Allen als onwennige
s, Studio, Leiden.
Terug in Leiden
„De duivel kent geen genade"
Luxor
„Het vergeten continent",
Trianon.
Nieuw in Alphen
„The car", de duivelse auto is
uit Leiden weggereden en
maakt nu Alphen onveilig, Euro
3.
„My name is nobody", Terence
Hill en Henry Fonda in een
spaghettiwestern, Euro 4.
Kindermatinee
„Laurel en Hardy door dik en
dun", Camera, Leiden.
„Walt Disney festival", Lido 3,
Leiden.
„De fluit met de zes smurfen",
Rex, Leiden.
„De redderljes", Euro 4, Alp
hen.
Nachtfilms
„Liefde met een grote L", Rex,
Leiden.
„Motorduivels", Euro 1, Alp
hen.
„The killer elite", Euro 2, Alp
hen.
„Frivole capriolen in seks-
lekkerland". Euro 3, Alphen.
„My name is nobody", Euro 4,
Alphen.
Rex
„Licht op groen
Leids Filmhuis
„De audiëntie" van Marco Fer-
reri, donderdag 27 april, Bree-
straat 66.
Kijkhuis
„Alexander Nevsky" van Ser-
gej Eisenstein, maandag 24 ap
ril. 8.00 uur, Vrouwen-
kerkkoorsteeg 17.
Film in Voorschoten
"Go West", Marx Brothers, vr.
6.30, za. 4.00 en 6.30, zo. 3.30 en
6.00 uur, a.l. Greenway.
"Once upon a time in the
West", vr. 8.30, za. 8.30, zo. en
ma. 8.00 uur, woe. 7.00 uur, 12
jr., Greenway.
Kindervoorstelling: "Pippi in
Takatukaland", za. 2.00, zo. 1.30
en woe. 2.15 uur, Greenway.
Haagse bioscopen
APOLLO I: The biggest battle,
dag. 2.30-7-9.15 uur. zo. 2.30-
4.45-7-9.15 uur, 16 jaar.
APOLLO 2: Doctor Vlimmen,
dag. 7.30 en 9.45 uur, do., vr.,
ma., di., 2 uur. 12 jaar.
ASTA: Close Encouters of the
third kind, dag. 2 en 8 uur. A.l.
BIJOU: Loflied op de zonde,
dag. 2-7.30-9.45 uur. zo. 2-4.15-
7.30-9.45 uur. 16 jaar.
CALYPSO: Looking for Mr.
Goodbar. dag. 2.15-6.45-9.30
uur. zo. 1.15-4-6.45-9.30 uur. 16
jaar.
CAMERA: The spy who loved
me. dag. 2.15-6.45-9.30 uur. zo.
1.15-4-6.45-9.30 uur. 12 jaar.
CINEAC: Saturday night fever
dag. 1.30-4-7.-9.30 uur. za., zo.,
wo., alleen 7 en 9.30 uur. 12 jaar.
CORSO: Pastorale 1943. dag.
2-7-9.45 uur zo. 1.30^1.15-7-9.45
uur. A.l.
DU MIDI: Slap shot. werkda
gen één avondvoorst. 8.15 uur.
vr. en za. 7.-9.30 uur zon. 4-7-
9.30 uur 16 jaar.
EURO: Jesus Christ Superstar,
za. to. en wo. 3.45 en 7.45 uur.
Overige dagen 1.45 en 7.45 uur
а.l.
METROPOLE I: Pastorale
1943, dag. 2-6.45-9.30 uur. zo.
1.15-4-6.45-9.30 uur a.l.
METROPOLE 2: Saturday
night fever, dag. 2-6.45-9.30
uur. zo. 1.15-4-6.45-9.30 uur 12
jaar.
METROPOLE 3: La dentellière.
dag. 2-6.45-930 uur. zo. 1.15-4-
б.45.-9.30 uur 16 jaar.
METROPOLE 4: Smokey and
the bandit, dag. 2-6.45-9.30 uur.
zo. 1.15-4-6.45-9.30 uur. al.
METROPOLE 5: Una giornata
particolare: dag. 2-6.45-9.30
uur. zo. 1.15-4-6.45-930 uur 16
jaar.
ODEON 1 The turning point,
dag. 1.45-6.45-930 uur zo. 1.45-
4.15-6.45-9.30 uur. 16 jaar.
ODEON 2: Sisters, dag. 2-6.45-
9.15 uur zo. 2-4.30-6.45-9.15 uur.
ODEON 3: Star Wars. dag. 2-
6.45-9.15 uur. zo. 1.30-4.15-
6.45-9.15 uur. al.
ODEON 4 's Werelds vurigste
minnaar, dag. 2.15-7.15-9.45 uui
zo. 2.15-4.45-7.15-9.45 uur. a.l.
OLYMPIA: De laatste trein uit
Katanga dag. 8 uur: za en zo 2 en
8 uur 16 jaar.
PASSAGE: L'animal. Dag. 2-
7-930 uur. za en zo 1.30-4-7-930
uur. al.
STUDIO 2000: Julia, do., vr., ma
en di. 2 uur. Elke avond 7-930
uur. Behalve di. en do. 16 jaar.
DE UITKIJK: Barocco: Elke
dag 1.30-7-9.30 uur. 12 jaar.
