PvdA is banger voor
links dan voor rechts
Blik in de weekbladen
BEPPIE
deTijd
HP
CPN'ers niet weren uit vakbond
EISEVIERS
Zeven jaar geleden, in 1971, konden ook communisten
weer lid worden van het NW. Vóór die tijd mochten zij
dat niet. De meeste NVV-bonden hadden toen een zoge
naamd communisten-artikel in de statuten staan. Daar
mee konden CPN'ers uit de bond geweerd worden.
In de afgelopen zeven jaar zijn veel communisten lid van
een vakbond geworden. Met name de keurige Algemene
Bond van Ambtenaren (ABVA) heeft een zekere toeloop
van CPN'ers doorgemaakt, overwegend afkomstig uit het
welzijnswerk en de universiteit.
DONDERDAG 20 APRIL 1978
Wim Kok (rechts) en Wim Spitde leiders van de FNV: matiging in ruil voor politieke eisen.
Door
Piet Wesseling
Vandaag wil ik iets schrijven over Beppie.
Beppie is geestelijk gehandicapt, al van haar geboorte af.
Ze is nu 56. Vóór haar geboorte maakte haar moeder een
ernstige val en Beppie kwam kort daarna op de wereld
met een ongeneeslijk hersenletsel. Haar moeder stierf
kort daarna. Haar vader hertrouwde en zij kreeg dus ver
der met een stiefmoeder te doen. Die hield Beppie thuis
en voedde haar op.
Van kleuterschool en lagere school kwam niet veel terecht. Ze kwam niet
verder dan een kind van een jaar of zes. Toen ze groter werd leerde haar
moeder haar stof afvegen en de afwas doen. Met een briefje in haar hand
geklemd ging ze ook vlakbij boodschappen doen.
Beppie werd bekend in de hele buurt. Haar moeder kleedde haar afschu
welijk aan. Want aan dat kind was toch niets besteed. Ze had te grote
kapotte schoenen aan en lange wollen kousen, een verbogen zieken
fondsbrilletje, idiote jurken en mantels die ze links en rechts kreeg van
mensen die een beetje met haar te doen hadden als het slecht weer was.
Haar haren werden, als het nodig was, door moeder wat bijgeknipt, want
een echte kapper was aan haar niet besteed.
Toen een straal bezopen vent iets met haar wilde - een vrouw is een vrouw,
niet waar - kreeg hij met de buurt te doen. Hij werd met een pak op zijn
donder weggejouwd. Want de buurt hield van gekke Beppie. Haar lief
hebberijen bleven kraaltjes en knoopjes en ze had een beetje leren lezen
en las met rode oren in haar weinige vrije tijd de kinderboeken die ze
kreeg of leende.
Dat doet ze nu nog nu ze al 56 is. Maar die hardvochtige stiefmoeder die
Beppie alleen maar als voetveeg gebruikte ging een keer dood. Haar
vader, een lieve zachtaardige man, een beetje dromer, die niet tegen zijn
harde vrouw op kon en alles deed om ruzies en botsingen te vermijden,
was al jaren eerder gestorven. Beppie bleef alleen achter en moest naar
een gesticht voor geestelijk gehandicapten. Ze wou helemaal niet maar
daar werd natuurlijk geen rekening mee gehouden. Ze kwam dus in een
tehuis met soortgenoten, ouder of jonger maar ernstig gehandicapt.
Stiefzusje
Maar Beppie had een stiefzusje die vanaf haar 18de jaar om allerlei goede
redenen niet meer thuis was geweest. Dat zusje, jonger dan Beppie, want
ze was van de tweede vrouw van haar vader, ging het goed. Met haar man
besloot ze Beppie eens op te gaan zoeken. Dat bleek een goed idee.
Beppie heeft in haar tehuis natuurlijk leidsters en leiders. Die noemt zij
„de leidingen". Van de „leidingen" mocht ze een dagje mee uit. Haar
stiefzusje en haar man hebben haar naar een echte kapper gebracht,
hebben haar daarna van top tot teen in nieuwe goed passende kleren
gestoken. Een een mooite bril natuurlijk. Ze zijn met haar gaan eten. Ze
mocht zelf kiezen: natuurlijk patates frites met appelmoes en een taartje
toe.
Ze hebben haar boekjes laten kiezen in een boekhandel van „Pim op
bezoek bij zijn tante" en „Elza vond haar hond terug". Overgelukkig
kwam Beppie 's avonds weer in het tehuis waar ze alle medebewoners
mocht tracteren. Bij die ene keer is het niet gebleven. Integendeel. De
meeste weekeinds wordt Beppie gehaald en heeft ze het grootste plezier
met kinderen die 40 jaar jonger zijn dan zij.
Het stiefzusje met haar man zijn zeer welkom in het tehuis. Alle lotgenoten
van Beppie zijn gek op hen. En de "leidingen" vinden het uitstekend.
Een van de dochter van meneer ging trouwen en kreeg een dochter. Hij
noemde zich toen trots opa, 54 jaar oud, en Beppie nam dat woord over.
Voortaan was hij haar opa. Haar stiefzusje bleef ze bij haar naam noe
men. Opa heeft een drukke zaak en moet veel reizen. Als hij Amsterdam
aandoet dan gaat hij Beppie even gedag zeggen en het hele huis is dan
even in rep en roer. Want opa heeft altijd wat bij zich. Een zak zuurtjes of
dropjes of een of ander leuk kinderspelletje.
Reis naar Spanje
Tegenwoordig geeft de regering ook aan dit soort inrichtingen voor gees
telijk gestoorden de kans om eens per jaar een reis te maken. Dit jaar
mochten ze naar Spanje, naar Benidorm. Met een bus naar Schiphol en
per vliegtuig al dat volk naar de Spaanse badplaats. Natuurlijk kan
niemand van hen zwemmen, maar ze vermaken zich best in het zand en
poedelen in het water en alsmaar de zon op die bleke gekke smoeltjes.
Opa kreeg het in zijn hoofd om Beppie op te bellen en na heel veel
geharrewar lukte het nog ook. Hij kreeg een enthousiaste stroom van
onsamenhangende verhalen. En dat telefoontje was het gesprek van de
dag. Toen ze na 14 dagen weer terugkwam stond opa met zijn vrouw hen
op te wachten op Schiphol. Dat was een verrassing.
Zo is het leven van die gekke Beppie in een paar jaar helemaal veranderd.
Ze is haar barre, onbarmharige jeugd vergeten en is gelukkig. Soms gaat
ze in het weekend mee naar de kerk. Als de preek haar te lang duurt
zucht ze eens diep en zegt daarop „Amen". Toen de pastoor eens een
korte preek hield stapte ze na afloop de sacristie binnen, klopte de man
op zijn schouder en zei: „Jij hebt mooi gepreekt".
De buurt waar opa woont kent Beppie ook heel goed. Ze mag daar de twee
honden uitlaten en dan voert ze hele gesprekken met buurmensen. Een
buurman heeft een fraai kistje gemaakt met talloze vakjes, een apart
vakje voor elke soort kraaltjes en nopjes en knoopjes. Daar is ze hëel
trots op. Dat kistje gaat overal mee naar toe. Het is haar dierbaarste bezit.
De „leidingen" van het tehuis zijn erg blij met de belangstelling voor
Beppie. Ze vinden dat meer mensen het zo moesten doen. Ja, hoe kwa
men die twee er eigenlijk toe? Ongeveer zo: er is zoveel nood in de
wereld. Dan schrijf je giro's uit. Maar er is nood en verdriet vlakbij en dan
kun je zo'n manier tenminste wat doen. En ze hebben er geen spijt van.
Ik denk dat vele mensen meer zouden kunnen doen dan ze denken. Je
moet maar op het idee komen.
De bestuurders van de ABVA heb
ben dat gemerkt. Vergaderingen
verliepen niet langer op de ma
nier zoals zij zich dat hadden
voorgesteld. Vanuit de zaal wer
den vragen gesteld, voorstellen
gedaan, kortom: een deel van de
achterban bleek lastig te zijn ge
worden.
Niet alleen in de ABVA ging de ach
terban wat minder makkelijk in
het gareel lopen. Ook de leden
van andere bonden legden zich
niet meer direkt neer bij wat de
leiding voorstelde. Dat bleek bij
voorbeeld in de eerste helft van
1976, toen de FNV (de federatie
van NW en NKV) in een discus
sienota over het arbeidsvoor
waardenbeleid de gedachte op
perde, om van een deel van de
automatische prijscompensatie
af te zien.
In ruil daarvoor wilde de FNV in
voering van de vermogensaan-
wasdeling (VAD) en de garantie
dat meer winst moet leiden tot
meer werk. Ook zouden de col
lectieve voorzieningen op peil
moeten blijven. Illustratief (zoals
verderop zal blijken) was de reac
tie van de PvdA-fractie in de
Tweede Kamer, die de FNV-nota
„een zeer realistisch stuk"
noemde.
De overgrote meerderheid van de
FNV-bonden wilden echter niets
weten van een matiging in de
prijscompensatie. In ledenver
gaderingen werd de FNV-nota
scherp bekritiseerd.
Van alle FNV-bonden waren er
maar twee, die akkoord gingen
met een gedeeltelijke prijscom
pensatie. Dat waren de ambtena
renbonden KABO en ABVA.
In twee jaar kan er blijkbaar heel
wat veranderen. In het vooijaar
van 1976 behoorde de ABVA nog
tot één van de bonden, die zich
akkoord verklaarde met het door
kabinet en FNV-top voorgestelde
L/n
VRIJ NEDERLAND
In vrij Nederland van deze week
schrijft Hans Smits op de voor
pagina dat Nederland Brazilië
"toch aan uranium helpt". Aan
het contract tussen Urenco en de
Braziliaanse maatschappij Nu-
clebras valt niet meer te tornen,
"tenzij Nederland alsnog besluit
de fabriek in Almelo te sluiten en
de nucleaire samenwerking met
Duitsland en Engeland op te zeg
gen. Alleen op die manier kan
Van Agt zijn belofte waarmaken
dat de regering zich zal houden
aan de Kameruitspraak."
Berend Boudewijn, de nieuwe di4
recteur van de Stadsschouwburg
in Amsterdam, neemt afscheid
van Hilversum met een bitter ge
stemde pagina.
"Ik had een stigma gekregen ik was
en bleef een quizmaster. Ik mocht
met de aardigste programma-
voorstellen komen, daar lustten
de honden geen brood van. Ze
wilden in Hilversum persé dat ik
Door Joop Maat
matigingsbeleid, en in april 1978
zou dezelfde bond al beheerst
worden door communisten. Die
suggestie wordt althans gewekt
in de notitie „ABVA en partijpoli
tiek" die het hoofdbestuur van
deze ambtenarenbond vorige
week aan de bondsraad heeft
voorgelegd.
Weliswaar heeft het ABVA-hoofd
bestuur deze notitie weer moeten
intrekken, maar de beschuldi
gingen aan het adres van de
CPN'ers in de bond zullen toch
hun uitwerking niet missen. En
daarmee is een stap terug gezet
op de weg naar eenheid in de Ne
derlandse vakbeweging.
Conflicten
De verhouding tussen socialisten
en communisten kent een lange
geschiedenis. Het verloop van de
grote spoorwegstaking in 1903
bracht de conflicten binnen de
socialistische beweging voor het
eerst duidelijk aan het licht. Een
eerste afsplisting van de linker
vleugel vond plaats in 1905. Een
eerste afsplitsing van de linker
vleugel vond plaats in 1905. Daar
bleef het niet bij. En terwijl de
communisten en syndicalisten
de SDAP verlieten, kregen de
meer behoudende socialisten de
partij steviger in handen.
Het NW, dat in 1906 werd opge
richt, onderhield van het begin af
aan nauwe relaties met de SDAP.
In 1908 bijv. besloot het NW mee
te doen aan de campagne van de
SDAP voor algemeen kiesrecht.
In 1919 werd de Communistische
Partij van Nederland opgericht.
Haar belang als politieke partij
bleef klein. Ook de eigen vak-
bondsgroep, die de communisten
in 1930 stichtten, bleef van kleine
omvang.
In kringen van de SDAP had men
weinig op met de CPN. En het
met de SDAP verwante NW gaf
in 1933 al een verklaring uit, die
stelde dat lidmaatschap van
communistische organisaties
niet verenigbaar was met het
lidmaatschap van het NW.
Sinds dat jaar moesten zij die lid
wilden worden van een NW-
bond schriftelijk verklaren dat ze
geen lid waren van een commu
nistische organisatie en daaraan
direct noch indirect steun gaven.
Ervaring
Want de ervaring had, zoals Henri-
ètte Roland Holst schreef in "Ka
pitaal en arbeid", aangetoond dat
de communistische partij in Ne
derland twee negatieve kwalitei
ten gemeen had met andere
communistische partijen; ten
eerste haar politieke onstabiliteit
en onbetrouwbaarheid, en ten
weer ijskasten ging weggeven.
Anders voldeed ik niet aan het
verwachtingspatroon van de
consument".
Het rommelt volgens VN nog ge-
ducht rond het Ombudsman
programma. Het zou volgens
Kloos, een blok aan het been van
de VARA zijn. De nieuwe man.
Frits Bom, start in een zeer slecht
klimaat.
Willem van Kooten (de ware naam
van disc-jockey Joost de
Draayer) is kennelijk van plan
een commerciële radio in het le
ven te roepen. Wim Wennekes
pulkt dat nieuws met grote
moeite uit hem. "Ze kunnen in de
Tweede Kamer nu wel denken
dat ze alles in de hand hebbf,
maar ze hebben het niet meer in
de hand."
Het kleurenkatern gaat over "Het
Concertgebouworkest en - de
schim van Willem Mengelberg"
en over "Reclame als gelijk
maker".
MAGAZINE
tweede haar vaste wil om te gaan
overheersen in iedere beweging,
waaraan ze deelnam, en om deze
voor haar eigen doeleinden te ge
bruiken.
Na de oorlog werd de verhouding er
niet beter op. Naast het NW ont
stond de Eenheidsvakcentrale
(EVC), die voor het NW een ge
duchte concurrent betekende.
De communisten vormden van
het begin af aan een belangrijk
element in de EVC, die in 1946
niet minder dan 20 procent van
alle vakbondsleden in zich ver
enigde. In de jaren daarna begon
de teruggang van de EVC. De fu
siebesprekingen met het NW
kwamen in 1947 tot een einde. En
van 1948 tot 1950 ging de EVC,
naarmate deze vakcentrale zich
meer ging identificeren met de
CPN, snel achteruit. Toen de con
flicten binnen de CPN toenamen,
ging de EVC aan het eind van de
jaren vijftig zelfs geheel te
gronde.
Regering
Inmiddels was de Partij van de Ar
beid, dena-oorlogse opvolger van
de SDAP, al jaren lang in de rege
ring opgenomen. De zg. "rooms-
rode coalitie" vormde de spil van
de kabinetten in de eerste 14 jaar
na de oorlog. Deze politieke situ
atie had onder meer tot gevolg,
dat de "erkende" vakbeweging
(de EVC werd niet "erkend") be
reid was om mee te werken aan
centrale loonafspraken en ge
leide loonpolitiek. Dit met het
oog op de werkgelegenheid en de
opbouw van de economie.
Confessionelen en socialisten had
den elkaar gevonden en bouw
den in grote harmonie het land
weer op. Het woord "algemeen
belang" lag vrijwel iedereen
voorin de mond. Groeperingen,
die deze mythe niet onderschre
ven, zoals de CPN, werden zo veel
mogelijk geïsoleerd. De "koude
oorlog" versterkte deze ontwik
keling. De CPN, die in 1946 nog
10,6 procent van de stemmen be
haalde, zakte naar 2,4 procent in
1959. De PvdA behaalde in dat
zelfde jaar 30,3 procent van de
stemmen.
EM laat minister Van Aardenne van
economische zaken aan het
woord. "We hebben met zijn allen
te lang gedacht dat het in ons land
niet op kon. Welnu, het is geble
ken dat het wel op kon. We zullen
een geweldige krachtsinspan
ning moeten leveren, net als na
1945.
Toen is het ons gelukt. Dat moet nu
weer kunnen. Onze economie is
niet structureel ziek. Onze eco
nomie lijdt wel aan enige
kreupelheid". Hij vindt het jam
mer dat de vakbeweging zo tegen
hem aankijkt, "want ik heb een
sociaal geweten".
Verder bevat EM een uitvoerige
analyse van "de strijd om de
neutronenbom, het laatste red
middel om de Sowjets te keren".
Over de uitwerking van het wa
pen zegt EM:
"De neutronen schieten door de dik
ste pantsers heen, waarna de
De lijn van het revisionisme, van de
bereidheid tot regeringsdeel
name, leek definitief te hebben
gewonnen. Maar juist in die jaren
werd de PvdA uit de regering
gewipt. Toen aan het einde van de
jaren vijftig de wederopbouw
voltooid was, verloren de soci
alisten hun functie als regerings
partner. Confessionelen en libe
ralen namen uitgezonderd het
korte intermezzo van het kabi-
net-Cals) de zaak in handen. Dat
duurde tot 1973. Pas toen de aan
wijzingen van een economische
crisis duidelijk zichtbaar werden,
mochten de socialisten weer in de
regering.
De fout van Den Uyl was, dat hij
geen vlag wilde zijn die de lading
moet dekken. Hij wilde een pro
gressief beleid, dat de maat
schappij zou hervormen. Maar
wie in dit land (zoals bijv. ook
Troelstra deed) de revolutie pre
dikt, mobiliseert de reactie. Het
kabinet-Van Agt is het gevolg.
Radicalisering
In de tijd dat de PvdA niet in de
regering zat (van 1959 tot 1973)
was er in de vakbeweging van
toenemende radicalisering
sprake. Het systeem van loonbe-
heersing kwam hoe langer hoe
meer in het gedrang. Het centraal
overleg stagneerde en als protest
tegen de Loonwet organiseerde
het NW zelfs de eerste politieke
staking na de oorlog.
Die houding veranderde toen het
kabinet-Den Uyl aantrad. Dit ka
binet had, zoals dat heet, het ver
trouwen van de vakbeweging.
Dit vertrouwen bracht de vak
beweging ertoe, om in 1976 zelfs
tot twee maal toe een looningreep
toe te staan, zonder zelfs maar te
dreigen met een staking.
Zoals we hierboven hebben gezien,
stelde de FNV-top in dat zelfde
jaar zelfs voor, een deel van de
prijscompensatie in te leveren.
Dat voorstel werd gedaan in een
nota, die door de PvdA-fractie
"zeer realistisch" werd ge
noemd". Het was de tijd dat ie
dereen de uitspraken van het
Planbureau, dat de lonen de
schuld waren van de werkloos-
slachtoffers beginnen over te ge
ven, de controle over hun li
chaamsfunctie verliezen en tens
lotte sterven - vlug of langzaam".
Ook Luns doet zijn zegje: "De
neutronengranaat is een zeer
klein en onschuldig wapen".
Evenals VN besteedt EM aandacht
aan de nieuwe Nederlandse
speelfilm "Pastorale 1943". Re
gisseur Wim Verstappen wordt
uitbundig geprezen voor deze
"on-Nederlandse goede" pro-
duktie.
De Tijd bevat een reportage over
het in opspraak geraakte En
degeest: generatieconflict in de
zwakzinnigenzorg.
heid, nog zonder meer onder
schreef. Het was het jaar waarin
prof. Van den Doel samen met
Tinbergen en De Galan een plei
dooi hield voor het weer instellen
van de geleide loonpolitiek. De
vakbeweging was weer bereid te
matigen in ruil voor eisen die op
politiek vlak lagen.
Met name tussen de FNV-top en de
PvdA-top was (en is) er dan ook
een intensief contact. Zo besprak
Den Uyl belangrijke kabinetsbe
slissingen op sociaal-
economisch gebied van te voren
met FNV-voorzitter Wim Kok.
Het PvdA-bestuur praat gere
geld met de FNV bestuursleden.
De personele bindingen tussen
vakbeweging en PvdA zijn zeer
talrijk. Er leek weer iets te ont
staan als in de beginperiode van
het NW: samen met de socialis
tische partij maatschappelijke
veranderingen bevechten.
Achterban
Maar juist op zo'n moment is het
belangrijk dat de achterban in
stemt het beleid, dat door partij
en vakbewegingstop is opge
steld. Want de socialisten zijn uit
sluitend een nuttige regerings
partner, omdat zij de vakbewe
ging zo goed in bedwang kunnen
houden. En de wens om weer te
regeren, zoals die sterk leeft in de
PvdA-top, dreigt minder snel
vervuld te worden wanneer de
vakbeweging zich niet langer
conformeert aan het PvdA-
standpunt. Dit laatste blijkt in
derdaad te gebeuren, en de
PvdA-gezinde vakbewegingstop
schrijft dat toe aan de activiteiten
van de CPN in de vakbonden.
Niet ontkend kan worden dat - ze
ker in bepaalde bonden -
CPN'ers zeer actief zijn. Tot nu
toe is echter niet gebleken dat zij
daarmee het vakbondsbelang
hebben geschaad. Wel zitten ze
vaak in een ander straatje dan de
PvdA. Maar dat is iets anders dan
het misbruiken van de vereni
gingsdemocratie. De actie van
het ABVA-hbofdbestuur beves
tigt dan ook alleen maar, dat ve
len in de PvdA nog steeds banger
zijn voor links dan voor rechts.
"Werkers die nog weet hebben van
vroeger (toen de zwakzinnigen
halfnaakt rondkropen en uit een
soort voederbakken aten) vinden
dat er in vergelijking met de toe
standen van tientallen jaren ge
leden enorm veel is verbeterd. Ze
kijken er in elk geval heel anders
tegenaan dan de jongeren die, al
of niet met kennis of ervaring in
de zwakzinnigenzorg maar in elk
geval met de nodige idealen, bin
nenkomen".
"Het is een sfeer waarin gemakke
lijk scherpe tegenstellingen kun
nen groeien". De Tijd verwacht
nog jaren moeilijkheden, "alleen
al vanwege de slechte huisves
ting".
Verder het begin van een nieuwe
serie: "De tv-makers van Neder
land". Gijs Stappershoef bijt het
spits af. Hij vindt dat er onvol
doende mobiliteit is in de hogere
regionen bij de tv. "Ze blijven te
lang zitten. Overleven zichzelf.
Zitten vastgekleefd aan de stoe
len. Dat heeft allerlei oorzaken.
Bijvoorbeeld dat lokkende pen
sioenfonds van de omroep."
"Er is ook sprake van een geeste
lijke vadsigheid. Er is een angst
voor kwaliteit bij de tv. Ik heb het
gevoel dat die angst nauw sa
menhangt met het eigen formaat;
het zegt iets omtrent de mensen
aan de top".
Voorts een interview met de strijd
vaardige NRC-redactrice Emmy
van Overeem: "Ik heb het femi
nisme aangeschoten als een jas
die me paste". En een portret van
de Britse schrijver Graham
Greene.
De Haagse Post heeft een gesprek
met Edward Jay Epstein (oud
docent politieke wetenscmappen
aan de universiteit van Harvard),
die in zijn zojuist verschenen
boek "Legend" heeft nagegaan
wat de betrekkingen waren van
Lee Harvey Oswald, de moorde
naar van president Kennedy, met
de Russische geheime dienst. Hij
stuitte op een netwerk van spio
nage en contra-spionage. "De
FBI heeft Oswald, een radar
technicus, na zijn terugkeer uit
de Sowjet-Unie niet in de gaten
gehouden, hoewel ze redenen
hadden te vermoeden dat hij een
geheim agent was".
De HP werpt een uitvoerige
hoeveelheid licht op Lucebert.
"de keizer der vijftigers", die al
jaren een teruggetrokken leven
leidt, zomers in Bergen, 's winters
in Spanje.
Afgeschermd van de wereld blijkt
hij voort te werken aan nieuwe
schilderijen en nieuwe gedich
ten.
"Dat ik u eer ben gaan schrijven is
wel lullig voor die jongens die de
Verzamelde Gedichten hebben
samengesteld, 't Blijkt nu toch
niet het definitieve werk te zijn".
Verder: Hoe reilt en zeilt de Pa-
paoea-bewegingop Nieuw-
Guinea en in Nederland? en "een
CD A-staatssecretaris contra de
vluchtelingen"
