Actie bij
"Grof"
reikt
verder
dan de poort
bedrijf
Flippo zingt het
hele alfabet uit
et is de strrjd van de mensen zelf
'Bezetting is
discriminatie
vandirectenr'
Vrouw bezetter: ik zie je wel weer thuiskomen
Ex-werknemer: "Ik had
meegedaan met actie"
DONDERDAG 20 APRIL 1978
LEIDEN
Louis Ouwerkerk
ZOETERWOUDE - "Het co
mité kan wel stimulerend
optreden, maar uiteindelijk
is het de strijd vart de men
sen van de Grof zelf. Hier in
de fabriek moet die strijd ge
streden worden, hier moeten
beslissingen vallen". Zo
staat Louis Ouwerkerk er te
genover, één van de oprich
ters van het comité tot be
houd van de werkgelegen
heid bij de Grofsmederij.
Dit comité dateert al van no
vember, toen de eerste ge
ruchten doorkwamen van
-alweer- een op handen
zijnde reorganisatie bij de
Grof. Een aantal CPN'ers
sloeg de handen ineen met
het doel arbeidsplaatsen in
Leiden te behouden.
"De maat was vol. Na een reeks
van bedrijfssluitingen en
overplaatsingen, Krantz als
laatste, moest nu de werkge-
met hand en tand
verdedigd worden. Dat kan
bij de Grof, mits een ander
beleid wordt gevoerd, dat
erop is gericht om orders te
krijgen. Wellicht is dan ook
een rol voor de overheid
weggelegd, met orders voor
staatsprojekten. Op gemeen
telijk niveau heeft Dries
Hoeven deze 'zaak aange
kaart, met als resultaat dat
het ministerie voor Econo
mische Zaken zou worden
verzocht de werkgelegen
heid voor de Leidse regio te
behouden. Meer concreet
heeft hij gevraagd, of de Grof
geen bruggen voor Leiden
zou kunnen bouwen, de
Churchillbrug bijvoor
beeld."
"Wij vinden, dat naar concrete
oplossingen moet worden
gezocht, uitgaand van de
mogelijkheden binnen het
bedrijf die perspectief bie
den, zoals de vakbekwaam
heid. Dit in tegenstelling tot
het beleid van Schut, de
reorganisaties keer op keer,
die de basis van de Grofs
mederij steeds smaller
maakten. Met als uiteinde
lijk perspectief: de totale
ontmanteling."
"Het gaat niet alleen om een
persoon. We leven in een ka
pitalistische maatschappij
in een crisissituatie. Met een
ander regeringsbeleid zou
veel meer werk te behouden
zijn: de metaal en de
scheepsbouw moeten be
schermd worden".
Steun
Hoewel het steuncomité werd
geïnitieerd door de CPN on
dervond het al spoedig steun
uit bredere lagen van de
(vooral Leidse) bevolking,
om zich tijdens de bezetting
uit te breiden tot een reeks
van groeperingen, die de ei
sen van de bezetters steunen.
In de vijf maanden van zijn be
staan heeft het comité onder
andere geprobeerd de 54 de-
cember-ontslagen ongedaan
te maken; handtekeningen
bij het arbeidsbureau aan
geboden tegen de ontsla
gaanzeggingen (met de bus!);
solidariteitscampagnes bij
andere metaalbedrijven op
gezet.
De laatste, zeer succesvolle ac
tie: de financiële campagne
voor de bezetters van de
Grofsmederij.
Louis: "De positie van Dries
Hoeven in de gemeenteraad
is voor ons van veel belang
geweest. Immers: Naast de
actie van de werknemers in
het bedrijf is ook belangrijk,
dat hun eisen in de gemeen
teraad tot uitdrukking ko-
ZOETERWOUDE - Vandaag op de kop af twee weken ge
leden bezetten de werknemers van de Koninklijke Ne
derlandse Grofsmederij hun bedrijf. Directeur Schut
werd aan de poort tegengehouden, daarmee werd de be
zetting een feit. Hèt kenmerk van een bedrijfsbezetting is
immers, dat de directeur en/of anderen die normaliter de
zeggenschap over het bedrijf hebben door de werkne
mers in hun vrijheid van handelen worden beperkt.
Burgemeester:
Burgemeester Detmers
ZOETERWOUDE - Op blad
zijde 2 van het draaiboek voor
een. bedrijfsbezetting bij de
KNG staat het vermeld: "Bij
aanvang aktie in ieder geval
info naar B. en W. Zoeter-
woude". Nog vóór acht uur,
donderdag twee weken gele
den, stelden de bezetters bur
gemeester Detmers van
Zoeterwoude telefonisch van
de actie op de hoogte. Zijn
reactie: "Ik hoop dat de
werkgelegenheid behouden
kan blijven". Sindsdien heb
ben de bezetters niets meer
van hem vernomen.
Burgemeester Detmers nu:
"Zolang de orde en de rust
niet in gevaar komen heb ik
geen enkele behoefte me op
de Grofsmederij te vertonen".
Naar hij zelf zegt laat bur
gemeester Detmers "een an
der geluid over de actie horen
dan de meesten". "Ik begrijp
het moment van bezetten
niet", zegt Detmers. "Net nu
er steun was gekomen. De
voorwaarden waaronder die
steun zou worden verleénd
leken mij nog wel bespreek
baar te zijn".
"De Grofsmederij is al een jaar
of tien noodlijdend. Nu
opeens wordt alles over één
man z'n hoofd uitgestort,
iemand die pas 3 jaar bij dat
bedrijf werkt. Men had ken
nelijk een zondebok nodig, of
men wilde de actie als een
soort van pressiemiddel ge
bruiken, waarvan de direc
teur nu de dupe dreigt te wor
den. Echt, ik vind het jammer
voor die directeur. Ik zie het
als een soort discriminatie.
Waarom kan die ene arbeider,
want de directeur is evengoed
een arbeider als de anderen,
zomaar van de ene dag op de
andere uit het bedrijf worden
gehouden? Als hij hetzelfde
tegenover één van de andere
arbeiders zou handelen kreeg
hij meteen de vakbonden aan
zijn broek".
Zoeterwoudes burgervader
moet nog aan het idee van een
bezetting in Zoeterwoude
wennen. "Maar ik vind het
een bedenkelijk verschijnsel,
dat activiteiten, die het indi
vidu worden verboden, wor
den getolereerd zodra het
massaal gebeurt".
Deze beperking geldt niet alleen1
ten aanzien van de zeggenschap
over de arbeiders (als bij een sta
king) maar ook wat betreft de
zeggenschap over de produktie-
middelen. Hoewel deze macht
sovername binnen het bedrijf
principieel een tijdelijke zaak is,
is het juist dit element waardoor
de bedrijfsbezetting vaak ter dis
cussie staat.
Zagen bezettingen de poten onder
de stoel van het vrije onderne
merschap vandaan of bevestigen
zij juist de vrije ondernemings
gewijze produktie, mits deze zich
beweegt binnen maatschappelijk
aanvaardbare gerenzen? De on
dernemers die met een bezetting
in het eigen bedrijf te maken
krijgen zien dit veelal als een aan
tasting van het vrije onderne
merschap. Ondernemers die een
voorheen bezet bedrijf overne
men (bijvoorbeeld Diamij in
Hoogerheide, '77; Holborn in
Lelystad, '75) kijken er echter
weer heel anders tegenaan. Zo
vond een zegsman van Centraal
Beheer, hypotheekgever van
Dam Chips, dat in april '76 werd
overgenomen door Van Tuyl dat
„Het niet de slechtste werkne
mers zijn die hun bedrijf bezet
ten".
Voor de werknemers zelf is een be
zetting - voorbijgaand aan de
vraag of wat men er mee wil be
reiken al dan niet terecht is - vaak
het enig mogelijke machtsmiddel
om hun eisen kracht bij te zetten,
in tegenstelling tot een staking.
Hierdoor kan druk op anderen
worden uitgeoefend zonder dat
de vaak toch al niet zo rooskleu
rige situatie in het bedrijf daar
onder te lijden hoeft te hebben.
Verdwijnen
De bezetting bij de Grofsmederij
heeft, als vrijwel alle bezettingen
die we tot nog toe in Nederland
hebben gekend, ten doel de
werkgelegenheid te behouden.
Daaraan wordt echter de eis toe
gevoegd, dat de huidige direc
teur, H.P. Schut, moet ver
dwijnen. Niet alleen tijdelijk - als
dat werd verlangd zou de bezet
ting bij de Grofsmederij op één
lijn staan met alle andere bedrijfs
bezettingen- maar voorgoed.
Al eerder werd een bedrijfsbezet
ting gebruikt om een dergelijke
eis kracht bij te zetten. Voor het
eerst in 1973: De 65 werknemers
van het Boxtelse transportbedrijf
Van Heertum en Prinsen (een
dochter onderneming van Fur-
ness) bezetten toen hun bedrijf
uit protest tegen het beleid van
een van hun (twee) directeuren.
De actie had succes: De Raad van
Bestuur ontsloeg de gewraakte
directeur. Vorig jaar twee
soortgelijke acties: bij Diamij,
producent van gediamanteerde
gereedschappen en machines in
Hoogerheide en bij banketbak
kerij Boom in Zwolle. Ook deze
bezettingen hadden het door de
werknemers gewenste resultaat.
Diamij ging in andere handen
over; Directeur/eigenaar Boom
van de banketbekkerij ver
klaarde zich bereid zijn aandelen
aan zijn personeel over te doen.
„Weg met Schut"
„Weg met Schut" bij de
Grofsmederij heeft echter een
diepere betekenis dan zo op het
oog lijkt. De bezetters verlangen
niet slechts het vertrek van hun
directeur vanwege zijn niet lan
ger te tolereren beleid.
Kernvraag is: gooit de overheid
geen miljoen over de balk door
aan deze man, met zijn beleid,
zijn visie, de beschikkingsmacht
over het toegezegde overbrug
gingskrediet te geven? Te veel
geld verdween al in bodemloze
putten of naar onbekende be
stemmingen. De gebeurtenissen
bij Tealtronic Nijmegen (waar
vele overheidsmiljoenen ver
dwenen door de frauduleuze
praktijken van directeur Rod-
gers) en het confectiebedrijf Se-
riös in Nieuweschans (waar
overheidsgeld werd aangewend
voor de aanschaf van machines
die prompt naar de Duitse Se-
riös-vestiging werden overgehe
veld) liggen nog vers in het ge
heugen om dit soort zaken te
voorkomen vroegen de werkne
mers van de Grofsmederij garan
ties ten aanzien van de werkgele
genheid en controle van werk
nemerszijde op de toegezegde
steun.
Tot nog toe heeft de overheid
slechts materiële voorwaarden
aan de steunverlening gesteld,
zoals het tijdig aflossen van rente.
De werknemers van de Grofs
mederij vragen daarenboven om
inhoudelijke voorwaarden. Al
weer. geen nieuw geluid. De be
zetters van Veldkoning, Holland
United, vroegen in 1976 niets an
ders, nadat ook bij hen ettelijke
miljoenen op mysterieuse wijze
waren verdwenen.
Door zich op deze indirecte wijze
tot de overheid te wenden reikt
de actie bij de Grofsmederij ver
der dan de poorten van het eigen
bedrijf.
Frans Flippo (55, kotteraar) is er
heilig van overtuigd dat als de
Grofsmederij niet was bezet iede
reen in juli op straat zou staan.
"Met de draaierij en de bank-
werkerij is het zonder meer af
gelopen. We hebben nog maar
voor een paar dagen werk dan is
het op. Dat was ook de opzet van
Schut: Hij ging er niet op uit om
andere produktie binnen te ha
len".
"Ik lig er dus in elk geval uit. Maar
ik vind dat we moeten knokken
om die kleine kans op werkgele
genheid te behouden. We kunnen
ons toch niet maar zo als varkens
naar de slachtbank laten voe-
staan. Zijn oorspronkelijke vak
van sigarenmaker gaf hij on na
dat twee keer achter elkaar het
bedrijf waarbij hij werkte de
poorten sloot. Hetzelfde verhaal
drie jaar geleden: het Alphense
bedrijf waar hij na 18 jaar werken
bij de Grofsmederij naar over
stapte ging failliet en Frans
keerde weer terug naar de Grof.
Draaiers - het vak waar de Leide-
naar op de rijkswerkplaats aan de
Groenesteeg voor werd omge
schoold - worden nog wel ge
vraagd. "Maar de werkgever kijkt
daarbij altijd naar leeftijd. Als je
dan 55 bent, zoals ik, ben je altijd
het haasje. Schut kan wel piepen
wat er na deze bezetting met zijn
carrière moet gebeuren, maar hij
komt wel weer aan de slag, ik niet
"Toen Schut hier kwam kennisma
ken, een jonge vent, dacht ik:
nou, dat ziet er wel uit. Maar ach
terafik kan m'n tong wel af
bijten dat ik het hem niet duide
lijker heb laten merken, maar
steeds weer dat gezegde dat er
niet hard genoeg werd gewerkt,
terwijl er gewoon geen werk was.
Het had alleen geen zin om iets te
zeggen, een antwoord kreeg je
toch niet".
Volgens Frans Flippo is- er een
harde kern in het bedrijf die be
reid is tot het eind toe door te
gaan. Want: Schut terug, dat is
onmogelijk. "Als je a hebt gezegd
moet je het hele alfabet uitzin
gen".
Frans gezin staat in elk geval vol
ledig achter hem. "Toen het
vriendje van mijn dochter van de
bezetting hoorde zei hij: gó, is je
vader zo rood"? "Nee hoor", ant
woordde zij hem, "hij vecht voor
"Ik hoorde het dezelfde ochtend op het radionieuws van elf uur. Ik schrok
ervan open dacht wat is er nu aan de hand. Direct nam ik de fietsen ben
naar het bedrijf toegegaan en tot 's middags half vier gezeten". Dit zegt
de 60-jarige Henk Schreuder voor wie de actie van de vakbonden bij de
Grofsmederij te laat is gekomen. Hij behoorde bij de 54 mensen die op 6
december van het vorig jaar te horen kregen dat ze niet meer nodig
waren. De bonden gingen toen, hoewel schoorvoetend, met de reorgani
satie akkoord.
Toen hij de eerste bezettingsdag terugkwam op de Grofsmederij, was dat
voor het eerst sinds zijn ontslag. Ook de daaropvolgende dagen is hij
telkens komen kijken hoe het met de bezetting stond.
"Dat de actie een halfjaar te laat is gekomen vind ik achteraf gelul", zegt
Schreuder. "De bonden hebben het moment gezien en toen de spijker op
de kop geslagen. Maar ik zeg wel nog steeds dat het ontslag van die
laatste 54 man niet nodig is geweest. Er zijn toen hele goeie krachten op
straat gezet".
Wanneer Schreuder nu de fabriek bezoekt, gaat hij niet verder dan de
kantine. "Ik kan de fabriekshallen zelf niet meer in, dat is niet meer voor
me op te brengen. Je blijft te lang peinzen. Zo had ik al plannen gemaakt
om met mijn vrouw van het geld dat ik zou krijgen bij mijn 40-jarig
jubileum een weekje naar Berlijn te gaan. Daar grijp ik nu naast".
Wat vindt hij van de kritiek op de directeur? "Hij liet zich weinig zien en
maakte ook nooit eens een praatje met je. Met grote stappen liep hij altijd
door de fabriek. Er is vaak genoeg gezegd aan die man hebben we niets.
Voor mij hoeft die dan ook niet te blijven"En strijdlustig voegt hij er aan
toe: "Als ik er nog had gezeten, had ik zeker meegedaan".
"Ik zie je ioei weer een keer
thuiskomen. Al blijf je' twee
maanden weg, maak je om mij
maar geen zorgen", zei de vrouw
van Rinus Meeberg, lid van het
actiecomité, toen haar man twee
weken geleden in alle vroegte het
huis verliet om de Grofsmederij te
gaan bezetten. Rinus en zijn
vrouw hebben elkaar inmiddels
al weer vele malen thuis gezien.
De bezetters van de fabriek heb
ben met elkaar een regeling ge
troffen dal ze de ene dag op de
fabriek slapen en de andere dag
thuis.
Hoewel zoals zij hel zelf uitdrukt,
helemaal niet zo'n type is om ach
ter spandoeken te lopen, steunt
Sari Meeberg de actie van haar
man volledig ."Ik keek er eerst ook
van op dat Rinus aan de bezet
ting ging meedoen, maar ik denk
dat hij de laatste tijd door alle
toestanden harder is geworden".
Rinus en Sari Meeberg hebben een
dochter van dertien jaar. Die had
in het begin wel moeite met de be
zetting toen ze alle foto's zag. "Ze
was erg angstig en dacht dat het
net zo iels was als een kaping",
vertelt Sari.
Zelf kan ze zich er niet toe zetten
naar de fabriek te gaan om daar
eens een kijkje te nemen. "Het
klinkt misschien gek", zegt ze
"maar het stuit me tegen de borst
om te moeten zien dat mensen zo
moeten knokken voor hun werk en
zo moeten vechten voor hun
brood".
Sari Meeberg heeft er vrede mee dat
het gezin misschien wat ontregeld
wordt door de actie, "maar" zegt
ze, "het gezin zou pas echt ontre
geld zijn als mijn man over twee
of drie maanden was ontslagen
cn iedere dag thuis was geweest.
Nu hopen we van deze actie
wijzer te worden anders waren
we er niet aan begonnen".
Ze heeft de laatste jaren duidelijk
gemerkt hoe haar man met steeds
minder plezier naar het werk
ging. "Als hij thuis kwam was hij
stilen sikkeneurig. Ik heb wel eens
gezegd ga er toch vandaan en
solliciteer ergens anders. Al ga je
minder verdienen, je moet het
naar je zin hebben".
Ze vertelt van de spanning waarin
het gezin verkeerd heeft bij de
laatste reorganisatie: "Op 6 de
cember kreeg hij te horen dat hij
niet zat bij de groep die zou wor
den ontslagen. Die dag was ook
zijn verjaardag: een mooi ca
deau".
Hoe denkt Sari Meeberg over de af
loop? "Wanneer de bezetters
geen
triomfantelijke
zijn. De
ierw inning
denken
de mensen
vqor hun
