Be voorganger was gaan toeren...
Reisgenoot
KERKDIENSTEN
ZATERDAG 15 APRIL 1978
Voor politieke gevangenen hebben Indonesische kerken maar weinig aandacht
(Van onze redactie geestelijk leven)
OEGSTGEEST-"Er wordt in Nederland nogal opgegeven
over de rol van de Indonesische kerken wat betreft de
zorg voor de politieke gevangenen in dat land. Nu gebeurt
er hier en daar ook wel wat, vooral op Java, maar het is
allemaal erg incidenteel. Meestal is het een zaak van en
kelingen of van een kleine, kerkelijk georiënteerde, soci
ale organisatie. Wat er wordt gedaan, is in elk geval te
weinig om hooggestemd te kunnen spreken van „de" rol
van de Indonesische kerken in het zich bekommeren om
het lot van deze gevangenen."
Dat verzaken van dienstbetoon zit
de hervormde zendingspredi
kant Reinier Beltman (32). sinds
1975 in dienst van de Evangelisch
Christelijke Kerk in Noord-Ce
lebes. erg hoog. juist omdat de
laatste tijd het lot van de politieke
gevangenen nog verder is ver
slechterd.
Beltman, die het hervormd zen
dingsbureau in Oegstgeest een
indringende analyse over deze
zaak zond. werd een paar weken
geleden door twee politieke ge
vangenen uit bed gehaald. Ze
vroegen hem een kerkdienst in
de gevangenis te willen leiden
omdat de voorganger niet was
komen opdagen. Later bleek dat
deze was gaan toeren, hoewel de
predikant van de betrokken ge
meente Beltman een paar dagen
tevoren nog had verzekerd, dat
de dienst in de gevangenis was
geregeld.
Loze beloften
Dat was dan de zoveelste keer dat
de kerkeraad zijn plicht tegen
over de politieke gevangenen
had verzaakt. Dat de gevange
nen door zulke loze beloften - en
dat nog wel van hun eigen ker
kelijke leiders - nog meer het
gevoel krijgen dat er met hen
wordt gesold, laat zich begrij
pen. Ze verpauperen er nog ver
der door, schrijft dominee
Beltman.
Hij is vooral teleurgesteld omdat hij
met zijn vrouw al zo vaak heeft
geprobeerd de gemeenten daar
wat meer verantwoordelijk
heidsbesef op dit punt bij te
brengen. Bovendien wordt het
lot van de politieke gevangenen
in Indonesië er niet beter op.
Wat de plaats betreft waar Beltman
werkzaam is. daar sliepen de
meeste politieke gevangenen
avonds appèl gehouden. Om al
lerlei schandelijke corruptie-
praktijken van de militaire be
wakers en hun chefs te kunnen
uitzoeken, is het regime in de ge
vangenis verscherpt. De gevan
genen moéten nu viermaal per
dag op het appèl verschijnen, zo
dat zij nauwelijks de gelegenheid
hebben werk - en dus eten - te
zoeken. Mede hierdoor is hun li
chamelijke conditie verslech
terd.
Bovendien moeten nu alle politieke
gevangenen samen met de crimi
nelen elke nacht in de gevangenis
slapen. Er is een gevangenis met
een capaciteit voor ten hoogste
tachtig mensen, waar er niet
minder dan driehonderd zijn sa
mengepakt.
Onlangs is een nieuwe verordening
van kracht geworden die de ge
vangenen verplicht tweemaal per
week een godsdienstoefening bij
te wonen, dit in het kader van een
''geïntensiveerde morele herbe
wapening" waarvoor het christe
lijke geloof in de ogen van de au
toriteiten kennelijk een geschikt
middel is. Om het gevaar dat het
geloof op deze wijze volstrekt
misbruikt kan worden voor zeer
dubieuze doeleinden enigszins te
beteugelen, heeft Reinier Belt
man al een paar keer zelf zo'n
godsdienstoefening geleid. In
een zaaltje van 6 bij 8 meter zitten
dan een 140 christen-gevangenen
op de grond, aan de voeten van de
"blanke meester".
Zware opgave
In zijn correspondentie met
"Oegstgeest" tast Beltman ook
naar de oorzaken van deze wei
nig-geïnteresseerde en onzorg
vuldige houding van de Indone
sische kerken tegenover de poli
tieke gevangenen.
Hij constateert bij de kerken een
vrees om zich te compromitteren.
De kerk is in deze grotendeels is
lamitische samenleving een
Politieke gevangenen
minderheidsgroep. Dan is het
een zware opgave, ook nog het
odium op zich te laden dat men
dié mensen de hand boven het
hoofd houdt die als staatsvijand
nummer 1 worden beschouwd.
Er is nu eenmaal politieke on
vrijheid in dit land. De geringe
betrokkenheid van de kerken
kan dus ten dele uit politiek-
sociale factoren worden ver
klaard.
Maar er is een veel diepere oorzaak.
In de algemene geloofsbeleving
van de Indonesische christen
moet de gelovige Gods liefde en
barmhartigheid min of meer zelf
verdienen. Bijvoorbeeld door
goede daden, zoals: veel naar de
kerk gaan, offergaven, zoals: voor
de te bouwen kerk in het dorp,
veel te bidden en voortdurend
maar schuld te belijden. Dat alles
moet de goede verhouding met
God bewaren. Liefde en barm
hartigheid "zomaar", ook van de
kant van God, druist in tegen het
principe waarop de hele Indone
sische maatschappij is geba
seerd: "ik geef opdat ik krijg".
Niets terugdoen.
Dat verklaart al een beetje hoe het
komt dat juist het diakonale be
sef bij veel Indonesische chris
tenen sterk onderontwikkeld is.
Reinier Beltman
(rechts op deze ge
zinsfoto): straf na de
zonde....
Als God nauwelijks wordt be
leefd als de Barmhartige en
Rechtvaardige bij uitstek, kun
je geen diakonaal elan bij de ge
lovigen verwachten.
De dienst aan politieke gevangenen
stelt daarom zo weinig voor om
dat dienstbetoon aan deze men
sen per definitie liefde "om niet"
moet zijn; deze mensen kunnen
namelijk niets terugdoen. En dat
is niet aantrekkelijk.
Dienst aan invloedrijke
daarentegen loont wel. Beltman
geeft in zijn verhaal daarvan een
voorbeeld. Vraag een gemeente
om vijf dagen lang alle predikan
ten uit dit gebied tijdens een cur
sus gratis van eten te voorzien,
wel, dan buigen de tafels door
van de hoeveelheid. Nu zijn de
predikanten hier verre van rijk,
maar invloedrijk zijn we, volgens
vele gemeenteleden, wel. Zij
kunnen, naar hun besef, bij God,
met wie zij in rechtstreekse ver
binding staan, voorspraak doen
dat eventuele zonden door de
vingers worden gezien en niet af
gestraft met een mislukte oogst,
ziekte of dood.
Geen verdiensten
In de oude stamreligies, welker
voorstellingen de geloofsbele
ving van vele Indonesische chris
tenen nog sterk bepalen, geldt
dat pas duidelijk wordt of iemand
iets heeft misdaan alser een straf
over hem komt. Komt die straf,
dan moet er gezondigd zijn.
Vóór 1965 verkeerde Indonesië po
litiek en economisch in een de
plorabele situatie. Dat werd als
een straf ervaren. Er moest dus
zonde begaan zijn en wel op grote
schaal. Op 30 september 1965
werden de communisten als de
grote zondaars aangewezen. De
stamgodsdienst zegt dan, dat
zulke mensen vermoord of uitge
stoten mógen worden. Dat is dan
ook rigoureus gebeurd.
Volgens Beltman kan het huidige
lot van de politieke gevangenen
in Indonesië tegen die achter
grond worden gezien. Net zoals
de rijkdom van een kleine elite
door God gewild is, als een soort
tegenprestatie voor hun vele ver
diensten. Wie geen verdiensten
heeft, wordt niet gezegend.
Reinier Beltman, die zich als zen
dingspredikant vooral toelegt op
vorming en toerusting van de
gemeente, komt dan ook tot de
conclusie dat van de diakonale
kracht van de Indonesische ker
ken juist waar het gaat om de zorg
voor de tienduizenden politieke
gevangenen vooralsnog weinig is
te verwachten. Voor een kente
ring op dit punt zal nog een heel
lang proces van gemeentetoerus
ting nodig zijn.
Zomer. Omdat het steeds moei
lijker wordt, dominees te vin
den voor de middagdiensten in
de zomermaanden, heeft de ge
reformeerde kerkeraad van Lei
den besloten, in juni, juli en au
gustus alleen in de Zuiderkerk
(Lammenschansweg) een
tweede dienst te houden. De
kerkeraad gaat ook overwegen,
of in de andere maanden voor de
middagdienst kerken gesloten
moeten worden.
Studentenecclesia. In de dienst
van de Leidse studentenecclesia
morgenochtend kwart voor 12 in
de Hooglandse kerk, waar over
het kerk-zijn in de DDR (Oost-
Duitsland) wordt gesproken, zal
de nieuwe gereformeerde stu
dentenpredikant, dr. Herman
Wiersinga, welkom worden gehe
ten en zelf een kort woord spre
ken. De eerste dienst waarin hij
voorgaat is op 30 april.
Jongerengroep. Vanavond (za
terdag) om 7 uur verleent de jon
gerengroep "The Lord's Folks"
in de kerk aan de Herensingel te
Leiden medewerking aan een eu
charistieviering met als thema
"Laat je niet kennen". Pastor P.
de Riddersgaat daarin voor.
Emeritaat
Ds. Mackaay. Een bekend predi
kant gaat eind deze maand met
emeritaat: ds. P. J. Mackaay, her
vormd predikant te Lemele (Ov),
die vele jaren secretaris is ge
weest van de Raad voor de Zen
ding van de Hervormde Kerk
(Oegstgeest). Eerst was hij domi
nee in Westerhaar (Ov), Nieuw
Amsterdam en Haarlem. In 1949
werd hij zendingssecretaris,
welke functie hij vervulde tot
1972, toen werd hij weer gewoon
predikant in Lemele werd.
Eind mei wordt ds. Mackaay 65
jaar. Na zijn afscheid gaat hij in
Leiden wonen (Apollolaan 234).
Beroepingswerk. Hervormde
Kerk. beroepen te Oud-Vos-
semeerTh. van der Heijden Zalk;
aangenomen naar Helmond G. A.
Schoonheim Rijper-
kerk.Geref.Kerken: aangeno
men naar Oosterhout kandidaat
P. Overholzer Haarlem, naar
Staphorst-Rouveen kandidaat H.
J. Molenaar 't Harde. Geref. Vrij
gemaakt: bedankt voor Rotter-
dam-Delfshaven D. Berghuis
Delfzijl; aangenomen naar En
schede J. Slotman Dalfsen. Chr.
bedankt voor Maassluis R. Kok
Eemdijk, voor Culemborg B.
Bijleveld Bussum. Gerf. Ge
meenten: bedankt voor Scher-
penisse J. Mijnders Ridderkerk,
voor Hoogvliet A. Hoogerland
Krabbendijke, voor Beekbergen
A. Vergunst Veen. Geref
Kerken Vrijgemaakt Buiten
Verband: bedankt voor Kampen
O. Mooiweer Enschede.
Ontwikkelingssamenwerking.
De beleidsraad voor zending en
werelddiakonaat van de Gere
formeerde Kerken in Nederland
heeft drs. J. H. Schravensande te
Kampen benoemd tot secretaris
voor ontwikkelingssamenwer
king, als opvolger van dr. C. H.
Koetsier die vorig jaar agglome
ratiepredikant werd in Amster
dam. De heer Schravesande, nu
leraar godsdienst en maatschap
pijleer aan het Calvijn-lyceum in
Kampen, is 34 jaar en zal 1 augus
tus zijn nieuwe functie beginnen.
Ontspanning en vrede.
Bom. In een brief aan de kerke
raden, bestemd voor alle ge
meenteleden licht het dagelijks
bestuur (moderamen) van de
Hervormde synode de gemeen
ten nader in over de afwijzing
door de synode van de neutro
nenbom.
"De synode pleit niet voor een na-
leve, eenzijdige ontwapening of
een argeloze houding ten aan
zien van agressieve ideolgieën,
maar tussen eenzijdige ontwa
pening en een onvoorwaarde
lijke afwijzing van kernwapens
liggen andere mogelijkheden
voor ontspanning en vrede on
der de volken", aldus de brief.
"Wie vrede en veiligheid wil,
moet alle energie wijden aan het
herstel van vertrouwen tussen
de volken en aan het doorbreken
van een heilloze opeenstapeling
van afschrikkingsmiddelen".
Het Nederlandse spraakge
bruik kent de uitdrukking
van "de levensweg".
Daaruit spreekt een levensge
voel dat zich ervan bewust is
voortdurend te moeten "kie
zen; zo tekent zich een weg af
die je moet gaan. Je kunt kie
zen tussen de goede weg en
een veelheid van dwaalwe
gen.
Een ander, aspect van dit le
vensgevoel is datje onderweg
bent naar een doel; een zin
volle weg is een weg met een
eindpunt.
Voor veel mensen is dit levens
gevoel niet meer mee te ma
ken. De bekende vraag "zie jij
het nog zitten?" weerspiegelt
een levensgevoel dat geen
zinvol verband meer kent.
Nu
n de eigenschappen
van de mens, dat hij alleen
ziet wat hij wil of verwacht te
zien. Als je niets verwacht,
kijk je over het onverwachte
en originele heen.
Zo hebben de meeste i
als het gaat om religieuze vra
gen de neiging "patroonach
tig" te reageren. Je hebt men
sen die op de vraag "bestaat
God" antwoorden met "na
tuurlijk wel", en anderen met
"natuurlijk niet". Beide groe
pen zien zich door de gang
van zaken in de wereld beves
tigd in hun overtuiging.
Het merkwaardige van de bij
belse God is, dat hij zich niet
door ons laat vangen in cate
gorieën van "natuurlijk wel"
of "natuurlijk niet". Het ver
haal van de Emmaüsgangers
is daarvan een illustratie.
Initiatief
onderweg van Jeruzalem
naar huis. Het is voorbij. Hun
geloof, dat met het optreden
van Jezus alles anders zou
worden is kapot geslagen met
zijn kruisiging. Hysterisch
daarop reageren zoals een
aantal vrouwen uit hun mid
den helpt niet; je moet het,
dragen als een man en maar
weer gewoon verder gaan.
Dan komt er een initiatief van
de Heer. En het geschiedde...
Jezus haalt hen in, voegt zich
bij hen, wordt reisgenoot van
deze mensen onderweg naar
huis.
Ze herkennen hem echter niet,
want hun ogen waren "be
vangen". Hij is hun in de krui
siging vreemd geworden. Ze
verwachten dit niet meer en
zien daarom niet.
Dan volgt het verhaal hoe ze
met elkaar over het in Jeru
salem gebeurde verder praten
en Jezus de Schriften opent.
Als ze thuis aankomen, wordt
Jezus binnengenood, en weer
neemt hij het initiatief. Hij
breekt het brood, opnieuw
deelt hij zijn leven met hen en
zij herkennen hem. Dan ver
dwijnt hij uit hun midden.
/Merkwaardigerwijs volgt er
geen teleurstelling. Het paas-
geloof is hun werkelijkheid
geworden en ze gaan die
blijdschap delen met hun
medeleerlingen in Jeruzalem,
de vredestad van God.
Zo kan zo'n yerhaal je bij de
hand nemen. De Heer zelf is
onze reisgenoot geworden.
De kwaliteit van de weg
wordt behaald door zijn ge
zelschap.
Als je maar durft verwachten,
worden ogen geopend voor
de weg die begaanbaar is met
hem en met elkaar.
WIM KUIPERS.
LEIDEN - Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Pannekoek 11.45 oec. stud, dienst, Ma-
rekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Verploeg
Oudshoorn, Maranathak. 10 ds. Bouma
Noord wijk, Merenw. 9.30 en 11 pastor v.
Well, Bethi. kerk Driftstr. 10 ds. v. Leeu
wen, Bevr. kerk ZW 9 en 10.30 ds. Bo
venberg, 5 ds. Wagenvoorde, zangd.,
Vredesk. 10 ds. mr. v. Leeuwen Lochem,
Waalse k. 10.30 ds. Ribs, Acad. Z. 10.15
ds. Brederveld, Diac. huis 10.30 ds. Boer
Katwijk, Oude Vest 13,10.30jeugdkapel,
dhr. v.d. Ploeg, Geref. Kerk Zuiderkerk
10 en 5 ds. Sijtsma, Petrak. 10 en 5 ds.
Hortensius, Oude Vest 10 ds. Haver
kamp Den Haag, 5 ds. Bberg, Bevr. kerk
ZW 9 en 10.30 ds. Bovenberg, 5 ds. Wa
genvoorde, zangd., Groenh. 10 ds. Ver
doom, behalve in Bevr. kerk overal
av.-maal, De Mirt 10 dhr. Wielinga, Mie
rennest 10 dhr. Kroon, Merenwijk 9.30
en 11 pastor Van Well, Dolerende Nood-
gem. Groot Leiden (Pieterskerkstr. 1) 9
en 5 dhr. De Waard Apeldoorn, Geref.
Kerk Vrijg. (Herengracht 70) 10 en 5 ds.
Gootjes, Chr. Geref. Kerk (Steenschuur
9) 10 en 5 ds. Den Boer Rijswijk, Geref
Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds. Boogaard,
Geref Gem. in Ned. (Bethl. kerk Drift-
straat) 11.30 en 5.30, Evang. Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgracht) 10.15 ds. Happee,
Remonstr. Doopsgcz. Gem. (Pieter
skerkstr. 1) 10 dhr. Knoppers, Baptis-
tengem. (O. Rijn 3) 10 ds. v. Mameren,
Evang. Chr. gemeenschap (Middelste-
gracht 3) 10 dhr. Dikkes, Zendingswerk
Middernachtsroep (Zoeterw. singel 31)5
nam. dhr v.d. Keur, Evangeliecentrum
Zijlsingel 2, zo. 10 en di. 8 dhr. Zijlstra.
Pinkstergem. (O. Rijn 3) 3 evang. Sag-
ström. Leger des Heils (Hooigracht) 10
en 7.30, Nw. Apost. Kerk (H. Rijndijk 24)
9.30 en 4, woe. 8, Chr. Science (Steen-
schuur 6) 10.30, Kerk van J. Chr. v.d.
Heiligen der L. Dagen (Steenschuur 6)
10.15, Zevendedagadventisten (Lok-
horstkerk) elke zat, 9.45 gesprek, 11 pre
diking, Oud Kath. Kerk (Zoeterw. sin
gel) 10, Vrij Kath. Kerk (Vreewijkstr.)
10.30, RK Kerken Merenwyk zat. 7, zo.
9.30 en 11. Haagweg zat. 7, zo. 9.10.45, 12
en 6.30, Steenschuur zat. 10 en 7, zo. 8.30,
10,11.30,6 en 7, Lammenschansw. zat. 7,
zo. 9.10.30,12 en 6, Haarl. straat zat. 7. zo.
9.30,10.45,12.15 en 6.30, Rund ijk 281zat.
7, zo. 9.30 en 11.30, Boshuizerl. zat. 7, zo.
9.30, 11 en 12.15, Herensingel zat. 7, zo.
8.30, 9 30 en 11.
ABBENES - Herv. Gem. 9.30 ds. Den
Harder.
AARLANDERVEEN - Herv. Gem. 10
dr. Kamma O.geest, 7 ds. Wolthuas, Ge
ref. Kerk 10 ds. Fernhout, Alphen, 6.30
ds. Haspels A.dam, Chr. Geref. Kerk 9.30
ds. Den Hartog Veenendaal, 5 ds. Brons
Veenendaal, RK Kerk zat. 7, zo. 7.30 en
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Gem.
Adv. kerk 10 ds. Hanemaayer, 6.30 ds.
Bogers, Kruiskerk 10 ds. v.d. Heiden,
Opst. kerk 10 ds. Bogers, 6.30 ds. v.d.
Heiden, Nabij 10 jeugdkapel, G. H. Kerk
9 ds. Hoogendijk, De Bron 120.30 ds.
Hoogendijk, 6.30 dr. v. Santen, Drie-
hoorne 7 dienst, Ashramcollege 9.30 dr.
v. Santen, Oudsh. weg 10 ds. Cramer
Utrecht, jongerend., m.m.v. Petrakoor
Leiden, Sionskerk 9.30 kand. Jansen
Lunteren, 6.30 ds. Verploeg, Geref.
Kerk, Mar. kerk 10 ds. Fernhout, 6.30
dhr. Tenvenhuis, Salv. kerk 10 en 6.30 ds.
v. Harmeien, G.H. Kerk 10.30 dhr. Stolk,
6.30 drs. Van Dam, De Bron 9 ds. Bui
tenhuis, 10 ds. v.d. Ree, 6.30 ds. v. San
ten, zie verder herv., Geref Kerk Vrijg.
8.45 en 6.30 ds. Borgdorff, Geref. Kerk
Vrijg. Buiten V.: 9 ds. Brink, 4.30 dhr.
Wemmenhoven, Chr. Geref Kerk 9.30en
4.30 ds. Hamstra, Oud Geref Gem. 9.30
en 4, Baptistengem. 10 ds. Koekkoek
6.30 ds. Koekkoek in Bonif. kerk, m.m.v.
Young Credo Singers, Noord (Sportl.) 10
dhr. v.d. Steen, 7 ds. Agtereek, Volle
Evang. Gem. (school Preludeweg) 10
dhr. v.d. Hoorn, Leger des Heils 10 en
6.30 uur. Corn, de Vlaminstr., Remonstr.
kring 10 ds. Roos, RK Kerken Bon. kerk
zat. 7, zo. 8.30,10 en 11.30, Piuskerk zat. 7.
zo. 9, 10.40 en 11.45, De Bron zat 7. zo. 9
en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gemk 9.30 ds.
Noordegraaf Utrecht, 6 ds. Cuperus,
Nieuwerkerk a.d. IJssel, Geref Gem.
9.30 leesd., 2.30 ds. Honkoop R.dam,
woe. 7.30 ds. Verhoef Chiliwack.
BODEGRAVEN - Herv. Gem. Dorpsk.
10 ds. Richter, 6.30 ds. v.d. End Ermelo,
Salv. kerk 10 ds. v.d. End, 6.30 ds. Kunz
Werkendam, BethL kerk 10 ds. Droog-
ers, 6.30 ds. De Rooy Zoelen, Geref. Kerk
10 en 6.30.
BOSKOOP - Herv. Gem. 9.30 ds. Stel
wagen, 6.30 ds. Heymans, De Stek. 9.30
ds. Omta, Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Dijk
stra, Chr. Geref. Kerk 9.30 ds. v. Langen-
velde, 5 ds v. Smeden Den Haag, Geref.
Gem. 9.30 en 6, Opwekkingsgem. (Con
cordia) 9.30, Verg. v. Gelovigen (Nieuw-
straat) 9.30 en 5, RK Kerken kerk zat. 7,
zo. 9.30 en 11, De Stek zat. 5.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem. 9.30 ds.
Verploeg Oudshoom, 6.30 ds. Boer Kat
wijk, jeugdd., Geref. Kerk 10 ds. v. Wat-
tum Bleiswijk, 5 ds. Versluys, RK Kerk
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 1115, Bern. zo. 10
dorp zat. 7. zo. 8, 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gem. 10 dr. Vlijm
Leiden, 7 in Geref Kerk ds. Van Brug
gen, Geref Kerk 10 ds. Rothfusz, 7 ds. v.
Bruggen, gemeensch. dienst, Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. Biesma te Lisse, av.-
maal, RK Kerk Mart. kerk zat. 7, zo. 8.30,
10, 11.30 en 12.45, Jozelk. zat. 7, zo. 8.30,
10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem. 10 dr. v.
Vljet, RK Kerk zat. 7. zo. 10.
DE KAAG - Herv. Gem. 10 ds. Carstens,
RK Kerk zat 7, zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. Dorpskerk 10 ds. Gall Den Haag, 6
ds. v. Malssen L.dorp, Ontm. kerk 10 ds.
Bos Badhoevedorp, 6.30 ds. v. Niel
Rijnsburg, Geref. Kerk 9.30 ds. De Vries,
5 ds. v. Halsema, RK Kerk zat. 7, zo. 9.30
en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Schuurman, 6 ds. Vroegin-
dewey, O. Kerk 10 ds. Vroegindewey, 6
ds. Vink, Ichtuskerk 10 dhr. Stuurman
Vlaardingen, 5 ds. v. Roon, Pnièlk. 9.30
ds. Kool, 6 ds. Hovius, Gr. v. Pr. school 10
ds. Hovius, Hoekst. 10 dovend., Over-
duin 2 ds. Baas, Geref. Kerk, Vr. kerk 10
ds. Vrolijk, 5 ds. De Vries, Tr. kerk 10 ds.
v. Halsema, 5 ds. Vrolijk, Geref Kerk
Vrijg. 10.15 leesd., 3.30 ds. Hoff, Geref
Kerk Vrijg. Buiten V. 8.45 en 7 ds. Rou-
kema, Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. v.d.
Ent, Geref. Gem. 10 en 5 dienst, di. 7.30
evang. Kwantes Alkmaar, Volle Evang.
Gem. (Voorstraat 100) 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. 10 ds. v.d. Linden, 7 ds. Richter,
Bodegraven, in g. kerk, Geref. Kerk 10
ds. Koers te Alphen, 7 ds. Richter Bode
graven met Herv. Gem.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpskerk 10 ds. Knorth, Hoofd-
str. 10 mr. Reugebrink, 6.30 ds. Geursen,
zangd., m.m.v. Harten Stem.Sch. kerk9
en 10.30 ds. Geursen, 5 ds. v. Loenen,
Bap. gem. 10 dhr. Lourens, 5 dhr. De
Vries, RK Kerk zat. 7, zo. 9, 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Staat Uithoorn, 7 ds. Los in geref. kerk,
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Heiden Zw.dam,
7 ds. Los, met herv., RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder, Pauluskerk 10 ds. 't Hooft, 7
ds. Roos Amsterdam, jeugdd., Geref.
Kerk 10 ds. De Wit, 7 jeugdd. in Paulus
kerk, Geref. Kerk Vrijg. 8 45 ds. Simpe
laar, 4.30 leesd., Geref. Kerk Vrijg. Bui
ten V. 10.45 en 5 ds. Schuurman, Chr.
Geref. Kerk 10 ds. v. Dijken, 4.30 ds. Re
bel S.heim, Geref Gem. 10 en 4, Oud
Geref. Gem. 9.30 en 3, RK Kerken Aga-
thak. zat. 7. zo. 8.30,10 en 11.30. Poelhuys
zat 7, zo. 9 en 11.30, Mariak. zat. 7. zo.
8.30, 10. 11.30 en 5.30, Engelbew. zat. 7,
zo. 8, 9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Bronsgeest, 6.30 ds. Lagerweij Den
Haag, Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Noot-
eboom, av.-maal, Chr. Geref. Kerk 9.30
d., 2.15 ds. Hamstra, RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 9, 10.45 en 7.
'NIEUWVEEN - Herv. Gem. 9.30 ds.
Molenaar, 6.30 kand. Haakman Utrecht,
Geref Kerk 9.30 ds. Veenendaal Sneek, 7
ds. De Wit Lisse, RK Kerk zat. 7, zo. 9 en
11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Goverts, 7 ds. Den Harder, Geref. Kerk
9.30 en 6.30 ds. Rang, Chr. Geref. Kerk
9.30 leesd., 3 ds. Ribbers, RK Kerk zat 7,
zo. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem. 9.30 ds. Zou
tendijk, 7 ds. De Bruin Vreeswijk, Geref
Kerk (Woerdense Verlaat) 10 ds. Hagen
Voorburg, 7 dhr. Visser Den Haag, RK
Kerk zat. 7.30, zo. 9 en 10.30.
NOORD WIJK - Herv. Gem. Voorstr. 10
dr. Jansen, 7 ds. Keuning, Hoofdstr.
10.30 ds. Keuning, 7 ds. Jansen, De Rank
10 dhr. Goyert Zeist, 3.30 ds. Hovius
Katwijk aan Zee, Vierboet Boerenburg
10 jeugdkapel, Geref. Kerk Hoofdstr.
(Herv.) 9 ds. Warnink, 7 ds. Jansen, Vin-
kenlaank. 9.30 ds. Elgersma, 5 ds. War
nink, St. kerk 11 ds. Bosman, RK Kerken
Binnen zat 7, zo. 8,10en 11.30, Zee zat 7,
zo. 9.30 en 11, aula Boerenburg 11.
NOORDWIJKERHOUT-Herv. Gem. 10
ds. Kalkman, De Zilk 10 dhr. Christ Lei
den, RK Kerk Jozefk. zat 7, zo. 8.30 en
10, Viktorkerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
OEGSTGEEST - Herv. Gem. Groene
kerk 10.30 prof. dr. De Jonge en pater
Koster, oec. dienst, Pauluskerk 10 ds.
Sasse, Gem. centr. 10.30 prof. dr. Hoen-
derdaal Gorssel, 7 ds. v.d. Werff te Voor
hout, Gem. centr. 10.30 ds. Heemskerk,
jeugdkerk, Van Wijckerslooth 4.30 ds.
Perdok, Geref. Kerk 10 ds. Baerends
Nieuw-Vennep, zie verder herv., Geref.
Kerk Vrijg. Buiten V. 8.45 EN 4 ds. v.d.
Berg, RK Kerk Will, kerk zat. 7, zo. 9,
10.30 en 12, Bon. kapel, zat. 6.30, zo. 9 en
11, Volle Evang. gem. (gem. centr.) 4 dhr.
v.d. Brugge.
OUD-ADE - RK Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem. 9.30 ds. Lalleman, Geref.
Kerk 9.30 ds. v.d. Berg Waddmxveen,
6.30 ds. Damsma Rijnsburg, RK Kerk
zat. 7, zo. 8, 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - RK Kerken
P. Banden zat. 7, zo. 8, 9.30,11 en 12.15,
M. Pres. zat. 7, zo. 8, 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gem. 9.30
ds. Janse Nigtevecht, 7 ds. Baas, Kat
wijk, Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst, 2.15
ds. Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gem. gr. kerk 9.30
ds. v. Niel, 5 ds. van Hunnik Rhoon, Be-
thelkerk 9.30 ds. Wisse Wageningen, 5
ds. v. Niel, Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds.
Damsma, 5 ds. Huisman, Imm. kerk 9 en
10.30 ds. Huisman, 4.30 kand. Tenyen-
huis Alphen, ar. kerk 8.30 kand. Tenyen-
huis, 5 ds. Damsma, Geref. Kerk Vrijg. 10
en 5.15 ds. Zomer, Chr. Geref. Kerk 9.30
en 5 ds. Zomer, Evang. Chr. gem. (aula
mavo) 10 dhr. v.d. Brink, RK gemeen
schap (aula tuinb. school) zat. 7, zo. 10.30.
RIJPWETERING - RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. v.d. Meer, 7 kapt. van Hal, open-
deur-dienst, Geref. Kerk 9.30 ds. v.d.
Werff te Voorhout, 5 kandmevr. Sysling
Leiderdorp, Chr. Geref. Kerk 10 ds. Re
bel, 5 ds. v. Dijken Lisse, RK Kerk zat. 7,
zo. 8, 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds.
Lindenburg, Geref. Kerk 9.30 ds. Los
Leimuiden, 6.30 ds. Bezemer, RK Kerk
dorp 9, Langeraar zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30.
VALKENBURG - Herv. Gem. 10 ds.
Bouman te Katwijk, 6.30 ds. Geertsema
Hazerswoude, Geref. Kerk 9.30 ds. De
Raadt, 6.30 ds. Huisman Rijnsburg, Ge
ref. Kerk Vrijg. 9.30 ds. Hoff, 2.45 ds.
Joosse.
VOORHOUTHerv. Gem. 10 ds. Bro
kerhof, RK Kerk zat. 7, zo. 9, 10.30 en
11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 10 dr. Lamping Leiden, 7 zangd.,
aula NH 9.30 ds. De Zeeuw, Rijndijk 10
ds. v.d. Schoot, Hulp en H. 10 ds. Ver-
heule, De Ark Molenlaan 10 jongerend.,
Geref. Kerk 10 ds. De Zwart, 7 zie Herv.,
Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5 ds. Blokland
R.dam, RK Kerken Laur. kerk zat. 7, zo.
10 en 11.30, aula NH 11, M. Godskerk zat.
7, zo. 10 en 11.30.
WADDINXVEEN - Herv. Gem. Bethel-
kerk 9 en 10.30 ds. Roetman, 5 ds. Ver
boom, 6.30 ds. Zoutendijk Noorden,
Hoekst. 9.30 en 6.30 ds. Verboom, Imm.
kerk 9.30 ds. Hulst, 7 ds. Holwerda Apel
doorn, Geref. Kerk Kr. kerk 9.30 ds.
Modderaar, 5 ds. Prins, Ontm. kerk 10 ds.
Prins, 5 ds. Modderaar, Chr. Afgesch.
Gem. 9.30 en 5 ds. Verloop, Volle Evang.
Gem. (Lindengaarde 17a) 9.30, RK Kerk
Viktorkerk 10, Ontm. kerk 8.30 en 11.45.
WARMOND - Herv. Gem. 10 ds. Den
Tonkelaar, jeugdd., RK Kerk zat. 7, zo.
8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gem. Dorpskerk
10 ds. v. Veen Wassenaar, 4.30 ds. Tuk
ker, 7 ds. v. Zanten, Kievietkerk 10 ds.
Wiersma, Messiaskerk 10 ds. v. Zanten-
dorpscentrum 9.30 ds. Tukker, Geref.
Kerk 10 en 5 ds. v.d. Meulen, Zuid 10 en 7
ds. v.d. Kamp, Ned. Prot. Bond 10.30 ds.
Cuperus Den Haag.
WOUBRUGGE - Herv. Gem. 9.30 ds.
Blenk, 6.30 ds. De Jong Leiden, Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 ds. Booy Lmschoten,
RK Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem. 9.30 ds.
Nicolai, 7 ds. Haitsma Woerden, Geref.
Kerk 9.30 en 7 dhr. v.d. Zwan Driebrug-
gen, RK Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem. 10 ds.
Schoch, RK Kerken Janskerk zat. 7, zo.
9.30, Chr. D. kerk zat. 7, zo. 8.30 en 10,
Rijndijk Meerburg zat. 7, zo. 10,12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem. 10 kand.
Jongkind, Langerak, 6.30 ds. Mostert,
Geref. Kerk lOds. Bezemer, Ter Aar, 6.30
ds. v.d. Heiden.