De spectaculaire ontwikkelingen in de ruimte
Het Centraal Station te Amsterdam. Met
z'n bijna negentigjarige leeftijd een
van de oudste spoorwegstations van
ons land.
Meer dan welke andere plaats ook in Ne
derland kan Amsterdam bogen op oude
en hechte bandenwaarmee het aan de
spoorwegen verbonden is. Het was de
eerst plaats in ons land, waar de
stoomwagens voortrollend over een ij
zeren baan" vertrokken.
Op de foto ziet U het Centraalstation van
Amsterdam over de volle breedte van
de sporen vanuit de westzijde. De op
name is gemaakt met een zogenaamde
circuline-camera. Wie de fotograaf
was, is ons niet bekendEvenmin als het
tijdstip, waarop de foto gemaakt werd
en de reden daarvan.
We steken ons licht daarom maar eens op
bij het Spoorwegmuseum in Utrecht.
"Een prachtige opname", zo reageerde
mevrouw MA. Asselberghs, de direc
trice van het museum. Maar zelfs voor
haar is de foto nieuw. De opname moet
gemaakt zijn rond het jaar 1935, zo
concludeert zij voorzichtig na bestude
ring van het materieel en de uniformen
Het bijzondere van de foto vindt zij dat
de opstelling vrij natuurlijk is en dat
het beeld overeen moet komen met de
dagelijkse werkelijkheid in die tijd.
De twee stoom-locomotieven zijn van de
serie 3700 en gebouwd omstreeks 1910.
De treinstellen zijn van latere datum;
het is het zogenaamde electrische buf-
fermateriêel, dat dateert uit de jaren
rond 1925. In het groepje mensen mid
den tussen de treinstellen staat na
tuurlijk de belangrijkste man. Zijn ti
tel: "Stationchef lste klasse A met een
.ster, een hele autoriteit in die dagen.
nogal wat verzet. Sommige Amster
dammers vonden het zonde dat het uit
zicht vanuit de stad op het IJ straks
bedorven zou worden.
Weinigen zullen nu echter nog misprij
zend naar het monumentale vooraan
zicht van het Centraal Station kijken.
Het staat niet voor niets op de monu
mentenlijst.
Na Amsterdam kregen vervolgens
Haarlem, Leiden en later Den Haag,
Utrecht en Arnhem een treinverbin
ding. Later volgden Delft, Rotterdam,
Foto: Ronald Speijer
Roozendaal, Breda, Maastricht. Op een
gegeven moment waren er in ons land
meer dan twintig maatschappijen, die
alle zelfstandig een spoorweg exploi
teerden. Met elk hun eigen stoomlocs in
de specifieke maatschappij kleuren.
Maar het materieel is nu allang ge
standaardiseerd. Alleen de oude stati
ons geven het spoorwegbeeld nog wat
sfeer, een sfeer van gezellig, ouderwets
reizen. Zoals het beeld op de foto van het
Centraal Station in Amsterdamdat er
nu in grote lijnen nog net zo uit ziet als
zo'n veertig jaar geleden.
Het Centraal Station van Amsterdam
werd op 15 oktober 1889 voor de dienst
opengesteld. Met de bouw, onder lei
ding van de architecten Cuypers en
Van Gendt, is men niet minder dan ne
gentien jaar bezig geweest.
De plannen voor het stationgebouw op
deze plaats stuitten aanvankelijk op
De foto geeft dus min of meer een dage
lijks beeld uit de jaren dertig. Spoor
wegpersoneel en reizigers door elkaar
heen. De uitrijseinen op de seinbrug
staan nog allemaal op onveilig.
Sinds het jacht Flyer als over
winnaar van de zeilrace rond
de wereld zijn triomfantelijke
intocht maakte in Rotterdam,
kent iedereen de naam van
schipper Connie van Riet
schoten even goed als die van
diens fraaie schip.
Maar één man vierde een dub
bele triomf in de wereldrace:
hij bouwde de Flyer en ook
het schip dat op de derde
plaats eindigde. Twee Ne
derlandse schepen (zij het dat
er een onder Belgische vlag
voer) bij de eerste drie.
Grandioos succes voor de Ne
derlandse jachtbouw in het
algemeen, maar natuurlijk in
het bijzonder voor Wolter
Huisman (46), eigenaar van de
bijna honderd jaar oude
„Overijsselse jachtwerf W.
Huisman" in Vollenhove. Een
succes dat niet voor het eerst
werd geboekt. Huisman in
Vollenhove bouwde al een
reeks van „winners". Veelal
voor buitenlandse opdracht
gevers. Zijn naam is dan ook
in de Verenigde Staten, En
geland, Duitsland en Frank
rijk bekender dan in eigen
In 1884 stichtte Wolter Huis
mans grootvader in de omge
ving van Vollenhove (Wan-
neperveen) een scheeps
werfje, waar men zich voor
namelijk toelegde op de bouw
van vissersscheepjes voor de
visserij op de nabije Zuider
zee. Met name op de bouw
van de karakteristieke Vol-
lenhovense Bol, een scheep-
stype dat het in deze dagen
nog steeds goed doet als ple
zierjacht. Verder bouwde
Huisman aan het einde van de
vorige en de eerste decennia
van deze eeuw talloze pun
ters. De bootjes die nu nog al
tijd bij het waterrijke gebied
rond Vollenhove, Giethoorn
en Blokzijl horen als Van
Gend bij Loos.
Huisman was een ambachts
man. 'Aan de bouw van zijn
scheepjes kwam geen teke
ning te pas. De stoere vissers
schepen voor de Zuiderzee
werden gebouwd door man
nen die het voornamelijk
moesten hebben van gevoel,
een scherp oog en bekwame
handen. Een ambachtelijk
vak. En dat is in de huidige
jachtbouw voor een belang
rijk deel nog altijd zo.
De afsluiting van de Zuiderzee
had voor de visserij en voor de
oeroude havenstadjes er om
heen onoverzienbare gevol
gen. Niet in het minst voor
Vollenhove en Blokzijl, die op
slag veranderden van zeeha
venstadjes in in het binnen
land gelegen plaatsen.
Slechts een dun sliertje water
bleef ze over tussen het oude
land en de bodem van de
voormalige Zuiderzee, die de
eindeloze Noordoostpolder
werd. Maar hoe dun dat slier-
-
■.■v.,'-
Pi'
Ml
tje was, het bleef wel een toe
gang geven naar wat er van de
Zuiderzee was overgebleven:
het IJsselmeer. De toekomst
was niet meer aan de visserij,
maar aan de watersport.
Aanpassing
Huismans werf paste zich bij
die nieuwe situatie aan. Men
ging over tot de bouw van
jachtjes en jachten. Hout
bouw. Want daarin
had men een reputatie opge
oouwü.
Wolter Huisman ging na de
tweede wereldoorlog zelf
meedoen. Zo van*de lagere
school af kwam hij als leer-
ling-scheepstimmefman het
vak leren bij zijn vader. Met
een paar jaar onderbreking
om bij de Marine te dienen.
Een instantie, waar hij niet
zoveel later opnieuw mee te
maken kreeg. Toen bouwde
de werf Huisman namelijk
het bekende marinejacht
Najade.
Inmiddels was Huisman over
gestapt van hout op staal
bouw. Maar de echte speciali
satie begon eigenlijk in 1963,
toen Huisman (mogelijk als
een concurrerende stap tegen
het oprukkende polyester)
zijn schepen van aluminium
begon te bouwen. Een speci
alisatie die nieuwe, efficiënte
werkruimte vereiste, vandaar
dat de werf zijn historische
plaats verliet en zich vestigde
in Vollenhove zelf, direct aan
de vaarweg naar het IJssel-
Racers
Het bleek een goede stap.
Huisman kreeg contacten
met bekende buitenlandse
(vooral Amerikaanse) ont
werpers - „ik bouw alleen,
ontwerpen doen wij niet" - en
dat leidde tot de bouw van
een reeks wedstrijdjach-
ten van grote naam.
Om er een paar te noemen: de
Running Tide, de Prospect of
Whitby, de Kohinoor, de Nan
tucket. Alleen al voor levering
Holland Yacht is een onlangs
gestichte, combinatie van vijf
Nederlandse jachtwerven,
die als een collectief gaan
opereren op de buitenlandse
en Nederlandse markt. Het
zijn Holland Boat Cy. in Har-
dinxveld-Giessendam,
jachtwerf Frans Maas in
Breskens, Waarschip BV in 't
Waar, Anne Wever BV in Den
Bosch en W. Huisman BV in
Vollenhove.
„We moeten de handen ineen
slaan. Wij zijn niet de enigen
die goede zeilschepen bou
wen. De meeste concurrentie
komt van de Verenigde Sta
ten. Een concurrentie die
vooral de laatste twee jaar
sterk toeneemt. De lonen lig
gen daar relatief lager. Wij
moeten het vooral zoeken in
efficiency. En voor wat de
aluminiumbouw betreft: die
heeft zijn grote voordelen
bewezen. Corrosie-proble-
men zijn er al lang niet meer.
En het materiaal is behalve
licht ook erg sterk", zegt
Huisman.
Hij ziet overigens nog een
nieuwe afzetmogelijkheid:
namelijk door de bouw van
snelle patrouilleboten voor
bijvoorbeeld het loodswezen,
de politie. Rijkswaterstaat en
vooral ook het Midden-Oos-
Reclame
Betekent zo'n overwinning van
de Flyer nu een goede re
clame voor de werf?
„Dat moetje een beetje beperkt
zien", zegt Wolter Huisman.
„Duitsland bijvoorbeeld had
geen deelnemer in de race. En
dat betekent: dat er in dat
land ook vrijwel geen publici
teit aan de wedstrijd is gege
ven. Maar er waren natuurlijk
wel deelnemers uit Frankrijk,
Engeland en België".
Zonder twijfel is Huisman trots
op de zege van de Flyer?
„Natuurlijk wel. Maar je moet
wel voorop stellen dat, hoe
goed een schip ook is, de be
manning het moet doen. En
de Flyer had een grandioze
bemanning, die 't schip
door en door kende.
Tijdens de hele duur van de
wedstrijd heb ik trouwens
wel in grote zorg geleefd.
Voor mij was het belangrijker
dat de schepen het goed de
den dan dat ze eeFste zouden
worden. Ik had vooral zorgen
over de Traite de Rome, die
onder Belgische vlag voer.
Die was voor dit uitermate
zware werk helemaal niet ge
bouwd. Bovendien had het
schip een erg gemengde be
manning. Er heerste soms een
Babylonische spraakverwar
ring aan boord. Om onder die
omstandigheden toch derde
te worden is een fantastische
prestatie. Maar ja, in de publi
citeit wordt natuurlijk alleen
maar naar de winnaar geke
ken.
in 1973 kreeg de werf op
drachten voor de bouw van
acht wedstrijdjachten die
zouden meezeilen om de Ad
mirals Cup.
Beroemde architecten als
Sparkman and Stephens,
Laurent Giles, Dick Carter, de
Nederlanders E. G. v.d. Stadt
en Frans Maas en de Frans
man Jean-Marie Finot zagen
hun ontwerpen in aluminium
gestalte krijgen in het oude
Vollenhove. Veelal om ver
buiten Nederland hun triom
fen te vieren. Maar er was ook
al eerder een befaamd Ne
derlands zeiljacht dat bij
Huisman werd gebouwd. De
Bestevaer, waarin solozeiler
Gerard Dijkstra een paar jaar
geleden een transatlantische
race meemaakte.
„We hebben met die „winners"
natuurlijk wel naam gekre
gen", zegt Wolter Huisman.
„Maar daar zit ook een nadeel
aan vast. Men denkt dat wij
alleen maar miljonairs-sche
pen bouwen. Dat hebben we
natuurlijk ook wel veel ge
daan. Zoals bijvoorbeeld de
Gitana voor Baron de Roth
schild. Maar we bouwen ook
kleinere schepen. De ervaring
die we opdoen met de bouw
van grote, uitgekiende racers,
willen we ook voor klei
nere boten benutten".
Zo'n „kleine" boot is dan bij
voorbeeld de Huisman 41 (41
voet lang) waarmee de Vol-
lenhovense werf een gooi wil
doen naar een bredere markt.
Altijd echter nog wel een.
(aluminium)zeegaand zeil
jacht dat ruim drie ton moet
kosten. Al is dat ook weer niet
zoveel, vergeleken met bij
voorbeeld de Flyer, die aan
bouwkosten een slordige an
derhalf miljoen gulden
kostte.
Voorlopig ziet het er naar uit dat
de export voor Huisman het
belangrijkste blijft. Van zijn
produktie is zeventig tot tach
tig procent voor het buiten
land bestemd.
De concurrentie gaat echter
steeds sterker meespreken.
En tegelijk een niet geringe
terugval van de Amerikaanse
en Engelse markt door de da
lingen van dollaren pond. Het
oog zal nog meer gericht moe
ten worden op landen als
Frankrijk, Duitsland, Italië en
België Maar ook verder. Er
staat op dit moment een jacht
op stapel voor Turkije. En de
Arabische wereld verdient
volop aandacht.
In januari vaart een van de grote
veerboten van de Tor-line als
expositieschip naar het Mid
den-Oosten met aan boord
stands van grote Nederlandse
bedrijven (Ballast-Ne-
dam, Philips en Holland Yacht).
Export
De afgelopen maanden zijn er
op het gebied van de commu
nicatie via satellieten specta
culaire dingen gebeurd. Het
belangrijkste was wel de lan
cering van de Japanse satel
liet BSE. Deze satelliet ver
zorgt rechtstreeks uit de
ruimte televisie-uitzendingen
naar een aantal kleine eilan
den en naar Okinawa.
De uitzendingen worden opge
vangen met behulp van an-
tenne's die nauwelijks groter
zijn dan een meter en die in
serieproduktie 500 gulden
kosten. De kleine eilanden
werden tot hu toe niet bereikt
door de Japanse televisiezen
ders. Okinawa is in het expe
riment opgenomen omdat de
televisie-ontvangst in grote
steden soms te
laat vanwege reflecties door
grote' gebouwen.
Met de lancering van de BSE
heeft de satelliettelevisie nu
werkelijk zijn intrede gedaan.
De BSE draait precies met de
draaiing van de aarde mee,
hangt dus „stil" ten opzichte
van de aarde. De vaste positie
van de satelliet is op 110 gra
den oosterlengte, 36.000 km
boven Borneo. De Japanse
satelliet is, en dat is typisch'
voor Japan, door de Ameri
kaanse General Electricfa-
brieken gebouwd. Japan
koopt op die manier techni
sche kermis in het buitenland.
Het project wordt mede gefi
nancierd door de Japanse te
levisie en de Japanse PTT.
Ook in Europa zal
poging worden gedaan te
komen tot een televisiesatel
liet. Het programma van Eu
ropese communicatiesatellie
ten beleefde in september vo
rig jaar een ongelukkige start.
De experimentele Europese
telecommunicatiesatelliet
OTS kwam toen niet in een
baan om de aarde, omdat de
Amerikaanse lanceerraket na
54 seconden al explodeerde.
Een nieuwe OTS wordt eind
van deze maand gelanceerd.
De PTT's van verscheidene
Europese landen zullen met
deze OTS-2 proeven gaan
doen, onder meer op het ge
bied van de draadloze lange-
afstandtelefonie. Over drie
jaar moet de proef-OTS wor
den gevolgd door een stelsel
van satellieten voor gewoon
gebruik. Over de financiering
van die satellieten is juist
overeenstemming bereikt. In
dezelfde tijd zullen de eerste
satellieten voor maritiem ge
bruik worden gelanceerd.
Deze „Marots" gaan contac
ten tussen de vaste wal en
schepen en booreilanden ga
randeren. De Europese lan
den hopen in 1982 experi
menten te starten met een ei
gen televisiesatelliet. Het is
opvallend dat Japan in dit op
zicht Europa, Rusland en de
Verenigde Staten voor is. Een
verklaring daarvoor is het
grote economische belang dat
er in deze ontwikkelingen zit.
Op het ogenblik is er al een
jaaromzet van 500 miljoen
gulden voor communicatie
satellieten en grondstations.
Het is zeker dat deze jaarom
zet in de komende tijd nog
flink zal stijgen. Japan heeft
al een behoorlijk aandeel in
de wereldmarkt op electroni-
cagebied en speelt, met voor
andere landen bedreigende
voortvarendheid, in op de
ontwikkelingen.
geworden, bleek in maart ook
weer uit de geruisloze lance
ring van de zesde Intelsat-4A.
De telefoongesprekken tus
sen de verschillende conti
nenten lopen steeds meer via
het netwerk van Intelsat-
kunstmanen. In meer dan
honderd landen staan al
grondstations voor deze vorm
van communicatie. Het Ne
derlandse grondstation, in
het Friese Burum, is onlangs
met een tweede antenne uit
gebreid. Een antenne in Bu
rum wordt gebruikt voor tele
foongesprekken met
Noord-Amerika, de nieuwe is
bestemd voor telefoonges
prekken met het Verre Oos
ten. De Intelsats die tegen
woordig worden gelanceerd,
zijn berekend op een levens
duur van 7 jaar. De ervaring
leert dat deze levensduur
vaak wordt overschreden.
Een Intelsat-4A kan 6000 tele
foongesprekken en 2 kleu-
ren-televisieprogramma's
gelijktijdig overbrengen. Het
opmerkelijkste is wel dat in
middels de lancering duurder
is dan de satelliet zelf. Bij de
laatste Intelsat-4A kostte de
lancering 85 miljoen gulden,
de satelliet 39 miljoen. De
verklaring hiervoor is, dat sa
tellieten steeds goedkoper
worden: het zijn bijna serie-
produkten geworden. Intus
sen wacht men met ongeduld
op een goedkopere lanceer-
mogelijkheid. De Space
Shuttle (de „ruimteveer
boot") zal die vanaf maart
1979 moeten gaan bieden.
