De vuurtoren in Heerlen
GESEHnaSE»
Geloven zonder te zien
Priester Poels,de oorsprong van de
tv-serie Dagboek van een
KERKDIENSTEN
ZATERDAG 1 APRIL 1978
In de terecht alom geprezen KRO-televisieserie
"Dagboek van een herdershond" viel zijn naam
een enkele keer: Poels. En niet ten onrechte,
want hij was de man, die als sociaal pionier van
formaat in de beginjaren van deze eeuw recht
vaardige en menswaardige arbeidsvoorwaar
den wist te scheppen voor de Limburgse mijn
werkers.
Als onversaagd strijder tegen het
socialisme wist hij daardoor het
Christendom in Zuid-Limburg te
behouden. Hij was tevens de
man. die met een grote onverzet
telijkheid en geweldige wils
kracht -overigens nauwelijks kri
tiek duldend- de vereniging "Ons
Limburg" en de bouwgrond
maatschappij "Tijdig" uit de
grond stampte. Op deze wijze
wist hij voor de arbeidende
klasse bouwgrond voor woning
bouw tegen redelijke prijs te be
houden.
Tegen de achtergrond van zijn ac
tiviteiten schreef de priester
dichter Jacques Schreurs zijn
romein "Kroniek ener parochie",
op basis waarvan Willy van He-
mert zijn serie schreef.
Wie is deze mgr. prof. dr. H.A. Poels,
die in februari jl. 110 jaar geleden
is geboren en in september as. 30
jaar geleden is overleden?
In het Limburgse Venray werd hij
op 14 februari 1868 geboren: H.
A. Poels. Zijn vader was een van
de meest invloedrijke schapen-
handelaren van de stad. Driekus,
zo werd hij in zijn jonge jaren ge
noemd, was een flink uit de klui
ten gewassen, zeer sterke jongen
met de nodige durf en een dosis
overmoed. Op school was hij- of
schoon hij beter kon - bepaald
geen uitblinker. Hij had er ge
woon geen zin in en wilde liever
boeken lezen. De leraren zagen
dat er meer in hem zat en bleven
hem stimuleren beter zijn best te
doen.
Hij deed het - zij het maar even - en
werd de beste van de klas. In
Rolduc was het de bedoeling, dat
hij zou worden opgeleid voor de
handel, vandaar dat hij op de
HBS terecht kwam. Na een jaar
echter stapte hij over op het
gymnasium omdat hij priester
wilde worden. In 1891 werd hij
priester gewijd. Hij wilde aan
vankelijk missionaris in Oeganda
worden, maar zijn bisschop had
andere plannen met hem voor.
Mgr. F. A.H. Boermans wilde hem
nl. voor het bisdom behouden en
stuurde hem naar de universiteit
van Leuven om theologie te stu
deren. In 1897 promoveerde hij
met lof tot doctor in de theologie.
Beloften
De jonge doctor werd alom gepre
zen: "Hij zou rijke beloften in
houden voor een grote weten
schappelijke loopbaan". De tijd
zou echter anders leren. Hij werd
ernstig ziek. Mgr. Boermans
maakte zich ernstig zorgen en
schreef hem, dat hij niet mocht
sterven, "omdat ik U noodig heb
voor eene gewichtige betrek
king". Moest hij daarom destijds
naar Leuven? Velen dachten, dat
het in de bedoeling lag, dat hij
theologie-professor zou worden
aan het groot-s
Roermond. Hijzelf rekende erop.
Hij zegde daarom, nadat hij weer
helemaal genezen was verklaard,
een eventueel professoraat in
Leuven af. Zijn "voorganger"
prof J. H. Drehmans bleef echter
en Poels wilde niet langer wach
ten
Hij aanvaardde een tijdelijke be
noeming als professor aan het
groot-seminarie van de missiona
rissen van het H. Hart in Antwer
pen. In 1899 werd prof. Dreh
mans benoemd tot bisschop van
Roermond. Zijn plaats als profes
sor kwam dus vrij. Door reorga
nisatie werd het groot-seminarie
in Antwerpen opgeheven. Poels
kon dus professor in Roermond
worden. Vooral door toedoen van
de Haarlemse bisschop, mgr.
C.J.M. Bottemanne, werd hij ech
ter niet benoemd: hij was nl. in de
afgelopen jaren door twee om
streden artikelen in "De katho
liek" tot in Rome in opspraak ge
komen. De bisschop benoemde
hem tot kapelaan in Venlo.
Poels nam het niet en wilde verhaal
halen bij zijn bisschop. Het hielp
echter geen zier. Hij bleef ver
dacht. Dat hij in zijn onkreukbare
intellectuele eerlijkheid, waarop
hij zo prat ging, werd aangetast,
heeft hij moeilijk kunnen ver
werken. Toch bleef hij zijn bis
schop trouw en gehoorzaam. Hij
had daar alles voor over. "Over
het lijk van mijn moeder heb ik
niet moeten gaan, om gehoor
zaam te zijn aan mijn bisschop,,'
zo verklaarde hij vlak vóór zijn
dood. Hij legde zich er overigens
toch niet bij neer en verzocht om
in Rome opheldering te mogen
vragen. Tot zijn stomme verba
zing deelde men hem daar mee,
dat hij allang van alle blaam was
gezuiverd en dat de stukken
dienaangaande reeds lang naar
Roermond waren gestuurd.
Eerherstel
Dit document is echter nooit terug
gevonden. Mgr. dr. J. M. Gijsen,
aan wie ik dezer dagen vroeg
waar dit document gebleven zou
kunnen zijn, liet mij weten dat er
betreffende de rehabilitatie van
Poels in het Roermondse archief
geen officieel document te vin
den is. Wel is er sprake van een
brief uit Rome, waarin wordt ge
duid op de eervolle benoeming
tot consultor (adviseur) van de
pauselijke bijbelcommissie, over
welke benoeming Poels bij
thuiskomst een brief vond.
Eindelijk dus toch eerherstel en
gelukkig op tijd, "want ik word
gek". Hij nam ontslag als kape
laan en ging aan de studie om zich
op zijn baan voor te bereiden.
Tijdens een staking in zijn geboor
testad Venray werd op hem een
beroep gedaan om te bemidde
len. Hij gaf aan het verzoek ge
volg en wist de partijen tot elkaar
Priester Poels,
portret van
een onverzette
lijk
katholiek.
te brengen. Hij was de gevierde
man. Op de vijfde Limburgse ka
tholiekendag in 1902 hield hij een
grootse rede, waarin hij opriep
om tijdig de bakens te verzetten
op sociaal gebied. Hij werd na de
dood van mgr. dr. H. Schaepman
zelfs aangezocht om hem in de
Tweede Kamer op te volgen, na
dat mgr. dr. A. Ariens daarvoor
had geweigerd. Hij mocht deze
eventuele benoeming van mgr.
Drehmans echter niet aanvaar
den. Teneinde raad ging Poels
naar Rome om een baan te zoe
ken aan het pas opgerichte bijbel
instituut. Paus Pius X, die de in
1903 overleden Leo XIII was op
gevolgd, wilde niets van dit insti
tuut en nog minder van moder
nisten (vernieuwers) als Poels
hebben.
Slachtoffer
In 1904 kwam er een baan vrij als
professor aan de katholieke uni
versiteit van Washington. Hij
kwam daar, zonder het te weten,
in een wespennest terecht. Weer
werd hij verdacht gemaakt en
weer moest hij zich verdedigen
en weer werd hij gerehabiliteerd.
Rond die tijd was het integr-
alisme het vanuit Rome gesi
muleerde star blijven vasthou
den aan de oude leer en het ver
dacht maken van hen, die daar
van afweken - op zijn hoogte
punt. Poels was ook een van de
slachtoffers.
Hij zou er in de bijbeluitleg te pro
gressieve ideeën op na houden.
Hij nam het weer niet en ging in
Rome met de paus praten. Hij
werd op zijn post gehandhaafd
onder voorwaarde dat hij Rome
niet zou tegenspreken. Een col
lega van hem echter kreeg die
kans niet. In een gesprek met de
rector van de universiteit haalde
Pius X hun namen echter door
elkaar met alle nare gevolgen van
dien. Poels nam het weer niet en
toog wederom naar Rome. De
vergissing kwam uit en hij mocht
blijven. Er was inmiddels zoveel
gebeurd, dat hij meer dan genoeg
had van Amerika. In 1910 kwam
hij teleurgesteld in Nederland te
rug.
Op voorspraak van de voorzitter
van de Tweede Kamerfractie van
de Rooms Katholieke Staats
Partij, mgr. prof. mr. dr. W.H.
Nolens, werd hij benoemd tot
rector in Weiten (Z.L.) en aal
moezenier in de mijnstreek. Na
derhand werd hij hoofdaal
moezenier. Het integralisme
vierde nog steeds hoogtij en (het
wordt een eentonig verhaal) ge
zien zijn "verleden" werd Poels
voor de zoveelste keer, nu door de
onbetrouwbare rector M.A.
Thompson, verdacht gemaakt.
Vuurtoren
Poels beet echter van zich af en
delfde het onderspit. In 1911
stichtte hij „Ons Limburg" en
daarna „Tijdig", waardoor er hui
zen kwamen met een huurprijs in
overeenstemming met de finan
ciële draagkracht van de arbei
der. Als eerbetoon aan "de
strijder voor christendom en
volksverheffing in onze mijn
streek" werd hij in 1916 benoemd
tot Geheim Kamerheer van de
Paus, op basis waarvan hij zich
voortaan "monseigneur" mocht
laten noemen. Sinds die tijd werd
hij de grote vraagbaak in maat
schappelijke vraagstukken, "de
vuurtoren die in Heerlen staat,
maar geheel Nederland verlicht".
In de dertiger jaren was hij een van
de eersten die zich openlijk tegen
het opkomend nationaal-so-
cialisme verzette. Dienten
gevolge moest hij in de oorlog
onderduiken. Hij deed dat in
Zwitserland. In 1947 werd hij
ere-doctor in Tilburg en vlak voor
zijn dood - 7 september 1948 -
grootofficier in de orde van
Oranje Nassau. Op zijn grafsteen
mocht alleen staan: H.A. Poels,
priester".
THEO KROON
Bisschop ruilt
chique woning
voor commune
LONDEN (ANP) - Een Ang
licaanse bisschop in Londen
wil zijn ambtswoning in een
dure wijk van Londen verla
ten. De bisschop Michael
Marshall verruilt zijn
luxueuze ambtswoning voor
een commune in een achter
buurt van Londen. De woon
gemeenschap huist in een
leegstaand gebouw van de
Anglicaanse kerk en houdt
zich bezig met de opvang van
kleurlingen en daklozen.
Bisschop Michael Marshall,
met zijn 41 jaar het jongste
lid van het Anglicaanse bis
schoppencollege, moti
veerde zijn verhuizing met te
wijzen op de situatie dat
niemand hem in zijn chicque
ambtswoning opzoekt, maar
hij in de commune minder
onder de mensen van onze
tijd zou leven.
Voor Michael Marshall is het
verruilen van zijn chicque
ambtswoning voor een sober
kerkgebouw geen gril, maar
een consequentie van zijn
opvattingen over het chris
tendom en volgens de bis
schop in overeenstemming
met de christelijke traditie.
„Vroeger leefden de bis
schoppen ook temidden van
de mensen", aldus Michael
Marshall.
IKON-radio
vanuit Leiden
LEIDEN - Morgen geeft de IKON-
radio een uitzending vanuit de
Doopsgezinde Lokhorstkerk in
Leiden. De kerkdienst, waarin
ds. W. Kuipers voorgaat, is on
derdeel van een totaalprog
ramma („De ene en de andere we
reld van zondagmorgen") dat
speciaal is gewijd, aan de bewa-
peningsproblematiek.
Aan de orde komen vragen als hoe
het komt dat de angst voor de
Russen groter is dan de angst
voor.de eigen kernwapens, hoe
het komt dat godsdienstige op
vattingen een belemmering kun
nen zijn voor het denken over
ontwapening en of het gevoel van
machteloosheid wel terecht is.
Na de kerkdienst is onder andere
dr. R. J. H. Kruisinga - de oud
minister van defensie die aftrad
vanwege zijn afwijzing van de
neutronenbom - te gast in het
programma. De uitzending be
gint om tien uur 's morgens.
(Johannes 20:29: 'Zalig zijn zij
die niet gezien hebben en toch
geloven'. - Als de vierde evan
gelist zijn paasverhalen met
deze woorden afsluit, dan wil
hij daarmee uitdrukken: De
ooggetuigen hebben geen
voordeel boven de lezers die er
niet bij zijn geweest, want de
paasboodschap moet worden
gehoord en niet worden ge
zien. In de paastijd worden
we niet opgeroepen in onze
gedachten tweeduizend jaar
terug te gaan en ons voor het
oog des geestes te halen wat er
toen wel of niet zou zijn ge
beurd, maar om nu te luiste
ren naar het verhaal over de
levende Jezus.
Van Augustinus is het ware
woord: Ons leven is altijd
kort, of we nu oud worden of
niet. Dat kun je hem ook na
zeggen als je niet in God ge-
looft. Op het geheel van de vijf
miljard bestaande natuur is
ieder mensenleven kort op
welk tijdstip dat ook moge
worden afgebroken. Augus
tinus zegt dit evenwel niet met
het oog op het geheel van de
natuur, maar met het oog op
Gods eeuwigheid. God bestaat
niet sinds miljarden jaren en
heeft niet nog eens miljarden
jaren voor de boeg, maar in
Gods eeuwigheid vallen he
den verleden en toekomst sa
men, ons heden dreigt als
zand tussen onze vingers weg
te glijden, bij God is alles te
genwoordig. Dat betekent
ook: God kende ons al voordat
wij er waren en God zal ons
blijven kennen als wij er een
maal niet meer zijn. Vergele
ken bij God is ons leven kort,
maar niet onbelangrijk, want
Gods ogen zijn van eeuwig
heid af op ons gericht.
Dat ons korte leven voor God
belangrijk is, dat 'olijkt voor
ons gevoel niet als we naar
onszelf kijken, dan lijkt dat
eerder een vorm van zelfover
schatting. Dat blijkt voor ons
als christelijke gemeente uit
het leven van Jezus. Jezus le
ven was maar heel kort,
waarvan we bovendien
slechts uit een aantal jaren
een paar flitsen kennen. Maar
zijn korte leven stond in ver
bondenheid met God. Die ver
bondenheid tussen God en Je
zus wordt ons met Pasen van
godswege als geschenk aan
geboden: ieder die hoort dat
Jezus nog steeds leeft voor
God, die mag zich bij dat le
ven van Jezus laten betrek
ken, die mag delen in zijn ver
bondenheid met God. Zijn
korte leven was geen onbe
langrijk stukje natuur, maar
de onthulling van Gods be
moeienis met ons mensen.
Vanuitd.it geloof mogen we ons
natuurlijk wel de vraag stel
len, wat er tweeduizend jaar
paasmorgen. We kunnen het
gewoon niet laten daarna te
vragen. Alleen zullen we el
kaar bij de beantwoording
van die vraag de ruimte moe
ten laten en niet beschuldi
gend van ongeloof of minach
tend van bijgeloof bij de an
der moeten spreken. Wij kun
nen hier niet verder dan ver
moedens komen, maar precies
hoeven we het ook niet te we
ten, want ook dat verleden is
bij God tegenwoordig en God
weet het zoals God ook onze
toekomst na dit leven weet.
Van beslissend belang is voor
ons alleen om te weten: God
vindt ons in ons korte leven zo
belangrijk dat Hij ons wil la
ten delen in het leven van Je
zus dat Hij met Zijn eeuwig
heid heeft bekleed.
EP. ME1JERING
LEIDEN - Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Stenfert Kroese, Biithoven m.m.v.
Leidse cantorij, 11.45 oec. stud, dienst,
Marekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. Zouten
dijk, Noorden, Maranathakerk 10 geref.
predikant, Merenwijk 9.30 en 11 ds. van
Well, Bethlehemkerk 10 ds. Pannekoek,
Bevrijdingskerk 9 ds. Boogert, Vredes-
kerk 10 dr. Lamping, Eglise Wall. 10.30
ds. Ribs, Acad. Ziekenh. 10 ds. Hemmes,
Diacon.huis 10.30 Brederveld,
Jeugdraad O. Vest 10.30 jeugdkapel,
Psych. ziekenhuis Endegeest 9 prot.
dienst, 10 rk dienst, Geref. Kerk:
Zuiderkerk 10 drs. Vree, Alphen, 5 ds.
Bovenberg, Petrakerk 10 ds. Hoornstra,
Nw. Vennep, 5 drs. Vegter, Oegstgeest,
Oude Vestkerk 10 ds. Sytsma, 5 ds. At-
ting, Leliestad, Maranathakerk 10 ds.
Vegter, 5 ds. Sijtsma, Bevrijdingskerk
10.30 ds. Alting, 5 ds. De Wit, Lisse,
Groenhoven 10 dhr. Middelkoop,
Jeugdhaven 10 de Mirt dhr. Kroon, 10
Het Mierennest dhr. Venema, Diac.huis
10.30 ds. Brederveld, Ac. ziekenhuis
10.15 ds. Hemmes, Merenwijk 9.30 en 11
Dolerende Noodgem. Groot Leiden
(Pieterskerkstr. 1) ds. Van Well, 8.30 en 5
ds. Vreugdenhil, Ede, Geref. Kerk Vrijg.
(Herengracht 70) 10 en 5 ds. Gootjes, Chr.
Geref Kerk (Steenschuur 9) 10 stud. v.d.
Sluys, Apeldoorn, 5 stud. v.d. Sluys, Ge
ref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds. Boog
aard, Geref. Gem. in Ned. (Bethl. kerk
Driftstraat) 11.30 en 5.30, Evang. Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgracht) 10.15 mevr.de
Mey, Remonstr. Doopsgez. Gem.
(Pieterskerkstraat 1) 10 ds. Kuipers,
IKON rad. dienst, Bap. gem. (O. Rijn 3)
10 ds. Van Mameren, Evang. Chr. gem.
(Middelstegracht 3) 10 dhr. Dikkes, Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoeterw.
singel 21) 5 nam. dhr. v.d. Keur, Pink-
stergem. (O. Rijn 3) 3 nam. ds. De Haan,
Leger des Heils (Hooigracht) 10 en 7.30,
Nw. Apost. Kerk (H. Rijndijk 24) zo. 9.30
en 4, woe. 8, Chr. Science (Steenschuur
6) 10.30 dienst, Kerk van J. Chr. v.d.
Heiligen der L. Dagen (Steenschuur 6)
10.15 dienst, Zevendedagsadventisten
(Lokhorstkerk) 9.45 gesprek, 11 predi
king, elke zaterdagmorgen, Oud Kath.
Kerk (Zoeterw. singel) 10 h. mis, Vrij
Kath. Kerk (Vreewijkstraat) 10.30 h. mis,
RK Kerken Merenwijk zat. 7, zo. 9.30 en
ll.Haagweg zat. 7, zo. 9,10.45,12 en tj.3U,
Steenschuur zat. 10 en 7, zo. 8.30, 10,
11.30, 6 en 7, Lammenschansweg zat. 7,
zo. 9, 10.30, 12 en 6, Haarlemmerstraat
zat. 7, zo. 9.30, 10.45, 12.15 en 6.30,
Rijndijk 281 zat. 7, zo. 9.30 en 11, Bos-
huizerlaan zat. 7, zo. 9.30, 11 en 12.15,
Herensingel zat 7, zo. 8.30, 9.30 en 11.
AARLANDERVEEN - Herv. Gem. 10
ds. Wolthaus, 7 ds. Boogert Leiden, Ge
ref Kerk 10 ds. v. Harmeien en dhr. Te-
nyenhuis, 6.30 ds. Fernhout, Alphen
(HA), Chr. Geref Kerk 9.30 dienst des
woords, 7 stud. v.d. Sluit Apeldoorn, RK
Kerk zat. 7. zo. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Hanemaayer,
Kruiskerk 10 ds. Stehouwer, Opstan-
dingskerk 10 ds. v.d. Heiden, 6.30 ds.
Bogers, Nabij 10 jeugdkapel met ds. Bo-
gers, Maranathakerk 6.45 jeugdd. ds. El-
gersma, Noordwijk, kapel Rijnstroom 20
pater Haket, Salvatorikerk zat. 7 av. ge
bed, Goede Heder 9 en 10.30 ds. Hoog-
endijk, De Bron 9 en 10.30 ds. Verheul,
6.30 dhr. Taselaar, Driehoorne 7 interk.
dienst, Oudshoornsekerk 10 ds. Oort,
Sionskerk 9.30 en 6.30 ds. Verploeg, Ge
ref Kerk Maranathakerk 10 ds. Baayen,
Rijnsburg, 6.30 ds. Elgersma, Noord-
wijk, Salvatorikerk 10 ds. v.d. Heiden,
Zwammerdam, 6.30 ds. Buitenhuis, Bo
degraven, Goede Heder 9 en 10.30 ds.
Hoogendijk 6.30 ds. Verheul, De Bron 9
en 10.30 ds. Verheul, 6.30 ds. Taselaar,
Ashram 9.30 dhr. Taselaar, Geref Kerk
Vrijg. Rijnstroom 8.45 en 6.30 ds. Teunis,
Geref. Kerk Vrijg Buiten V. 9.30 ds. v.d.
Berg, 4.30 dhr. Scholma, Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30 ds. Hamstra, Oud Ge
ref. Gem. 9.30 en 4 uur dienst. Bap. gem.
10 en 6.30 ds. Koekoek, Noord 10 dhr. De
Looij, Volle Evang. Gem. (school Prelu-
deweg) 10 ds. Van Pullen, Leger des
Heils 10 en 6.30 uur, Corn, de Vla-
mingstr., RK Kerken Bonifatiuskerk zat.
7, zo. 8.30,10 en 11.30, Pius X kerk zat 7,
zo. 9,10.30,11.45, H. Geest (De Bron) zat.
7, zo. 9, 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gem. 9.30 dhr.
Graafland, Gouda, 6 kand. Guit Kat
wijk, Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. v. Ec-
keveld Zeist, woe. 19.30 ds. Kareis, Wer
kendam.
BODEGRAVEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Droogers (HD), 6.30 ds. Sjol-
lema, Tuil en 't Waal, Salvatorkerk 10 ds.
Richter (HD) 6.30 ds. De Vreugd, Be
thlehemkerk 10 ds. De Vreugd, 6.30 ds.
Droogers, Geref. Kerk 10 kand. Verburg
Kampen, 6.30 ds. Heule Leiden.
BOSKOOP - Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Stelwagen, Dorpskerk 6.30 ds.
Heijmans, De Stek 9.30 ds. He ij mans,
Geref. Kerk zijde 9.30 en 5 ds. Dijkstra,
De stek 9.30 ds. Heymans, Chr. Geref.
Kerk 9.30 ds. van Langevelde, 5 ds.
Quist, Den Haag/Rijswijk, Geref. Gem.
9.30 en 6, Opwekkingsgem. (Concordia)
9.30, Verg. v. Gelovigen (Nieuwstraat)
9.30 en 5, RK Kerken kerk zat. 7, zo. 9.30
en 11, De Stek zat. 5.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. Geertsema, Geref. Kerk 9.30 en 5
ds. Verluijs (HA), RK Kerk Anker zat. 7,
zo. 8.45 en 11.15, Bernardus zo. 10, Dorp
zat 7, zo. 8, 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gem. ds. v. Brug
gen, nam. ds. Rothfusz, Geref. Kerk 10
ds. Hartkamp (afsch.) 7 ds. Rothfusz
(gemeensch. dienst) Chr. Geref. Kerk 10
en 5 ds. v. Atten, Apeldoorn, RK Kerk
Martinuskerk zat. 7, zo. 8.30, 11.30 en
12.45, Jozefkerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem. 10 dr. van
Vliet, RK Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG - Herv. Gem. 10 ds. v.d. Vel
den, Mijdrecht, RK Kerk zat, 7, zo. 8 en
10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Heiv.
Gem. Dorpskerk 10 ds. Teygeler, 6 ds.
Batelaan, Voorschoten, Ontmoetings-
kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds. Teygeler,
Geref. Kerk 9.30 ds. Halsema, 5 ds. De
Vries, RK Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem.
Nieuwe Kerk 10 ds. Boer, 6 ds. Ar-
keraats, Oude Kerk 10 ds. Hovius, 6 ds.
De Vos, Ichtuskerk 10 ds. Arkcraats, 5
ds. Vink, Pniëlkerk 9.30 ds. Baas, 6 ds.
Hovius, Gr. v. Pr. school 10 dhr.
Schuurman, Hoeksteen 10 dovend.,
Overduin 2 Baas, Geref. Kerk, Vredes-
kerk 10 ds. Schouten, Den Haag, 5ds. De-
Raadt, Valkenburg, Tri urn fa tor kerk 10
ds. De Vries, 5 ds. Schouten, Den Haag,
Geref. Kerk Vrijg. 10.15 leesd., 3.30 ds.
Hoff, Geref. Kerk Vrijg. Buiten V. 8.45
kand. Velthuizen Spakenburg, 7 idem,
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 leesd., Geref.
Gem. 10 en 5 leesd., 4 april 7.30 ds. Ha-
rinck, Den Haag, Volle Evang. Gem.
(Voorstraat 100) 9.45 dienst
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. 10 dhr. Stroo/ds. v.d. Linden, 7 ds.
Van Niel, Rijnsburg, Geref. Kerk 10 ds.
Boer, Zoetermeer (jeugdd.), 7 ds. De
Vries, Katwijk.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk, Dorpskerk 10 ds. Geursen, Hoofd-
straatkerk 10 ds. Doesburg, 6.30 ds. van
Loenen, Scheppingskerk 9 en 10.30 ds.
van Loenen, 5 ds, Doesburg, 6 april 19.30
oec. avondgebed, Bap. gem., RK Kerk
zat. 7, zo. 9, 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gem. 9.30 ds. De
Vree, Geref. Kerk 9.30 ds. Aalders, 't
Harde 7 idem, RK Kerk zat. 7, zo. 7.30,
9.30 en 11.15.
LISSE-Herv. Gem. Grote kerk 10 ds. De
Gelder, Pauluskerk 10 ds. Malssen,
Leiderdorp, 7 ds. De Gelder, Geref. Kerk
10 en 7 dienst des woords, Geref. Kerk
Vrijg. 8.45 ds. Simpelaar, 4.30 leesd., Ge
ref. Kerk Vrijg. Buiten V.,Salvatori 10.45
en 5 ds. Schuurman, Chr. Geref. Kerk
10.30 en 4.30 ds. v. Dijken, Geref. Gem. 10
en 4 ds. Hakkenberg, Mariënburcht ma.
8 uur, evang. dienst, ds. Gravendeel, RK
Kerken Agathakerk zat 7, zo. 8.30, 10 en
11.30, Poelhuys zat. 7. zo. 9 en 11.30, Ma-
riakerk zat. 7, zo. 8.30, 11.30 en 5.30, En-
gelbew. zat. 7, zo. 8. 9.30, 11 en 5,^5.
NIEUWKOOP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Bronsgeest, 6.30 ds. v.d. Heiden, Alphen
(jeugdd.), Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Hanenburg, Eindhoven, Chr. Geref.
Kerk 9.30 dienst des woords, 2.15 ds.
Hamstra, Alphen, RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gem. 9.30 beves-'
tiging kand. Molenaar, 2.30 intrede, Ge
ref. Kerk 9.30 en 7 ds. Schouten,
Baambrugge, RK Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW VENNEP - Chr. Geref. Kerk
9.30 en 3 ds. Visser, RK Kerk zat. 7, zo.
9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Blok, Harderwijk, Geref. Kerk
(Woerdense Verlaat) 10 en 7 ds. Noot-
eboom, RK Kerk zo. 9 en 10.30, zat. 7.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem. Voorstr. 10
dr. Jansen (HD), 7 dr. Jansen, Hoofdstr.
10.30 ds. Keuning (HD), 7 ds. Elgersma
(HA) De Rank Ichtus 10 dhr. Visser,
Gouda, 5 ds. Vroegindewey Eemnes,
Vierboet Boerenburg 10 jeugdkapeld.,
Geref. Kerk Hoofdstraat 10 en 7 ds. War-
nink, Sole Mio 9 ds. Bouma, Vin-
kenlaankerk 9.30 ds. Elgersma (ha), 5 ds.
Elgersma, Van den Berghstichting 11 ds.
Bosman, RK Kerk zat. 7, zo. 8. 10 en
11.30, Zee zat. 7, zo. 9.30 en 11, aula
Boerenburg 11 u.
NOORDWIJKERHOUT-Herv. Gem. 10
ds. Kalkman, RK Kerk St. Jozef, zat. 7,
zo. 8.30, 10, St. Victor zat. 7, zo. 8, 9.30 en
11, H. Hart de Zilk zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30, Kapel St. Bavo 9.30, Sancta Maria
zat. 7.15, zo. 10.
OEGSTGEEST - Herv Gem. Groen
(Willibrord)kerk 10.30 ds. Wagenvoorde,
Pauluskerk 10 ds. Sasse, Gem. centrum
10.30 ds. ter Linden, 7 ds. Brokerhof,
Wijckerslooth 4.30 prof. Jansen,
Schoonhoven, Lutherse kerk 10.15
mevr. De Meij, Geref. Kerk Nauritskerk
10 ds. Heulte, Wassenaar, Geref. Kerk
Vrijg. geen opgave, Geref. Kerk Vrijg.
Buiten V. 8.45 dhr. Molenveld, 4 ds. v.d.
Berg, RK Kerk Willibr. kerk zat. 7, zo. 9,
10.30 en 12, Bonaventurakapel, zat. 6.30,
zo. 9 en 11, Bonaventurakapel zat. 6.30,
zo. 9 en 11, Volle Evanggem. (gem.
centr.) 4 nam. dhr. v.d. Brugge
OUD-ADE - RK Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem. 9.30 dhr. Lalleman, 5
jeugdd., dhr. Christ, Geref. Kerk 9.30 en
6.30 ds. Verhoeven, Scharnegoutum, RK
Kerk zat. 7, zo. 8,9.30 en 11.30, Remonstr.
gem. geen dienst.
ROELOFARENDSVEEN - RK Kerken
P. Banden zat. 7, zo. 8, 9.30 en 12.15, Ma
ria Pres. zat. 7, zo. 8, 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gem. 9.30
ds. de Kruijf, 7 ds. Lindenburg, Ter Aar,
Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst des woords,
2.15 ds. De Romph Vlaardingen.
RIJNSBURG - Herv. Gem. Grote Kerk
9.30 ds. De Vries, Scheveningen, 5
jeugdd., dhr. Binnendijk, Bethelkerk
9.30 ds. v.d. Bogerd, 5 ds. v. Niel, Geref.
Kerk Petrakerk 9.30 dr. van Oeveren, 5
ds. Huisman, Immanuelkerk 9 en 10.30
ds. Huisman, 5 ds. Damsma, Maranat
hakerk 9.30 ds. Damsma, 5 dr. van Oeve
ren, Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Zo
mer, Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. De
Joode, Evang. Chr. gem. (aula mavo) 10
dhr. v.d. Brink (HA), RK gemeenschap
(aula tuinb. school) zat. 7, zo. 10.30.
RIJPWETERING - RK Kerk zat. 7, zo. 9
en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem. 9 dhr.
Christ Leiden, 10.30 idem, 6.30 ds. Juc-
kema Scheveningen, Geref. Kerk 9.30 en
5 ds. Van Santen (HA), Chr. Geref. Kerk 9
ds. van Dijken, Lisse, 5 ds. Visser, Nieuw
Vennep, Ned. Prot. Bond geen dienst,
RK Kerk zat. 7, zo. 8, 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gein. 9.30 ds. Lin
denburg, 6.30 ds. Geertsema. Hazer-
swoude, Geref. Kerk 9.30 ds. Bezemer,
6.30 ds. Wallinga, RK Kerk dorp zo. 9,
Langeraar zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gem. 10 ds.
Overgaauw, 6.30 ds. Overgaauw, Geref.
Kerk 9.30 drs. De Raadt, 6.30 ds. van Hal
sema, Katwijk, Geref. Kerk Vrijg. 9.30
ds. Hoff, 5 leesd., Marine-dienst (ge-
zinsd.) kapel ds. Schepers.
VOORHOUT - Herv. Gem. 10 ds. Bro
kerhof (met geref.), RK Kerk zat 7, zo. 9,
10.30 en 11.45.
VOORSCHOTEN -Herv. Gem. dorp 10
ds. Honnef Leiderdorp, 7 ds. v.d. Schoot,
Hulp en Heil, 10 ds. Lentz, aula Noord-
Hofland, 9.30 ds. de Zwart, kapel
Rijndijk 10 ds. v.d. Schoot, de Ark, Mo
lenlaan 10 jeugdd., Geref. Kerk dorp 9.30
ds. De Zeeuw, 5 idem, Noord-Hofland,
9.30 ds. De Zwart, Geref. Kerk Vrijg. 10
en 5 kand. Houtman, Zwolle, RK Kerken
Laurentius zat. 7, zo. 10 en 11.30, aula
Noord-Hofland 11, M. Godskerk zat. 7,
zo. 10 en 11.30.
WADDINXVEEN - Herv. Gem. Brug-
kerk in Bethelkerk 10.30 ds. Verboom,
6.30 ds. Verweilus (HD), Hoeksteen 9.30
ds. Verboom, 6.30 ds. Roetman, Bethel
kerk 9 ds. Roetman, 5 ds. Verboom (HD),
Immanuelkerk 9.30 dhr. Pronk, 7 dhr.
Haitsma, Geref. Kerk Kruiskerk 9.30 ds.
De Bruijn, 5 ds. v.d. Berg, Ontmoetings-
kerk, 10 ds. v.d. Berg, 5 ds. Mooy, Chr.
Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. Verloop,
Volle Evang. Gem. (Lindengaarde 17a)
9.30 samenkomst, RK Kerk St. Vic-
torkerk 10 euch. viering, Ontmoetings-
kerk 8.30 en 11.45, Jehova's getuigen
Koninkr. zaal 10 en 11.
WARMOND - Herv. Gem. 10 dr. Locher
Leiden, RK Kerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30.
WASSENAAR - Herv. Gem. Dorpskerk
zat. 7.15, zo. 10 ds. Steenstra, 4.30 ds.
Geluk, Zwolle, 7 open-deur-dienst, ger.
kerk Zijllaan, Kievietkerk 9 jeugdkapel,
10 ds. Wiersma, Messiaskerk 10 ds. Van
Zangen, Dorpscentrum, 9.30 ds. Smit,
Rotterdam, Geref. Kerk 10 ds. Hassefras,
Putten, 7 Sipke v.d. Land, Zuid 10 ds.
Meynen, Den Haag, 7 ds. Damsma
Rijnsburg, Ned. Prot. Bond 10.30 prof.
Heering Leiden.
WOUBRUGGE-Herv. Gem. 9.30en 6.30
ds. Lefeber, Alphen, Geref. Kerk 9.30 en
6.30 kand. Becker Amstelveen, Ned.
Prot. Bond geen dienst, RK Kerk zat. 7,
zo. 10.
ZEVENHOVEN -Herv. Gem. 9.30 kand.
Bakker Sassenheim, Geref. Kerk 9.30 en
7 ds. Genuit Delft, RK Kerk zat. 7, zo. 9 en
10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem. 10 ds.
Bovenberg, RK Kerken Janskerk zat 7,
zo. 9.30 chr. Dienaarkerk zat. 7, zo. 8.30
en 10, Rijndijk (Meerburg) zat. 7, zo. 10,
12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem. 10 ds.
Mostert, 6.30 ds. Heijmans Boskoop, Ge
ref. Kerk 10 ds, Zijlstra, Delfzijl, 6.30 dhr.
v.d. Kraan, Rotterdam.