Een "Bonder" lijdt en
kan niemand ontzien
Geloof is geen naleving van godsdienstige wet
KERKDIENSTEN
"We zijn hervormd en zullen die kerk trouw blijven
De hervormde synode heeft deze week, toen zij de kwestie
Zuid-Afrika doorpraatte, de delegatie van de rech
tervleugel in de Hervormde kerk, de Gereformeerde
Bond, die pas bij het "broedervolk" op bezoek is geweest,
niet willen horen. Met 27 tegen 22 stemmen werd een
verzoek daartoe van de classis (regio) Harderwijk afgewe
zen.
Het motief van de synodale meer
derheid was, dat deze delegatie,
die zich nu wel eens zelf op de
hoogte van de toestand daar
wilde stellen, geen officiële ver
tegenwoordiging van de kerk
was, en ook geen opdracht van de
synode had gekregen. Een reis
dus op eigen houtje en voor eigen
rekening. Als je haar ontvangt,
moet je ook anderen tot de dis
cussie toelaten, zo redeneerde het
synodebestuur (moderamen). En
die verplichting wenste de meer
derheid niet.
Dit geval is wel illustratief voor het
opmerkelijke feit, dat een deel
van de kerk, als het organisato
risch en financieel maar goed in
elkaar zit, dingen kan onderne
men, zoals de Geref. Bond met
zijn reis naar het apartheidsland,
die indruisen tegen het beleid
van het geheel. Al kan van dat ge
heel evenmin worden gezegd, dat
het, zeker in de onderhavige
kwestie, koekoek één zang is.
„Lastig" orgaan
In het hervormde lijfis en blijft "De
Bond", zoals hij in de kerkelijke
volksmond kortheidshalve
wordt aangeduid, een "lastig" or
gaan. Je kunt er niet buiten, wil
het hele lichaam nog stevig op
zijn voeten blijven staan, maar
het valt niet mee, ermee te moe
ten leven. In het groot niet, maar
vooral regionaal en plaatselijk.
Zien ze hun kans schoon, dan
grijpen ze naar de macht.
De hervormd-gereformeerden, die
inderdaad kunnen bogen op
hecht doortimmerde eigen or
ganisaties - direct herkenbaar
aan de "gereformeerde grond
slag" waarop ze zeggen te staan -
zullen dit machtsverwijt nooit
beamen. Zelf interpreteren zij
hun toenemende invloed als een
uitvloeisel van een opdracht en
een zegen op gehoorzaamheid.
Trouw aan de Schrift en de belij
denis der vaderen.
Dal diepgaande verschil in
beoordeling van de situatie te
overbruggen, lijkt een boven
menselijke opgave.
Schuchtere poging
Toch hebben ze in Wassenaar een
voorzichtige poging daartoe ge
daan. Ds. J. T. Wiersma, één van
de Wassenaarse predikanten,
geen "bonder", vertelde ervan in
het blad "Woord en Dienst".
Het gaat daar om een minderheid
van 40 hervormd-gereformeerde
eenheden op een totaal van bijna
3000. Geen aantal voor machts
vertoon.
Op voorstel van ds. Wiersma be
sloot de centrale kerkeraad, naja
ren van zigzaggen tussen wat wel
en wat niet zou kunnen, de bond-
safdeling royaal kerkelijk onder
dak te verlenen. Ds. W.L. Tukker,
emeritus-predikant en voorzitter
van de landelijke Geref. Bond, is
de voorganger van de groep. Met
zo'n smalle basis zit een full-timer
er niet in.
De kerkeraad benoemde voor de
diensten, het pastoraat en het
diakonaat van de afdeling ouder
lingen en diakenen, uiteraard van
dezelfde kleur, en één van hen
woont nu als adviserend lid de
vergaderingen van de centralè
kerkeraad bij. De vijf bonds-
ambtsdragers zijn lid van één van
de drie wijkkerkeraden, waarin
ook vrouwen zitten, maar dat is
voor de Wassenaarse bonders
niet al te bezwaarlijk, als zij maar
niet als ambtsdrager fungeren in
de gemeenschappelijke kerk
dienst die een enkele keer, bij
voorbeeld op een tweede
feestdag, wordt gehouden. Elke
zondag zijn er twee bondsdien-
sten.
In de persoonlijke sfeer is het con
tact goed. "Broederlijk" ligt het
wat anders. En dat vindt ds.
Wiersma erg jammer. Want
waarom zouden er in een kerk
geen leden mogen zijn die zeer
hechten aan wat hun vaderen
beleden, en die wantrouwend
staan tegenover nieuwe inzich
ten, die soms meer zijn ingegeven
door de tijdgeest dan door een
nieuw verstaan van de Schriften,
zoals bijvoorbeeld ten tijde van
de Reformatie geschiedde? Ook
de kerk van Rome heeft haar
rechtse mensen (traditionalisten)
en de gereformeerden kennen
hun "verontrusten".
Toch wantrouwend
De grote moeilijkheid is echter, dat
de Geref. Bond alles verwerpt
wat niet in overeenstemming is
met de Waarheid"., zoals de gere
formeerde vaderen die beleden.
Dat staat ook in zijn vaandel: ver
dediging en verbreiding van de
(gereformeerde) waarheid in de
eigen kerk. Defensief en offensief
tegelijk.
Concreet betekent dat, aldus
Wiersma: "Achter de bondsafde-
ling staat de landelijke organisa
tie. Daar wordt het beleid be
paald, landelijk en plaatselijk"
Hij kent geen orgaan op kerkelijk
gebied dat zo consequent alles
veroordeelt wat niet met de eigen
inzichten strookt, als "De Waar
heidsvriend", het officiële orgaan
van de Bond.
"Daarom kunnen wij, niet-her-
vormd-gereformeerden, het niet
helpen dat wij in Wassenaar, on
danks de goede verhoudingen
die er nu zijn, toch ten diepste
wantrouwend zijn". Wiersma zou
het, om allerlei redenen, zeer be
treuren als zijn gemeente ooit nog
eens een exclusieve bonds-
gemeente werd. "Niet dat het
daarnaar uitziet, maar het is nu
eenmaal inherent aan de Bond,
dat daarop wordt gehoopt"
Geen ontrouw
Wie nu ook eens een stem van de
andere kant wil horen om te we
ten hoe de Bond zélf tegen dit al
les aankijkt, kan bij de Veenen-
daalse predikant A. Vroegin-
dewey, telg uit een talrijk domi
neesgeslacht, terecht. Een ge
zaghebbend man in zijn kring
Vorige week hield hij in Nun-
speet op een regionale vergade
ring van de (adem even inhou
den) "Bond van hervormde man-
nenverenigingen op gerefor
meerde grondslag" er een rede
over. (Gek eigenlijk, dat men al
tijd sprekers uitnodigt die gaan
vertellen wat men allang weet).
Bonders verbloemen het ziekte
beeld van hun kerk niet - ze is
"vervallen", zegt Vroegindewey,
maar ontrouw aan die kerk, het
vaderlijke erfgoed, wordt even
goed als zonde gerekend. Im
mers, ondanks de wonden waar
uit zij bloedt, is er gereformeerd
leven in overgebleven.
Daarom zullen Bonders ook nooit
proberen, de breuk van de vele
soorten gereformeerden met de
"Kerk der Reformatie" goed te
praten. Hoogstens hebben ze er,
gezien de loop van de historie,
begrip voor. Ook binnen de veel
kleurige "gereformeerde ge
zindte" zijn ze niet van zins, alles
zomaar te slikken.
Vroegindewey zei het in Nunspeet,
volgens een uitgebreid verslag in
het Reformatorisch Dagblad, zo:
"Wij zijn hervormd en willen die
kerk trouw blijven, omdat God
haar ook trouw is gebleven. Wij
zijn gewóón hervormd, zoals in
de Reformatie onze kerk is ont
staan. Je moet je afscheiden,
hebben velen gezegd die de gere
formeerde belijdenis liefhebben.
Een zuivere kerk stichten. Maar
mensen stichten geen kerk. God
bouwt zijn kerk".
Het bewijs daarvoor vond de
strijdbare hervormd-gerefor
meerde pastor in de uit de Af
scheiding (1834) en Doleantie
(1886) voortgekomen kerk, "waar
nog minder gereformeerd leven
wordt gevonden dan nu in de
Hervormde Kerk" "Wanneer we
bovendien de verdeeldheid zien
onder hen die zich gereformeerd
noemen, moet ons dat bedroe-
Wat ons drijft
Als Vroegindewey blij is om de
toenemende vraag naar gerefor
meerde pediking in zijn kerk - de
Bond heeft zich de laatste jaren
genesteld op plaatsen waar hij
nooit een voet aan de grond kreeg
(provincie Groningen bijvoor
beeld), dan gaat het hem niet om
de grootmaking van een partij,
maar louter om de zegeviering
van het Woord van God. De vraag
is niet of de Bond streeft naar
macht - "dat is een verkeerde
vraagstelling" - maar of de kerk
gehoorzaam is aan de Koning der
kerk. "Wat ons drijft is dat de
kerk valt voor dit Woord en de
Gereformeerde belijdenis mee
belijdt".
Vroegindewey kaatst de bal naar de
niet-bonders terug: juist die an
dere groeperingen (midden-ort-
hodoxie en vrijzinnigheid) heb
ben een machtspositie en de
Bond is een minderheid, dat
blijkt uit allerlei kerkelijke ver
houdingen en vergaderingen. En
De dorpskerk in Wassenaar, waar ook hervormd-gereformeerden onderdak hebben gekregen
daarom wil hij niet marchande-
'Als het om de kern van onze bood
schap gaat - een rijke Christus
voor een arme zondaar - kunnen
wij niemand ontzien". Dat bete
kent: "lijden aan tal van situaties
waarmee wij het niet eens kun
nen zijn, zoals de grotere aan
dacht in de kerk voor politieke
vragen dan voor de dienst van
God en de dienst der
ning". "Als wij dan ook
lijden".
Grote afstand
vraag wat in het jaar onzes Heren
1978 tot de "kern van de bood
schap" moet worden gerekend en
wat uit de traditie der vaderen
daarin zonder bezwaar kan wor
den geschrapt. Er zijn namelijk in
de hele verhouding tussen bon
ders en niet-bonders ook onder
geschikte punten die de fronten
tegenover elkaar in stand hou
den. "De waarheid" is er niet mee
gediend als men ook daarover
niet wenst te praten.
De Hervormde Kerk zal moeten
doorleven met een "intern
schisma". Dat zit al in haar aard.
Ze heeft altijd met tegenstellin
gen geleefd. Plaatselijke oplos
singen, zoals in Wassenaar - en
nog 'wel een paar meer, zijn nog
geen symptoom van een wezen
lijke verandering in de onder
linge betrekkingen. Daarvoor is
de afstand tussen het verwijt van
de macht aan de ene en de eis van
gehoorzaamheid aan de andere
kant te groot. Met daartussenin
dan nog de barrière van het wan
trouwen.
Toch blijft die kerk er, merkwaar
dig genoeg, heel bij. Haar span
ningen zijn tegelijk haar span
kracht.
S. J. DE GROOT
Een belangrijke gedachte in het joodse
geloof ten tijde van Jezus was dat de
mens twee willen heeft, een goede en
een kwade wil.
Het is heel eigenaardig wat wordt ge
noemd als een uiting van kwade wil in
ons: die komt bij ons boven als wij een
huis willen bouwen, als we willen gaan
trouwen, als we kinderen willen
krijgen en als we een handel willen be
ginnen. Hierbij vragen we ons natuur
lijk direkt af: als het stichten van een
gezin al een uiting van kwade wil is,
wat is er dan nog goed in ons leven?
Toch is dit natuurlijk wel waan de wil
om kinderen te krijgen heeft ook
egoïstische motieven, want het zijn
onze kinderen en ze moeten liefst nog
op ons lijken ook, want dan kunnen we
met ze voor de dag komen. (Zo heeft
trouwens de nu steeds meer voorko
mende wil om géén kinderen te krijgen
ook egoïstische motieven).
Het is waar wat de joden zeiden: de drang
om iets te presteren op deze wereld is
een uiting van kwade wil.
Maar diezelfde joden waren ook reëel en
zeiden: die kwade wil in ons moeten we
niet gaan uitroeien, want dan vernieti
gen we onszelf, ja die mógen we niet
eens gaan uitroeien, want dan vernieti
gen we iets dat tot Gods goede
schepping behoort. Wel moeten we
naast onze kwade wil ook onze goede
wil gebruiken, en wel om onze kwade
wil in die banen te leiden waarin God
die wil hebben.
Eigen eer
In het evangelie naar Johannes zegt
Christus: „Wie uit zichzelf spreekt,
zoekt zijn eigen eer, maar wie de eer
zoekt van zijn zender, die is waarach
tig, en er is geen onrecht in hem"
Ook hierbij vragen we ons af: Wie zoekt
er nu niet zijn eigen eer? Wé zijn alle
maal eerzuchtig (al zijn we het geluk
kig wel op verschillende terreinen,
vandaar dat het niet allemaal haat en
nijd is op de wereld)
Het zal erom gaan dat wij onze eer stel
len in dienst van de eer van de levende
God.
Dat doen we vooral als geloofsgemeen
schap, maar hoe ontkomen we aan de
verdenking dat het ons slechts in naam
om Gods eer gaat, maar in werkelijk
heid om ónze eer als geloofsgemeen
schap?'Om aan die verdenking te ont
komen, moeten we zo weinig mogelijk
praten over wat we uit naam van God
doen (zowel op het persoonlijke als op
het structurele vlak).
Tegenover de cynicus staat iedereen
weerloos; het is dan ook onmogelijk,
zich als geloofsgemeenschap tegen
over een cynisch ingestelde buiten
wacht geloofwaardig te maken. Be
langrijker dan de vraag: „Hoe worden
we geloofwaardig tegenover onszelf en
tegenover de anderen?" lijkt mij de
vraag: „Hoe komen we aan geloof?"
In het geloof kunnen we niet met elkaar
wedijveren; we kunnen moeilijk tegen
elkaar zeggen: „Ik heb meer geloof dan
jij". Maar dan moeten we geloof ook
niet opvatten als het naleven van een
godsdienstige wet of als het beamen
van een godsdienstige leer. Als het ge
loof het naleven van een godsdienstige
wet is, dan kun je wel met elkaar we
dijveren, want het is meetbaar in
hoeverre de wet wordt nageleefd. Als
het geloof het beamen van een gods
dienstige leer is, dan kun je ook eikaars
concurrenten zijn, want de een kent die
leer maar vagelijk en mist het verstan
delijke vermogen er een dieper inzicht
in te krijgen, en de ander is doorkneed
in alle subtiliteiten ervan.
Helemaal
Volgens Johannes is geloof iets anders.-
geloof is antwoord geven aan God die
je als deze hele mens met al zijn eer
zucht en falen in zijn dienst wil nemen
Het gaat om ons antwoord op de ver
schijning van Jezus die geen schrift
geleerde was die ons voorhoudt wat we
moeten doen of geloven, maar die ons
met zijn leven duidelijk maakt: Ik ben
uit God en God wil dat ook jullie leven
helemaal uit God is. God wil niet iets
van jullie zodat jullie met elkaar kun
nen wedijveren wie er nog net iets
meer geeft dan de ander, God wil jullie
helemaal, en niemand kan meer geven
dan zijn eigen leven.
E. P. MEIJERING
LEIDEN - Herv. Gem. Hoogl. Kerk 10
ds. Boogert m.m.v. cantory, 11.45 oec.
studentdienst. Marekerk 10 ds. Meyers,
5 ds. De Jong, Maranathakerk L. Morsw.
10 vicaris Ten Kate, Merenwy k 9.30 en 11
pastor Van Breukelen en ds. v. Leeuwen,
Bethl. kerk Driflstr. 10 ds. Pannekoek,
Bevr. kerk ZW 9 en 5 dp. Wagenvoorde
(themadienst met koor), Vredeskerk 10
ds. Knorth Leiderdorp, Zuiderkerk 5
cantatedienst, dr. Lamping, Waalse kerk
10.30 ds. Ribs, Acad. Z. 10 ds. Bakker.
Diac. huis 10.30 dr. Locher, Oude Vest
13-10.30 uur mevr. v. Oort, jeugdkapel,
Vredesk. 10 jeugdkapel, psych. zieken
huis Endegeest 9 prot. dienst, 10 rk
dienst, Geref. Kerk Zuiderkerk 10 ds.
Dykstra Bennebroek, 5 cantated., Pe
trak. 10en5ds. Hortensius, O. Vest 10 ds.
Koolstra, 5 ds. Hartkamp Hillegom, Ma
ranathakerk 10 vie. Ten Kate, 5 ds.
Koolstra, Bevr. kerk 10.30 prof. dr. v.d.
Berg, 5 (themadienst met koor) ds. Wa
genvoorde, Groenh. 10 dhr. Middelkoop,
De Mirt 10 dhr. v.d. Velden, Mierennest
10 dhr. v.d. Zwan, Merenwijk zie Herv.,
Dolerende Noodgem. Groot Leiden
(Pieterskerkstraat 1) 9 en 5 dr. Zeegers
A.dam, Geref. Kerk Vryg. (Herengracht
70) 10 en 5 ds. Gootjes, Chr. Geref. Kerk
(Steenschuur 9) 10 en 5 ds. Toorman Den
Haag, Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds.
Boogaard, Geref. Gem. in Ned. (Bethl.
kerk Drifïstraat) 11.30 en 5.30, Evang.
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgracht) 10.15
ds. Happee, Remonstr. Doopsgez. Gem.
(Pieterskerkstraat 1) 10.30 dr. Meyering,
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. v. Mame
ren, Evang. Chr. gemeenschap (Middel
stegracht 3) 10 dhr. Dikkes, Zendings
werk Middernachtsroep (Zoeterw. sin
gel 21) 5 nam. dhr. Sprey, Evang. cen
trum Zylsingel 2, zo. 10 en di. 8 dhr. Zyl-
stra, Pinkstergem. (O. Rijn 3) 3 dhr. Ei
kerbout, Leger des Hiel Heils (Hooi
gracht) 10 en 7.30, Nieuw Apost. Kerk(H.
Rijndijk 24) 9.30 en 4, woe. 8, Christian
Science (Steenschuur 6) 10.30, Kerk van
J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Steensnhuur 6) 10.15, Zevendedags
adventisten (Lokhorstkerk) elke zat. 9.45
gesprek, 11 tot 12 prediking, Oud Kath.
Kerk (Zoeterw. singel) 10 h. mis, Vry
Kath. Kerk (Vreewijkstraat) 10.30 h. mis,
RK Kerken Merenwijk zat. 7, zo. 9.3U en
11Haagweg zat. 7, zo. 9.10.45,12 en 6.30,
Steenschuur zat. 10 en 7 8.30, 10,11.30 6
en 7, Lammenschansweg zat. 7, zo. 9,
10.30, 12 en 6, Haarl. str. zat. 7, zo. 9.30,
10.45,12.15 en 6.30, Rijndijk 291 zat. 7, zo.
9.30 en 11.30, Boshuizerlaan zat. 7, zo.
9.30, 11 en 12.15, Herensingel zat. 7, zo.
8.30, 9.30 en 11.
ABBENES - Herv. Gem. 9.30 ds. Den
Harder, gezinsdienst.
AARLANDERVEEN - Herv. Gem. 10
dr. v. Vliet Hoogmade, 7 ds. Versluys
H.woude, Geref. Kerk 10 ds. v. Harme
ien, 7 samen met herv., Chr. Geref. K erk
9.30 dienst, 6.30 ds. Wallet, RK Kerk zat.
7, zo. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Hanemaayer, 5 ds.
Bogers, Kruisk. 10 ds. Cnossen, Woer
den, Opst. kerk 10 ds. Bogers, 6.30 ds.
Vlok Gouderak, Naby 10 jeugdkapel, G.
H. Kerk 9 dr. v. Santen, De Bron 10.30 dr.
v. Santen, 6.30 ds. Hoogendyk, Drieh. 7
interk. dienst, Ashram college 9.30 ds.
Hoogendyk, Oudsh. weg 10 ds. Oort,
Sionskerk 9.30 en 6.30 ds. v. Wier, Kam
pen, Geref. Kerk Mar. kerk 10 ds. v. Es
Zwanenburg, 6.30 ds. Vree, Salv. kerk 10
ds. Lamme (met gehoorgestoorden), 6.30
ds. v. Harmeien, G. H. Kerk 10.30 ds. De
Ruiter, 6.30 ds. Verheul, De Bron 9 ds. De
Ruiter, 10 ds. Verheul, 6.30 ds. Hoogen
dyk, zie verder Herv., Geref. Kerk Vrijg.
8.45 en 6.30 stud. Wilschut, Geref. Kerk
Vrijg. Buiten V. 9.30 en 4 ds. v. Keulen,
Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst, 2.30 ds. v.d.
Ent, Oud Geref. Gem. 9.30 en 4, Bap
tistengem. 10 en 6.30 ds. Koekoek,
Noord (Sportlaan) 10 dhr. Bouhof, 7 ds.
Veenstra, Volle Evang. Gem. (school
Preludeweg) 10 dhr. Bruning, Leger des
Heils 10 en 6.30 uur, Com. de Vlaming
straat, RK Kerken Bon. kerk zat. 7, zo.
8.30, 10 en 11.30. Piuskerk zat. 7. zo. 9,
10.30 en 11.45, De Bron zat. 7. zo. 9 en
11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gem. 9.30 kand.
Guyt Katwyk. 6 ds. Den Dikken Ol-
debroek, Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. v.
Gelder Gouda
BODEGRAVEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 10 en 6.30 ds. Richter, Salv. kerk 10
en 6.30 ds. De Vreugd, Bethl. kerk 10 en
6.30 ds. Droogers, av.-maal.
BOSKOOP - Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Stelwagen, 6.30 ds. Heymans, De
Stek 9.30 ds. Heymans, Geref. Kerk 9.30
ds. Dijkstra, 5 dr. Kranenborg A.dam,
Chr. Geref. Kerk 9.30 ds. Van Lan-
gevelde, 4.30 ds. Starreveld Delft, Geref.
Gem. 9.30 en 6, Opwekkingsgem. (Con-*
cordia) 9.30, Verg. v. Gelovigen
(Nieuwstr.) 9.30 en 5, RK Kerken kerk
zat. 7, zo. 9.30 en 11, De Stek zat. 5.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem. 9.30 ds.
Schuurman Zoetermeer, 6.30 ds. Boo
gert Leiden, jeugdd., Geref. Kerk 10 en 5
ds. Versluys, RK Kerk Anker zat. 7, zo.
8.45 en 11.15, Bemardus zo. 10, dorp zat.
7, zo. 8, 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz, 5 drs. Cremer Amstelveen, Gereï".
Kerk 10 ds. Cremer, 5 zie Herv., Chr. Ge
ref. Kerk 10 en 5 ds. Nieuwenhuijzen
Mijdrecht, RK Kerk Mart. kerk zat. 7, zo.
8.30, 10, 11.30 en 12.45, Jozefkerk zat. 7,
zo. 8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem, 10 ds. Wolt-
haus Aarlanderveen, RK Kerk zat. 7, zo.
10.
DE KAAG - Herv. Gem. 10 ds. Carstens,
RK Kerk zat. 7, zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. Dorpskerk 10 ds. Teygbler, 6 ds.
Gebraad, Ontm. kerk 10 ds. Gebraad,
6.30 ds. Teygeler, Geref. Kerk 9.30 ds. v.
Halsema, 5 ds. De Vries, RK Kerk zat. 7,
zo. 9.30 en 11 15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Boer en ds. Kool, bevest. ds.
Schuurman, 6 ds. Schuurman, intrede,
O. Kerk 10 ds. Hovius, 5 kand. v. Roest,
lchthusk. 10 ds. Vos 's middags geen
dienst, Pnielkerk 9.30 kand. v. Roest, 5
ds. Arkeraats, Gr. v. Pr. school, 10 ds.
Lefeber Alphen, Hoekst 10 doven-
dienst, Overduin 2 ds. Baas, Geref. Kerk
Vr. kerk 10 ds. v.d. Horst, 5 ds. v. Hal
sema, Tr. kerk 10 ds. De Vries, 5 ds. v.d.
Horst, Geref. Kerk Vrijg. 10.15 leesd.,
3.30 ds. Hoff, Geref. Kerk Vrijg. Buiten
V. 8.45 en 7 ds. Roukema, Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. v.d. Ent, Geref. Gem. 10
en 5 leesd., woe. 22 febr. 7.30 ds. Mijn-
ders, Volle Evang. Gem. (Voorstraat 100)
9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. 10 ds. v. Heerden Den Haag, 7 ds. v.
Ieperen Bergschenhoek, Geref. Kerk 10
ds. Bouma te Noordwijk, 7 dhr. Te-
nyenhuis Alphen.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk, Dorpskerk 10 ds. Langenbach
Leiden, Hoofdstr. 10 ds. v. Loenen, 6.30
ds. Knorth, Scheppingskerk 9 en 10.30
ds. Geursen, 5 ds. Knorth, do. 7.30
avondgebed in Dorpskerk, Bap. gem. 10
br. De Vries, av.-maal, 5 br. Lourens, he
den (zat.) 7 bidstond, RK Kerk zat. 7, zo.
9. 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gem. 9.30 ds. De
Vree, Geref. Kerk 9.30 drs. Fernhout,
Alphen, 7 ds. Rang. N.-Vennep, RK Kerk
zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem. Pauluskerk 7 nam.
ds. Bouma Hilversum, gemeensch.
jeugdd., verder geen opgave ontvangen,
Geref. Kerk 10 ds. De Wit, 7 zie Herv.,
Geref. Kerk Vrijg. 8.45 ds. Simpelaar,
4.30 leesd., Geref. Kerk Vrijg. Buiten V.
10.45 en 5 ds. Schuurman, Chr. Geref.
Kerk 10 en 4.30 ds. v. Dijken, Geref.
Gem. 10 en 4 ds. Hakkenberg, Oud Ge
ref. Gem. 9.30 en 4, Mariër.burcht, ma. 8
evang. dienst, ds. Gravendeel, RK Kerk
Agatha zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30,
Poelhuys zat. 7, zo. 9 en 11.30, Mariakerk
zat. 7, zo. 8.30. 10, 11.30 en 5.30, En-
gelbew. zat. 7, zo. 8, 9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gem. 9.30 ds.,
Goedhart, 6.30 ds. Klüsener, Zeist, Ge
ref. Kerk 9.30 ds. v.d. Veen Amstelveen,
6.30 ds. Griffioen Woerden, Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 ds. Bouw, RK Kerk zat.
7, zo. 7.30, 9, 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gem. 9.30 ds.
Bouman te Katwijk, 6.30 ds. Bronsgeest,
Geref. Kerk 9.30 kand. v.d. Meulen, 7 ds.
De Wit Lisse, RK Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Kramer Aalsmeer, 7 ds. Den Harder,
jeugdd., Geref. Kerk 9.30 ds. Wijn
gaarden, 4.30 ds. Rang. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 3 ds. Visser, RK Kerk zat. 7, zo.
9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem. 9.30 dhr.
Roosenburg Maarssen, 7 ds. Lammers
Scherpenzeel, Geref. Kerk (Woerdense
Verlaat) 10 dhr. Koenes, 7 mevr. ds. Mor-
sink Amstelveen, RK Kerk 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gem. Voorstr. 10
dr. Jansen, 7 ds. Keuning, S. Mio 9 dr.
Jansen, Hoofdstr. 10 ds. Keuning, 7 dr.
Jansen, De Rank 10 ds. Arkeraats Kat
wijk aan Zee, 3.30 ds. Hovius, Viervoet
Boerenburg 10 jeugdkapel, Geref. Kerk
Hoofdstr. 10 ds. Elgersma, 5 ds. De Vries
Katwijk, Vinkenlaank. 9.30 ds. Warnink
Apeldoorn, 5 ds. Elgersma, St. kerk 11
ds. Bosman, Ned. Prot. Bond 10.30 ds.
v.d. Wall Den Haag, RK Kerken Zee 9 en
11, Binnen 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT-Herv. Gem. 10
dhr. Christ Leiden, De Zilk, 10 ds. Kalk
man, RK Kerk Jozefkerk zat. 7, zo. 10,
11.30 en 6, Viktorkerk zat. 7, zo, 9.30, 11
en 6.
OEGSTGEEST - Herv. Gem. Gr. kertk
10.30 ds. Ter Linden en pater Pot, oec.
dienst, Pauluskerk 10 ds. Sasse, Gem.
centr. 10.30 dr. Witteveen Utrecht, 7 ds.
Heemskerk, gem. cenlr. 10.30 dhr. Rigte-
ring, jeugdkei k, Van Wyckerslooth 4.30
ds. Sierat Geref. Kerk )0ds. Heemskerk,
zie verder Herv., Geref. Kerk Vrijg. 10.30
en 4.30 ds. Simpelaar, Geref. Kerk Vrijg.
Buiten V. 8.45 br. Moleveld, 4 ds. v.d.
Berg, RK Kerk Will, kerk zat. 7, zo. 9,
10.30 en 12, Bon. kapel zat. 6.30, zo. 9 en
11., Volle Evang. gem. (gem. centr.) 4
dhr. v.d. Brugge.
OUD-ADE - RK Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem. 9.30 ds. Lalleman, Geref.
Kerk 9.30 kand. Eerbeek, 7 dr. v. Oeve-
ren Rijnsburg. RK Kerk zat. 7, zo, 9.30 en
11.30, Remonstr. Gem. 10 mevr. Vos
Katwijk aan Zee.
ROELOFARENDSVEEN - RK Kerken
P. Banden zat. 7, zo. 8, 9.30, 11 en 12.15,
M. Pres. zat. 7, zo. 8. 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gem. 9 30
ds. De Kruijf, 7 ds. Poot Nieuw-
Loosdrecht, Chr. Geref. Kerk 9.30
dienst, 2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gem. gr. kerk 9.30
ds. v.d. Bogerd, 5 ds. v. Niel, Bethelkerk
9.30 ds. v. Niel. 5 ds. v. d. Bogerd, Geref.
Kerk Petrakerk 9.30 dr. v. Oeveren, 5 ds.
Huisman, Immanuelkerk 9 en 10.30 ds.
Huisman, 5 ds. Baayen, Mar. kerk 9.30
ds. Baayen, 5 dr. v. Oeveren, jeugdd., Ge
ref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 leesd., Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. De Joode,
Evang. Chr. gem. (aula mavo) 10 br. v.d.
Brink, RK gemeenschap (aula tuinb.
school) zat. 7, zo. 10.30.
RIJPWETERING - RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. v.d. Meer, 6.30 dhr. Bakker Katwyk,
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. Rebel, av.-
maal, Ned. Prot. Bond 10.30 ds. Beek
huis, Haarlem, Julianalaan 17, RK Kerk
zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gem. 10 ds. Lin-
denburg, 6.30 ds. Batelaan te Voorscho
ten, Geref. Kerk 10 ds. Bezemer, 6.30 ds.
De Ruiter Alphen, RK Kerk 9 en 12,
Langeraar zat. 7, zo. 10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gem. 10 ds.
Overgaauw, 6.30 zie Geref., Geref. Kerk
9.30 ds. Gesink te S.heim, 6.30 ds. Over
gaauw, gemeensch. dienst, Geref. Kerk
Vryg. 9-30 ds. Hoff, 5 leesd.
VOORHOUT - Herv. Gem. 10 ds. Bro
kerhof, RK Kerk zat. 7, zo. 9, 10.30 en
11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds. Pannekoek
Le den, Hulp en Heil, 10 ds. Lentz, aula
NH 9.30 ds. De Zwart, kapel Ryndyk 10
ds. De De Ark 10 jongerend., Geref. Kerk
10 ds. De Zeeuw, ds. De Zwart, Geref.
Kerk Vrijg. 10.30 en 5 ds. Borgdorff, RK
Kerken M. Godskerk zat. 7, zo. 10 en
11.30, Laur. kerk zat. 7, zo. 8.30 en 10.30.
ftula NH 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gem. Bethel
kerk 9 en 10.30 ds. Al bas, 5 ds. Breugem
6.30 ds. Verwelius, Hoeksteen 9.30 ds.
v.d. Plas, 6.30 ds. Breugem, Imm. kerk 10
ds. Flink, 5 dr. Haitsma, Geref. Kerk Kr
kerk 10 ds. v.d. Berg, 5 ds. Damsma,
Ontm. kerk 10 ds. Schaafsma, 5 ds. v.d.
Berg, Oud Geref. Gem. 10 en 6.30, Chr
Afgesch. Gem. 9.30 en 5, Volle Evang.
Gem. (Lindengaarde 17a) 9.30, RK Kerk
Viktorkerk 10, Ontm. kerk 8.30 en 11.45
WARMOND - Herv. Gem. 10 ds. Den
Tonkelaar, jeugdd., Kerk Kelrk zat. 7, zo
8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gem. Dorpskerk
10 ds. Steenstra, 4.30 ds. T\ikker.
Kievietkerk 10 ds. Wiersma, Messias-
kerk 10 ds. v. Zanten, Dorpscentrum 9.30
ds. Tukker, Geref. Kerk 10 ds. Handojo
Maassluis, 5 ds. v.d. Meulen, Zuid 10 en 5
ds. v.d. Kamp, Ned. Prot. Bond 10.30
prof. dr. Faber te Maarn.
WOUBRUGGE - Herv. Gem. 9.30 ds.
Vink Katwyk aan Zee, 6.30 ds. Blenk,
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 kand. Cop-
poolse, Ned. Prot. Bond 7 nam. ds. Roos,
gespreksdienst, RK Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem. 9.30 kand.
Molenaar Scheveningen, Geref. Kerk
9.30 en 7 ds. Bakker Amstelveen, RK
Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem. 10 ds.
Schoch., RK Kerken Janskerk zat. 7.30,
zo. 9.30, Dienaarkerk KDienaarkerk zat.
7, zo. 8.30,10 en 11.30, Ryndyk Meerburg
zat. 7, zo. 10, 12 en 6
ZWAMMERDAM - Herv. Gem. 10 dhr.
Drijver Voorschoten, 6.30 ds. Mostert,
Geref. Kerk 10 en 6.30 ds. Schoep Gro
ningen.
