willekeur rond
iatrische patient
Verkalkt
gekken
recht
ZATERDAG 4 FEBRUARI 1978
EXTRA
PAGINA 23
Inlichtingen over het te stichten gezond
heidscentrum bij Beekbergen zijn te
krijgen bij het centraal bureau „Rechten
al wat leeft", Hogeweg la, Raalte. tel.
05720-1598.
Ook degenen die financieel steun willen
lenen in de vorm van een storting of e
bankgarantie kunnen bij bovengenoemd
adres terecht.
Als het kuuroord bij Beekbergen
van de grond komt is het de bedoe
ling dat er in de toekomst ook moge
lijkheden voor hydrotherapie wor
den gecreëerd zoals allerlei soorten
douches (met waterstraal, cir
kelvormig werkend, in fijne regen)
gebruikt onder iedere druk en met
een door de arts voorgeschreven
temperatuur. De arts kan ook mas
sage met gebruik van mineraal wa
ter voorschrijven.
RAALTE - Mevrouw Van Oosten-
Poortman uit het Overijsselse Raalte
geeft het niet op. Al vele jaren vecht
zij voor de totstandkoming van een
kuuroord in Nederland waar „alter
natieve gezondheidszorg" kan
plaatshebben. Een oord bedoeld voor
diegenen die de geneeskundige han
delingen in een ziekenhuis niet zien
zitten.
Ondanks veel teleurstellingen in het
verleden hebben zij en de zeven jaar
geleden mede door haar opgerichte
belangengroep „Rechten voor al wat
leeft" nu hun hoop gezet op realise
ring van een kuuroord bij Beekber
gen op de Veluwe. Mevrouw Van
Oosten vertelt: „Ik ben vorig jaar eens
in Beekbergen op het terrein bij het
centrum De Wispelberg gaan kijken.
Ik kwam er achter dat men daarjuist
van plan was bungalows te gaan
bouwen. Daar ben ik op ingespron
gen. Ik heb die mensen daar en
thousiast kunnen maken voor het
idee van een kuuroord.
Nu zit ik met het probleem dat er een
garantiefonds moet komen zodat de
huur voor minstens een jaar betaald
kan worden en dat ook de salarissen
van een diëtiste, een verpleegkun
dige en een eventuele invalster voor
minstens een jaar gegarandeerd zijn.
Dat fonds zal zeker 300.000 moeten
bevatten. Als ik in maart of april het
geld niet bij elkaar heb lukt het niet
meer. Dan gaat men toch bungalows
bouwen in plaats van een gezond
heidscentrum. En dat zou betekenen
dat Nederland nog steeds verstoken
blijft van een vorm van gezondheids
zorg die in landen als België, Frank
rijk, Duitsland, Engeland en in Skan-
dinavië allang bestaat"
•Vaste route
Mevrouw Van Oosten fel: „Als je in Ne
derland ziek wordt heb je absoluut
geen geestelijke vrijheid meer. Als
zieke kun je financieel bezien, maar
één vaste route afleggen: naar de dok
ter, vervolgens naar de specialist, dan
eventueel de chirurg en na een tijdje
kun je weer naar huis. Dat is bij
zonder ondemocratisch. Je wordt in
geval van ziekte gedwongen te han
delen volgens de richtlijnen van de
ministeries van volksgezondheid en
sociale zaken. Door de overheid krijg
je een verplichte verzekering opge
legd maar je hebt niet de vrijheid om
te kiezen voor een geneeswijze waar
van jezelf het meeste heil verwacht.
Als iemand geloof hecht aan een spe
cialist of een chirurg dan is dat zijn
goed recht. Als je ziek wordt en je wilt
bijvoorbeeld naar een natuurarts dan
moet dat óók kunnen en betaald wor
den door het ziekenfonds en de
ziektekostenverzekeraars want iede
reen betaalt aan die instellingen. In
tegenstelling tot de ons omringende
landen worden hier alleen de reke
ningen van erkende artsen, specialis
ten en ziekenhuizen vergoed.
Apart
Als je nu naar een natuurarts wilt,
waarvoor je overigens alleen in het
buitenland kunt studeren, ben je niet
al flink wat reiskosten kwijt want
er zijn er maar tien in Nederland,
maar je moet ook nog eens de visites
en medicijnen apart betalen. En dat
geldt niet alleen voor de natuurge
neeswijze. Er zijn honderden groep
jes en actiecomité's die zich met een
alternatieve geneeswijze bezighou
den. Om een paar dingen te noemen:
acupunctuur, yoga of geneeswijzen
in de spirituele sfeer. Daar hoeft
niemand om te lachen. Als iemand
voelt bij een bepaalde geneeswijze
het meeste baat te hebben dan moet
dat kunnen. En dan vind ik het rede
lijk dat de ziekenfondsen en de
ziektekostenverzekeraars dat ver
goeden".
Zelf heeft mevrouw Van Oosten, die
ruim dertig jaar in de verpleging heeft
gezeten (ziekenhuizen in Rotterdam,
Amsterdam en Zwolle) een voorkeur
voor de natuurgeneeswijze waarbij
goede en gezonde voeding voorop
staat. Zij zegt: „Juist door mijn erva
ring als verpleegster heb ik geleerd
hoe belangrijk goed voedsel is, hoe je
door een gezond dieet een lichaam
sterker kunt maken. Professor Defa-
res uit Leiden heeft eens gezegd dat
kanker te genezen is door de eigen,
afweer te versterken. Dat was koren
op mijn molen. Ik zie bij ziekte ook
meer heil in het sterker maken van
het lichaam via gezonde voeding om
op die manier te proberen de ziekte
kiem in te kapselen"
Preparaten
Wat mevrouw Van Oosten ook dwars zit
zijn de vele chemische preparaten die
•als medicijnen worden verstrekt.'
„Die preparaten worden getest op
dieren die met onze ziekten zijn inge
spoten. Het dier is één en al pijn. Er
worden duizenden dieren doodge
maakt voor één medicijn. Als het me
dicijn helpt krijgt de mens ze. Maar
een mens is toch geen rat of een kat.
Bij de mens zijn veel ziekten geheel of
gedeeltelijk psychisch van aard. Bo
vendien kunnen die medicijnen al
lerlei bijverschijnselen veroorzaken
die dan weer met nieuwe medicijnen
worden bestreden. Bij de natuurge
neeswijze zullen nooit schadelijke
middelen worden toegepast".
Het is overigens niet de bedoeling dat
alleen de natuurgeneeswijze wordt
toegepast op het eventuele toekom
stige kuuroord. Voor alle vormen van
alternatieve geneeskunst zal ruimte
worden gecreëerd (mevrouw Van
Oosten: „Het gaat er maar om dat
men beter wordt"). Als het project
van de grond komt zal er in eerste
aanleg ruimte zijn voor twintig per
sonen al telt de wachtlijst op ditmo-
ment reeds aanzienlijk meer namen.
Kosten
De belangengroep „Rechten voor al
wat leeft" heeft berekend dat de kos
ten per ziekenhuisbed momenteel op
meer dan 300,- per dag kunnen
worden gesteld terwijl de dagkostsn
in een kuuroord slechts 100,- be
dragen. Financieel zou het dus geen
bezwaar hoeven op te leveren om de
kosten van een kuuroord in het
ziekenfondspakket op te nemen.
De belangengroep met de strijdvaar
dige mevrouw Van Oosten voorop
blijft voor dat laatste ijveren. In de
loop der jaren is de inwoonster uit
Raalte al diverse keren naar Den
Haag getogen om de zaak bij Ka
mer-commissies en staatssecretaris
sen te bepleiten. Mevrouw Van Oos
ten: „De politici hebben zich nooit
echt negatief opgesteld. Oud-staats
secretaris Hendriks heeft bijvoor
beeld diverse keren gezegd dat hij het
particuliere initiatief op het gebied
van de gezondheidszorg wel toe
juicht. Maar het is bij woorden ge
bleven.
En als het alleen bij woorden blijft dan
blijven we uit de pas lopen vergele
ken met het buitenland. Maar ja, Ne
derland is een eigenwijs landje".
Mr. Michael Teekens, advocaat
in Leiden, wordt een tikje
ironisch als het gaat om het
gesol met de rechten van psy
chiatrische patiënten. „Iede
reen wenst al' jaren verbete
ring in de situatie. Maar wat
heb je er aan? Het is makke
lijk gezegd dat patiënten in
psychiatrische inrichtingen
rechten moeten krijgen. Maar
vertel me liever eens hoe dat
moet."
„Gekkenrecht nog steeds ge
knecht", om met de actieg
roepen te spreken. Advocaat
Teekens: „De wetgeving die
in de maak is deugt in het ge
heel niet en gaat uit van een
veel te ingewikkeld systeem.
Recht halen is al haast niet
meer mogelijk als je ziet met
hoeveel instanties de patient
te maken kan krijgen: officier*
van justitie, rechter, hof, spe
cialisten, geneesheer-direc
teur van de inrichting, 'bur?
gemeester, inspéctie, -om
budsman."
Als psychiatrische patient kun
je in rare situaties terecht
komen. Stel dat een vrouw
haar man wil laten opnemen
in een psychiatrische'inrich
ting. Maar hij wil niet. Zij gaat
naar de huisarts of de behan
delend psychiater en zegt dat
haar man nodig behoorlijk
onder behandeling moet en
dat ze hem niet meer-
thuis kan hebben.
Is de arts dezelfde mening toe
gedaan, dan kan hij naar de
officier van justitie stappen
met het verzoek een machti
ging (tot gedwongen opname)
aan te vragen bij de rechter.
De familie moet dan wel het
stuk ondertekenen waarin de
aanvraag wordt gedaan.
De officier van justitie legt het
stuk voor aan de rechter. En
die zegt meestal ja, omdat hij
ervan uitgaat dat de officier
van justitie weet wat hij doet.
De rechter vraagt alleen nog
advies aan de behandelend
arts.
Machtiging
De Leidse advocaat mr. Michael
Teekens kraakte vorige
maand in een vurig betoog
alle povere pogingen van de
overheid om de rechtspositie
van psychiatrische patiënten
te verbeteren. Hij had geen
goed woord over voor het tus
sentijds rapport van de
Werkgroep rechtspositie pa-
tienten in psychiatrische
ziekenhuizen. De in 1975 door
de overheid ingestelde com
missie, die de naam kreeg van
de voorzitter prof. dr. W. K.
van Dijk uit Groningen.
Teekens sprak namens de
Coornhert Liga op de hoorzit
ting van de commissie in het
Haagse Congresgebouw
waar 23 actiecomités en pa-
tientenbelangengroepen een
lawine van kritiek uitstortten
over het in september vorig
jaar verschenen rapport.
Ieder mocht slechts een kwar
tiertje de mond opendoen.
Discussieren was op de hoor
zitting uitgesloten. Tot groot
verdriet van de veertien groe
pengebundeld in de Lan
delijke Werkgroep Krank
zinnigenwet (in 1974 opge
richt door Release Haarlem),
die er schande over spraken.
De commissie overweegt nu
nog enkele discussie-dagen te
organiseren.
De commissie-Van Dijk werd
door voormalig staatssec
retaris Hendriks van volks
gezondheid hals over kop in
gesteld op het moment dat de
kritiek op miserabele situa
ties en de wankele rechtsposi
tie van psychiatrische patiën
ten het hevigst was. De werk
groep kreeg de taak te onder
zoeken en aan te geven of wet
telijke regelingen nodig zijn.
Want iedereen was het er wel
over eens dat de in de maak
zijnde wetgeving te kort
schiet. Sinds 1971 ligt er na
melijk het wetsontwerp bij
zondere opnemingen in psy
chiatrische ziekenhuizendat
de huidige, verouderde
Krankzinnigenwet uit 1884
moet vervangen.
De commissie-Van Dijk heeft na
twee jaar werken geen bevre
digend stuk op tafel gebracht.
Dat komt mede doordat de
commissie zelf verdeeld is.
Sommige leden geven toe dat
het eerste rapport inderdaad
zeer mager is. Het eindrap
port zal nog ruim een jaar op
zich laten wachten. Daarin
zouden dan harde aanbeve
lingen van de commissie moe
ten staan.
Dat patiënten in psychiatrische
inrichtingen machteloos zijn
en blootgesteld aan rech
teloosheid, onvrijheid en wil
lekeur wordt onderschreven,
maar de commissie laat na
daaruit zelf harde conclusies
te trekken
Een gemiste kans, die nu wordt
benut door de Coornhert Liga
Advocaat Teekens gaf op de
hoorzitting al de aanzet tot
een voorstel dat de rechten
van patiënten werkelijk kan
waarbogen. Want volgens de
Leidse jurist staat in het tus
sentijds rapport van de com
missie-Van Dijk weinig dat
als alternatief kan gelden
voor het „gammele" wetsont
werp op dit gebied.
Het recht van de patient is
zoekt. Op het moment dat hij
wordt opgescheept met een
voorlopige machtiging, kan
hij niet in beroep gaan. Te
genwoordig probeert men
wel alle rechters zover te
krijgen dat ze de patient dan
horen. Maar dat hoeft niet de
tweede keer, namelijk als de
machtiging permanent wordt
(gebeurt binnen zes weken en
is voor de duur van een jaar).
Dan pas kan de patient in be
roep gaan, als de zaak eigen
lijk al te ver is. De patient
staat volkomen alleen, omdat
ook nergens is voorgeschre
ven dat hij een advocaat moet
hebben.
In het voorstel van advocaat
Teekens van de Coornhert
Liga heeft de patient Wel de
gelijk rechten. Hij vindt het
gewoon verplicht dat iemand
voor wie een rechterlijke
machtiging is aangevraagd,
wordt bijgestaan door een
advocaat. Ook als de patient
er zelf niet om vraagt.
Bovendien moet iemand al in
beroep kunnen gaan als de
machtiging nog niet per
manent is. Dat beroep moet
dan wel zodanig effect heb
ben, dat de patient niet nog
langer wordt vastgehouden.
Verder is het buiten kijf dat
de rechter verplicht moet
worden de patient alt;jd te
'horen.
Teekens vindt het volstrekt
onjuist dat de rechter wordt
geadviseerd met partijdige,
stukken. In zijn model wordt
de rechter bijgestaan en mag
hij niet beslissen zonder het
advies van een commissie van
deskundigen (een stuk of vijf
mensen uit o.m. belangenor
ganisaties, maatschappelijk
werk en uit de juridische
hoek). Die rechter moet thuis
zijn op het terrein van de psy
chiatrie, maar hy moet dat'
werk ook weer niet te lang-
doen.
Absurd
Er komt steeds meer kritiek op
de rol die de behandelend arts
in het hele proces speelt. Aan
hem wordt advies gevraagd en
hij beslist uiteindelijk in vele si
tuaties. Patiënten kunnen daar
weinig tegen in brengen, omdat
advocaten er nauwelijks aan-
te pas komen.
Neem nou de geneeskundige
verklaring, die nodig is als
iemand gedwongen wordt op
genomen en die voortaan door
de behandelend arts mag wor
den afgegeven. Michael Teek
ens vindt dat volkomen absurd.
Hij wil in de wet gehandhaafd
zien dat een neutrale zenuwarts
de verklaring tekent.
Door
Madeleine Roumen
„Stel je voor. Je gaat naar je
huisarts of psychiater om je
problemen te bespreken en
deze zelfde figuur kan jou con
fronteren met een verklaring,
waarin voor gedwongen op
name wordt gepleit. Op die ma
nier zetje de arts-patient relatie
wel behoorlijk op de tocht".
Aan de andere kant is het wel
vaak zo, dat zo'n neutrale zenu
warts binnen een uur moet be
slissen. Of dat nou zo goed is?
Behalve de behandelend arts,
moet ook de officier van justitie
een toontje lager zingen, meent
Teekens. Hij vindt dat de of
ficier van justitie mensen de
weg verspert naar de rechter.
Volgens hem is de rechter zelf
heel goed in staat om een ver
zoek wel of niet gegrond te ver
klaren.
„De officier van justitie fun
geert nu als een soort zeef voor
de rechterlijke macht. Het is
toch volkomen knots dat de of
ficier van justitie kan zeggen:
Dit geef ik wel door en dat niet.
Bovendien hoort hij thuis in de
strafvervolging. Hij komt pas
om de hoek kijken als de
openbare orde in het geding is.
Dat kan gebeuren bij een
spoedopname, wanneer
iemand anderen kwaad wil
doen.
Nu beslist de officier van justi
tie onterecht altijd of de rechter
al dan niet met een zaak wordt
gemoeid". Volgens Teekens
moet je de officier ook niet ge
bruiken om de schijn te wekken
dat hij het is die de aanvraag tot
machtiging heeft inge
diend, en niet de familie.
Inspectie
Hoe machteloos iemand in de
psychiatrische inrichting kan
komen te staan, blijkt over
vloedig uit de praktijk. Als een
patient met machtiging is op
genomen en hij wil er uit, kan
hij aan de dokter of verpleegster
Mr. Michael Teekens ...met rechten
gesold...
psychiatrische patiënten wordt
vragen of hij met proefverlof
mag. Mag het niet, dan kan hij
een brief schrijven aan het
ziekenhuis-bestuur. Het be
stuur wendt zich tot de genees
heer-directeur, die op zijn beurt
naar de behandelend arts gaat
en de cirkel is weer rond.
De patient kan alleen nog de in
spectie voor de geestelijke
volksgezondheid vragen om de
machtiging onder ogen van de
rechter te brengen. Had zo
iemand nou een advocaat, dan
zou hij rechtstreeks een beroep
kunnen doen op de rechter.
Als je gedwongen bent opge
nomen, kunnen in de inrichting
ook dwangmaatregelen worden
toegepast. Actiegroepen doen
al jaren hun beklag over ge
dwongen medikatie, elek
troshocks, isoleercellen, brief
en telefooncensuur. Met name
maatregelen die de vrijheid van"
mensen beperken, kunnen vol
gens de nieuwste wetgeving
ook worden toegepast op pa-
tienten die zich vrijwillig heb
ben laten opnemen. Een regel
die alom afschuw heeft gewekt.
Michael Teekens: „Patiënten
zijn doorgaans in alle opzichten
afhankelijk van de artsen in de
inrichtingen. En je kan slechts
pressie op de verantwoor
delijke mensen uitoefenen, als
nog veel meer dan nu naar bui
ten komt wat zich in de inrich
tingen afspeelt."
De Leidse advocaat zou graag
samen met mensen uit belan
genorganisaties een alternatief
wetsvoorstel willen maken. Hij
hoopt dat de Coornhert Liga dat
idee wil en kan ondersteunen.
Gedeprimeerd
Teekens is „bij toeval" in het
psychiatrische doolhof terecht
gekomen, nadat hij eerder een
zaak op dit gebied aan de hand
had gehad. In september 1976
verdedigde hij voor de Haagse
rechtbank op felle wijze een pa
tient varv de psychiatrische in
richting St. Bavo in Noordwij-
kerhout, die was beschuldigd
van brandstichting. Hij was
daartoe uitgenodigd door de
Cliëntenbond, de organisatie
van patiënten en ex-patienten.
„Door die zaak ben ik in inrich
tingen geweest. Ik heb niet alles
kunnen zien wat er gebeurde.
Maar ik raakte er wel door ge
deprimeerd."
In december haalden leden van
een actiegroep een twintigjarig
meisje met de hulp van een ad
vocaat uit de inrichting. Ze was
er geheel vrijwillig onder be
handeling. De behandelend
psychiater vond het echter no
dig dat ze een machtiging kreeg.
Een psychiater van een andere
inrichting ondertekende de ge
neeskundige verklaring. Het
meisje verzette zich hevig. Haar
noodbrief aan familie en in
spectie haalde niets uit. Haar
vader was radeloos, wist niet
wat hij moest doen. Alleen de
leden van de actiegroep konden
met de advocaat vonrkomen dat
de machtiging een feit werd.
