Vogelasiel:
bad tegen
uitdrogen
zwempoten
Mensen zonder geld mogen minder weten
Wyn Sargent terug naar haar stamhoofd
PUBLIEK
Noordwijkse sprakeloos
bij haar radio-debuut..
Selectieve censuurin Brazilië
DONDERDAG 19 JANUARI 197
door
Herman van
Amsterdam
Tips voor deze rubriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 215. U mag ook
schrijven.
Om te voorkomen dat van in behandeling zijnde zeevogels
de zwemvliezen verdrogen en gaan kloven, is een grote
betonnen bak ingegraven die zal worden gevuld met
twaalf kubieke meter zeewater. De bak is anderhalve me
ter diep om ook de "duikers" onder de zeevogels aan hun
trekken te laten komen. Een filterpompinstallatie houdt
het water schoon.
Dit overdekte vogelbad is één van
de voorzieningen in het nieuwe
onderkomen van de Stichting
Vogelasiel Noord wijk. Dankzij
de goedgeefsheid van de Noord-
wijkers en bijdragen van de ge
meente en CRM is achter het poli
tiebureau zo'n accommodatie tot
stand kunnen komen, op de
zelfde plaats waar het voormalige
en veel kleinere asiel stond.
Aan het nieuwe gebouw (80
vierkante meter vloerop
pervlakte) wordt momenteel de
laatste hand gelegd. Er moeten
nog wat binnenhokken komen,
een paar kasten en wat schappen.
De behandelkamer is al inge
richt. Er zijn spoelbakken, een
droogapparaat om behandelde
vogels te föhnen en een vis-
vrieskast.
Gedurende de bouw van het
nieuwe asiel hebben "slach
toffers" het sven moeten stellen
met een noodonderkomen thuis
bij asiel-secretaris Arno Bosch.
In de bouwtijd is ook samen
gewerkt met het asiel in Bergen.
De Noordwijkse stichting, tien jaar
geleden opgericht, heeft zich in
de loop der jaren gespecialiseerd
in de behandeling van zeevogels.
Die maken tachtig procent uit
van wat er binnen wordt ge
bracht. Afgelopen jaar belandden
zo'n 350 vogels in het asiel.
"Er zit een duidelijke stijging in het
aanbod ten opzichte van voor
gaande jaren", zegt Arno Bosch.
"Niet omdat er meer slachtoffers
vallen, maar omdat men steeds
beter de weg weet naar ons op
vangcentrum. Het komt steeds
minder voor, zo is onze indruk,
dat particulieren thuis zelf zo'n
Arno Bosch bij het nieuwe bad van het Noordwijkse vogela-
siel, met twee van de "kostgangers": "Er worden steeds meer
vogels hier gebracht
dier weer beter proberen te ma
ken. Ook buiten Noordwijk zijn
we nu redelijk bekend. Ook dat
scheelt."
Van de vogels die "onder het mes"
komen blijft ongeveer dertig pro
cent in leven. "Er zijn er nu een
maal vrij veel die niet meer zijn
op te kalefateren", zegt Bosch.
"Aan een olieslachtoffer bijvoor
beeld is over het algemeen weinig
meer te redden. Vooral niet als ze
dat spul ook hebben ingeslikt.
Gegarandeerd dat de adem
halingsorganen dan wegbran
den. In zulke gevallen schromen
we niet dieren af te maken. Maar
als het maar enigszins mogelijk is
proberen we ze in leven te hou
den".
"Het streven is dan om ze weer bij
zee los te laten. Soms is dat on
mogelijk. Dan missen ze bijvoor
beeld een poot of kunnen ze niet
meer vliegen. In zo'n geval hou
den we ze hier of vinden ze hun
weg naar bijvoorbeeld een kin
derboerderij."
De stichting steunt wat de inkom
sten betreft op 100 donateurs en
de werkzaamheden worden ver
richt door een groep van tien
vrijwilligers. Het nieuwe onder
komen kost in totaal 11.000 gul
den. Op 2000 gulden na is dat geld
er. Het ontbrekende bedrag
hoopt men via nog wat acties ook
binnen te halen.
Half februari is de officiële opening
van het asiel, tevens open huis.
Het streven is om voortaan één
zaterdag in de maand belang
stellenden de mogelijkheid te
bieden een kijkje te nemen in het
vogelverpleegtehuis.
Ze had haar verhaaltje zo keu
rig van tevoren op papier ge
zet, maar oh, wat een schrik
toen ze opeens zonder moest
doen. Toen kreeg ze met geen
mogelijkheid meer een woord
over de lippen.
Draad, kwijt
Mevrouw Van Duyn uit Noord-
wijk zal zich waarschijnlijk
nog lang haar radiodebuut
heugen. Gistermiddag was ze
in het gemeenschapscentrum
De Kuip te gast in het VARA-
radioprogramma 'De stoom
radio'. Aan haar en aan nog
twee Noordwijkers werd in
het vaste programma-onder
deel 'De drie generaties' door
mede-presentator Joop Groes
de mening gevraagd over de
regeringsverklaring van Van
Agt.
Aanvankelijk kwam ze er vlot
uit, zij het dat ze voorlas van
een papiertje. 'Een mistig
stuk', liet ze kordaat luiste
rend Nederland weten, 'met
veel slagen om de arm. Veel
algemene waarheden. Er
worden veel zaken vooruit ge
schoven'.
En toen de vraag van Joop
Groes: 'Welke zaken bijvoor
beeld?'. Dat had ze niet op pa
pier staan. Ze deed nog een
verwoede poging een begin
netje te maken maar kwam
uiteindelijk toch niet verder
dan: 'Ik weet het niet, ik ben
volkomen de draad kwijt'.
Rood. hoofd
De gepensioneerde Noordwijkse
bollenkweker Van Rhijn had
ook geen gefundeerde mening,
maar daar kwam hij rond
voor uit. Het enige wat hem
van de regeringsverklaring
was bijgebleven was dat Den
Uyl met een rood hoofd had
toegeluisterd. 'Voor de rest',
zei hij, 'ben ik niet zo geïnte
resseerd in politiek. Al dat ge-
prakizeer er over vind ik
niks'. Van Rhijn richtte zijn
aandacht liever op de
bloembollen waar hij dan ook
prompt een enthousiast be
toog over afstak.
Overigens vond hij het Noord
wijkse radio-gebeuren maar
een slappe vertoning. 'Je
krijgt nauwelijks de tijd, om je
praatje te doen. Of je moet in
het straatje van de PvdA pra
ten, dan kom je wel aan bod'.
Wat dat betreft had de VARA
een betere aan de 14r-jarige
leerlinge aan de Katholieke
Technische School in Voor
hout, Ingrid Steenvoorden.
Die vond het maar 'stom dat
bezuinigd gaat worden op
onderwijs en cultuur'. Haar
advies in dit verband aan
jongeren uit Katwijk,
Noordwijk en Noordwijker-
hout: zo snel mogelijk lid wor
den van de Federatie Jonge
ren Groepen van de PvdA. En
toen was er weer muziek.
In De Kuip ook een gesprek met
prof. Max Euwe, voorzitter
van de internationale wereld
schaakbond FIDE. Euwe
werd uiteraard doorgezaagd
over de match Spasski-
Kortsjnoi. Vanwege de tussen
de twee schakers gerezen on
enigheid reisde hij naar Bel
grado en keerde pas gister
morgen terug.
Euwe liet zijn licht schijnen over
de listigheidjes, intimidaties
en vermeende boosaardige
krachten die in deze twee
kamp in het geding zijn ge
weest. Meer feitenmateriaal
dan U daarover reeds in deze
krant hebt kunnen lezen kon
de oud-wereldkampioen
daarover niet te berde bren
gen. De match in zijn totaliteit
overziend luidde zijn con
clusie: 'Hoe vreemder ze doen,
hoe meer .propaganda ze ma
ken voor de schaaksport'.
Muziekschool
In 'De Stoomradio' kwamen ook
aan bod leerlingen van de
streekmuziekschool, die in een
bovenzaaltje van De Kuip en
thousiast hun tanden zetten in
de bekende kindersymfonie
van Leopold Mozart en. daar
ook het eerste gedeelte van ten
gehore brachten.
Tenslotte in het VARA-ra-
dioprogramma nog een te
rugblik op het leven van dich
teres, socialiste en later com
muniste Henriëtte Roland
Holst, in Noordwijk geboren
en daar als dochter van een
notaris opgegroeid.
Geflankeerd door presentatrice Elles Berger (links) en Joop
Broers rechts) "de drie generaties" Noordwijkers achter de/mJcrofoon:
Van Rhijn, mevrouwNan Duyn en Ingrid Steenvoorden (v.l.n.r.)
sureerde radio- en televisie-uit
zendingen. Een derde van alle
Brazilianen is analfabeet, nog
eens een derde kan alleen heel-
eenvoudige teksten lezen.
SALVADOR - Als Braziliaanse studenten de straat op
trekken om tegen de militaire regering te protesteren,
kunnen grote kranten zoals O Estado do Sao Paulo en El
Jornal do Brasil daar verslagen en foto's van publiceren,
maar het televisiejournaal rept er met geen woord over.
Als 2570 Braziliaanse journalisten een manifest tegen dit Ontoegankelijk
soort censuur ondertekenen, kunnen de dagbladen dat
manifest publiceren, maar de radiostations zeggen er
niets over en beperken zich, zoals gewoonlijk, tot sam-
bamuziek, reclame- en voetbalverslagen.
De Braziliaanse president Ernesto
Geisel spreekt op het ogenblik
net als in 1974 weer veel over de
„vervolmaking van de democ
ratische praktijken" en Brazi
liaanse regeringsfunctionarissen
zeggen nadrukkelijk dat cen-
suur-vooraf nu vrijwel niet-
meer bestaat.
En het is waan de Braziliaanse
kranten kunnen op het ogenblik
weer veel meer publiceren; in de
Braziliaanse boekwinkèls liggen
weer werken van Karl Marx en
Engels en in nieuwe tijdschriften
kunnen lange artikelen ver
schijnen over martelingen en an
dere vormen van onderdrukking.
Het is echter veelbetekenend, dat
de radio en de televisie nog wel
vooraf gecensureerd worden.
Kranten, tijdschriften en boeken
worden in feite alleen in de grote
steden gelezen door de ontwik
kelde Brazilianen die over het al
gemeen toch al goed geinfor-
meerd zijn; de armen in de slop
penwijken rond die steden en op
het platteland moeten het doen
met slechte en zwaar gecen
De meeste journalisten en schrij
vers gebruiken een taal die slecht
geschoolde Brazilianen niet be
grijpen; hun uitstekende, maar
voorzichtig opgestelde teksten,
vol voorzichtige toespelingen,
zijn volkomen ontoegankelijk
voor dorpsbewoners en andere
oningewijden, die van de radio en
de televisie ook niets wijzer wor
den.
De conclusie is duidelijk. Mensen
zonder geld zijn mensen zonder
opleiding en zij mogen minder
weten. De belangrijkste Brazi
liaanse dagbladen en tijd
schriften zijn in het binnenland
nauwelijks te krijgen en zelfs in
grote provinciesteden zoals Sal
vador, Belem en Manaus is een
krant als O Estado do Sao Paulo
niet elke dag te koop en altijd snel
Door
Jan van Wieringen
uitverkocht. De kranten zijn
vooral in de provincie over
duidelijk elite-bladen, niet alleen
door de taal en de inhoud, maar
ook door de prijs: O Estado kost
in Sao Paulo 4 cruzeiros (onge
veer 60 cent), en in Salvador al
twee keer zo veel. Iemand die per
maand minder dan 200 gulden
verdient kan zich zo'n uitgave
iedere dag niet veroorloven.
Tegen deze achtergrond is de ver
lichting van de censuur niet zo
veelbetekenend als het wel lijkt,
al is er op dit gebied de laatste
maanden toch een hoop veran
derd in Brazilië. Het overigens
bepaald niet extreme blad
„Opiniao" ligt bijvoorbeeld weer
in de kiosken, nadat het zichzelf
in april 1977, tijdelijk ophief: „Dit
is het laatste nummer van
Opiniao onder het regime van de
voorcensuur. Wij komen pas
weer uit als er helemaal
geen censuur meer is".
Opiniao verscheen begin 1977 re
gelmatig met grote witte plekken
of met pagina's waar grote ad
vertenties stonden: „Lees en
abonneer U op Opiniao". Daar
hadden de stukken gestaan die
door de censor waren geschrapt.
De redactie van Opiniao moest de
drukproeven iedere week naar
het verre Brazilia sturen en kon
onmogelijk aktueel blijven.
Opiniao verschijnt nu dus weer, en
het hangt in de winkels naast
bladen die enkele maanden gele
den nog onmogelijk leken, zoals
bijvoorbeeld het nieuwe blad
„Reporter". Het eerste nummer
van 1 december 1977 had een om
slagtekening, die aan duidelijk
heid niets te wensen overliet; een
man die bang tegen een muur
wegkruipt voor de schaduw van
een gewapende militair. Reporter
bracht verder artikelen over poli-
tiegeweld, martelingen en andere
tot voor kort verboden onder
werpen.
Eskader
De Braziliaanse censuur werkt
trouwens op een nogal merk
waardige manier. In 1976 kon de
Braziliaanse officier van justitie
Helio Bicudo bijvoorbeeld een
dik boek publiceren waarin hij de
moordpraktijken aanklaagde van
het „Eskader des Doods", een or
ganisatie van ijverige poli
tiemannen, die al sinds de jaren
zestig misdadigers, politieke ac
tivisten en anderen om het leven
brengen. Helio Bicudo werd
daarna zo vaak bedreigd dat hij
zijn baan er aan moest geven,
maar zijn boek is nog steeds
overal te koop. De journalist Re-
nato Carvalho Tapajos werd ech
ter in juli 1977 gearresteerd om
dat hij een soortgelijk boek
schreef over de martelingen in
Brazilië.
De Braziliaanse censuur is inge
steld tegen „de communistische
strategie om de moraal van het
volk te ondermijnen". De nor
men van de censors zijn niet be
kend, want die zijn vastgelegd in
een geheim decreet van de
vroegere president Medici uit
1971.
Wel is iets bekend over de eisen die
aan de Braziliaanse censors ge
steld worden. De federale politie
van' Rio de Janeiro plaatste in
juni 1977 een oproep voor 58
„censuurtechnici". Belangstel
lenden moesten bereid zijn een
soort vormingscursus te volgen
om te leren hoe zij moeten cen
sureren. Van te voren moesten zij
een toelatingsexamen afleggen
over de Braziliaanse geschiede
nis, cultuur en filosofie. Na hun
opleiding moesten zij in staat zijn
om opera's, films, televisieprog
ramma's, radio-uitzendingen,
teksten van toneelstukken en
grammofoonplaten te censure
ren. Een censor verdient volgens
deze oproep 6.523 cruzeiros, op
het ogenblik nog geen duizend
gulden.
Dezullen er geen weet van hebben
zolang ze geen krant kunnen ko
pen, niet kunnen lezen en het
moeten doen met informatie via
radio of televisie die nog altijd
wel wordt gecensureerd.
LOS ANGELES - Huntington Harbour is een uiterst ex
clusieve buurt in het zuiden van Californie. Ruime huizen
liggen er langs het water, waar de rijken en beroemden
hun jachten hebben liggen. De hordes dagjesmensen die
over de nabijgelegen hoofdweg naar Disneyland opruk
ken hebben er waarschijnlijk nooit van gehoord.
zend krijgers bijeen te brengen
voor een feest. En ik heb uit
Nieuw-Guinea gehoord dat er nu
vrede heerst. Maar de Indonesi
sche onderdrukking van de
stammen duurt voort."
Geslagen
Het is de woonplaats van Wyn Sar
gent, die zichzelf bescheiden
„een van de beter bekende brui
den van 1973" noemt. Dat jaar
haalde ze de wereldpers door met
het opperhoofd van een kan-
nibalenstam op Westlrian (voor
malig Nederlands NieuwGuinea)
te trouwen en vervolgens door de
Indonesische regering het Jan-
d uitgezet te worden.
Wyn bereidt zich er op het ogenblik
op voor terug te keren naar stam
hoofd Obaharok en zijn stam. Ze
is aangemoedigd door een be
richt uit Djakarta dat Obaharok
zijn Amerikaanse bruid mist en
er naar uitkijkt haar weer te zien.
„Ik heb beloofd dat ik terug zou
komen en ik probeer m'n belof
te te houden."
De schrijfster, fotografe en ama
teur-antropologe studeert op het
ogenblik medicijnen en verple
ging, probeert artsen te vinden
die een jaar in de jungle willen
werken en zamelt geld in voor het
ziekenhuis dat ze Obaharok-
heeft beloofd.
Wyn Sargent is heel rustig, spreekt
zacht en kleedt zich conservatief.
Ze ziet er helemaal niet uit als
iemand die een internationaal in
cident veroorzaakt door met
iemand te trouwen wiens dage
lijkse kleding niet veel meer is
dan de traditionele peniskoker en
wat andere onorthodoxe versie
ringen.
„Dc enige reden voor het huwelijk
was om drie strijdende stammen
bijeen te brengen. Er werd nooit
van me verwacht dat ik echt als
zijn vrouw zou optreden. Sex
kwam er niet aan te pas. Het was
allemaal opgezet om zo'n vijfdui-
Wyn Sarge zegt dat ze indertijd
werd uitgewezen omdat ze de be
handeling door de Indonesische
regering van de inheemse bvol-
king aan het licht had gebracht.
„De Dani werden geslagen en
gemarteld. Net zo behandeld als
blanika de Amerikaanse India
nen heeft behandeld. Het is een
negro%de volk en ik neem aan
dat de Indonesiërs om die rede-
n op hen neerkijken."
Toen ze werd uitgewezen kreeg ze
allerlei beschuldigingen te horen.
Ze was een westerse spion die
probeerde stammenoorlog te
veroorzaken. Ze was een buiten
landse agent die op zoek was naar
uranium. Ze had het stamhoofd
getrouwd om materiaal te verza
melen voor een boek over primi
tieve sex-riten. Wyn zegt dat de
beschuldiging dat ze tot oorlog
wilde aanzetten haar nog het
Door
Willem Scobie
meest kwetste, „want ik ben een
Quaker". Terug in de Verenigde
Staten stelde ze foto's en docu
mentatie over de wreedheden
van het Indonesische bestuur ter
beschikking aan een commissie
voor mensenrechten van de Ver
enigde Naties. Borneo
Hoe raakte ze bij de Dani-stam ver
zeild? Ze zegt dat ze op een reis
voor een tijdschrift min of meer
geleidelijk er toe kwam met pri
mitieve stammen op Borneo sa
men te wonen. „Ik was in ze
geinteresseerd en ik werd
woedend over de omstandighe
den waaronder ze moesten le-
Op Borneo zette ze, grotendeels
met eigen geld, een kliniekje en
een school op. (Ze heeft geld om
dat haar familie een citrusbedrijf
heeft). Ook kreeg ze geld van
Amerikaanse bedrijven los.
ïn het begin waren de Indonesische
autoriten onder de indruk. Presi
dent Suharto moedigde haar aan
ook naar West-I rian te gaan waar
naar zijn zeggen „de stammen
problemen hadden om zich aan te
passen aan de moderne bescha
ving en hulp nodig hadden".
Maar de wittebroodsweken-
daar duurden kort.
Wyn schreef twee boeken. „Mijn
leven met de koppensnellers"
over Borneo en „Het volk van de
Vallei" over de Dani. Heeft ze iets
gemerkt van kannibalisme tij
dens de vijf maanden met de
Dani? „Nee. Ik heb wel twee
mannen gesproken die ervoor in
de gevangenis zaten. Eten van
menselijk vlees is een ritueel. Dat
alleen maar dient om een vijand
te vernederen".
Zullen de Indonesiërs haar terug la
ten komen? „Regeringen komen
en gaan en soms veranderen re
geringen van mening. Er is een
regering in ballingschap voor
West-Irian in Holland. Deze men
sen strijden voor meer vrijheid,
net als de Molukkers en de men
sen op Timor. Ik denk dat ze eens De Amerikaanse
hun zin zullen krijgen en ik hoop antropologe Wyn
dat mijn werk en mijn boeken Sargent toont hier
zullen helpen die dag nader- een foto van haar
bij te brengen". stamhoofd.
