DE ZAAK VAN HET KAGERPONTJE
"Meest unieke
huis van
heel Europa"
'NIEMAND
HEEFT ONS
OOIT
NAGEWEZEN'
'Wat is nou een brand'
Terug
blik
op
mensen
en
dingen
in het
jaar
1977
Wassenaarse koepel
Boer Van Velzen uit Hazerswoude:
ZATERDAG 31 DECEMBER 1977
EXTRA
PAGINA 37
NIEUWE WETERING(KAAG)
Hetzelfde tweedehands
zwart-wit televisietoestel van
jaren geleden doet nog altijd
dienst in het huisje van de ge
schorste veerman Aad
Hoekstra. Geld om een mo
derner apparaat aan te schaf
fen, is er niet. Om in leven te
blijven heeft het gezinnetje
(vader, moeder, twee kinder
tjes) bij de gemeente een le
ning moeten afsluiten. Iedere
maand kan er duizend vijftig
gulden worden opgenomen.
Geen cent meer. Van dat be
drag moeten zij met z'n vier
tjes rond zien te komen....
Al meer dan een jaar geleden
werden Aad en zeven andere
veerlieden van het Kaagpon
tje geschorst. Allen werden
ervan verdacht een deel van
het pontgeld niet te hebben
afgedragen. Begin van dit jaar
liet de gemeente Alkemade
(de baas van de veermannen)
weten geen salaris meer uit te
betalen. De ambtenaren
rechter, op wie "de acht" een
beroep deden, stelde de ge
meente in het ongelijk. Maar
zij ging in hoger beroep.
Daarom moeten de pont
jesbazen nog steeds mond
jesmaat leven.
Zeker, ze krijgen stuk voor stuk
kinderbijslag uitgekeerd.
Iedere keer, als de tijd van
uitbetalen was aangebroken,
liep Aad dagen achter elkaar
voor niets naar de brieven
bus. Het geld liet op zich
wachten.
Getreiter
Dan pakte hij de telefoon maar
weer eens en vroeg wat nu
eigenlijk de reden was dat er
nog geen cent was overge
maakt. "En dat is echt niet
één keer gebeurd," valt Aad
uit, "er was altijd wel wat aan
de knikker. Meestal kreeg de
computer de schuld. Ik houd
het maar op getreiter. Ja, zo'n
Door
Jan Westerlaken
hartje begeert. Vader en
moeder Hoekstra hebben
zich niet ingehouden toen er
cadeautjes voor het sin-
terklaar-gebeuren moesten
worden ingekocht.
"Gelukkig hebben ze geen weet
van al die toestanden" zegt
mevrouw Hoekstra. "Ze zijn
nog zo jong, je hoeft ze niet
alles te vertellen. Als ze iets
nodig hebben, krijgen ze dat.
Ik geef ze wat hun toekomt.
Op kinderen kun je niet be
zuinigen. Wanneer dat nodig
zou zijn, doe ik dat wel op me
zelf," laat ze vinnig weten.
"Voor hen moet alles normaal
doorgaan."
Spanning viert hoogtij in het
gezinnetje. Wachten, wachten
en nog eens wachten. Al meer
dan een jaar. "Dat doet geen
mens goed. Het vreet aan je.
M'n vrouw is dit jaar meer bij
de dokter geweest dan in haar
hele leven. Da's niet alleen bij
mij het geval hoor. De vrou
wen van m'n collega's lopen
ook af en aan bij de arts. Je
kunt het probleem nou een
maal niet van je afzetten."
roept Aad uit. Elk moment
van de dag denk je eraan. En
als je 's nachts wakker wordt,
spookt het door je hoofd. Ver
schrikkelijk is dat."
Onschuldig
twee weken later dan nor
maal, kwam dan eindelijk je
geld eens binnen
Met de hand op het hart be
weert Aad dat hij nog nimmer
moeilijkheden heeft gehad
met het uitkeren van de kin
derbijslag. Om de drie maan
den zat er een afrekening bij
zijn salaris. "De narigheid, is
begonnen," mompelt Aad,
"toen ik werd geschorst.
Voorheen was het altijd op
tijd, echt waar."
Aad heeft het met zijn hon-
gerloontje kunnen redden.
Hij vraagt zich wel af hoe het
een collega met zes kindertjes
is vergaan. Want die kreeg
precies hetzelfde in handen
als hij.
'Tk weet niet waarop ik heb be
zuinigd," vertelt mevrouw
Hoekstra, "maar we hebben
het tot nu toe aardig gered. We
doen hier nogal veel zelf, kle
ren naaien, huis opknappen.
Voor die klusjes laten we
geen vakmensen komen. En
we hebben een eigen
moestuintje. Dat scheelt je
ook wel in je portemonnee.
Ja, toen Aad nog gewoon op
de pont was, hield ik wat geld
over. Nu, met duizend gulden
niet. Maar dat is toch niet zo
gek?"
Sinterklaas
De kinderen (vier en vijf jaar)
krijgen, ondanks het armoe
dige loontje, alles wat hun
Hoe moeilijk vader en moeder
Hoekstra het vaak ook heb
ben, de kinderen merken
niets van die gespannen sfeer.
"Zoiets kun je toch niet af
reageren op die kleintjes",
meent de vrouw. "Die on
schuldige wezentjes weten
van niets. Ik zou het een kwa
lijke zaak vinden als je hen
daarvoor zou aanpakken."
De grootste spanning is echter
thans wel geweken uit het
huisje langs de Voorkade in
Nieuwe Wetering. Aad heeft
sinds kort een baan gevon
den. Met goedkeuring van de
gemeente. Aad accepteerde
die job om de lening bij zijn
ex-baas stop te zetten.
Die baas. het gemeentebestuur
van Alkemade, heeft in dat
lange jaar nooit iets van zich
laten horen. Vorig jaar
Kerstmis kregen alle amb
tenaren een kerstpakket, het
huisje van de veerlieden liet
men links liggen
Mevrouw Hoekstra vindt dat de
gemeente heeft „gefaald Zij
heeft de moeilijkheden in de
gezinnetjes niet gezien. En
dan te bedenken dat de ge
meente een uitkering had
mogen geven aan de vrouwen
en hun kinderen. De man had
dan gewoon buiten schot ge
bleven. Ja, ik weet het nog, de
ambtenarenrechter had hier
geen goed woord voor over."
Terug
Diep in zijn kart hoopt Aad nog
altijd dat hij terug zal keren
naar zijn stekkie: het pontje
naar het Kaageiland. Dat is
zijn lust en zijn leven. "M'n
hart ligt daar. Zeker, ik heb er
altijd hard moeten werken,
maar wel met veel plezier. Ik
had er best naar m'n zin. Het
leven buiten spreekt me aan.
Als ze me nu terug roepen, sta
ik morgen weer op de pont."
In het dorpje Nieuwe Wetering
is het stil rond de veerlie
den. Als ze elkaar eens tegen
het lijf lopen spreken ze van
een droevige zaak, omdat het
allemaal zo lang duurt. "Zelfs
ambtenaren van de gemeente
spreken er schande van," zegt
Aad.
De dorpsbewoners hebben de
pontjesbazen niet laten val
len. "In ieder geval," vertelt
mevrouw Hoekstra, "heb ik
nooit iemand op straat kun
nen betrappen die ons na
wees. Ik heb wel eens de in
druk dat ze denken dat die
hele boel al achter de rug is. Ik
wou dat dit waar was zeg".
WASSENAAR - "Ik dacht dat dit wel het meest unieke huis
van heel Europa is", zo reageert mejuffrouw Tamboezer
verrukt over haar nieuwe woning aan de Rijksstraatweg
in Wassenaar.
Op een kunstmatige heuvel prijkt ze hoog boven de weg uit. In de lente en
zomer wordt het bouwwerk door de dichte bladerdekens van de bomen
bijna geheel aan het oog onttrokken. Alleen de wandelaars die de kron
kelige paadjes volgen in "de Wiltzanck" worden geconfronteerd met een
buitengewoon overblijfsel uit vervlogen jaren, dat automatisch nos
talgische gedachten losmaakt over met hoepelrokken en grote zon
nehoeden uitgedoste "dames nippend aan hun kopje thee".
In de herfst en winter ontstaat een contrasterend beeld van de Was
senaarse theekoepel. Fraai tussen de kleurenpracht van de herfstblade
ren, buitengewoon mysterieus tussen de kale bomen, mistflarden en
snel invallende duisternis.
De Wassenaarse theekoepel, gebouwd in de 18e eeuw, naar men aanneemt
door de regent mr. Cornelis Backerm die "de Wiltzanck" en omliggende
landgoederen in 1700 gekocht heeft, doet nu voor het eerst in haar
bestaan dienst als woonhuis.
Mejuffrouw Tamboezer. lerares Oude Talen aan het Rijnlands Lyceum
kocht in april van dit jaar voor het acceptabele bedrag van 125.000
gulden dit monument van de gemeente Wassenaar. De gemeente, die het
bouwwerk in 1954 zelf aankocht kon de theekoepel nooit een concrete
bestemming meegeven. Een tijdje heeft ze nog dienst gedaan als pad
vindersonderkomen, voor de rest van de tijd stond ze leeg.
Een hart met een pijltje, met daaronder de meisjesnaam "Manuela" is in de
deur gekrast, met daarbij de datum waarop dit afgezaagde liefdes
symbool werd aangebracht. Nog meer namen en data op alle hoeken van
het gebouw herinneren aan de tijd dat de Wassenaarse theekoepel nog
het romantische decor vormde voor vrijende stelletjes, de ruige omge
ving voor "cowboy- en boef-spelende" kinderen, of het eenzame verla
ten object waarop baldadige jongeren opgekropte frustraties konden
afreageren zonder ooit gestoord te worden. Historische facetten, inte-
rieurdelen en ramen werden in de afgelopen jaren meer dan eens ver
nield.
De koepel raakte steeds meer in verval. In 1968 kocht de Nederlandse
Mlonumentenstichting het gebouw voor het symbolische bedrag van 1
gulden met de verplichting het te restaureren. Ook de Stichting kon
geen emplooi voor de koepel vinden. Daarop werd ze weer gemeente- Mej. Tamboezer en haar koepel
bezit voor 125.000 gulden.
Permanente bewoning was nood
zakelijk om de steeds meer voor
komende vernielingen tegen te
gaan. Na een selectie onder as
pirant-kopers werd de koepel
uiteindelijk voor hetzelfde be
drag eigendom van mejuffrouw
Tamboezer.
"Het was een erg spannende aan
koop, omdat er nog zoveel aan
gebeuren moest. Ik ben nu in een
heel andere wereld terecht ge
komen", zegt mejuffrouw Tam
boezer trots over haar nieuwe
huis dat tot voor enkele weken
nog in de steigers gestaan heeft.
Van een vervallen bouwwerk is
de koepel geworden tot een ge
heel gerestaureerd monument
met allerlei voorzieningen zoals
c.v., electriciteit, water, gas, tele
foon en de mogelijkheid voor
televisie-aansluiting. In twee nis
sen zijn een moderne badkamer
en keuken ingericht. Via een trap
komt men vanuit een grote ha' in
een vrij ruime woonkamer. Een
volgende trap leidt naar een grote
zolderruimte. Op het dakpunt
van de koepel is een balcon.
Backer heeft in de theekoepel, die
eigenlijk behoort tot Huize Wilt
zanck (de vroegere residentie van
de Indonesische ambassadeur)
enkele architectonische snufjes
laten aanbrengen die de koepel
tot geheimzinnig onderwerp van
menige roddelpraat gemaakt
heeft. Op een ingenieuze manier
HAZERSWOUDE - De schuu-
staat er nog in al zijn grootsheid,
maar de boerderij is zwaar ver
minkt. Van de woning resteert
alleen de scheidingsmuur,
zwartgeblakerd en geschonden.
Als de afscheiding tussen wat
bleef en wegviel. De woning is
weg, wat overblijft is de herinne
ring en een gapende leegte.
Hoge Rijndijk 225 in Hazerswoude.
In de vroege ochtend van de
tiende maart zet een plotselinge
brand de Joannahoeve in lich
terlaaie, de vonken vliegen tot
over de Rijn. Alleen de wind
richting voorkomt dat ook de
schuur in de bijna onbedwing
bare vuurzee verloren gaat.
De bewoners - de familie Van Vel
zen - blijven gespaard. Boer Van
Velzen is in de schuur aan het
werk, hij heeft aanvankelijk niets
in de gaten. Moeder en zoons zijn
in de woning, liggen nog op bed.
Zij worden door buren gealar
meerd. Snelle hulp voorkomt zo
een drama.
De Van Velzens komen, zoals dat
dan heet, met de schrik vrij en de
verzekering dekt de schade, maar
ondertussen. Ruim negen maan
den na de brand wacht de familie
nog altijd op herbouw van de
boerderij. Vanuit een naastgele
gen noodbehuizing kijken ze
iedere dag in de gapende leegte
waar ooit de boerderij stond.
Zo'n brand dat is maar één dag
nieuws, de volgende dag is zoiets
alweer verzwolgen in de
maalstroom van de actualiteit. De
buitenstaander is het snel weer
vergeten, voor de betrokkene
duurt dat langer. Voor de Van
Velzens is die tiende maart een
onuitwisbare datum, al laten ze
dat niet merken. Ze willen geen
nieuws zijn, na de brand niet en
zoveel maanden later helemaal
niet.
"Wat er verder gebeurd is? Nou
niets, gewoon verder leven na
tuurlijk, wat moet ik daar nou van
zeggen", laat Van Velzen zich
spaarzaam ontvallen. Zijn vrouw
is nog bondiger. "We wachten op
huis, verder niets".
We wachten op het nieuwe huis, verder niets"
kan zowel de trap van de hal naar
de woonkamer, als die naar de
zolder worden weggewerkt,
waardoor de woonkamer een
totaal gesloten ruimte vormt.
Een kinderroman (getiteld "De ge
heimzinnige koepel") die zich af
speelt in de Wassenaarse thee
koepel heeft een extra dimensie
gegeven aan het mysterieuze ge
praat.
"Door het boek is belachelijk veel
ophef gemaakt over deze trap
pen. In de afgelopen maanden,
tijdens de verbouwing, heb ik alle
gaten en hoekjes van de koepel
gezien. Er bestaan geen geheime
gangen of iets dergelijks. Er is
niks geheimzinnigs aan", vertelt
mejuffrouw Tamboezer onbewo
gen.
ver eenzaamheid wil de lerares
niets weten: "Er zijn hier moge
lijkheden genoeg om naar buiten
te gaan. Verder heb ik meer dan
regelmatig mensen over de vloer.
Ik zie niet in waarom ik hier meer
ou zijn dan in die
flats".
an bovenaf op de
afgezonderd
fabrieken va
Haar uitzicht
bomen en dierenwereld maakt de
koepel tot een ideale observa
tiepost voor natuurliefhebbers.
"Je moet hier wel met een hobby
beginnen die in nauw contact
met de natuur staat, zoals foto
graferen of schilderen. Nu ik er
eindelijk in woon is het nog fijner
dan ik verwachtte. Vooral de na
tuur om je heen en de inval van de
zon van alle kanten is machtig
mooi" zegt de trotse eigenares
blij over het meest unieke huis
van Europa.
CHARLES LENNARTZ
Het zijn stugge en gesloten mensen,
de Van Velzens. De achterdocht
overheerst. Ze willen liever geen
aandacht, vinden zoiets onzin en
vallen liever met op. "Wat is nou
een brand. Als het achter de rug
is, maak je je er verder niet druk
meer om. Er zijn toch wel belang
rijker dingen op de wereld",
bromt Van Velzen.
Ik kijk hem niet begrijpend aan,
verbaasd over zoveel afstan
delijkheid. Van Velzen verbaast
zich op zijn beurt over mijn on
begrip. "Nou", legt hij uit, "er zijn
een hoop mensen die het minder
hebben, wij wonen nog, we eten
nog en we kunnen de kachel r.og
stoken".
Het is slechts met tegenzin dat hij
en zijn vrouw iets loslaten. Na
lang aanhouden doen ze schaars
hun relaas. Beperken zich zoveel
mogelijk tot de nuchtere feiten,
slechts af en toe worden de emo
ties achter de gebeurtenissen
zichtbaar.
Moeder Van Velzen ging nog twee
keer in het brandende huis, de
derde keer moesten ze haar te
genhouden. Het was met tegen
zin dat ze het deed: "Het had nog
gemakkelijk gekund, maar ande
ren vonden het te gevaarlijk",
zegt ze nu nog.
Spijt klinkt door in haar stem als ze
erover vertelt. De televisie wist ze
te redden, maar het geborduurde
kleedje van haar moeder dat er
bovenop lag, liet ze in de haast
liggen. "Had ik dat nou maar
meegenomen, dat is toch iets
waar je aan hecht", mijmert ze.
Zo mist iedereen wat. Vader is zijn
schaakbord met gesneden stuk
ken kwijt. Een cadeau van zijn
kinderen, zoiets geeft gehecht
heid. Zijn twaalfdelige encyclo
pedie, een trots bezit, heeft hij
nog kunnen redden. Op één deel
na, dat verdween in de brand. Hij
heeft er al over geschreven naar
de uitgeverij. "Je wilt zoiets toch
graag compleet houden", aldus
Van Velzen.
Van de kinderen vaagde de brand
ook veel weg. Ze liggen er niet
van wakker, liever hadden ze hun
oude huis terug, maar moeder
vindt het toch jammer dat er geen
enkel gezelschapsspel behouden
is gebleven. "Onze jongste zoon
heeft nu helemaal geen spellen
meer, dat is toch niet leuk".
De nieuwe boerderij, ze hopen dat
er snel gebouwd kan worden. "Ja
iedere dag denk je daar toch wel
aan", zegt zij. Er komt geen rieten
dak meer op, hebben ze samen
besloten. De schrik van de brand
zit er toch wel in. "Vroeger was ik
nooit bang voor brand, maar nu
toch wel" geeft vrouw Van Vel
zen te kennen.
Er valt een stilte, beiden kijken me
vragend en zichtbaar ongeduldig
aan. Of ik nog meer wil weten?,
lees ik in hun ogen. "Ik moet ver
der", zegt Van Velzen plotseling
weer stug. "Als het aan mij gele
gen had, hadden we u niet binnen
gelaten", doet zijn vrouw er bo
venop".
Eén vraag hebben ze nog wel,
vriendelijk maar dringend: "We
hopen dat je er geen ophef van
KEES VAN DER MALEN.
