"W
DE SPREKENDE EZEL
Briljante Oresteia
($)uc/
jeuivd
ÏÏÈÊm
DINSDAG 20 DECEMBER 1977
PAGINA 2 5
SCHEVENINGEN - Op basis van
forse delen van de „Oresteia" van
de Griekse tragediedichter
Aichylos heeft Erik Vos met zijn
toneelgroep De Appel een in
drukwekkende, soms briljante
toneelvoorstelling gemaakt. In
het laatste deel, dat in deze versie
„Oordeel" heet, wordt Orestes
getekend als een vrij mens, aan
zichzelf en aan de mensen ver
antwoordelijk voor zijn daden, en
in de beide voorgaande delen legt
Enk Vos het accent op die men
selijke aspecten. Vooral in de ko
ren komt hij daarbij tot onverge
telijke momenten: het tweede
koorlied uit het Dodenoffer is
zo'n scene. Maar de voorstelling
brengt geen verandering in de
constatering van Erik Vos in het
programma, dat de Oresteia in
2500 jaar in Nederland niet door
een professioneel gezelschap is-
gespeeld.
Waar gaat de Oresteia eigenlijk
over? Dat staat in het laatste deel,
de Eumeniden: dat zijn de
wraakgodinnen (de erinyen) die
nu de „welwillenden" worden.
Die goedgezinden symboliseren
de gehumaniseerde rechtspraak
van Athene, de wijsheid van de
godin Athene, tegenover de al te
menselijke wraakzucht van de
oude Olympische godenwereld.
Aischylos, 67 jaar en wereldwijs,
die veel oorlogen heeft meege
maakt en sociale chaos heeft ge
zien, is er de verdediger van orde
tegen chaos, van recht tegen
wraak, van het gezin. Als bij
Aischylos in dat laatste deel
Athene met haar stem in de jury
de doorslag geeft bij de vrij
spraak van Orestes motiveert zij
dat heel kenmerkend. Men heeft
gezegd: de moord van Kly-
taimnestra op haar man Aga-
memnoon valt niet onder de mo
tieven voor bloedwraak, want
haar echtgenoot is niet van haar
eigen bloed, maar „aange
trouwd". De godin zegt ik kies
partij voor de man, voor het
hoofd van het gezin. Aischylos is
ook hier de verdediger van rech
tenorde.
In de twee voorgaande delen, de
Agamemnoon en het Dodenoffer,
legt Aischylos de basis voor dat
proces: het verhaal van de moord
op de Griekse veldheer na zijn
thuiskomst, en de „theologische"
fundering van de moord op de
moordenares Klytaimnestra door
haar zoon Orestes. Die fundering
loopt nog even door in de Eume
niden, dan komt in Aischylos'
ogen de climax: het proces tegen
Orestes. Dat vervalt bij Erik Vos,
hij parafraseert dat eerste deel
van de Eumeniden, herschrijft
het, voegt personages toe (Elek-
Koor in het Dodenoffer
tra, die oorspronkelijk alleen in
het Dodenoffer optreedt) en legt
de schim van Klytaimnestra tek
sten in de mond, die oorspronke
lijk door het koor werden g
Het „Oordeel" van Erik Vos heeft
niet .zoveel meer gemeen met de
Eumeniden van Aischylos. Maar
het is waard: de Eumeniden met
zijn theologische uitweidingen is
voor een modern publiek niet
gemakkelijk verstaanbaar.
Het eigen mythische epos, dat Erik
Vos bouwde op die selectie uit de
Oresteia is op zichzelf de basis
voor schitterend theater. De
Agamemnoon was al van een
eerdere zelfstandige voorstelling
als conceptie bekend. Het Ap
peltheater biedt aanzienlijk meer
mogelijkheden dan het oude
Theater aan de Haven, en de
vormgeving van Niels is er nog
indrukwekkender door gewor
den. De geniale vondst om Peter
van der Linden de Klytaimnestra
te laten spelen blijkt ook nu weer
uiterst effectief, en Van der Lin
den maakt er, ook al door de erva
ring die hij inmiddels heeft opge
daan in de rol iets zeer bijzonders
van. De bezetting is iets gewijzigd
door acteurs-verloop, en dat heeft
enige invloed gehad op de vorm
geving, waarvan overigens het
grondpatroon - het beeld van het
leven als tocht over het-
water - is gehandhaafd.
Niettemin is emotioneel het „Do
denoffer" nu de kern van het
drieluik geworden. Erik Vos
heeft in zeer fraaie beelden de
rond het graf van Aga
in gegeven, met ui
terst simpele toneelmiddelen,
licht en zeer geraffineerde to
neelmuziek. De oplossingen die
de regisseur vond voor het schier
onoplosbare probleem van het
koor zijn knap en soms indruk
wekkend: vol dynamiek, de tekst
van koorleiders en spreekkoren
steeds verstaanbaar (een techni
sche prestatie) en met een emo
tionaliteit in de personages die
tot het uiterste gaat. De Orestes
van Roelant Radier heeft een per
fecte uitstraling, de Elektra van
Sacha Bulthuis krijgt een enorme
intensiteit mee, maar mist nog
wat zekerheid en balans. Maar
dat middendeel als geheel is
evenwichtig van opbouw, van
verdeling van spanning en ont
spanning, van beheersing van de
theatrale golfslag.
Dat kan moeilijk worden gezegd
van het „Oordeel". De openings-
scene in de tempel van Apollo in
Delft is op zichzelf van hoge
kwaliteit en is zeer indruk
wekkend, al geeft Aischylos ge
heel andere beelden. Maar al voor
het optreden van Apollo gaat er
iets mis: het wordt een anti-oor
logsstuk met daarbij passende
teksten, Apollo beschermt Ores
tes niet meer, de slotwoorden van
Orestes zijn zwak en vormen een
anti-climax. Maar voor het zover
kwam zijn er unieke stukken
theater te zien geweest: de Appel
kan trots zijn op zijn alles bijeen
genomen onnavolgbare presta
tie.
JAAP JOPPE
Geen Trijfel
In verband met afwezigheid van
Nico Scheepmaker is er geen
Trijfel.
Pulchri-Studio, Passage 10, Oegstgeest.
Deeembermarkt 1977. Geopend van 2
t/m 22 dec., dag. van 10-16 uur, zo. geslo
ten.
Galerie Kerkdam, Lange Kerkdam 113,
Wassenaar. Tentoonstelling Maria Hof-
ker-Rueter - penseeltekeningen en
Meindert Zaalberg - keramiek. Geopend
van 3 t/m 27 dec., woe. t/m za. van 10-16
uur, di. van 14-20 uur.
Rijksmuseum van Oudheden (Rapen-,
burg. 28). Werkd. 10 uiir voorm.-5 uur
aam. zondag J-5 uur nam.
Tentoonstelling "Over de grens der
Etrusken". Geopend tot 27 febr.
Galerie Denise Stephan (Bakkersteeg
.18): Tentoonstelling plastieken Coba
Koster en schilderijen Johannes van Ho-
ten. Geopend vrijdag t/m zondag van 14 -
18 uur (andere dagen na tel. afspraak), tot
15 januari.
Galerie Van der Vlist (Botermarkt 3):
Tentoonstelling schilderijen Selma
Verhoeven, keramische plastieken Jetty
Wery, Suzanne Eckhart en Hanne
Meijer, gouaches Machteld Hooyen en
poppen van Thérèse. Geopend dinsdag
t/m zaterdag van 10 -17 uur en don
derdagavond tot 21 uur, t/m 31 decem
ber.
Galerie-bibliotheek, Luifelbaan 1, Was
senaar. Tentoonstelling Paula Sluiter -
etsen, pentekeningen en kleuretsen.
Geopend van 28 nov. t/m 12 jan.,
openingstijden van de bibliotheek.
De Ruif, Janvossensteeg. Tentoon
stelling Bas Ve/planken - foto's.
Geopend t/m 20 dec., dag. (behalve za. en
zo.) van 17-21 uur
Galerie De Oude Rijn, Oude Rijn 40
Tentoonstelling Hilbrand Bruyning -
olieverfschilderijen. Geopend van 4 nov.
tot 14 dec., woe. t/m za. van 12-17 uur, do.
van 19-21 uur. zo. van 13-17 uur.
Museum voor Volkenkunde, Steens
traat 1. Tentoonstelling „Taal en teken
binnen Chinese muren". Geopend' ma
t/m za. van 10-17 uur, zon- en feestdagen
van 13-17 uur. tot 15 februari 1978.
Galerie "De Hollandsche Tuyn" (Brug-
gestraat 1, Leiderdorp): Ikonen-
ten toonstelling.
21 december 1977
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Twee dagen geleden verkon
digden kanonschoten de oor
logsverklaring van Servië aan
Turkije. De agent van Servië
heeft den last ontvangen den
Turkschen minister van
buitenlandsche zaken kennis te
geven van de oorlogsverklaring
en de Turksche hoofdstad te
verlaten. Tegelijkertijd ontving
het Servische legerbevél de
Turksche grenzen te over
schrijden.
-Uit een trommel, gesloten met
een letterslot en bij gelegenheid
van St.-Nicolaas van Vlissin-
gen naar Lobith verzonden, zijn
volgens de JUiddelbur gsche
Courant", lekkernijen ont
vreemd zonder dat de trommel
eenig spoor van braak droegDe
vernuftige dief had dus het ge
heim van het letterslot dadelijk
gevonden.
Vijftig jaar geleden:
- De Engelschman Judd is op de
olifanten]acht in Oost-Afrika
bij Masogaleni gedood. Hij had
een olifant gewond, waarna die
storm liep op de jagers en Judd
op zijn slagtanden spietste.
Judd had al dertig jaar op oli
fanten gejaagd. Zijn zoon werd
door het dier omvergeloopen,
maar kon het later neerschieten.
Uit de kolonie Kenya wordt ge
meld, dat een jager, in dienst
van het Britsche gouvernement,
in vier maanden niet minder
dan tachtig leeuwen en tien
luipaarden heeft gedood. De
wilde dieren waren steeds bru
taler geworden tegenover de in
boorlingen en vormden een
voortdurende bedreiging. Ten
einde raad riep men de hulp in
van een jager, met bovenge
noemd resultaatDe opruiming,
die deze onder de wilde dieren
gehouden heeft, bracht een be
langrijke verbetering in den
toestand.
- In Italië heeft Mussolini ter
gelegenheid van as. Kerstmis
aan driehonderd politieke ge
vangenen gratie verleend. On
der hen bevinden zich acht
vroegere afgevaardigden, die
wegens vijandige uitlatingen
tegenover Mussolini waren ge
deporteerd. Voor vier andere
personen, onder wie twee afge
vaardigden, is de straftijd van
hun deportatie verkort. Tot hen,
wier straf werd kwijt
gescholden, behooren ook twee
priesters.
Schepen
(Kleine vaart)
Anna Broere pass 20 Cromer nr Huil,
Caravelle 19 te Rotterdam,
Daniel 20 20 w Leixoes nr Santander,
Dolfijn 19 vn Rotterdam nr Zee,
Dutch Master pass 20 Startpoint nr
Barry.
Electron 19 te Rotterdam,
Fmlandia 19 vn Rotterdam nr Huil,
Frisian Trader 19 290 n Las Palmas nr
Markab-2 19 vn Kaapstad nr Matadi,
Passaat Brasil 19 180 o Malta nr Jubail,
Rijpgracht 19 17 z Cotonou nr Tema,
Stavklint 19 Zwarte Zee nr Samsun,
Stella Sirius 19 dw Kp. Sinus nr Rot
terdam,
Theano 19 vn Rotterdam nr Le Havre,
Twin 19 vn Rotterdam nr Oslo,
Victory pass 20 Landsend nr Caen
(Grote vaart)
Abel Tasman 19 780 zw Christmas eil. nr
Fremantle,
Acila 20 te Pto Cardon,
Amsteldiep 19 58 zw Sicilië nr Damman,
Amstellaan 19 90 nnw Alexandrie nr
Rotterdam,
Antilla Bay 19 100 nw Muscat nr Mena,
Atlantic Crown 19 vn Le Havre nr Gote-
borg,
Begonia 20 220 wnw Kreta nr Jeddah,
Capulonix 19 900 zzo Colombo nr Mena,
Chevron Amsterdam 19 780 no Bermuda
nr Sewaren,
Chevron Arnhem 19 120 zo New York nr
Perthamboy,
Chevron Madrid 19 150 z Kp Verde nr
Bonny,
ChevTon Nagasaki 19 60 ozoz Raselhadd
nr Rastanura,
Chevron Nederland 19 220 zw Bombay
nr Bandarmahshahr,
Chevron The Hague 20 te Frederica,
Coral Maeandra 20 t.a. Vlissingen,
Daphne 20 te Arzew,
Dione 20 in Golf van Oman nr Sydney,
Dordrecht 12 760 o Bermuda nr New
Orleans,
Duke of Yorkshire 19 150 nw Lissabon
nr Sheerness,
Eemsborg 19 te Vastevik i
PANDA EN DE DEUGZIENER
67- 139. Een paar dagen later vroeg Jollipop aan Panda om een paar
boodschappen te gaan doen, en hij was net op weg naar de garage
toen hij staande werd gehouden door rechercheur Snappers.
'Een ogenblikje', sprak deze. 'Je bent toch een kennis van Goedbloed
J., nietwaar? Welnu - deze keer heeft hij het te bont gemaakt en we
zijn bezig om het net om hem heen dicht te trekken. Elke poging om
hem verborgen te houden, wordt gezien als medeplichtigheid en
wordt zwaar gestraft'.
'M-Maar ik houd hem helemaal niet verborgen'! stotterde Panda. 'Ik
heb hem zelfs in geen tijden gezien'!. De politieman knikte,en draaide
zich op krakende hielen om.
'Dat is maar goed ook',sprak hij terwijl hij wegliep. 'Je bent gewaar
schuwd'!
Panda wilde hoofdschuddend in zijn auto'tje stappen toen hij ge
schrokken bleef staan. Uit de bagageruimte van zijn voertuig zag hij
een lichaamsdeel steken.
Blijf
Griesmeelbeignets:
Breng 1/4 1 melk a£
de kook en strooi
geleidelijk
griesmeel
daarbij roeren, bo-
laag vuur, tot een
dikke stijve pap is
ontstaan. Snipper 1
klein uitje ragfijn en
fruit de snippers 1
in wat boter.
Meng er 2 zeer fijn
gesneden tomaten
door en laat het ge
heel even sudderen.
Snipper 100 gr ge
kookte ham en 100 gr
gekookte ossetong
fijn en meng die
door de tomaten-
massa. Voeg zout en
peper naar smaak
toe, 1 eetl. geraspte
kaas, en 1 lepeltje
paprikapoeder. Laat
de griesmeelpap wat
afkoelen en op
stijven en vorm er
dan 8 wat afgeplatte
ballen van. Druk
hierin met 2 duimen
een kuiltje en vul dit
met 1 lepel van het
tomaatmengsel.
Druk de ballen tesa-
men zodat de kuiltjes
zich sluiten. Doe dit
alles voordat de
griesmeelpap geheel
stijf en onhandelbaar
is geworden. Druk de
ballen nog wat plat
ter en bestuif ze met
bloem. Bak ze in hete
boter aan alle kanten
goudbruin of leg ze
even in hete frituur.
Goed laten uitlekken
en meteen opdienen.
WINA BORN
3 KtiwiEK. i/ooe.
A/EIS0ES
pie probcemeaJ
HE&BEA-)
NET" JOHCfEMt
o
,0' ^gV<-1(-,
We hoe«n niet bora
veer 'm te 2yo jongens'.'
Met in vieren itorëb
we het wel
De avonturen van Jommeke
Over een ongeluksdag
i qesproken
Lepton 19 30 nw Lauzarote nr Fos,
Marinula 19 170 Muscat nr Rotterdam,
Mitra 19 120 no Cochin nr Khor al
Amaya,
Nedlloyd Bovenkerk 19 74 n Alexandrie
nr Port Said,
Nedlloyd Dejima 20 te Rotterdam,
Nedlloyd Hobart 20 te Ilheus,
Nedlloyd Karakorum 19 te Maputo,
Nedlloyd Lek 21 te Laguaira,
Nedlloyd Napier 19 rede Santos,
Nedlloyd Nile 20 vn Dakar nr Abidjan,
Nedlloyd Schelde 19 te Damman,
Nedlloyd Serooskerk 19 250 z Dakar nr
Rotterdam,
Pericles 19 vn Bremen nr Antwerpen,
Rudolph Peterson 19 140 no Finisterre
nr Rastanura.
Scherpendrecht 19 300 zo Halifix nr
Morrisville,
Steenkerk 19 55 wzw Aden nr Hamburg,
Straat Agulhas 19 vn Kaapstad nr Port
Elizabeth,
Straat Fushimi 19 800 zzo Diego Garcia
nr Matadi,
Thameshaven 19 70 zw Finisterre nr Rio
de Janeiro,
Vitrea 20 rede Mina al Fahal,
Waterland 19 te Rio Graval.
LUXOR: "Twee door 't dolle heen", dag.
2.30,7 en 9.15 uur, zo. 2.15,4.30,7 en 9.15
uur. 12 jaar.
CAMERA: "Soldaat van Oranje", dag. 2
en 8 uur. 12 jaar. Nachtvoorstelling: "Se
rail", vr. en za. 11.30 uur. 16 jaar.
LIDO I: "The spy who loved me", dag.
2.30, 7 en 9.15 uur. zo. ook 4.45 uur. 12
jaar.
LIDO IL "De reddertjes", dag. 2.30,7 en
9.15 uur. zo. ook 4 45 uur. AL.
LIDO III: "Rembrandt", dag. 7 en 9.15
uur, do., vr., ma. en di. ook 2.30 uur. 16
Kindermatinee: "Pink Panter teken-
4.45 u
AL.
STUDIO: "l'Une chante, l'autre pas",
dag. 2.30, 7 en 9.15 uur. zo. ook 4 45 uur.
16 jaar.
TRIANON: "Orca", dag. 2.30, 7 en 9.15
uur, zo. ook 4.30 uur. 12 jaar.
REX: "Bonny's kids", dag. 2.30,(behalve
woe. en za.), 7 en 9.15 uur. 16 jaar. Kin
dermatinee: "Robin Hood", za. en woe.
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van-dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur (Elisabeth-zickenhuis).
Bezoekuren ziekenhui
zen
Diaconessenhuis:
Middagbezoekuur. 13.45-14 30 uur.
'Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur Kin
derafdeling dagelijks van 14 .00-19 00 uur
alleen voor ouders zondag 14.00-15.00
uur voor overige familieleden. Kinderen
beneden 14 jaar hebben geen toegang op
de kinderafdeling.
Sint Elisabeth-ziekenhuis:
e KLASSE: Volwassenen dagelijks van
14.00-14.45 uur en van 18 30-19.30 uur.
Kinderafdeling: dag.
2e KLASSE: Volwassenen dagelijks van
11.15-12.00 uur en van 14.00-14 45 uur en
van 18.30-19 30 Uur
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12 OOuur
'(alleen voor echtgenoot) van 15.00-16 00
uur en van 18.30-19.30 uur. Babyshow
laatste kwartier van middag- en avond-
15.00-18.30
uur.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen
zijn de bezoekuren als volgt
Elke dag:
14 15-15 00 uur.
18 30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor
ouders):
Maandag tlm vrijdag:
18 30-18 45 uur
Zaterdag en zondag
I 14 45-15.00 uur.
15.00-18.30 hoofdverpleegkundige hiervoor spe-
piale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek
Dagelijks:
15 00-15 45 uur.
18.30-19.00 uur
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14 15-15.00 uur
18 30-19.00 uur
2.30 t
AL.
Bezoek aan ernstige patiënten
Wanneer voor ernstige paUenten door
lopend bezoek wordt toegestaan kan de
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11 30; 13 30-
14 15 en 18 30-19 30 uur. 3e klas 13 30-
14 15 en 18 30-19 30 uur. Kraamafdehng
13.30-14.45 alleen voor echtgenoten 19-
20 uur; Kinderafdeling 15-15.30 uur al
leen voor ouders 18-18.30 uur
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van
Vliegverkeer van en naar Schiphol kun-
en dag en nacht worden gemeld by hel
f Verdikke, en q/ad met)
^-i dat zeepwater! i
