Je went er zo gauw aan
Als ik het goede doe
Krijgt Nederlandse lutherse kerk een "sponsor"?
Onjuiste
indruk
KERKDIENSTEN
Op verzoek van de Lutherse Wereldfederatie zal de
Evangelisch Lutherse Kerk in Nederland een ge
sprek organiseren met enkele grote westerse meer-
derheidskerken (Luthers) over de financiële pro
blematiek van de Europese minderheidskerken.
De Utrechtse predikant J. Blase,
die deel uitmaakt van de kern
redactie van het lutherse blad
ELK, is er niet gerust op, dat
zijn kerk met dit verzoek in de
goede richting zit. Men zou die
meerderheidskerken van De
nemarken, Zweden, Noorwe
gen en de Duitse Bondsrepu
bliek wel eens de rol van
'sponsor'' van de Nederlandse
kerk kunnen toedenken, en
daar heeft ds. Blase zo zijn be
denkingen tegen.
Beulswerk
Op zichzelf is hulp van buitenaf
in de lutherse kerk niet onge
bruikelijk. Het is een oude tra-
titie van deze kerk, wat tegen
het buitenland aan te leunen.
Ds. Blase: „Wie een beetje thuis is
in de geschiedenis, weet hoe
onze kerk in het verleden ge
steund werd door de buiten
landse lutherse vorsten. In de
kerk van Utrecht hangt nog al
tijd een imposant schild ter
herinnering aan de royale gift
van koning Chnstiaan van De
nemarken. Het koperen dak
van de Ronde Lutherse Kerk in
Amsterdam - nu een deel van
een hotel - is ook zo'n buiten
landse gift. En de kerk aan het
Spui in Amsterdam, de oude
hoofdkerk van luthers Neder
land, is pas gebouwd in twee tot
dat doel aangeschafte pakhui
zen, nadat koning Chnstiaan
van Denemarken had gedreigd,
de Sont voor de Amsterdamse
schepen te zullen sluiten als de
Amsterdamse lutheranen hun
kerk niet zouden mogen bou-
De lutheranen, meestal im
migranten, hadden het in die
tijd allesbehalve gemakkelijk.
Ook toen leed de kerk onder
het verdwijnen van haar leden.
Niet zozeer door ontkerkelij
king als wel door ontlut-
hersing.
Dp. Blase. „Men kon eigenlijk
niet goed mee in de maat
schappij van die dagen als men
geen lid was van de calvinisti
sche staatskerk. Openbare
ambten waren onbereikbaar.
Met uitzondering van het ambt
van scherprechter. Voor het
minder fraaie beulswerk waren
de calvinisten te fijn gebouwd.
Dat moest een lutheraan maar
doen.
Ook was de kerk gebonden aan
een paar vestigingsplaatsen,
waar zij toestemming van de
overheid had gekregen. Daar
buiten mochten geen lutherse
gemeenten gesticht worden.
Het opheffen van een gar
nizoen bracht soms een bloei
ende gemeente terug tot een
zeer laag peil'.
Macht
Als ds. Blaser zich die traditie
herinnert, ziet hij de mogelijke
hulp van grote westerse meer
derheidskerken aan de finan
cieel minder-draagkrachtige
kleintjes min of meer in die lijn
liggen.
Weliswaar zijn er geen grote vor
sten meer die met hun macht
de min of meer in het nauw ge
dreven Nederlandse luthera
nen te hulp komen, maar macht
is er natuurlijk nog altijd, en
nog dan vroeger wordt bij
CHRIST!ANUS SEXTÜS
HEX DAN t NORVEC'
M£ EST MER TT VS.
i LUDOVICi HOLSTtm.
LEIDEN-Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 dr.
Lamping, 11.45 oec. studentend., Mare-
kerk 10 ds. De Jong 5 ds. Meyers, Mara-
nathakerk 10 ds. Brederveld, Merenwijk
9.30 en 11 ds. Hortensius, Bethlehem-
kerk 10 ds. Steenstra, Bevrijdingskerk
10.30 ds. Wagenvoorde, 5 ds. Bovenberg,
Vredeskerk 10 ds. Langenbach, Zuider-
kerk, 5 cantated., Waalse k. 10.30 ds.
Ribs, Acad. Ziekenh. 10 ds. Bakker,
Diac. huis 10.30 ds. Hemmes: jeugdka pel
G. Herder (O. Vest) 10.30 dhr. v.d. Ploeg,
psych. ziekenhuis Endegeest, 9 prot.
dienst, 10 rk dienst, Geref. Kerk Zuider-
kerk 10 dr. Wind, 5 cantated., dr. Lam
ping, Petrakerk 10 kand. Ootjers A.dam,
5 ds. Sijtsma, O. Vest 10 ds. Hofman, 5
kand. Ootjers, Maranathak. 10 ds. Bre
derveld, 5 dr. Wind, Bevr. kerk 9 ds.
Schoch, Z.woude, 5 ds. Bovenberg,
Groenhoven 10 ds. Sijtsma, De Mirt 10
dhr. Spijker, Mierennest 10 dhr. Kroon,
Merenw. 9.30 en 11 ds. Hortensius, Dole
rende Noodgem. Groot Leiden (Pieters-
kerkstr. 1), 9 en 5 dhr. Maaskant Ens,
Geref. Kerk Vrijg. (Herengracht 70) 10 en
5 ds. Gootjes, av.-maal, Chr. Geref. Kerk
(Steenschuur 9) 10 en 5 ds. Manni Assen,
Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds.
Boogaard, Geref. Gem. in Ned. (Bethl.
kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30, Evang. Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgracht) 10.15 ds.
Bergsma te Leiderdorp, Remonstr.
Doopsgez. Gem. Zevenedagadventisten
1) 10.30 ds. Kuipers, Baptistengem. (O.
Rijn 3) 10 ds. v. Mameren, Evang. Chr.
gemeenschap (Middelstegracht 3) 10
dhr. Dikkes, Zendingswerk Midder-
nachtsroep (Zoeterw. singel 21) 5 nam.
dhr. Sprey, Evang. centrum Zijlsingel 2,
zo. 10 en di. 8 dhr. Zijlstra, Pinkstergem.
(O. Rijn 3) 3 dhr. Eikerbout, Leger des
Heils (Hooigracht) 10 en 7.30, Nw. Apost.
Kerk (H. Rijndijk 24) 9.30 en 4, woe. 8.
Chr. Science (Steenschuur 6) 10.30, Kerk
van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Steenschuur 6) 10.15, Zendedagsadven-
tisten (Lokhorstkerk Pieterskerkstr
elke zat. morgen 9.45 tot 10.45 discus
siegroepen, 11 tot^12 predikdienst,
Soefie-beweging, Cmd Kath. Kerk
(Zoeterw. singe* 10. Vrij Kath Kerk
(Vreewijkstr.) 10.30, RK Kerken Meren
wijk zat. 7, zo. 9^0 11Haagw. zat 7, zo. 9,
10.45,12 en 6.30, Steenschuur zat. 7, zo. 9,
10.30, 12 en 6. Haarl. str. zat 7, zo. 9.30
10.45, 12.15 en 6. Rijndijk 281 zat. 7, zo.
9.30 en 11.30, Boshuizerlaan zat 7, zo.
9.30 en 11, Herensingel zat 7, zo. 8.30,
9.30 en 11.
ABBENES - Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Den Harder.
AARLANDERVEEN - Heiv. Gem. 10
ds. Wolthaus, 7 dhr. Christ Leiden, Ge
ref. Kerk 10 ds. Vree. 6.30 dhr. Te-
nijenhuis, Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst, 3
ds. Kok Eemdijk, RK Kerk zat. 7, zo. 7.30
en 10.30
ALPHEN AAN DEN RIJN - Ad-
ventskerk 10 ds. Bogers, 5 ds. Blenk
W.brugge. Kruiskerk 10 ds. Schuurman
Zoetermeer, Opst. kerk 10 ds. Stelwagen
Boskoop, Salv. kerk 5 ds. Alma Soest,
opendeurdienst; Nabij 10 jeugd ka pel, G.
H Kerk 9 en 5 dr. v. Santen, De Bron
10.30 dr. v. Santen, 6.30 ds. Koers, Drieh.
7 ds. v. Dam, AshramcoUege, 9.30 ds.
Verdoorn, Oudsh. weg 10 ds. Oort,
Sionsk. 9.30 ds. Verploeg, 6.30 ds. Van
der Linden Dirksland, Geref. K. Mar. k.
10 dhr. Tenyenhuis, 6.30 ds. Booy Lin-
schoten, Salv. k. 10 ds. Booy, 5 zie Herv.,
G. H. Kerk 10.30 ds. De Ruiter. 5 zie Herv.
De Bron 9 ds. 't Hart Bodegr 10 ds. v.d.
Ree, 6.30 ds. Koers, Geref. Kerk Vryg.
8 45 en 6.30 ds. Borgdorff, av.-maal, Ge
ref. Kerk Vryg. Buiten V. 9.30 ds. v.d.
Berg, 4.30 ds. Janse, Chr. Geref. Kerk
9.30 en 4.30 ds. Hamstra, Oud Geref.
Gem. 9.30 en 4, Baptistengem. 10 ds.
Koekoek, 6.30 ds. Nieman, Noord
(Sportl. 10 ds Agtereek, Volle Evang.
Gem. (school Preludeweg) 10, Leger des
Heils 10 en 6.30 uur. Corn, de Vla-
mingstr., Moluks Prot. kerk 9.30 mej. ds.
Nussy, Moluks Evang. kerk 11 ds. Sita-
nala, RK Kerken Bon. kerk zat. 7, zo.
8.30, 10 en 11.30, Piuskerk zat. 7, zo. 9,
10.30 en 11.45, De Bron zat. 6.30, zo. 8.30
en 11.
R dam, Geref. Gem. 9.30 en 6.30 ds.
Kleppe Woerden, 14 dec., 7.30 ds. Ver-
wey, H.I Ambacht
BODEGRAVEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Droogers,6.30ds. De Vreugd,
ons in het Westen macht in geld
uitgedrukt.
De kleine lutherse kerk, nog
steeds gebukt onder ontker
kelijking en binding aan de
weinige plaatsen waar een lut
herse gemeente kan samen
komen, kan zich nog nauw
elijks weren.
Ds. Blase. "Wat geld, wat macht,
door enkele Europese meer
derheidskerken aan ons over
gedragen, zou ons aanzienlijk
weerbaarder maken. Maar het
gevaar is, dat je zo gauw aan
zulke dingen gaat wennen. En
bovendien: van de ene dag op
de andere kan de sponsor, ge
heel eigenmachtig, zijn taak als
beëindigd beschouwen".
Verbinding
Om dat laatste duidelijk te ma
ken, herinnert ds. Blase aan
wat er met zijn Duitse collega
Ennslin is gebeurd, wiens
dochter (lid van de Rote Armee
Fraktion) in de gevangenis van
Stammheim de dood vond.
Nadat de predikant had gesug
gereerd, dat zijn dochter was
vermoord, verzocht de Evan
gelische Kerk hem over dit on
derwerp niets meer te zeggen,
op straffe van inhouding van
het salaris. Een aantal Neder
landse predikanten heeft naar
aanleiding daarvan verzet aan
getekend tegen deze stel
lingneming van de Duitse kerk.
Nu is de betrokken kerk niet spe
cifiek luthers, maar dat neemt
voor ds. Blase niet weg, dat in
West-Duitsland de verbindin
gen tussen kerk en staat nog
steeds bijzonder hecht zijn en
en dat een Duitse kerk ge-
Dankzij een buitenlandse gift kreeg de Ronde Lutherse Kerk in Am
sterdam een koperen dak. (Beide foto's uit het blad ELK).
sprekspartner zal zijn als de
Nederlandse kerk op verzoek
van de Lutherse Wereldfedera
tie haar financiële problemen
op tafel brengt
"De greep van de staat in Duits
land op de kerk is nog heel
groot, omdat de staat nog
steeds de - inmiddels veel vrij
williger geworden - kerkelijke
bijdrage via de belastingdienst
voor haar int".
Nu zijn lutheranen van huis uit
gezagstrouw, maar ds.Blase
vraagt zich toch af of wij, on
danks alle bloederschap in de
Wereldfederatie en ondanks
alle traditie en historische ver
banden, wel een goede weg op
gaan met zo'n gesprek over
onze financiële problemen.
(Johannes 3:22-30) De vierde evan
gelist tekent een beeld van Johan
nes de Doper dat strijdig is met de
historische werkelijkheid. In het
vierde evangelie neemt Johannes
een andere houding aan tegen
over Jezus en de andere mensen
dan hij in de andere evangeliën
heeft, en die andere, waar
schijnlijk oudere evangeliën zul
len dichter bij de historische wer
kelijkheid staan.
Wat de houding tegenover de men
sen betreft, in de eerste drie evan
geliën zegt Johannes - in de lijn
van de profeten uit het Oude Tes
tament: "Bekeert u, en brengt
vruchten, de bekering waardig,
voort." Zoiets zeg je alleen als je
van mening bent dat de mensen
dat ook kunnen. Maar in het
vierde evangelie zegt hij iets heel
anders: "Iemand kan niets nemen
als het hem niet uit de hemel
wordt geschonken." Dat betekent
dat hij de mensen diLS niet op
roept iets te doen. Je kunt nl. wel
tegen mensen zeggen: "Bekeer je,
sla een andere weg in en maak
dat met je daden duidelijk,"
maar je kunt toch onmogelijk te
gen de mensen zeggen: "Ontvang
nu eens een cadeau van God!"
in het mensenrijk niet helemaal
zo toe als in het dierenrijk, waar
de zwaksten worden vertrapt. We
moeten alleen wel bedenken: om
de heilloze weg die tot de dood
leidt te verlaten,hoef je op zichzelf
geen christen te zijn; dat kan
ieder welmenend mens doen. Re
ligieus is het om te zeggen: als ik
het goede doe, dan wordt mij de
mogelijkheid daartoe door God
geschoTiken.dan ervaar ik dat als
een godsgeschenk (zonder dat ik
aan een ander voorschrijf dat hij
het ook zo moet ervaren).
Geschenk
Als wij het goede dat wij doen erva
ren als een geschenk van God, dan
betekent dat b.v. dat wij niet hoe
ven te zeggen: "Ons geloof staat of
valt met wat wij er in ons leven
van maken." Deze (veel gehoorde)
stelling is m.i. maar voor de helft
waar: ons geloof valt inderdaad
als er niets van blijkt of alleen
maar het tegendeel ervan blijkt.
Maar ons geloof in God staat niet
met wat wij ervan maken; ons
geloof staat met wat wij van God
ontvangen.
Geweten
De vierde evangelist veroorlooft
zich inderdaad een grote vrijheid
bij het tekenen van zijn figuren,
en hij gebruikt zijn figuren om
zijn visie te geven op de grondv
raag van het geloof in God: hoe is
de verhouding tussen ons zedelijk
handelen en Gods goedheid? Als
wij opgeroepen worden ons te be
keren, omdat de we<J waarop we
ons nu bevinden een heilloze weg
is (b.v. omdat die kan uitlopen op
het gebruik van de neutronenbom
of de hongerdood van miljoenen
mensen), dan wordt een beroep
gedaan op ons ethische geweten,
dan bevinden we ons op het ter
rein van de zedelijkheid,- en dat
is een heel belanarijk terrein.
Omdat wij zoiets als een zedelijk
geweten hebben, daarom gaat het
Als een daad van God, waaruit
blijkt dat God ons vasthoudt,zien
we in ons geloof het leven van Je
zus. Van dat leven zijn in het
Nieuwe Testament en in de loop
van de geschiedenis heel ver
schillende beelden ontworpen.
Van deze beelden zeggen we: dat
zijn geen geïdealiseerde beelden
van een dode,dat zijn beelden die
verwijzen naar de werkelijkheid:
God wil via deze mens met ons
i gemeenschap treden.
In de adventstijd kijken we hierop
terug en zeggen we: Zijn leven is
Gods geschenk aan ons; als wij
vanuit dit geschenk met God le
ven, dan voltrekt zich Gods toon
der in ons leven.
EP. MEIJERING
Cantatedienst. Morgenmiddag
om 5 uur wordt in de Zuiderkerk
aan de Lammenschansweg in Lei
den een cantatedienst gehouden,
onder gezamenlijke verantwoor
delijkheid van de hervormde en ge
reformeerde kerkeraad in dit
stadsdeel, waarin de chr. orato
riumvereniging 'Exultate Deo' uit
Voorschoten de cantate 'Wie ist
dein Name so gross' van Georg
Philipp Telemann zingt. De tekst
van deze cantate, geschreven voor
koor, solisten en orkest, is een sa
menvoeging van allerlei psalm
gedeelten, vooral uit de psalmen 8
en 29.
Naast het koor werken mee sop
raan Marry Stegenga, de alt Wil-
lemke van Claerberghe, de bas
Henk van den Brink, de organist
Joop Brons en het Nederlands Ba-
rokensemble. De muzikale leiding
is in handen van Sander van Ma
rion. Dr. A.J. Lamping is de voor
ganger.
Parochiefeest. De plechtige
hoogmis van morgenochtend
kwart voor 11 in de Hartebrugkerk
in Leiden staat in het teken van het
feest van 'Maria onbevlekt ontvan
gen'. Zij is de patrones van deze pa
rochie. Onder leiding van de can
tor-organist Jan Schmitz zal het
gemengde koor de Missa Secunda
Pontificales van L. Perozi ten ge
hore brengen.
Kerstactie Petruskerk. Dit
weekeinde zal (achterin de kerk) de
jaarlijkse collecte worden gehou
den van de Sint Petrusparochie aan
de Lammenschansweg in Leiden,
'om bejaarden, zieken en mensen
die het moeilijk hebben met kerst
mis een beetje meer kerstvreugde
te kunnen geven', zo schreef het
comité ons. Mocht men niet in staat
zijn nu zijn bijdrage te geven, dan
staat de girorekening van J.P.
Brandenburg, Hoge Rijndijk 96a
Leiden, hiervoor nog open: 54 86 18
(met vermelding: 'Kerstactie').
The Lord's Folks. Vanavond om
7 uur werkt de jongerengroep 'The
Lord's Folks' mee aan een eucha
ristieviering in de kerk aan de He
rensingel te Leiden. Thema van de
dienst, waarin pastor P. de Ridder
voorgaat, is 'Toekomst en verwach
ting'.
Studie
Beroepsverbod. Naar aanleiding
van de affaire-Kalma zal de Raad
van Kerken in Nederland zijn
werkgroep 'Mensenrechten' vra
gen, een studie te wijden aan be
roepsverboden en andere vormen
van discriminatie jegens ambtena-
kUW)£NU
Mtrroevp,tfO:.-s£*'<°Guyf>'
wftDeccop"BEZ'G Houoem
ren, alsmede aan de persoonlijke en
sociale factoren die daarbij een rol
spelen.
De werkgroep 'Mensenrechten'
werd een jaar geleden opgericht
Avondmaal. De lutherse kerk
van Finland heeft geen bezwaar
meer tegen deelneming van jonge
kinderen aan het avondmaal. Als de
Finse rijksdag (de kerk daar is
staatskerk) haar goedkeurt, treedt
de wijziging van de kerkorde op dit
punt onmiddellijk in werking.
Hoog op de lijst 'Het kleine huis
op de prairie'en 'De Waltons'.die in
ons land respectievelijk worden
uitgezonden door de Evangelische
Omroep en de Tros, staan bij de
Amerikaanse 'behoudende' protes
tanten ('evangelikalen') hoog op de
lijst van de meest aanvaardbare tv
programma's.
Dat blijkt uit een onderzoek van de
Amerikaanse 'Church of God', die
probeert het programmapeil van de
Amerikaanse televisie te verhogen.
De enquête gebeurde onder ruim
een miljoen protestanten, aan wie
werd gevraagd de tien meest aan
vaardbare en de tien meest aan
stootgevende programma's op te
sommen. 'Maude' en 'All in the fa
mily' (VPRO), Mash (AVRO),
Charles Angels (Tros) en Kojak
(NCRV) staan op de zwarte lijst van
de Amerikaanse evangelikalen
vooral de eerste twee.
CHRIST! A NÜS.
Het gedenkbord in de lutherse kerk te Utrecht, ter herinnering aan
een royale gift van koning Christiaan de Zesde van Denemarken en
Noorwegen. Het opschrift op dit fraai geschilderde houten bord eindigt
met de woorden: "Bedenk, lezer, dat het Noorden terecht roemt over
zulk een koning, die een marmeren gedenkteken waard is, omdat hij niet
alleen door zijn naam, maar ook in feite een christen is.".
Ji
Afgaande op het december-num-
mer van het blad "Kruistochten",
een uitgave van de stichting "De
akker is de wereld' te Ermelo, is
niet iedereen in Hongarije onver
deeld gelukkig geweest met het
bezoek van de Amerikaanse
evangelist Billy Graham een
poosje geleden.
"Natuurlijk", zo schrijft'het blad,
"was het fijn dat het evangelie
zomaar in het openbaar verkon
digd werd. Maar tegelijkertijd
was het overduidelijk, dat de
Hongaarse staat de gelegenheid
te baat nam om aan de buiten
wereld de indruk te geven, dat
christenen geen haar in de weg
wordt gelegd. En die indruk is
onjuist.
Een Hongaarse predikant zei, op
zichzelf heel blij te zijn met de
komst van Graham. Maar zuch
tend voegde hij eraan toe: Het zou
een stuk beter zijn geweest als
een van óns daar had kunnen
staan".
De schrijver in "Kruistochten" ver
telt nog van een incident, dat zich
na een van de toespraken van dr.
Graham voordeed.
Toen het merendeel van de vele
aanwezigen met duidelijke geba
ren positief had gereageerd op de
uitnodiging van de evangelist om
zich geheel en al aan de Heer toe
te wijden, dacht een der aanwe
zige regeringsvertegenwoordi
gers dat hij zoiets ook weieens
kon proberen.
Hij begon zijn toespraak met te
zeggen, dat het toch wel heerlijk
is, in een vrij land te mogen wo
nen, waar dergelijke bijeenkom
sten gehouden kunnen worden.
"Mag ik eens aan uw opgestoken
handen zien, of u het met mij eens
bent?", vroeg hij. Er ging toen
maar een klein aantal handen
omhoog
Met de methode van de evangelist
kan de propaganda makende
communist niet veel beginnen.
kand. Boelhouwer, Geref. Kerk 10 ds.
Schaafsma Utrecht, 6.30 ds. v. Wijn
gaarden Mijdrecht
BOSKOOP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Heijmans, 6.30 ds. Pot H.I. Ambacht,
jeugdd., De Stek, 9.30 ds. Dijkstra, Geref.
Kerk 9.30 en 5 ds. Omta, Chr. Geref. Kerk
9 ds. Kok R.dam, 3 ds. Manni Assen, Ge
ref. Gem. 9.30 en 6, Opwekkingsgem.
(Concordia) 9.30, Verg. v. Gelovigen
(Nieuwstraat)9.30en 5., RK Kerken kerk
zat. 7, zo. 8.45, 10 en 11.30, Ontmoeting
zat 5.30, zo. 10.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. Geertsema, Geref. Kerk 10 en 5
ds. Versluys, RK Kerk Het Anker zat. 7,
zo. 8.45 en 11.15, Bernardus zo. 10, dorp
zat. 7. zo. 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz, 7 ds. v. Bruggen, Geref. Kerk 10 en 5
ds. Pouwels, av.-maal, Chr. Geref. Kerk
10 en 5 kand. v. Rookhuyzen, RK Kerk
Mart. kerk zat 7, zo. 8.30, 10. 11.30 en
12.45, Jozefkerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. Dorpskerk 10 ds. Bouman te Kat
wijk aan Zee, 6 ds. Gebraad, Ontm. kerk
10 ds. Gebraad, 6.30 ds. Van Niel Rijns
burg, Geref. Kerk 10 ds. Vrolijk, 5 ds. v.d.
Horst, RK Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem. N. 6
10 ds. De Groot Apeldoorn, 5 ds.
Vroegindewey, O. Kerk 10 ds. Arkeraats,
6 ds. Vink; Ichtusk. 10 ds. Catsburg, 5 hr.
Bakker jeugdd., Pnièlk. 9.30 ds. Vink, 6
ds. Arkeraats, Gr. v. Pr. school 10 ds. Ho-
vius, Hoekst 10 dovendienst, Overduin
2 ds. Baas, Geref. Kerk: Vr. kerk 10 ds. v.
Halsema, 5 ds. Vrolijk, Tr. kerk lOds.v.d.
Horst, 5 ds. v. Halsema, Geref. Kerk
Vryg. 10.15 ds. Hoff, 3.30 dienst, Geref.
Kerk Vryg. Buiten V. 8.45 en 7 ds.
Roukema, Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds.
v.d. Ent Geref. Gem. 10 en 5 leesd., woe.
7.30 ds. Harinck Den Haag. Volle Evang.
Gem. (Voorstraat 100) 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. 9 ds. Baes Katwijk, 5 adventsvie
ring in Het Anker. Geref. Kerk 10.30 ds.
Swierts, 5 zie Herv.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk: Dorpskerk 10 ds. Knorth, 3 ds.
Bovenberg Leiden, dienst met gehan
dicapten, Hoofdstr. kerk 10 ds.
Doesburg, 6.30 mevr. ds. v.d. KolfT;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. Geursen,
avondmaal 5 ds. Doesburg, avondmaal
Baptistengem. 10 dhr. Lourens, 5 ds. De
Vries, do. 8 bijbelkring zat 7 bidstond,
RK Kerk zat. 7, zo. 9. 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gem. 9.30 ds. De
Vree, avondmaal 7 ds. Quartel, Gouda,
Geref. Kerk 9.30 en 7 ds. Averes, RK
Kerk zat 7. zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem. gr. kerk 10 ds.
Kalkman Noordw. hout, 7 jeugdd.,
Pauluskerk 10 ds. De Gelder, Geref.
Kerk 10 ds. De Wit, 7 zie Herv., Geref.
Kerk Vrijg. 10.15 ds. Simpelaar, 4.30
leesd., Geref. Kerk Vrijg. Buiten V. 10.45
ds. Schuurman. 5 dienst, Chr. Geref.
Kerk 10 ds. v. Dijken, 4.30 ds. Visser
N.-Vennep, Geref. Gem. 10 en 4 dienst,
14 dec., 7.30 ds. Hakkenberg, Oud Geref.
Gem. 9.30 en 3, 14 dec., 7.30 ds. Du Mar-
chie, In Manènburcht ma. 8 evangclisa-
tied., ds. Gravendeel, RK Kerken Agat-
hak. zat 7. zo. 8.30,10 en 11.30, Poelhuys
7.30, 9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Bronsgeest 6.30 ds. Bronsgeest, Haar
lem, Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Grif
fioen, Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst, 2.15
ds. Hamstra, RK Kerk zat. 7, zo. 7.30,9 en
10.45.
NIEUWVEEN - Herv. Gem. 9.30 ds. v.
Ieperen, Bergschenhoek, 6.30 ds.
Noordergraaf Utrecht, Geref. Kerk 9.30
ds. Helderman Badhoevedorp, 7 dr.
Vlijm Leiden, RK Kerk zat. 7. zo. 9 en 11
NIEUW-VENNEP - Herv. Gem. 9.30 ds.
Dubbeldam Hoofddorp, 7 ds. Ruiten
berg Vianen, Geref. Kerk 9.30 ds. Wijn
gaarden, 4.30 ds. Rang, Chr. Geref. Kerk
9.30 en 3 ds. Visser. RK Kerk zat 7, zo.
9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem. 9.30 kand. v.
Roest 7 ds. Bronsgeest, Geref. Kerk
(Woerdense Verlaat) 10 en 7 ds. Noot-
eboom, RK Kerk zat. 7.30, zo. 9 en 10.30.
„NOORDWIJK - Herv. Gem. Voorstr. 10
ds. v. Bruggen Hillegom, 7 dr. Jansen,
Hoofdstr. 10 kand. Da Costa O.geest 7
ds. Hamoen Den Haag, De Rank 10 dhr.
Goyert Zeist, 3.30 ds. v.d. Bergh R.dam,
Geref. Kerk Hoofdstr. 10 ds. Warnink, 5
ds. Elgersma, Vinkenl. 9.30 ds. El-
gersma, 5 ds. Warnink, S. Mio, 9 ds.
Bouma, v.d. Berghst 11 ds. v.d. IGaauw
Hoogeveen, in Hoofdstr. en Vinkenl.
kerk avondmaal Ned. Prot Bond 10.30
dr. Meyering O.geest, RK Kerken Zee
9.30 en 11, Binnen 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT-Herv. Gem. 10
ds. v.d. Klaauw Hoogeveen, RK Kerk
Jozefk. zat 7, zo. 10, 11.30 en 6, Vik-
torkerkzat7,zo,8,10,11.30 en 6, De Zilk
zat 7. zo. 8.30, 10 en 11.30, S. Maria zat.
7.15. zo. 10. S. Bavo zo. 9.30.
OEGSTGEEST - Herv. Gem. Gr. kerk
10.30 ds. Sasse, av.-maal, Pauluskerk 10
ds. Hoekstra, Gem. centr. 10.30 ds. mr.
Mulder Santpoort 7 jeugdd.. Van Wyc-
kerslooth 4.30 prof. dr. Jansen Schoon
hoven. Geref. Kerk 10 ds. Heemskerk 7
in gem. centr. ds. Aalbers, jeugdd., Ge
ref. Kerk Vrijg. 8.45 en 4.30 ds. Sim
pelaar. av.-maal, Geref. Kerk Vrijg. Bui
ten V. 8.45 br. Nugteren, 4 ds. v.d. Berg,
RK Kerk Will, kerk zat 7, zo. 9,10.30 en
12, Bon. kapel, zat 6.30, zo. 9 en 11Volle
Evang. gem. (gem. centr.) 4 dhr. v.d.
Brugge.
OUD-ADE - RK Kerk zat 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem. 9.30 ds. Lalleman, 5 ds. Roos
Amsterdam, jeugdd., Geref. Kerk 9.30 en
5 kand. Laemoes, RK Kerk zat. 7, zo.
8.15, 9.45 en 11.30, Remonstr. Gem. 7.15
nam. mej. ds. Piso Alkmaar.
ROELOFARENDSVEEN - RK Kerken
P. Banden zat 7, zo. 8, 9.30, 11 en 12.15,
M. Pres. zat. 7, zo. 8, 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Herv. Gem. 9.30
en 7 ds. Kruijf, av.-maal, Chr. Geref.
Kerk 9.30 dienst, 2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gem. gr. k. 9.30 ds.
v. Niel, 5 ds. Verploeg Alphen, Bethelk.
9.30 ds. Batelaan V.schoten, 5 ds. Boo-
gert Leiden, Geref. Kerk Petrakerk 9.30
dr. v. Oeveren, 5 ds. Baayen, Immanuelk.
9 ds. Baayen, 10.30 ds. Byleveld, IJlst 5
ds. Damsma Mar. k. 9.30 ds. Damsma, 5
hr. s!*CEBrouwer Katwijk, jeugdd., Ge
ref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Zomer, Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Wallet Koude
kerk a.d. Amstel, 15 dec. 7 J0 bevestiging
en intrede ds. De Joode Evang. Chr.
gem. (aula mavo) 10, RK Gemeenschap
(aula tuinb. school) zat. 7, zo. 10.30.
RIJPWETERING - RK Kerk zat 7, zo.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem. 9 en 10.30
ds. Westra Beilen, 7 ds. Van Mameren,
bapt predikant te Leiden,
opendeurdienst, Geref. Kerk geen op
gave, Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. Rebel,
Ned. Prot Bond 10.30 ds. Noorman Bus-
sum, RK Kerk zat. 7. zo. 8, 9.30 en 11.
TER AAR - Herv. Gem. 10 ds. Nicolai
Zevenhoven, 6.30 ds. Lindenburg, Ge
ref. Kerk 10 ds. Bezemer, 6.30 ds. v.d.
Heiden, RK Kerk 9 en 12.
VALKENBURG-Herv. Gem. 10en6.30,
Geref. Kerk 9.30 ds. Gesink Sassenheim,
6.30 ds. Vrolijk, Geref. Kerk Vrijg. 9-30
leesd., 5 ds. Hoff
VOORHOUT - Herv. Gem. 10 ds. Bro
kerhof. RK Kerk zat 7. zo. 9. 10.30 en
11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Meijering, 7 zangdienst in M.
Godskerk, aula NH 9.30 ds. De Zwart,
Hulp en H. 10 ds. Verheule, De Ark 10
jongerend., Geref. Kerk 10 ds. De
Zeeuw, 7 zie herv., Geref. Kerk Vrijg.
8.30 ds. Zomer, 3.15 ds. Geelhoed. RK
Kerken M. G. Kerk zat 7, zo. 8, 10 en
11.30, Laur. zat 7, zo. 8.30, 10.30 en 12,
aula NH 11.
WADDINXVEEN - Herv. Gem. Bethel-
kerk (Brugkefk in restauratie) 10.30 ds.
Stelwagen, 6.30 ds. Verwelius, Hoekst.
9.30 ds. Verwelius 6.30 ds. Jongerden,
Bethelkerk 9 ds. Stelwagen, 5 ds. Ver
welius, Immanuelkerk 10 ds. Hulst 5 ds.
Comelder, Geref. Kerk Kruiskerk 10 ds.
Modderaar, 5 ds. Dijkstra, Ontm. kerk 10
prof. dr. Lammens, 5 ds.' Modderaar,
Oud Geref. Gem. 10 en 6-30, Chr. Afge-
sch. Gem. 9.30 en 5 ds. Verloop, Vtflle
Evang. Gem. (Lindengaarde 17a) 9.30,
Remonstr. Gem. 10 ds. Wery, RK Kerk
Viktork. 10, Ontm. kerk 8.30 en 11.45.
WARMOND - Herv. Gem. 10 en 5 ds.
Den Tonkelaar, av.-maal, RK Kerk zat 7
zo. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gem. Dorpskerk
8.30 ds. Tukker, 10.15ds. v. Leusden, 4 J0
ds. Tukker, Kievietkeri^lOds. v. Zanten,
Messiaskerk 10 ds. Wiersma, Geref. Kerk
10en5ds.v. Beek Den Haag, Zuid 10en5
ds. v.d. Kamp, Ned. Prot Bond 10.30 ds.
Werner.
WOUBRUGGE - Herv. Gem. 9.30 ds.
Blenk, 6.30 ds. v. Vliet Hoogmade, Geref.
Kerk 9.30 ds. Hartkamp Hillegom, 6.30
ds. Rang. N.-Vennep, Ned. Prot Bond 7
nam prof. dr. v. Goudoever, RK Kerk
zat 7. zo. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem. 9.30 ds.
Lindenburg Ter Aar, 7 ds. Nicolai, Geref.
Kerk 9.30 ds. v. Wijngaarden Mijdrecht 7
ds. Hartkamp, Hillegom RK Kerk zat. 7
zo. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem 10 ds.
Bovenberg. RK Kerken Janskerk zat
7.30. zo. 9.30, Chr. D. Kerk zat 7. zo. 8.30
en 10, Meerburgkerk zat 7, zo. 10,12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem.. 10 en
6.30 ds. Moster. Geref. Kerk 10 ds. v.d.
Heiden, 6.30 ds. Bezemer.
