Nog geen geld voor gracht
Onkunde kost Britten miljard
Nog per telraam...
Vrouw elke
dag uren
opgesloten
IN HET OPENBAAR
WOENSDAG 7 DECEMBER 1977
door
Herman van
Amsterdam
Tips voor deze njbriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 38. U mag ook
schrijven.
Vlak na de oprichting in 1976 kwam de stichting Slot
Teylingen aanzetten met wat toekomstplannen die
met veel tam-tam uit de doeken werden gedaan tij
dens een open dag in de ruïne. Een zonnige zondag
was dat, waarop een paar honderd belangstellenden
zich over de slotgracht lieten roeien om uit de mon
den van bestuursleden van de stichting de goede
voornemens aan te horen.
Adjunct-directeur Yamagata: met het door hem nog gebezigde telraam
De Japanse Dai-ichi Kangyo Bank, heeft nu ook een vestiging in
Nederland. Wat is de bijzonderheid aan die bank, volgens het
door de bank toegezonden persbericht? Geen woord over aan
trekkelijker financieringsvoorwaarden of spaarvoordeeltjes.
De kracht van de bank gaat vooral schuil in adjunct-directeur
Tara Yamagata, hoofd van de computer-afdeling, die zijn (een
voudige berekeningen nog uitvoert per telraam. Het is maar
waar je als klant waarde aan hecht.
Overigens, het zijn niet alleen de Japanners die het telraam (aca-
bus) in ere hebben gehouden. De eenvoudige rekenhulp wordt
ook nog volop gebruikt in Azië, het Verre Oosten en in Rusland.
Wat Nederland betreft is het ouderwetse telraam met kralen zo
goed als afgezworen. Op de lagere scholen zijn ze in elk geval niet
meer in tel. Daar is de overstap gemaakt naar het zgn. hon-
derdveld, een magnetisch bord met honderd vakjes waarop in
rijen yan tien de getallen 1 tot en met 100 kunnen worden aange
bracht. Het systeem komt ongeveer op hetzelfde neer, alleen zijn
de kralen vervangen door cijfers.
Daarbij werd duidelijk dat de
stichting al snel tot resultaten
wilde komen. Het eerste grote
project, het hergraven van de
gedeeltelijk gedempte slot
gracht, zou waarschijnlijk al
eind '77 voltooid kunnen zijn,
zo liet voorzitter A. v.d. Brink
toen doorschemeren. Maar nu
1978 bijna is aangebroken is
er nog geen spade in de grond
gezet en hoeft daar voorlopig
ook niet op te worden gere
kend. Want CRM heeft nog
steeds geen cent toegezegd
van de 30.000 gulden die de
stichting als subsidie voor dat
uitgraven had gevraagd.
Het gaat ook niet zo geweldig
met het aanweven van
"vrienden van het slot Tey
lingen", die het streven van
de stichting zouden moeten
ondersteunen met een jaar
lijkse financiële bijdrage.
Ondanks een uitgebreide
wervingsactie hebben zich tot
nu toe nog maar vijftig sym
pathisanten aangemeld.
"Het zit inderdaad wat tegen",
zegt v.d. Brink. "Ik ben
duidelijk veel te optimistisch
geweest. Vooral wat betreft
het verkrijgen van de beno
digde gelden."
De stichting, een initiatief van
de Juniorenkamer Bol
lenstreek, heeft niet alleen bij
CRM aangeklopt. In eerste
instantie is men gaan praten
met het gemeentebestuur van
zowel Voorhout als Sas-
senheim. Met Voorhout, om
dat de ruïne op Voorhouts
grondgebied staat, en met
Sassenheim omdat in vrijwel
alle historische naslagwerken
over "het slot Teylingen te
Sassenheim" wordt gespro
ken en eigenlijk ook een veel
grotere binding heeft met dat
dorp omdat de ruïne op
steenworp afstand van de
dorpskern af ligt. Dit in te
genstelling tot de Voorhoutse
woonkern, die er een paar ki
lometer van verwijderd ligt.
Zowel bij Voorhout ais bij Sas
senheim heeft de stichting
geen geld kunnen lospeute
ren. Wél hebben beide ge
meentebesturen met CRM
gepraat en de plannen van de
stichting van harte voor sub
sidie aanbevolen. Volgens
v.d.Brink is de aanvrage een
veel langere weg gegaan dan
het stichtingsbestuur in ge
dachten had." Er zijn zóveel
instanties die hun fiat moeten
geven dat het ook niet vreemd
is dat het nu zo lang duurt."
"Ons enthousiasme is er in elk
geval niet door getemperd.
Als ik zie dat men er in Lisse
vijftien jaar over heeft gedaan
om de ruïne van Dever te res
taureren, dan zijn wij nog
maar erg kort bezig. We moe
ten niet de fout maken nu al
ongeduldig te worden. We
peinzen er daarom ook niet
over om het bijltje er nu al bij
neer te gooien. Vooral nu we
weten dat er vijftig procent
kans is dat we die subsidie
krijgen."
Op de beleidsafdeling van CRM
wordt t.a.v. een eventuele
uitkering een flinke slag om
de arm gehouden. Voorlich
ter Blankemeyen "CRM kan
niet alleen in deze beslissen.
Ook andere ministeries moe
ten hun fiat geven. Er is nog
interdepartementaal-overleg
over gaande. Vermoedelijk
zal eerst worden afgewacht
tot de nieuwe ministers zijn
geïnstalleerd. Pas dan kun
nen er aan de hand van het
nieuwe kabinetsbeleid spij
kers met koppen worden ge
slagen."
Vooruitlopend op het al dan
niet toewijzen van de 30.000
gulden heeft inmiddels de
Rijksdienst Oudheidkundig
Bodemonderzoek (ROB) haar
medewerking toegezegd bij
het graafwerk rond de ruïne.
De afdeling Rijnstreek van de
Archeologische Werkge
meenschap Nederland
(AWN) zal daarbij assisteren.
ruïne weer helemaal door wa
ter zal zijn omsloten, de situa
tie zoals die vroeger was. Dat
betekent dat er een oppervlak
van zeker 1000 vierkante me
ter grond (aangekocht door
de stichting) moet worden
"uitgediept" tot het grondpeil
van de originele slotgracht.
Het grondverzetbedrijf v.
Duyvenbode voert dat karwei
uit. Voordat de amateur-ar
cheologen in actie komen
zullen draglines eerst een
"oninteressante,' bovenlaag
afschuiven, tot ongeveer een
meter diep. De graafma
chines gaan nog dieper al zal
er dan ook veel met de hand
verder worden gegraven, met
name op plaatsen waar ar
cheologisch waardevolle
voorwerpen kunnen opdui
ken zoals onder ramen en
rondom de plaats waar
vroeger een stenen brug over
de slotgracht heeft gelopen.
Voorzitter v.d.
Brink van de
stichting Slot
Teylingen: "Veel
te optimistisch
geweest over
uitgraven van
slotgracht..."
Hoe het na het graven van de
slotgracht verder moet weet
ook de stichting nog niet.
Plannen zijn er voldoende
(herstel van de kantelen op de
ringmuur, het verbeteren van
de bereikbaarheid en het
aanbrengen van een toe
gangspoort in vroeg midde
leeuwse stijl, het aanb-engen
van een dak) maar geld ont
breekt. De stichting heeft te
vergeefs geprobeerd het be
drijfsleven in de bollenstreek
te interesseren voor de ruïne.
Er zijn alleen wat kleine be
dragen geschonken.
De stichting heeft ook het plan
om binnen de ringmuur van
de ruïne een maquette te
plaatsen waarop het complete
slot te zien is met voorburcht
en bijgebouwen. Gezocht
wordt naar handige knut
selaars die zich aan de bouw
van zo'n maquette willen wa
gen.
Londen - Een schandaal in Engeland zo groot dat de be
ruchte treinrovers ineens onbelangrijke kruimeldieven
lijken. Het hele regeringscentrum in Whitehall staat er van
op zijn grondvesten te schudden, want het gaat om een
regelrechte verkwisting van om en nabij een miljard gulden
aan belastinggelden, als gevolg van verbijsterende on
kunde op het gladde terrein van financiële aangelegenhe
den. Die verbijsterende onkunde wordt toegeschreven aan
de Crown Agents, een soort rijkshandelsmaatschappij die
jarenlang onder het banier van de Britse overheid zaken
heeft gedaan met vooral de landen van het Gemenebest.
De uitkomsten van het rapport dat
door een speciale onder
zoekscommissie onder leiding van
rechter Edward Fay na een onder
zoek van twee jaar is samengesteld,
hebben zelfs de stoutste verwach
tingen overtroffen. Mevrouw Ju
dith Hart, de minister van ontwik
kelingshulp, onder wier depar
tement de Crown Agents ressorte
ren. spreekt zelfs van een regel
rechte catastrofe.
De opschudding in het Lagerhuis is
dan ook dienovereenkomstig.
Maandagmiddag werd er in de
„Commons" een spoeddebat ge
houden, voorafgaande aan een
nieuw onderzoek in opdracht van
premier Callaghan hoogstpersoon
lijk, om na te gaan of het ook kan
komen tot persoonlijke beschuldi
gingen en gerechtelijke vervolging.
Dit onderzoek zal zich niet alleen
beperken tot de Crown Agents,
maar ook betrekking hebben op het
ministerie van ontwikkelingshulp,
het ministerie van financien en de
Bank van Engeland.
Eigen leven
LONDEN (SP) - Het onderzoek naar de activiteiten van de
Crown Agents, zal in het openbaar plaatsvinden. De rege
ring-Callaghan is daartoe gedwongen door de pijnlijke
nederlaag in het Lagerhuis aan het slot van het spoedde bat.
Met een meerderheid van 32 stemmen spraken de Lage
rhuisleden zich uit tegen een onderzoek achter gesloten deu
ren, zoals de regering had bepleit. Een storm van veront
waardiging daalde neer op de verantwoordelijke minister
van ontwikkelingshulp mevrouw Judith Hart,die de woede
in haar eentje moest trotseren omdat premier Callaghan
naar de belangrijke bijeenkomsten van de Europese Ge
meenschap in Brussel was.
Inmiddels heeft oud-premier Sir Harold Wilson eenduit in het
zakje gedaan door te onthullen dat in 1972, toen hij leider
van de oppositie was, er ook al hoogst vreemde dingen
gebeurden in de ambtelijke gelederen van de Crown
Agents. Destijdsaldus Sir Harold, was het mevrouw Hart
die een diepgaand onderzoek naar de activiteiten van de
rijkshandelsmaatschappij wilde. Maar zij stuitte daarbij
op een formidabel verzet van de Crown Agents zelfJuridi
sche adviseurs zouden toen mevrouw Hart de raad hebben
gegeven maar van het onderzoek af te zienomdat er allerlei
mogelijkheden waren om haar een proces aan te doen dat
haar wel eens tienduizenden guldens zou kunnen kosten,
zodat ze misschien wel haar huis en andere bezittingen-
zou moeten verkopen.
De voormalige directeur van de Crown Agents, Sir Claude
Hayes, reageerde koeltjes: ,Jk weet gewoon niet waar Sir
Harold het over heeft'
Crown Agents waren het doen van
investeringen, het kopen van
goederen in het buitenland en het
regelen van transport per schip of
vliegtuig. In Engeland zelf hebben
de Crown Agents een permanente
staf van 2000 man. In het buiten
land werken nog eens 125 man
voor de organisatie.
Door
Haye Thomas
De Crown Agents hebben tot nu toe
hun eigen leven geleid, al is er in het
verleden in de Londense City - het
financiële hart van de Britse natie -
wel eens hardop gelachen over hun
manier van zaken doen. De gemid
delde Engelsman daarentegen was
van hun bestaan niet of nauwelijks
op de hoogte, ook al waren er met
hun activiteiten aanzienlijke som
men belastinggeld gemoeid.
De voornaamste taken van de
Het rapport van de commissie-Fay
stelt onomwonden dat in de pe
riode van 1967 tot 1974 de Crown
Agents hun boekje te buiten zijn
gegaan met leningen en investerin
gen, die op zijn zachtst gezegd
hoogst onverstandig waren. Op ei
gen houtje werden initiatieven ge
nomen waarvoor men noch de
kennis van zaken, noch de organi
satie had.
De hele operatie groeide langzaam
maar zeker uit tot een gigantische
mislukking, aanvankelijk gedra
gen door een belachelijke mate van
overmoed omdat men in eerste in
stantie eenvoudig wel stevige win
sten moest maken. Toen echter de
crisis kwam, was het hek van de
dam en moest de Bank van Enge
land zelfs een keer bijspringen voor
meer dan 400 miljoen gulden. Het
was vooral in deze tijd dat men zich
in financiële kringen in hoge mate
verbaasde over de vreemdsoortige
risico's die de Crown Agents na
men. Nu worden die in het rappport
toegeschreven aan hun „verbijste
rende onkunde."
Stonehouse
Als een voorbeeld daarvan noemt
het rapport de miljoenenleningen
aan het voormalige Lagerhuislid
John Stonehouse, de oud-La-
bourminister, die thans in de ge
vangenis zit wegens verregaande
corruptie als directeur van de Bri
tish Bangladesh Trust (later de
London Capitol Group Limited).
De rapporteurs onthullen nu dat dit
gedaan werd om zich te verzekeren
van de steun van het Lagerhuislid
Stonehouse, indien de Crown
Agents in de Commons kritisch
over de tong zouden gaan. De rap
porteurs hebben opgetekend dat
het de rijkshandelsmaatschappij
hier meer om politieke dan-
commerciele leningen ging.
Minister Judith Hart: de waarheid omtrent miljoenenschandaal.
Inmiddels heeft een vroegere direc
teur van de Crown Agents, Sir
Claude Hayes, via de televisie ver
klaard dat hij alle verantwoor
delijkheden voor het financiële de
bacle op zich neemt. Sir Claude
heeft driejaar geleden deze positie
verlaten. Al die tijd heeft hij gezwe
gen, maar ditmaal bleek hij wel be
reid om in het openbaar toe te ge
ven dat het hem destijds aan de
meest elementaire kennis van
bankzaken en financieele transac
ties heeft ontbroken.
„Het was mijn taak", bekende hij,
„om deze kennis vim buitenaf aan
te trekken. Dat is mij eenvoudig
niet gelukt. Zelfs niet op ons on
vermijdelijke dieptepunt". En de
verbaasde Britse televisiekijkers
kregen te horen dat hij ten einde
raad tenslotte bij de minister van
ontwikkelingshulp aanklopte.
Maar van een secretaris kreeg hij te
horen dat er van deze kant geen
hulp te verwachten was. „Dan
kunnen jullie de pot op. Ik zal nu
zelf een ervaren bankier aanstel
len", zou hij toen gezegd hebben.
De repliek volgde even koeltjes als
meedogenloos: „Dat zou ik niet
doen als ik u was, want de minister
zal er hoogstpersoonlijk voor zor
gen dat die ervaren bankier de be
noeming niet zal accepteren".
Voorbij
Het waarom van deze houding is
niemand duidelijk. Zoals het in
ieder geval ook de buitenwereld
hoogst merkwaardig voorkomt dat
de Bank van Engeland, die van de
hele financiële afgang van de
Crown Agents op de hoogte was,
niet eerder heeft ingegrepen. Mi
nister Judith Hart heeft nu het
parlement de verzekering gegeven
dat het drama van de Crown Agents
nadrukkelijk voorbij is en dat de
verregaande verliesgevende activi
teiten nu beslist tot het verleden
behoren.
Maar de bom is inmiddels toch ge
barsten. En in de ogen van vele
parlementariërs is men wel aan de
omvang van de catastrofe verplicht
om de zaak tot op de bodem uit te
zoeken. Het rapport van rechter
Fay en zijn commissieleden toont
slechts een tip van de ijsberg.
VALKENBURG - Dag in dag
uit wordt Kitty Lipsch „opge
sloten" tussen de vuile was.
Ze is door het verpleegtehuis
Mater Stella in Valkenburg
(Limburg) ingehuurd om te
wassen. Maar ze mag niet met
de rest van het personeel pra
ten.
De 49-jarige Kitty ruit het per
soneel op, meent de directrice
van het tehuis. Nee, zegt de
Kabo (katholieke bond van
personeel in de sectoren
overheid, volksgezondheid,
maatschappelijk welzijn en
sociale werkvoorziening) die
het voor de wasvrouw heeft
opgenomen, ze probeert het
personeel ervan te overtuigen
dat het nuttig is om lid te-
zyn van een vakbond.
Hoe het ook zy, elke morgen als
Kitty Lipsch om negen uur in
de Limburgse vakantieplaats
aan het werk gaat, loopt zij
door het woonhuis van de di
rectrice J. M. A. Mommers-
Rolkens naar het washok van
het tehuis. De deur die deze
wasruimte verbindt met het
tehuis zit op slot. Tot 's mid
dags een uur - als ze naar huis
gaat - zit Kitty er alleen. Een
isolement van vier uur per
dag, alleen onderbroken door
het aanreiken van een kopje
koffie door het dienstmeisje.
Kitty en de Kabo hebben de ar
beidsinspectie ingeschakeld.
Maar de Kabo heeft meer ge
daan. In het blad Kabo-post
prijkte onlangs een fors ar
tikel over de affaire. „Een ar
beidsverhouding uit de mid
deleeuwen, compleet met
isoleercel en onderwaarde
ring", beschuldigde het blad.
Directrice Mommers is er
verdrietig van en heeft een
advocaat in de arm genomen.
Ze voelt zich diep beledigd.
Baby's
„Dit neem ik niet", zo vertelt ze
ons. „Ik heb als kraamvrouw
9500 baby's ter wereld helpen
brengen. Het is mijn ge
woonte niet om te schelden."
Over Kitty Lipsch zegt mev
rouw Mommers: „Die weet
alles beter. De andere meisjes
willen pauze hebben en geen
ruzie. Het verplegend per
soneel staat achter me. Voor
honderd procent."
Karei Versteegen van de Kabo
heeft het voor Kitty opgeno
men. Kitty Lipsch zelf praat
liever met niemand. Verstee
gen: „Het probleem met dat
tehuis is, dat het geen er
kenning heeft. Feitelijk is het
een kraamkliniek. Dat staat
ook op de deur. Maar het
wordt gebruikt als verpleeg
tehuis. Het enige wat mev
rouw Lipsch heeft misdaan, is
dat ze andere personeelsle
den heeft proberen te over
tuigen dat ze georganiseerd
moesten zijn."
Sfeer
„Opruiende taal" zegt mevrouw
Mommers daarover. „Het be
dierf de werksfeer." Sinds
dien is de verhouding tussen
werkgever en werkneemster
danig vertroebeld. Er ontstaat
onenigheid over een vrije dag
voor Kitty, over haar werk
tijden en over een reorganisa
tie. Eind september vraagt de
verpleeginrichting Mater
Stella voor haar een ontslag
vergunning. Een maand later
is die nog niet verleend en
mag Kitty weer op de oude
tijden komen werken. Pas op
1 november als zij aan het
werk wil gaan, komt de aap
uit de mouw. De was mag zij
doen, maar het washok kan zij
niet uit. De intussen inge
schakelde arbeidsinspectie
mag uitmaken of dit anno
1977 kan. En de rechter krijgt
het laatste woord over de be
schuldiging van de Kabo dat
het hier om middeleeuwse
toestanden gaat.
