„De vegetatie is
hier verrijkt
maar dat is
wel onnatuurlijk"
Langzaam -zandfilter
van de LDM in Katwijk
WOENSDAG 7 DECEMBER 1977
KATWIJK - Vandaag konicn wij met de tweede afleveringen van
onze vier-delige serie over de Katwijkse Zuidduinen. Dit maal
komt mevrouw Gerda Waterreus uit Katwijk aan het woord over
wat er allemaal nog aan groen en kruiden is in het duingebied.
Vorige week meldde een bezorgde ornitholoog Arend Wassink
over de kommeren kwel van de vogelstand in de duinen. Volgende
week heeft Arno Bos van Staatsbosbeheer het woord over de over
neming van het beheer van een deel van het duingebied van de
Leidse Duinwater Maatschappij.
En tot slot doen wij een duik in archiefstukken om de LDM-kant
van de zaak op een rijtje te zetten. De serie maken wij in aanslui
ting op het pagina-grote verhaal dat op zaterdag 24 september over
de Zuidduinen in het Leidsch Dagblad verscheen.
Kruiden-
specialiste
Waterreus
op stap door
Zuidduinen
r Bomen zijn in de Zuidduinen door een teveel aan water verdordEen luguber gezicht
KATWIJK - „De Zuidduinen zijn natuurlijk prachtig voor
de recreatie. Een nadeel daarvan is dat er hier vreselijk veel
wordt vernield. Daarom ben ik ervan overtuigd dat hier in
ieder geval iets moet gebeuren. Het is natuurlijk niet de
beste oplossing, maar misschien moeten we d'r wel naartoe
dat we het gebied per deel afsluiten zodat daar de planten
weer kunnen opgroeien
Zolang er echter niets gebeurt, i
en blijft de manier waarop men
het duingebied kapot maakt
Rondleidster Gerdn Water
reus: "Madeliefje potentiever
hogend
dieptreurig. Horden kinderen be
treden bijvoorbeeld dit gebied.
Als de ouders hun kinderen nou
'ns lieten kijken in die duinen, ze
wezen op de schoonheid ervan;
als Ze op scholen nog eens wat
anders zouden doen dan de kin
deren alleen maar klaarstomen
voor de examensMaar wat
doet de jeugd in de duinen? Bra
men zoeken en vrijen. Laatst heb
ik die bramenzoekers hier nog
gezien. Wat ze niet allemaal uit
halen! Ze rolden die duinen af,
verschrikkelijk
„Naast die recreatie is het slecht
voor de Zuidduinen dat er water
is gebracht daar waar het niet
hoort. Daardoor groeit er hier van
alles dat er eigenlijk niet zou
moeten groeien. Het madeliefje
hoort hier niet thuis, allerlei gras
soorten niet, lisdodde niet, de
kattestaart niet. Aan de andere
kant zijn bomen door het teveel
aan water verdord - een heel lu
guber gezicht is dat - de gul
denroede is onder water komen
te staan. En tot slot is het hoogst
vreemd dat er hier van alles maar
door elkaar groeit. Braam,
duindoorn, brandnetel, walstro,
wilgenroos, pijpekruid. Soorten
die helemaal niet bij elkaar hó
ren, die vaak ook helemaal niet in
een duingebied horen".
Door
Jos van der Meer
Op stap met een wat ontstemde,
teleurgestelde mevrouw Gerda
Waterreus-Knoppert (55) van de
Larikslaan in Katwijk aan Zee
door het gebied van de Zuiddui
nen van Katwijk. Ondanks het
feit dat de klachten uit de grond
van haar hart komen, bukt ze met
grote regelmaat naar planten en
kruiden om opgewekt te laten
zien wat ér ondanks alles nog
voor een rijkdom aan groen in de
duinen aanwezig is. Zaken waar
ze dan allerlei wetenswaardighe
den over weet te vertellen. Laten
wij haar volgen vanaf het begin
punt van onze tocht, de ingang
van de Sofitempel nabij de
Sportlaan.
Wonderolie
bramen. Da's wonderolie van de
Katwijker. Hij maakt d'r bramen
sap van en als je erin gelooft, dan
werkt 't altijd wel. Zeker is in
ieder geval dat de bladeren van
de bramenstruik goed tegen
diarrhee zijnEr staat hier
trouwens nog heel wat aan krui
den, zoals het duizendblad. Als je
dat in het mondje legt van een
baby die tandjes krijgt dan
heeft-ie er minder last van. En
van de kleine blaadjes trekje thee
die goed is voor de spijsverte
ring Kruiden, weet je
trouwens dat die belangrijker
zijn dan het licht. Sla de Bijbel er
maar op na. De derde dag werden
de kruiden geschapen en pas de
vierde dag was er licht".
Een nieuwe duik richting bodem:
„Kijk, absintbalsem, een gevaar
lijke soort ervan. Men dacht eerst
dat het pastis was - ruik maar
(een uiterst scherp luchtje, red.) -
maar het spul blijkt narcotisch te
zijn. Het tast bij slecht gebruik
het zenuwstelsel aan. Men maakt
er geneesmiddelen van".
„En dit is rolklaver Dat is tegen ze
nuwpijn, bijvoorbeeld bij een
tennisarmEr zijn vier tem
peramenten, hè: nat, droog,
warm en koud. Als je nou een
ziekte hebt die door vocht komt -
bijvoorbeeld rheuma - dan zocht
men daar vroeger een plant tegen
die goed in vocht gedijde. Daar
trok men dan een aftreksel van en
dat deed men op de gekwetste
plek".
Verder de duinen inwandelend
passeren op deze i
andere kruiden de revue. De bla
deren van de toorts, die goed zijn
tegen wonden: „In de oorlog
deed men die op wonden om ver-
bafid te sparen". Een wollig plan
tje met oranje bloempjes, wond-
klaver, waarvan compressen zijn
te maken om wonden tegen te
gaan. Het madeliefje dat poten
tieverhogend werkt als men het
in alcohol laat trekken, zeeft en
opdrinkt. De paardebloem, wier
wortel geschikt is om koffie van
te zetten mits die wordt ge
droogd. Boerenwormkruid dat
wormenafd rijvend werkt. Het
slangekruid dat slijmafdrijvend
is en daardoor verkoudheid ver
helpt. Vlasleeuwenbekjes die te
gen aambeien en spataderen hel
pen. De duindoorn waarvan
stroop is te maken die een zeer
hoog vitamine-C-gehalte heeft.
Wasdom
Onze rondleidster dan: „Maar moet
je die duindoorn hier toch eens
zien. Het lijkt wel of er in som
mige planten brand heeft ge
woed, zo dor en zwart zijn ze.
Terwijl ze meterslange wortels
hebben, zijn ze vorig jaar tijdens
de droogte toch gestorven. Je ziet
hier wel veel aan groen en krui
den, maar vaak komt het niet tot
wasdom, hè. Dat komt doordat de
Leidse Duinwater Maatschappij
met haar waterwinning water aan
de bodem onttrekt. Toen dat nog
niet gebeurde moest je eens zien
hoe groen het hier was
„Zoals daar de vlier, dat hoort toch
een grote boom te zijn. Maar hier
is het maar een zielig geval. Je
kunt er thee van zetten, zijn bij
naam is Koningin der Weide. Hij
is zweetafdrijvend, tegen koorts,
wordt daar nog altijd tegen ge
bruikt. Vlier is nog bij drogisten
te krijgen. Hij is een zeer speciale
plant die houdt van mensen. Met
een vlier moet je heel intensief
praten".
We komen in de buurt van enkele
kwelmeertjes. Gerda Waterreus,
soppend door de drassige bo
dem: „Waar we nu lopen is ge
woon moeras geworden. Dat
hóórt helemaal niet. Dat kan niet
goed zijn voor een gebied als dit.
Bij de meren is de begroeiing dan
ook helemaal aangepast aan het
water, iets dat in wezen een ver
storing van de vegetatie is. Bij
voorbeeld watermunt en water-
scharling horen hier niet. Brand
netel ook niet. De kruipwilgen
langs de waterkant zijn er heel
anders gaan uitzien dan normaal.
Ze kruipen niet meer, ze staan
recht omhoog; het worden bijna
bomen. Tja, je kunt wel zeggen
dat de vegetatie hier is verrijkt,
maar dat is en blijft onnatuurlijk.
En dat strijkt me toch wel tegen
de haren in".
Tegen de achtergrond van haar
verhaal wil mevrouw Waterreus
tot slot een oproep doen aan de
genen wiens belangstelling er
door is gewekt voor kruiden in
een in stand te houden duinge
bied. „Het zou goed zijn als men
zich bij mij meldde. Als er men
sen genoeg zijn, kan er wellicht
iets van een cursus gaan worden
georganiseerd".
Diefstal van
verbandkisten
en echopeiler
KATWIJK - Bij de Katwijkse poli
tie is aangifte gedaan van diefstal
van twee verbandtrommels en
een echopeiler (voor het opspo
ren van vis op zee). De spullen
lagen opgeslagen in een schuur
nabij een slooppand aan de Kat
wijkse Zuidstraat. De attributen
zijn afkomstig van de uit de vaart
genomen KW 186 van w al
so hipper J. v. R.
Overleden
TER AAR - De 26-jarige J. Baak,
die zaterdagnacht met zijn auto
slipte en in het water terecht
kwam langs de Vriezenweg in
Lcimuiden, is gisternacht in het
Academisch Ziekenhuis aan zijn
verwondingen overleden.
«—•ff-™
De bouw van de LDM-langzaam-zandfüter in Katwijk aan den Rijn is momenteel al in volle gang.
7?
raw!
HILLEGOM/LEIDEN - Bepalend voor het Hillegomse
dorpsbeeld is de Hoftuin met rondom monumentale pij
lers als de hervormde dorpskerk en het raadhuis. De een
heid in dat beeld wordt momenteel verstoord. De afbraak
van het oude politiebureau vormt een rotte kies, indien de
gebouwenrij die de Hoftuin flankeert even als een gebit
wordt gezien.
KATWIJK De Leidse Duinwatermaatschappij (LDM) is op haar grondgebied nabij de watertoren langs de
Cantineweg in Katwijk aan den Rijn momenteel een langzaam-zandfilter aan het bouwen. De bouw van dit
filter is noodzakelijk in verband met de groei van de omzet van de LMD. Met dit extra filter, dat een oppen-lakte
van 2400 vierkante meter krijgt, heeft de LMD de beschikking over 7000 vierkante meter langzaam-zandfilter-
oppervlakte. Per uur kan daar doorheen een kolom water van een halve meter wegzakken. Dat betekent dat dit
3500 kubieke meter water per uur oplevert. Dat is 3,5 miljoen liter water.
De langzaam-zandfilter is slechts een laatste onderdeel van de totale zuivering van het water dat de LDM levert.
Nadat het uit de duinen is gehaald, gaat het door een snelfilter heen. Daar wordt er lucht door het water
geblazen, waardoor het ijzer eruit vlokt zodat het water zijn bruine kieur kwijtraakt. Vervolgens krijgt het water
ozonbehandeling, iets dat de smaak
Tot slot is er de langzaam zandfilter behandeling. Daardoor verdwijnen de organische stoffen uit het water, het
aantal bacteriën wordt er sterk door gereduceerd. Of als LDM-directeur C. de Jong het zegt: "Met grijpgrage
mondjes pakken we met dat li Iter het biologisch leven dat in het water zit eruit".
Vorig jaar nog werd in het kader van de aanpassing van de zuiveringcapaciteit van het LDM-waterwinningsbe-
drijf in de Katwijkse Zuidduinen op de groei van de omzet, het aantal vierkante meters snelfilter verdubbeld.
Het ging van 480 naar 880 vierkante meter. De omzet groeit sterk omdat ook plaatsen in bollen- en Rijnstreek
van de LDM water zijn gaan betrekken. Dit jaar heeft de LDM een produktie van 17 miljoen kubieke meter
water. In 1990 zal dat zijn gegroeid tot 28,1 miljoen kubieke meter water per jaar.
Als het aan de Leidse
„vleeschmeester" Teekens ligt
zal die rotte kies verdwijnen.
„Niet door de kies te vullen, maar
door het gebit te restaureren zo
dat de kern van Hillegom weer
een gave eenheid gaat vormen",
aldus Teekens.
De Leidenaar wil dat doen door ook
de gebouwen rondom het oude
politiebureau weg te halen en
vervolgens de lege plek te vullen
met een compleet nieuw
bouwwerk dat het dorpsbeeld
rond de Hoftuin moet herstellen
en bovendien voor een logische
en passende entree van de met
winkels gevulde Hoofdstraat
moet zorgen.
Teekens' architect, de Am
sterdammer Cees Dam, heeft
daarvoor een spectaculair en vol
gens Teekens zelf „beeldschoon"
plan uitgewerkt. Als dat plan ge
realiseerd wordt komen er voor
de in Hillegom zo belangrijke
hoek twee trapsgewijs gebouwde
blokken van verschillende
hoogte die door een gedraaide
positie ten opzichte van elkaar en
door een spel van licht, schaduw
en ruimte Hillegom een nieuw en
passend aanzien moeten geven.
Een winkelcentrum onderin moet
de centrumfunctie van het dorp
en de winkelfunctie van de
Hoofdstraat versterken. Het
vloeroppervlak is 2000 vierkante
meter; het winkelcentrum moet
draaien rond een plein dat ook de
twee blokken aan elkaar bindt
Boven de winkels is plaats voor
35 woningen. Het hele plan gaat
zo n tien miljoen kosten.
Het is nog niet zover. Teekens, al
bezitter van hotel het Wapen van
Friesland dat ook gesloopt zal
moeten, moet het politiebureau
nog in handen krijgen. Althans,
de grond waarop dit gebouw tot
voor zeer kort nog stond. Teekens
is één van de zes bieders.
„De gemeente kijkt bij de verkoop
naar ^wee dingen: het hoogste
bod en welk plan van de zes de
meest waardevolle bijdrage voor
het dorp is. We hebben op de
hoogste inschrijving gegokt.
Kwalitatief kan er feitelijk geen
beter plan bestaan dan het onze",
aldus de mening van Teekens en
architect Cees Dam.
En wat als de meente het bewuste
stuk grond aan een ander ver
koopt? „Dat zou jammer zijn",
aldus Teekens. „Want dat bete
kent dat alleen op de plaats van
het politiebureau een zelfstandig
nieuw gebouw komt dat nooit de
functie voor Hillegom kan ver
vullen zoals ons complex zal
doen. Dan wordt de rotte kies al
leen gevuld".
Een reden dat B en W mogelijk tot
een andere koper dan Teekens
zouden kunnen besluiten is dat
het plan van Cees Dam wellicht
wat al te grootschalig voor Hil
legom is. Cees Dam bestrijdt dat
overigens. „Een groot gebouw
hoeft niet automatisch ook groot
schaligheid te betekenen. Dat is
een misverstand. Een klein ge
bouw neerzetten om de klein
schaligheid te handhaven bete
kent angst voor de toekomst.
Je moet nieuwe stappen durven
ondernemen en dan moetje piet
alleen kijken naar de oude ge
bouwen en je daarop instellen.
Dan moet je uitgaan van het hele
sociale en maatschappelijke le
ven én van de omgeving. Het gaat
om de totale behoefte en niet al
leen om de vraag of een gebouw
in zijn omgeving past".
Grootschalig denken en toch de
kleinschaligheid van Hillegom
behouden. Dat is het uitgangs
punt van Dam en Teekens ge
weest bij het maken van het ont
werp. De twee blokken vormen
een groot gebouw, dat toch moet
passen in de kern van Hillegom
door het werken met vertrappin
gen en veel glas.
Dam: „We maken lichte, naar ach
ter wijkende gevels waardoor het
gebouw als het ware door zal lo
pen In de lucht, zodat een
ruimtelijke werking ontstaat. De
vertrappingen zorgen voor een
licht- en schaduwspel dat het ge
bouw in stukjes opdeelt. Zo ont
staat dan toch het beeld van
kleinschalige bouw.
Het werken met twee rond de hoek
gedraaide blokken zorgt er ook
voor dat het vanuit alle gezichts
hoeken past in het straatbeeld.
We zouden wel een aanééngeslo
ten rij rond de hoek kunnen
bouwen maar dan krijg je juist
een massief beeld, want de om
liggende gebouwen zijn veelal
losstaand".
Of het plan metterdaad wordt uit
gevoerd zal zeer binnenkort be
kend zijn. B en W hebben aange
kondigd voor de jaarwisseling
een beslissing te maken. Dam en
Teekens hebben vertrouwen in
de keuze van de gemeente. „Ons
plan is positief beoordeeld door
de stichting „Stad en Land
schap", weet Cees Dam te mel
den.
Het winkel-plan
verigens eerst nog
n een andere zijde bezien. Teekens moet
i benodigd stuk grond zien te verwerven
