'Meer winst
meer werk9"
nog de vraag
Uniek experiment:
je "rijtjeshuis"
zélf ontwerpen
4%
7%
Bonvoor
makkelijk sparen
bij de postgiro
postgiro en
rijkspostspaarbank
Renterekening Plusrekening Sterrekening
\TERDAG 26 NOVEMBER 1977
Meer winst - meer werk". Het klinkt zo eenvoudig. Als de bedrijven meer
winst gaan maken, zal dat ook meer arbeidsplaatsen opleveren. Misschien
niet van de ene dag op de andere, maar toch zeker op de wat langere
Itermijn.
■>it is in het kort de gedachte achter
het loonmatigingsbeleid, zoals
dat al een paar jaar lang gevoerd
wordt. Ten grondslag aan dat
beleid ligt de theorie dat de loon
kosten in ons land te hoog zijn
opgelopen. De bedrijven die
moeten concurreren met het
buitenland kunnen daardoor niet
meer winstgevend produceren.
Door
loop Maat
Vanneer de produktie van een be
paald goed in Nederland niet
meer winstgevend is, wordt die
produktie op een kwade dag
beëindigd en het bedrijf gesloten.
Het verband tussen het ontbre
ken van (voldoende) winst en het
verdwijnen van arbeidsplaatsen
is dus duidelijk. Die relatie zou
omschreven kunnen worden als:
"geen winst - geen werk",
flaar betekent dit nu dat meer
winst tot meer werk zal leiden?
Dat is nog maar de vraag. On
langs heeft de voorzitter van de
machtige werkgevers-vereniging
voor de Metaal- en Electrotechni-
sche Industrie FME, de heer A.
Prins, nog eens heel duidelijk ge
zegd dat er niet op méér werk in
"zijn" bedrijfstak gerekend hoeft
te worden. Ook niet als de win
sten weer hoger worden.
Dat komt doordat industriële be
drijven, willen ze opgewassen
zijn tegen de concurrentie, zeer
efficiënt zullen moeten werken.
In veel gevallen zal dat tot gevolg
hebben dat machines de plaats
blijven innemen van mensen.
Volgens de heer Prins is het dan
ook helemaal niet zeker, dat de
daling van de werkgelegenheid
in de metaal- en elektrotechni-
sche industrie zich op langere
termijn zal herstellen.
Dnduidelijkheid
Daarmee is de FME-voorzitter er
C beslist in geslaagd de wat hij
noemde "onduidelijkheid die op
het punt van de toekomstige
werkgelegenheid in de industrie
bestaat" weg te nemen. Want de
heer Prins bevestigde met zijn
3 woorden nog eens nadrukkelijk
wat aan de hand van de dage-
am lijkse praktijk al lang duidelijk is
0 geworden: we hoeven er niet op
te rekenen, dat de werkgelegen-
heid in de industrie in de toe-
J komst nog zal toenemen.
^Een illustratie van het feit dat ho-
gere winsten niet vanzelf tot meer
J werk leiden vormt het Philips-
concern, dat z'n netto-winst
("schoon in het handje" dus) in de
eerste negen maanden van dit
jaar met niet minder dan 22 pro-
cent zag stijgen tot een bedrag
J van 437 miljoen. Bij dit elek-
m trotechnisch bedrijf zal het per-
soneelsbestand dit jaar echter af-
nemen met 2800 man.
Philips staat hierin niet alleen. Be
halve in de elektrotechnische in
dustrie is de werkgelegenheid.
sinds 1970 ook sterk teruggelo
pen
Investeringen
IlMéér winst zonder méér leidt niet
tot meer werk. Die winst zal weer
i gebruikt moeten worden om in
vesteringen te doen. En die inves-
I teringen zullen arbeidsplaatsen
scheppen. Een hogere winst is
dus nodig om weer te kunnen in
vesteren.
Ook bij deze veelgehoorde theorie
past echter een vraagteken. Kort
geleden heeft de voormalige
VVD-minister van Economische
Zaken Langman daar in een pre
advies voor de Vereniging voor
de Staathuishoudkunde op ge-
De heer Langman, na zijn minister
schap opgenomen in de top van
de Algemene Bank Nederland,
stelde dat het niet te verwachten
is dat een herstel van de investe
ringen zal leiden tot een toene
ming van de werkgelegenheid in
de industrie. 'Subsidies voor in
vesteringen waar arbeidsplaat
sen mee geschapen worden (zoals
het kabinet-Den Uyl heeft aan
gekondigd) kunnen daar volgens
hem niets aan veranderen.
De ABN-bestuurder vond dat de
overheid haar investeringssub
sidies beter zó kan hanteren, dat
ons land in de jaren tachtig een
wat hij noemde "hoogwaardige
exportindustrie" zal hebben.
Die industrie zal een heleboel kapi
taal moeten aantrekken, aldus
Langman Niet alleen om kost
bare machines aan te kunnen
schaffen, maar ook om risico's op
te kunnen vangen. "Dat kapitaal
zal alleen beschikbaar worden
gesteld als het rendement aan
trekkelijk is en de risico's niet te
groot zijn", zo voegde de top
bankier eraan toe.
ABN-topman Langman
hoogwaardige
exportindustrie
Ook deze woorden nemen wellicht
een aantal onduidelijkheden over
de toekomstige werkgelegenheid
in de industrie weg. Volgens de
grootste bank van Nederland
hebben we in de toekomst het
meeste heil te verwachten van
een kapitaalintensieve "hoog
waardige" industrie, die de con
currentie met de industrieën in
het buitenland aankan, waar een
behoorlijke winst gemaakt
wordt, maar die beslist niet meer
werkgelegenheid zal bieden dan
op het ogenblik.
„Inleveren"
Ondanks dit voor de werknemers
sombere vooruitzicht blijft men
van alle kanten loonmatiging of
zelfs loonsverlaging aanprijzen
als hét middel tegen de huidige
kwalen van de economie. Er
wordt zelfs een direct verband
gelegd tussen het matigen van de
lonen en het vergroten van de
werkgelegenheid.
Vooral in kringen van het CNV, de
christelijke vakcentrale, wordt
nogal eens met de gedachte ge
speeld om een deel van de prijs
compensatie "in te leveren" in
ruil voor werkgelegenheid. Een
soort "minder loon- meer werk"
ideologie dus.
Het is echter de vraag, of, ook dit
verband wel zo duidelyk is. De
ene sector van de Nederlandse
economie kampt namelijk niet
met dezelfde problemen als de
andere sector.
Zoals bekend is de exportpositie
van het Nederlandse bedrijfs
leven de laatste jaren verslech
terd. Nederlandse bedrijven
hebben er grote moeite mee hun
produkten in het buitenland aan
de man te brengen, omdat de Ne
derlandse produkten te duur
zouden zijn. Voor zover dat het
geval is, komt dat niet alleen door
de hoge loonkosten. Een belang-s
rijke oorzaak van het duurder
worden van Nederlandse pro
dukten is de waardestijging van
de gulden ten opzichte van an
dere munteenheden. Daardoor
moeten er meer dollars en pon
den betaald worden voor een
produkt dat (in Nederlandse gul
dens) in prijs gelijk blijft.
Het is duidelijk dat vooral de ex
port-industrie (dus die sector die
moet concurreren op de inter
nationale markt) hierdoor getrof
fen wordt. De internationale eco
nomische crisis heeft de con
currentie verscherpt, zodat prijs
verhogingen zoveel mogelijk
voorkomen moet worden.
Eén van die manieren om dit te
voorkomen is het matigen of
verlagen van de loonkosten. Via
lagere loonkosten moeten de Ne
derlandse produkten goedkoper,
worden, zodat de bedrijven die te
maken hebben met internatio
nale concurrentie hun eigen
boontjes weer kunnen doppen.
Maar of een rendabele export-in
dustrie wel zo goed is voor de
ontwikkeling van de werk
gelegenheid, moet worden
betwijfeld. Uit de woorden
van de werkgever Prins en de
bankier Langman blijkt in elk
geval, dat het niet reëel is om een
toename van de werkgelegen
heid in de "hoogwaardige" ex
portindustrie van de jaren tachtig
te verwachten. Ook niet wanneer
de winsten in die sector verder
toenemen.
Koopkracht
Loonmatiging zal in deze sector
van de economie dus niet tot
meer werkgelegenheid leiden.
Maar ook andere sectoren van de
economie zijn er niet mee gebaat.
Want loonmatiging komt er in
feite op neer, dat veel mensen
minder geld te besteden hebben.
De koopkracht loopt terug in
vergelijking met de groei van de
produktie. En dat heeft nare ge
volgen voor dié sectoren van de
economie, die afhankelijk zijn
van de bestedingsmogelijkheden
van de eigen bevolking.
Een groot concern dat zowel in Ne
derland als in het buitenland ver
koopt kan het teruglopen van de
omzet in Nederland goedmaken
door aan het buitenland meer te
verkopen. Maar de kruide-
nier-op-de-hoek heeft die moge
lijkheid niet. Daarom zal een al-,
gemene loonmatiging voor secto
ren als de detailhandel (waar
honderdduizenden mensen wer
ken) niet zonder gevolgen
blijven.
De roep om loonmatiging gaat vaak
gepaard met een pleidooi voor
verlaging van de overheidsuitga
ven. Verlaging van de overheids
uitgaven leidt immers, via een
minder zware belastingdruk, tot
een verlaging van de bruto loon
kosten. Een veel verkondigde
leer is dan ook dat behalve loon
matiging ook het terugdringen
van de overheidsuitgaven een
manier is om de werkgelegen
heid te bevorderen.
Te veel wordt daarbij echter verge
ten, dat een groot deel van al het
geld dat de overheid via belastin
gen en sociale premies bin
nenkrijgt, weer direct uitgekeerd
wordt aan mensen die daar voor
hun levensonderhoud van af
hankelijk zijn. Wanneer vermin
dering van de overheidsuitgaven
leidt tot verlaging van allerlei
uitkeringen, betekent ook dit een
flinke verlaging van de
koopkracht.
Groei-middel
Bovendien is het terugdringen van
de overheidsuitgaven nadelig
voor de groei van de werkgele
genheid bij de overheid. Want
wanneer de overheid minder geld
mag uitgeven, kan ze minder
mensen laten werken in bijv. het
onderwijs, de gezondheidszorg,
de maatschappelijke dienstver
lening, enz.
Al met al rijst de vraag of een alge
mene politiek van loonmatiging
inderdaad zo'n goed middel is
voor de groei van de werkgele
genheid als sommigen willen
doen voorkomen.
DELFT - Henny van Es (31is le
raar aan de muziekschool in
Delft en moet alleen al vanwege
zijn beroep dagelijks piano
spelen. Dat kan 's morgens zijn,
in de middag of avond. Of mis
schien wel 's nachts wanneer hij
de drang om de toetsen te voelen
niet meer kan onderdrukken.
Maar waar vind je in Nederland
tussen al die confectiehuizen
een woning, waar je zonder de
ergernis van de buren op de
hals te halen deze bezigheid kan
uitoefenen. In een villa, afgele
gen in een dicht bos, zou dat
mogelijk zijn, maar daar moet
je dan wel een portemonnee
naar hebben.
Studio
Dankzij het bouwfonds Neder
landse Gemeenten en de
Zeeuwse arch itekt Ries van den
Berg kunnen Henny en Lilian
van Es in de loop van volgend
jaar een huis betrekken, dat
aan de Grebbenlaan in Delft
staat en waarin zij al hun
woonwensen verwezenlijkt
zien. Een goed geïsoleerde stu
dio op de plaats waar de buren
hun tuin hebben, is de oplossing
geworden van het al jaren sle
pende probleem.
Architekt Ries van den Berg (34)
stoeide al jaren met het idee om
een aantal woningen te ont
werpen, waarbij de toekom
stige bewoners voordat de
eerste streep op papier staat be
trokken zijn. Niet alleen meep
raten over de kleur van de te
gels in de badkamer, maar van
meet af aan samen met de be
woners bepraten hoe hun huis
eruit moet gaan zien. Het
bouwfonds, nooit vies van een
experimenteel project, wilde
best meewerken aan dit plan.
Een „participatieproject"
moest het worden, zo stelde het
Bouwfonds. Op basis van ge
lijkwaardigheid bewoners be
trekken bij het ontwerpen van
een huis. Bouwfondsmedewer
ker Harm van Triest (39):
,J<.ijk,alsje geldzat hebt,kun je
natuurlijk het mooiste huis op
een afgelegen terrein verzin
nen. Maar om een rijtje huizen
te bouwen aan een straat,
wensen van de be-
worden vertaald, is wel
wat ingewikkelder".
Architekt Ries van den Berg: ,Jn
nieuwbouwwijken werd, zeker
een jaar of wat geleden, eento
nig gebouwd. Allemaal de
zelfde huizen, terwijl we toch
allemaal verschillende verlan
gens ten aanzien van een huis
hebben. Wanneer je nu bewo
ners mee laat denken en praten
kun je er donder op zeggen dat
er gevarieerde woningen ont
staan. Van het rijtje huizen dat
we nu gaan bouwen, is er niet
één gelijk en zijn ze zo uniek,
dat ze nooit meer gebouwd
Door
Paul Sneijder
Om mensen op basis van gelijk
waardigheid mee te laten pra
ten met bijvoorbeeld een ar
chitekt, moet er eerst een hoop
worden geleerd. De vijf kan
didaten, die uit een ris van be
langstellenden zijn geselec
teerd, beg innen, voordat eraan
het huis wordt gedacht, hun
woonwensen neer te schrijven.
Lilian van Es: ,Jiet is heel gek,
maar als je moet vertellen wat
je allemaal in je huis wilt doen,
zie je de voor de hand liggende
dingen over het hoofd. Je moet
je er echt op concentreren watje
in een huis wilt".
Aan de landbouwhogeschool in
Wageningen is een systeem
ontwikkeld, waarbij mensen
aan de hand van allerlei
plak-en knipwerk hun ideeën
over wonen in kleurrijke rond
jes kunnen uiteenzetten. Dit
kleurige tafereel wordt ver
taald naar een niimtelijkc in
deling, die de architekt ge
bruikt bij het maken van een
eerste ontwerp van het huis.
n maart van dit jaar begonnen
de toekomstige bewoners met
een serie van gesprekken,
i dat woonwensen prog-
wordt opgesteld.
Daarna moet men aangeven
hoeveel ruimte men voor welke
activiteit wil besteden. En dan
blijkt dat iedereen een kasteel
van een huis aan het ontwerpen
is.dat met geen mogelijkheid op
het beschikbare lapje grond
aan de Grebbenlaan past. En
dat ook met geen mogelijkheid
te betalen is:
„Op dit moment wordt de finan
ciële kant van de zaak inge
bracht. Wij hebben gesteld dat
je voor het bouwen van een huis
voor een aantal algemene za
ken 40.000 gidden kwijt bent en
dat daar 1400 gulden per
vierkante meter vloerop
pervlak bij komt".vertelt Harm
van Triest.
Het rode potlood moest er aan te
pas komen om de woonwensen
en de daar bij gedachte ruimte
weer tot een realistisch niveau
terug te brengenPas als ook de
economie van het wensenpak
ket is bekeken, kan de architekt
aan het ontwerp beginnen.
Voor dit project wordt gebruik
gemaakt van een bouwsysteem
waardoor het mogelijk wordt
zeer afwisselend met de inde
ling te spelen: Vaststaat alleen
een aantal dragers, op be
paalde lijnen te plaatsen,maar
waartussen allerlei muren en
verbindingen denkbaar zijn.
Het ontwerp in
maquette uit
gevoerd.
V.l.n.r. Lilian
van Es, ar
chitekt Ries
van den Berg,
Henny van Es
Bouwfonds-
medewerker
Harm van
Triest.
De ontwerpen, die er aanvanke
lijk uitkwamen, stelden de be
woners wat teleur. ,JIet leek
allemaal zo klein en benauwd.
We dachten ook van, dit wordt
het nou, maar het bleek dat we
nog van alles konden verande
ren", vertelt Lilian.
Maar tekeningen zijn voorde leek
niet altijd even sprekend als
voor een architekt en daarom
werden de ontwerpen op ware
grootte in maquette opgezet in
de landbouwhogeschool in Wa
geningen. Op ware grootte kan
men gewaar worden wat men
in de afgelopen maanden had
uitgedacht. En daar bleek die
bekrompenheid best mee
vallen.
Onderling zijn er sterk v
schillende huizen uit gekomen,
terwijl door het systeem van
bouwen toch een eenheid ont
staat. Een huis telt vier woon
lagen, één-twee lagen en de rest
drie. Het hoogste huis heeft een
dakhuis, de andere allemaal
een dakterras. De studio op de
plaats van tuin (en niet via n
ren in verbinding met de c
dere huizen) noemden we
Een stel bewoners koos v<
opengewerkte etages, zodat i
een glazen dak langs en door
alle drie de etages licht v<
Verder heeft ieder huis een
dere badkamer op een andere
plaats, heeft de een de wo
hoek aan de voorkant de ander
aan de achterkant van het huis
geprojecteerd.
Rode potlood
Nadat men het over de opzet i
het huis eens was, kon nat
keuriger worden berekend wat
dat gaat kosten. Voor de
bleek dat met de raming te
kloppen, bij de ander moest op
nieuw het rode potlood gehan
teerd worden. De bouwkosten
zullen uiteindelijk tussen
twee en drie ton uitkomen.
Harm van Triest: ,Jiet zijn i
tuurlijk nog geen hele goedkope
woningen geworden. Maar het
is wel een uniek experinent, i
de zin dat we door de wijze va
voorbereiding de eentonigheid
van de rijtjesbouw volledig
hebben verlaten. Het moet ook
mogelijk zijn, zeker als je
wat groter plan aanpakt, ook
goedkopere huizen te bouwen.
Misschien dat we dat experi
ment ook 'ns aanpakken".
,--n
Waarom is sparen bij de postgiro zo makkelijk?
Omdat u het op uw gemak thuis doet. Omdat
u kunt inleggen en opnemen zonder minimum of
maximum. Omdat u dat met uw eigen giro-
overschrijvingskaarten doet. Omdat u altijd
onmiddellijk via uw postrekening kunt opnemen,
zonder opzegtermijn. Omdat u het uzelf nóg
makkelijker kunt maken met automatisch sparen.
Omdat u zélf de voordeligste spaarrekening
kiest uit deze dne:
Als u denkt: "ik zal mijn spaargeld wel
snel weer nodig hebben", is de Rente
rekening het voordeligst
voor u. Rente:
Deze MENÏNGEN-pagina is
een discussie-platform. Plaat
sing van artikelen alhier wil
niet zeggen dat de redactie met
de inhoud instemt.
Voordeliger dan de Renterekening als
uw spaargeld langer dan 6 maanden
kan blijven staan, omdat van
elk opgenomen bedrag 1 £x 0
van uw tegoed af gaat. Rente: Q
Voordeliger dan de Plusrekening als u uw
spaargeld niet bmnen 12 maanden
opneemt, omdat van elk opge
nomen bedrag 2% van uw
tegoed af gaat. Rente:
Méér informatie is verkrijgbaar
- met de bon
- op het postkantoor
- via tel. 0017 (gratis) of (020) 5 89 3137.
