Zoveelste Englandspiel
Eén senator kan SALT maken of breken
VERENIGING
DOET DEUR
DICHT VOOR
LEIDENAARS
Eerste boeken voor ex-geheim-agenten
Gewezen presidentskandidaat Henry Jackson machtig man
PAGINA 4
WOENSDAG 23 NOVEMBER 1977
Voor het eerst in haar bestaan
heeft de vereniging voor
dierenbescherming afdeling
Leiden aspirantleden het
lidmaatschap geweigerdHet
gaat om de twee Leidenaars
De Ruiter en Van der V/al, die
schriftelijk van het be
stuursbesluit op de hoogte zijn
gesteld.
Buiten boekje
Een maand geleden kwamen ze
via deze rubriek in het nieuws
toen zij van het bestuur van de
stichting Nieuw Leids Diere
nasiel eesten dat asielbeheer
der Tiele zou worden ontsla
gen. Volgens de twee zou Tiele
buiten zijn boekje zijn gegaan
door in te stemmen met het
voorstel van de Leidse diere
narts Roest om een bij het asiel
binnen gebrachte herder
shond een dodelijke injectie
toe te dienen.
De hond had in de daar vooraf
gaande maanden rond
gezworven op het weiland in
de buurt van het dierenop
vangcentrum. Diverse omwo
nenden en ook De Ruyter en
Va al hadden pogingen in het
werk gesteld om het schichtige
dier te kalmeren en te vangen.
Dat lukte uiteindelijk met een
vangnetnadat een schot uit
een verdovingspistool niet
voldoende was gebleken.
Afgemaakt
Hoewel de wet voorschrijft dat
bij een asiel afgeleverde hond
tenminste veertien dagen on
derdak moet worden geboden
om de eigenaar de mogelijk
heid te bieden zijn hond terug
te halen, werd de herder al cp
de dag van binnenkomst af
gemaakt. Volgens de asielbe
heerder was dat een gerecht
vaardigde beslissing omdat
de herdershond zich agressief
gedroeg maar ook omdat de
termijn van twee weken in
feite al was verstreken, aan
gezien in de voorliggende
maand de eigenaar niet was
komen opdagen. Het feit dat
de hond zich al die tijd zo
dicht bij het asiel ophield eh
daar soms ook wat eten kwam
weghalen, werd min of meer
beschouwd als een verblijf
daar.
De twee betwistten toen ook dat
de hond geen baas had op het
moment dat de dodelijke in
jectie werd toegediend. Vol
gens Van der Wal zou hij de
asielbeheerder nog vóórdat de
Vijfentwintig maanden lang speelden de Duitse bezet
ters gedurende de laatste wereldoorlog een mis-
leidingsspel met de Nederlandse en Britse geheime
diensten in Londen, waardoor 59 Nederlandse ge
heimagenten in handen van de Duitsers vielen.
Deze ongehoord gladjes verlopen
Duitse contraspionageactie in
bezet Nederland, bekend en be
rucht geworden onder de naam
"Englandspiel", kostte uiteinde
lijk aan 54 van de 59 het leven,
hoewel de gearresteerde geheim
agenten lijfsbehoud was toege
zegd. De meesten kwamen om in
het concentratiekamp Mauthau-
Puzzel
Over het Englandspiel is al veel ge
schreven. Maar geen schrijver
heeft nog waterdichte bewijzen
kunnen aandragen over het het
zo finaal mis is kunnen gaan. In
de puzzel ontbreken nog steeds
stukjes en het is bijna zeker dat
die zoek blijven. Ze zijn doelbe
wust weggemoffeld onder een
zwaar tapijt van zwijgzaamheid
of ze zijn niet de overleden het
graf ingegaan.
In de congreszaal van hotel Sonesta
in Amsterdam werd gistermid-
- dag de zoveelste publicatie over
het "Englandspiel" ten doop ge
houden. Dit keer is de schrijver
Jelte Rep, werkzaam als redac
teur op de afdeling drama van de
NCRV-televisie.
Ten behoeve van een acht afleve
ringen tellende tv-documentaire
over deze veelbesproken spiona-
getragedie, verdiepte hij zich ge
durende een paar jaar in de ach
tergronden van het Englandspiel.
Sprak met honderden verzets
mensen, worstelde zich door
duizenden documenten. Dat le
verde uiteindelijk zoveel
bruikbare stof op dat hij op aan
drang van de NCRV-televisie de
resultaten van zijn onderzoeken
ook in boekvorm liet vervatten.
Op de bevindingen van Rep kom
ik in deze krant morgen nog uit
gebreid terug.
De eerste exemplaren van "Eng
landspiel" werden gistermiddag
door Jelte Rep persoonlijk uitge
reikt aan twee ex-geheim agenten
en een agente t.w. Huub
Lauwers, Johan Ubbink en Trix
Terwindt. Rep overhandigde het
boek ook aan de echtgenote van
de vorig jaar in Katwijk overle
den ex-geheim agent Pieter
Dourlein.
De Leidse internist dr. Hers was
gevraagd een inleiding te hou
den. Hij is zijdelings betrokken
geweest bij het Englandspiel.
Maakte daarvan slechts het voor
spel mee omdat hij in het begin
van de oorlog door de Duitsers
werd opgepakt. Aanvankelijk
werd hij ter dood veroordeeld
maar later kreeg hij levenslang.
Dr. Hers houdt zich als medicus
voornamelijk bezig met de be
handeling van oud-verzetsmen-
"Schande"
Dat is waarschijnlijk ook de reden
dat hy zijn spreekbeurt benutte
om zich ongekend fel af te zetten
tegen "elementen in de huidige
samenleving die zich erg kwets
end uitlaten over het oorlogsver
zet in Nederland".
Met name doelde hij op recente uit
spraken voor de VPRO-radio
waarin "een jonge journalist, die
de oorlog nog niet eens heeft
meegemaakt", het verzet van A.
tot Z. afkraakte. Zo werden oud-
Een net ogende heer, keurig in het pak, een vriendelijke blik in
de ogen. Antonius van der Waals. Hij speelde een verradersrol in
het Englandspiel. In 1948 werd de doodstraf tegen hem geëist en
ook twee jaar later, in Scheveningen, voltrokken.
verzetslieden afgeschilderd als
warhoofdige avonturiers, die on
der normale omstandigheden in
het gevang of het gesticht terecht
zouden zijn gekomen".
'Wat daar het gevolg van is zie ik nu
op mijn spreekuur", aldus Hers.
"Diverse patiënten die de uitzen
ding hebben gehoord zijn ernstig
ziek geworden, twee verkeren er
zelfs in levensgevaar. Als ze ster
ven vraag je je af of hier niet
sprake is van dood door schuld.
Het is een schande dat voor de radio
ongestraft dergelijke uitspraken
kunnen worden gedaan. Als ik in
zon geval recht zou moeten
spreken zou ik de VPRO een
boete opleggen van vijftig mil
joen gulden".
Het tweetal dat géén lid mag worden van de Leidse dieren
beschermingsvereniging. Links v.d. Wal, rechts De Ruiter.
hond werd gevangen hebben
meegedeeld dat hij het dier,
na een rustkuur in het asiel, in
huis wilde nemen.
Het bestuur van de vereniging
voor dierenbescherming af
deling Leiden heeft zich una
niem tegen het aangevraagd
lidmaatschap uitgesproken.
Als reden van de uitsluiting
geeft secretaris mevrouw Bes
jes op "de manier waarop de
twee actie zijn gaan voeren
tegen asielbeheerder Tiele en
de bedreigingen die zijn geuit
aan het adres van de vereni
ging, die nauw betrokken is
bij die gang van zaken op het
asiel".
Mevroüw Besjes: "We vinden het
ongeoorloofd dat de twee zon
der da t ze zich voldoende in de
materie hebben verdiept in
het openbaar van de daken
schreeuwen dat de asielbe
heerder moet opstappen. Voor
zover wij dat hebben kunnen
beoordelen heeft hij in het ge
val van de herdershond juist
gehandeld. Het bestuur van
de vereniging staat achter
hem".
"lie twee hebben ook gedreigd,
zodra ze als lid zouden zijn
aangenomen, de leden op te
roepen tot een extra leden
vergadering waar ze dan met
een motie van wantrouwen
tegen het huidige vereni
gingsbestuur zouden komen.
Uit alles blijkt dat ze uit zijn
op moeilijkheden ZuMce as
pirant-leden hoeven we niet te
accepteren."
Zowel De Ruiter als Van der Wal
gaan het nu hogerop zoeken
bij de landelijke vereniging.
Een eerste bespreking is al ge
voerd. Volgens de Ruiter is
men "zeer ontstemd over wat
nu in Leiden gaande is". Bin
nenkort zal er een tweede be
spreking plaatsvinden.
meervoudige kernkoppen maar
die zouden de zwaar gepantserde
rakettensilo's van de Sowjet-
Unie niet kunnen vernietigen.
Men betoogt dat Amerika's Minu-
teman III-raketten met bases te
land, die -drie onafhankelijke
atoomkoppen bezitten kwets
baar zullen zijn voor de eerste
aanval door hun geduchte Russi
sche tegenhangers. De zwaarste
daarvan zal een veel grotere la
ding kunnen dragen, verdeeld
over niet minder dan tien atoom
koppen.
Vance heeft in maart bij de eerste,
afgebroken besprekingen met de
Russen geprobeerd het aantal
van deze reuzeraketten vermin
derd te krijgen. Nu is hij, aldus de
critici, bereid een gevaarlijke
achterstand te laten voortbestaan
die gecorrigeerd had kunnen
worden als de president niet de
ontwikkeling van de B-I-bom-
menwerper had stopgezet en
wanneer er niet krachtige beper
kingen waren voorgesteld ten
aanzien van het bereik en het aan
tal van Amerika's Cruise-raket
ten die nu worden ontwikkeld.
Onrealistisch
De mensen op het ministerie van
buitenlandse zaken, die te maken
hebben met beperking van de
bewapening zeggen hierop, dat
deze voorstelling van zaken on
realistisch is. De Russen zullen
de silo's met Minuteman-raket-
ten niet aanvallen, zo zeggen zij,
en zich daarmee blootstellen aan
vergelding door middel van de
rest van de Amerikaanse strate
gische bewapening.
Nitze is hèt ermee eens, dat de
Sowjet-Unie niet van plan is
Amerika aan te vallen. Geen en
kele agressor wil oorlog, zegt hij,
waarbij hij de 19-de eeuwse
Duitse strateeg Clausewitz aan
haalt. „Het enige wat een agres
sor wil is zijn doeleinden zon
der oorlog te bereiken".
Nitze betoogt dat het algemene nu
cleaire evenwicht de politieke wil
van Amerika bepaalt om Russi
sche chantage te weerstaan bij
mogelijke regionale conflicten.
Senator Henry Jackson
De Amerikaanse regering zegt dat
de voorstellen deel uitmaken van
een steeds doorlopend proces
van onderhandelingen. Een
mislukking zou volgens haar ca
tastrofaal zijn en het gevaar in
houden, dat er een eind komt aan
I de ontspanning en een terugkeer
van de economisch zeer nadelige
wapenwedloop.
Nitze en zijn vrienden voeren aan,
dat het beter zou zijn helemaal
geen overeenkomst te hebben
dan een, die de Sowjet-Unie in
een strategisch voordeliger posi
tie plaatst.
Invloed
Het lot van een nieuwe SALT-over-
eenkomst zal voornamelijk af
hangen van senator Jackson, die
zijn invloed dankt aan zijn grote
kennis van dit onderwerp, waar
de meeste van zijn collega-sena
toren huiverig voor zijn.
Met zijn 65 jaar heeft Jackson
weinig politieke ambities meer.
Zijn hoop om president te wor
den werd vorig jaar de bodem in
geslagen toen hij bij de voorver
kiezingen het onderspit dolf te
gen Carter.
Zijn voorzitterschap van diverse
commissies en subcommissies
maakt het echter mogelijk dat hij
zijn vroegere rivaal op ver
schillende punten eventueel kan
breken, zoals ten aanzien van het
energievraagstuk, de nationale
veiligheid en de buitenlandse
politiek.
Hij heeft belangrijke medestanders
op het ministerie van defensie en
bij de inlichtingendienst CIA. Op
het ogenblik neemt de regering
een zeer verzoenende houding
jegens hem aan.
Een verwerping van de SALT-
overeenkomst door de Senaat
zou een grote tegenslag beteke
nen voor het buitenlandse beleid
van de regering. Voor president
Carter is het een probleem van de
eerste orde hoe hij met Jackson
tot overeenstemming kan ko-
WASHINGTON (SP) - Nog voor de nieuwe over- Destaf van senator Henry Jackson,
eenkomst tussen de Verenigde Staten en de bfed!1ser'door°«n andePre sena-
Sowjet-Unie over beperking van de strategische for van beschuldigd geheimen te
kernbewapening (SALT) definitief vorm heeft loopTa'n de IaLT^esprekingen
gekregen, zijn vooraanstaande figuren in Was- in Geneve zouden saboteren,
hington bezig op eigen houtje nogal gevaarlijke Toen de minister van buitenlandse
politieke raketten af te schieten. bSïïE
zitting van Jacksons subcom
missie voor toezicht op de bewa
pening, zei men dat hij een abo
minabele vertoning ten beste
had gegeven.
De verenigde chefs van staven
hebben als particulieren de pre
sident gewaarschuwd, dat de
SowjetUnie nu voor ligt op de
meeste gebieden van strategi
sche bewapening. En deze voor
sprong zal niet ongedaan kunnen
worden gemaakt als de voorstel
len worden aangenomen.
Paul Nitze, een zeer deskundige
vroegere onderminister van de
fensie, die zelf een ervaren
SALT-onderhandelaar was, heeft
een kritisch memorandum uitge
geven, dat des te dodelijker is
wegens de technischweten-
schappelijke toon. Hieruit komt
naar voren, dat de voorstellen de
balans ten nadele van Amerika
zouden verstoren.
De neerslag van dit alles heeft tij
delijk de positie verzwakt van de
regering doordat voortijdig de
aandacht is gevestigd op de pun
ten die de opvattingen van de cri-
tici versterken en het ministerie
van buitenlandse zaken in het de
fensief dringen.
Minister van buitenlandse zaken, Cyrus Vance.
Voorsprong
Volgens Nitze zouden de voorstel
len, als ze worden uitgevoerd, de
Russen tegen 1985 een aan
zienlijke voorsprong geven op
het gebied van kernwapens,
dankzij raketten die van de grond
af worden afgeschoten en die
voorzien zijn van zowel enkele als
meervoudige kernkoppen,
en ook dankzij bommenwerpers.
Amerika zou waarschijnlijk wel
zijn voorsprong behouden op het
géToied van raketten uit onder
zeeërs die voorzien zijn van
