niet m
llm,
„Ars Aemula" verkeert in erbarmelijke staat
Nieuwe
schets
binnenstad*
openbaar
v.d. Water
ZATERDAG 12 NOVEMBER 1977
LEIDEN
LEIDEN - De psychiatri
sche instellingen en
soortgelijke instituten heb
ben samen vele miljoenen
guldens aan patiëntengel-
den in beheer. Het zijn gel
den van de patiënt, die zich
o.m. ontlenen aan opbreng
sten uit eigen vermogen,
doorbetalingen van eerder
genoten salaris en uitkerin
gen ingevolge allerlei so
ciale verzekeringen.
De instellingen voeren daarvoor
een aparte administratie, die in
sommige gevallen grote vormen
heeft aangenomen. Het is een taak
geworden die inmiddels van veel
kanten met een kritisch oog wordt
gevolgd. Want het beheer van pa-
tiëntengelden is in wezen een on
eigenlijke taak voor een instelling
die grotendeels met bijdragen uit
de pot van de AWBZ, de Algemene
Wet Bijzondere Ziektekosten,
draaiende wordt gehouden. Ad
ministratie voeren over patiënten-
gelden wordt niet door de AWBZ
gehonoreerd. Dus moeten de kos
ten daarvan uit andere bronnen
worden bestreden. Het ligt voor de
hand dat de patiënt daar voor op
draait.
Maar er zit nog een andere kant aan
dat beheer. Je zou het principieel
onjuist kunnen noemen dat een in
stelling die geacht wordt voor me-
dische/psycho-sociale opvang te
zorgen, daarnaast nog eens het geld
van de patiënt/cliënt in beheer
heeft. Het is de vraag of de belangen
van de patiënt in een dergelijke si
tuatie wel op een zuivere wijze
worden behartigd. Een veelge-'
hoorde wens is dan ook dat er aan
die situatie snel een eind wordt ge
maakt.
Die mening is ook een Leidse
werkgroep van "veldwerkers" toe
gedaan. Op initiatief van psychiater
F. Hiddema (sociaal-psychiatrische
dienst) besloot dit werkgroepje -
met verder Pieter Hoeker (wets-
winkel), Henk Sannes (welzijns-
raad) en Frits Quadekker (burger
raadsman) - het afgelopen voorjaar
een discussie op gang te brengen
over het beheer van de patiënten-
gelden. Uit dit initiatief rolde - als
eerste aanzet - een notitie. De es
sentie van dat stuk is dat er voor het
beheer van patiëntengelden een
andere vorm moet worden gevon
den, bijvoorbeeld een apart be
heersinstituut voor alle patiënten-
gelden in de Leidse regio. Patiën
ten of cliënten die niet tot eiegen
beheer in staat zijn - want om hen
gaat het - zouden hun (spaar)geld
dan bij zo'n instituut in bewaring
kunnen geven.
Rechtspositie
Het is duidelijk dat bij dit probleem
ook de rechtspositie van de pa
tiënt/cliënt in het geding is. En dat
is een onderwerp waarover op lan
delijk niveau alweer heel wat jaar
tjes gepraat wordt. Zo verschenen
er in 1974 en in 1976 twee rapporten
van de commissie "Rechtspositie
Zwakzinnige" (later: Commissie
Rechtspositie Geestelijk Gehan
dicapten en Gestoorden). En vorig
jaar zomer werd er over het beheer
van patiëntengelden een wetsont
werp gepubliceerd, dat tot doel had
de zwakzinnige zoveel mogelijk
zelf over z'n geld te laten beschik
ken, bijvoorbeeld met behulp van
een tussenpersoon.
Een betere beheersvorm voor pa-
tienteneigendommen werd al in
1972 bepleit door G. Knoester, eco
nomisch adjunct-directeur van de
Algemene Stichting voor Verzor
ging van Zwakzinnigen. Hij dacht
Leidse werkgroep wil andere vorm van
beheer voor (psychiatrische) patiënt
met name aan een landelijk beheer
sinstituut, waarin de Financiële be
langen van alle zwakzinnigen uit
het hele land moesten worden sa
mengebracht. En dus uit de instel-
■lingen moesten verdwijnen.
Knoester becijferde dat er in het
begin van de jaren zeventig zo'n 17
miljoen gulden aan patiëntengel
den onrendabel was uitgezet. In
middels is dat bedrag waar
schijnlijk ettelijke miljoenen ho
ger. Hij stelde verder vast dat die
gelden een hogere rente zouden
opleveren als ze centraal - via een
nationaal beheersinstituut - zou
den worden uitgezet. Het zou dan
bovendien op een economisch
meer verantwoorde manier gebeu-
Extra kracht
We hoeven niet verder van huis te
gaan om te zien hoe het beheer van
patiëntengelden er in de praktijk
uit ziet. Illustratief is de situatie in
het psychiatrisch ziekenhuis En
degeest in Oegstgeest (bestuurd
door de gemeente Leiden), waar
voor dat beheer eveneens een
aparte administratie wordt ge
voerd. Jaarlijks wordt er een groot
aantal mutaties uitgevoerd - zo'n
25.000 - en laatst moest er zelfs een
extra administratieve kracht wor
den aangetrokken, omdat dat aan
tal flink was toegenomen.
Het totale bedrag aan patiënten
gelden dat Endegeest in beheer
heeft, wekt de indruk dat we hier te
maken hebben met een ban
kinstelling: 4,4 miljoen gulden (1
januari '76). Over dat bedrag, dat via
de gemeente is uitgezet, kreeg En
degeest vorig jaar gemiddeld (de
rentevoet wisselt nogal eens) 5ll*
procent uitgekeerd. Daar werden
vervolgens de administratiekosten
(kosten van beheer 51.000 gul
den) van afgetrokken, zodat de pa
tiënt gemiddeld 4 procent over
hield.
Een rentepercentage dat. gezien
het totale bedrag aan patiëntengel
den, niet bepaald hoog kan worden
genoemd. Administrateur Koole
van Endegeest betwijfelt evenwël
of er een bankinstelling te vinden is
die meer zal geven. "Een hoger p' r-
centage". aldus de administrate ir.
"geldt bij langlopende rekeninge'
en het probleem is nou juist dat dc
gelden die wij in beheer hebben, di
rect opeisbaar zijn".
Door Wim Wirtz
De meer principiële kant van de
zaak, namelijk de vraag of en hoe
het beheer van patiëntengelden
buiten de instelling op poten moet
worden gezet, is bij de genees
heer-directeur van Endegeest, G.
Mojet, evenals bij de rijksoverheid,
het Centraal Orgaan Ziekenhuis
tarieven en de Nationale Zieken
huisraad op één punt geen pro
bleem: het moet uit de instellingen
verdwijnen.
De notitie van de Leidse werkgroep
ademt dezelfde geest. In het stuk
wordt verder aandacht besteed aan
verschillende vormen van belan
genbehartiging ten behoeve van de
geestelijk minder valide. Genoemd
worden de onder-curatele-stelling,
het in discussie zijnde mentor
schap (een lichtere maatregel),
verlengde minderjarigheid voor
geestelijk zwaar gehandicapten (in
feite een verlenging van de ouder
lijke macht na 21 jaar) en de zaak
waarneming, bijvoorbeeld door de
instelling. Daarbij is de instelling
dan wel verplicht rekening en ver
antwoording af te leggen aan de pa
tiënt/cliënt.
Wat het beheer van de gelden be
treft, bewijst de praktijk dat dit wel
buiten de instelling om kan worden
geregeld. Het Deltaziekenhuis in
Portugaal bijvoorbeeld heeft een
regeling getroffen met een aantal
spaarbanken om het beheer van
deze gelden over te nemen. Bij
"Coudewater" (psychiatrische in
stelling in Rosmalen) gaan de grote
bedragen naar de Rijkspostspaar
bank en worden de kleine mutaties
op een eigen spaarbank uitgevoerd.
En bij het psychiatrisch centrum
St. Willibrord in Heiloo is een rege
ling in de maak om met vijf andere
psychiatrische instituten (via de
computer) een centrale beheer-
seenheid op poten te zetten.
Voeling
Zoals gezegd voegen de samen
stellers van de Leidse notitie
daarbij de mogelijkheid van een re
gionaal beheersinstituut (eventueel
een bestaande financieel-admini-
stratieve organisatie). Dat instituut
zou voeling moeten houden met
degene van wie de gelden zijn (of
diens vertegenwoordiger), met een
extern controle-apparaat en met de
betrokken instellingen van de pa
tiënten/cliënten.
De samenstellers van de notitie
hebben over het beheer van pa
tiëntengelden intussen een gesprek
gehad met wethouder Oosterman,
die hun kon meedelen dat er al eens
een vergeefse poging was gedaan
om voor dit probleem een oplos
sing te vinden. Frits Quadekker
"Daarom was hij eigenlijk niet zo
geïnteresseerd. Hij zei: ga eerst
maar de mogelijkheden inventari
seren. Welnu, daar zijn we nu mee
bezig".
LEIDEN- 'Halverwege de Pieters
kerkgracht bleef hij staan en keek
naar de gevel van een oud gebouw
aan de overkant, terwijl hij lang
zaam de straat overslenterde. Vlak
onder de dakgoot, rechts en baart
tegen de gevel bevonden zich twee
kleine gevelstenen, waarop tegen
een fluweelzwart fond, goud om
lijst, in kapitalen stond: Rust jwrt
Lust en Lust met God is Rust'. Zo
introduceert Jan Wolkers in zijn
roman Kort Amerikaans het mo
numentale pand waar hij in de
oorlog ondergedoken zat. Het im
ponerende zeventiende eeuwse
woonhuis dat nu bekend staat als
'Ars Aemula (naar de kunstzinnige
vereniging die er sinds 1859 huist)
heeft aan mensen van allerlei slag
onderdak geboden in de loop der
eeuwen. Het is een belangrijk mo
nument maar verkeert in erbarme
lijke staat. Om Wolkers verhaal dat
speelt in de tweede wereldoorlog
nog eens aan te halen: de vloer van
de zolder is zo rot. 'het zou levens
gevaar,ijk zijn je daarop te begeven.
Zodra de oorlog voorbij is moet die
helemaal vernieuwd worden'. En
op het eind van de roman: 'Het
ruikt hier overal naar verrotting.
Het hele gebouw rot weg. Van de
winter met de kou heeft het nog de
schijn op kunnen houden. Maar nu
het warm wordt zakt het als een
pudding in elkaar'.
Van een goede opknapbeurt is het
nooit gekomen en nu is het inder
daad zover dat het pand treurig
staat te sterven.
Gelukkig heeft de gemeente oog
gehad voor deze ellende: de ko
mende jaren zullen enkele miljoe
nen beschikbaar worden gesteld
voor algehele restauratie. Nog dit
jaar zal begonnen worden met in
grepen om het geheel zo goed mo
gelijk te behouden, wat sowieso al
een miljoen vergt. Dan kost het nog
anderhalf jaar om een restaura
tieplan op te stellen.
Het indrukwekkende pand is he
lemaal uitgeleefd. Van de rijkdom
van de zalen en kamers is weinig
meer over. De vele lekkages - de
laatste jaren steeds erger - hebben
op vele muren en plafonds hun spo
ren achtergelaten. De houten con
structie van de onbeschoten daken
rot weg, een aantal kozijnen is he
lemaal vergaan. Soms neemt het
verval romantische vormen aan:
een klimop die dwars door het pan
nendak groeit...
De familie Kneppelhout, die het
pand schomk aan de vereniging
Ars Aemula, is het laatste rijke ge
slacht geweest dat het pand in
eigendom heeft gehad. Daarvoor
heeft het pand tal van notabelen
gehuisvest. Het grachtenpand - dat
aan de achterkant grenst aan de
Schoolsteeg - bestaat uit ver
schillende delen met aparte kap
pen. De drie delen van de hoofd
vleugel dateren uit 1619 en 1620.
Wie de voorgevel bekijkt moet eens
letten op de glad gepolijste bak
steen - zeer exclusief voor die tijd
en nog goed behouden - en de ori
ginele vorm van de gevel: zo vind je
er geen tweede.
Wie door het halletje naar binnen
stapt ziet rechts op de binnenplaats
de lelijke, in dez^.; eeuw bijge
bouwde schoollokalen (nu exposi
tieruimte Aardiger is dan om te zien
dat in de hoofdvleugel op de eerste
verdieping nog een aantal originele
kruisramen bewaard zijn gebleven
Het witte pleisterwerk op de be
gane grond is vast van stadsar
chitect Schaap die ook de (ge
pleisterde) school ernaast bouwde
in de negentiende eeuw. Andei
werk van Schaap: scholen aan de
Aalmarkt en Boommarkt in de
zelfde stijl. Het trappenhuis var
Ars Aemula is in al zijn kaalheid
nog steeds imponerend; er is een
mooie eikenhouten trap. Terwijl de
bestuurskamer op de begane grond
nog iets behouden heeft van de fri
vole rococo met zijn originele
tierelantijnen, wordt het, hoe hogei
men in het gebouw komt. koudei
en kaler. Uiteidelijk op de mag
nifieke zeer hoge zolders beland
kan men daar door de nok heen de
hemel zien, van waar de regen on
gehinderd binnensijpelt.
Bij de foto's. Boven van links naar
rechts:
De voorgevel aan de Pieters
kerkgracht: er is geen tweede
hide grote kamer waar Jan Wol
kers ooit ondergedoken zat is nog
iets van namaak-marmeren wan
dversiering overgebleven
Aan de reparatie van het dak
waagt men zich niet meer: het
mocht onder het werk eens instor
ten
Onder rechts:
Een detail van de schouw in de
bestuurskamer laat zien hoever de
verzakking en het verval al zijn.
LEIDEN - Op grond van de resulta
ten van de inspraak die de afgelo
pen maanden heeft plaatsgevon
den heeft het projectgroep voor de
binnenstad een nieuwe ontwik-
kelingsschets gemaakt met als be
langrijkste aanpassingen:
het kernwinkelapparaat, waar
zich de winkels van regionale bete
kenis moeten bevinden, is wat
ruimer gedacht met een uitloper
lar de Beestenmarkt;
Voor de ontwikkeling van kanto-
n is ruimte gereserveerd aan de
Langegracht en op het Schutters
veld. maar uit berekeningen van de
projectgroep is opgemaakt dat de
behoefte minder groot is' dan
vroeger voorzien;
in de Pieters- en Academiewijk
wordt rekening gehouden met de
aanwezigheid van horecagelegen
heden, net als aan de Beestenmarkt
en Steenstraat, maar in Maredorp
(Janvossensteeg) zal de horeca op
den duur moeten verdwijnen.
De projectgroep voor de bin
nenstad is al enige tijd op weg om
een structuurplan op te stellen voor
de binnenstad, dat in grote lijnen
vastlegt hoe men de ontwikkelin
gen de komende jaren wil sturen. In
het kader daarvan heeft de project
groep een half jaar geleden vijf
schetsen gemaakt van mogelijke
ontwikkelingen. Daarop zijn een
zestigtal reacties binnengekomen
die verwerkt zijn in een nieuwe
schets. Bij de schets die nu gepu
bliceerd is wordt nog een kleine
nota gemaakt met de argumentatie
waarom men deze ontwikkeling
heeft gekozen.
Bij het opstellen van de schets is
men uitgegaan van de ge
bruiksmogelijkheden van de stad:
wonen, winkelen, werken en rec
reëren. Bij de verdere uitwerking
heeft men wel gelet op het ruimte
lijke aspect: in hoeverre kunnen er
nog veranderingen in de stad wor-
Quarts - Horloges
De Aller Beste
EIGEN ATELIERS
den bewerkstelligd. Tenslotte is
nog regelmatig overlegd met de op
stellers van het verkeersplan voor
Leiden. Daaruit is bijvoorbeeld
duidelijk naren voren gekomen, al
dus de projectgroep, dat de Hooi
gracht en Langegracht niet gemist
kunnen worden als verkeersaders.
Verder zal het openbaar vervoer
gebruik blijven maken van Bree-
straat en/of marktenroute.
Uitdein kleur uitgevoerde schets is
op te maken dat Hogewoerd, Ha
ven/Haarlemmerstraat. Steen
straat, Noordeinde en Doezastraat
gezien worden als winkelstraten
die leiden naar het eigenlijke win
kelcentrum. Hoewel men in dit
centrum tot concentratie van "re
gio-winkels" zou willen komen, wil
men de Oude Rijn daar echter gro
tendeels voor sparen vanwege het
monumentale karakter van deze
nog rustige rivierarm.
Voorde ontwikkeling van kantoren
en dergelijke is ruimte gevonden
rond het station en aan beide zijden
van de Oegstgeesterweg, en enigs
zins aan de Langegracht.
Omdat het er volgens de project
groep naar uit ziet dat de behoefte
aan nieuwe kantoren minder groot
zal zijn dan altijd verwacht-het feit
dat de universiteit ruimte achter
laat bij het betrekken van
nieuwbouw speelt hierbij ook een
rol - is voor het Schuttersveld een
grotere vermenging van functies
(wonen en werken) mogelijk
De bedoeling is dat donderdag 1
decembei de raadscommissies zich
over de schets buigen, waarna de
gemeenteraad vóór het kerstreces
een uitspraak doet (19 december).
Na die raadsuitspraak zal er weer
met zoveel mogelijk instanties
overlegd worden om overeens
temming te krijgen over het op te
stellen structuurplan.
ANTIEKE EN
STIJLKLOKKEN
Uw vakadres
Eigen ateliers
De betere kwaliteiten
in de voordeligste prijzen
v.d. WATER
