„Wij zullen van Carter geen
verwaarlozing aanvaarden"
"Sommige mensen krijgen pinda's,
anderen krijgen pindakaas. Maar
de armen krijgen alleen maar
pindadoppen. Er zijn mensen die
in het hele programma niet voor
komen". Dat zei dominee Jesse
L. Jackson in augustus toen in
Atlanta de twintigste verjaardag
van de Southern Christian
Leadership Conference werd ge
vierd. Voor wie toen terugdacht
aan Jimmy Carter, de man van dé
pindaplantages, was dat duide
lijk genoeg.
De "Zuidelijke Vergadering Van
Christenleiders" is de organisatie
waarmee dominee Martin Luther
King, de grote leider van de Ame
rikaanse negerbevolking, in de
jaren vijftig en zestig de strijd
voor de menselijke rechten van
de verdrukten voerde. Jesse
Jackson was toen net twintig, een
jongen eigenlijk nog, maar hij
was een van de strijdvaardigste
en belangrijkste helpers van ds.
King.
"Als Carter zegt dat hij werkgele
genheid wil scheppen voor de
werklozen en ze los wil maken
van "sociale belangen", wel, het
is goed om mensen uit de steun te
halen want mensen hebben Werk
nodig waarvoor ze zich niet hoe
ven te schamen. Maar als je er
nauwelijks één miljoen uithaalt,
terwijl daar zes miljoen anderen
tegenover staan die zonder werk
zijn, dan klopt er iets niet", zo
ging Jackson verder.
De zwarte bevolking van de Ver
enigde Staten is diep teleurge
steld over wat Jimmy Carter na al
zijn verkiezingsbeloften tot nu
toe in feite heeft gedaan voor
vermindering van de werkloos
heid, waarvan zij het eerste slach
toffer is. Het is een ontgoocheling
die langzamerhand omslaat in
woede.
Een maand later zegt Jesse Jackson
op een bijeenkomst van vijftien
van de belangrijkste zwarte
leiders in New York: "Tijdens de
regering van Nixon leed de
zwarte bevolking onder een
goedaardig soort verwaarlozing.
Wij hebben Carter aan de macht
geholpen en van hem zullen we
geen verwaarlozing aanvaarden,
die voortkomt uit ongevoelig
heid".
Push
Chicago, weer anderhalve maand
verder: een hoogst ernstige Jesse
Jackson zegt dat het weer net zal
worden als in de dagen van Mar
tin Luther King. De zwarte be
volking zal weer massaal de
straat op gaan, het leger van de
verwaarloosde armen zal weer
marcheren. Wacht maar, komend
voorjaar.
Het hoofdkwartier van "Operation
PUSH" staat als een tempel in de
50ste straat aan de zuidrand van
die broeiende stad Chicago. De
zwarte chauffeur van de taxi zegt
als al rijdend het vertrouwen
komt: "Die hebben een hoop
prachtig werk gedaan".
Zaterdagmorgen negen uur. In de
hal al de warrige geluiden die een
jazzclub zouden doen vermoe
den. De elegante loopjes van een
klarinet, het knorrige gehoest
van een trombone, de kordate
stoten van een trompet. Bas, gi
taar, elektronisch orgel. Eerst el
kaar uitdagend, dan plotseling
samenvloeiend in één brok swin
gende improvisatie.
Het begint pas over een half uur.
Maar in de enorme zaal - is het
een kerk? is het een schouw
burg? - zitten al veel mensen. Op
twee jonge blanke meisjes na zijn
ze allemaal zwart. Dat hebben ze
gemeen met elkaar. En hun blij
moedigheid. Dit is een ernstige
bijeenkomst. Hier komen vooral
mensen die geen weg meer we
ten, mensen die al maanden, ja
ren soms zonder werk zijn. Ook
vanmorgen zullen ze dat niet
krijgen, "Operation PUSH" kan
het hun niet geven En toch blijd
schap, vriendelijkheid, onbe
vangenheid op die gezichten. Het
moet toch meer een kerk zijn.
Negers in hun kerk lijken altijd blij.
Omdat ze er niet komen om nog
meer te boeten, maar om er hun
enige hoop te halen. Dat zal het
wel zijn. Een rimpelvrouwtje met
een gebreid baretje en ze wuift
maar met die rechterarm. De
kinderen, heel mooie kleine kin
deren met van die donkere staar
tjes die uit hun wollen kopjes
pieken en met erg gave, jonge
krachtige moeders. De blinde
grijsaard wordt binnengeleid aan
zijn elleboog door een vriend. Hij
prikt zijn manshoge witte stok als
een bisschopsstaf voor zich uit
door het gangpad. Voller wordt
het. De muziekmannen dagen el
kaar nog steeds uit. Hoog boven
het podium hangt een enorme
foto van een erg mooie jonge ne
ger. Hij kijkt zeer bezorgd.
Operation PUSH, dat PUSH bete
kent People United to Save Hu
manity: het volk verenigd om de
mensen (en de menselijkheid) te
redden. Dominee Jesse Jackson
is de grondlegger van die actie.
Hij heeft haar op de kerstavond
van 1971 ingezet.
Carter
Frank Watkins doet de publiciteit
voor PUSH. Hij praat de verwon
dering over het feit dat hij een
blanke is weg met een grap van
dominee Jackson: "Als dit iets
exclusiefs voor zwarten had moe
ten zijn zou het Operation BUSH
hebben geheten", waarbij die B
inplaats van die P zou hebben ge
staan voor "Blacks", de naam die
in de Engelstalige wereld altijd
voor de negers wordt gebruikt.
Watkins zegt dat PUSH van begin
af aan Jimmy Carter heeft ge
steund. En dat niemand daar spijt
van heeft, wan tCarter is voor de
arme mensen altijd nog een veel
betere keuze dan Ford zou zijn
geweest.
"Maar we hebben ons nooit voor de
gek laten houden. We hebben al
tijd gezegd: we steunen Carter
maar wél voorzichtig, want we
wisten dat we de grondoorzaak
van de economische nood van de
zwarten niet konden wegnemen
met vooruitstrevend gepraat,
maar dat daar een nieuw econo
misch beleid voor nodig is".
Dat economische beleid wordt
overheerst door vier sleutelfigu
ren: de minister van Financiën
die van Handel, de directeur van
het Bureau voor de Begroting en
de voorzitter van de Raad van
Economische Adviseurs.
"De zwarte leiders hebben altijd
gezegd dat één van die posities
zeker voor een zwarte moest zijn.
Carter benoemde, allemaal blan
ken. En erger: het waren allemaal
mensen die van huis uit con
servatief denken, met uitzonde
ring misschien van Carl Schulz
van de economische adviesraad.
Maar ook hij is een econoom van
de oude school".
Toen Jimmy Carter zijn team sa
menstelde, wist hij dat hij te ma
ken kreeg met drie economische
problemen van het grootste be
lang: de werkloosheid, de inflatie
en het in evenwicht brengen van
de begroting. En Carter zette die
problemen op een rijtje volgens
een geheid conservatief principe:
eerst een sluitende begroting,
dan bestrijding van de inflatie en
tenslotte het aanpakken van de
werkloosheid.
Neanderthalers
"Toen Carter aan zijn team begon,
zouden wij al waarschuwings
signalen uit. Die gingen verloren.
Maar nu weten we waar we aan
toe zijn", zegt Frank Watkins. En
hij citeert Jesse Jackson: "Carter
werkt met een vooruitstrevende
retoriek en conservatieve
Neanderthalers als economen".
Pas de laatste tijd heeft president
Carter toegegeven tegenover de
zwarte caucus uit het Congres -
dat is de samenbundeling van
alle zwarte leden van het Huis
van Afgevaardigden en de enige
zwarte Senator Edward Brooke,
een Republikein van Massachu
setts, - dat er te weinig is gedaan
aan de bestrijding van de werk
loosheid, of liever: het scheppen
van werkgelegenheid voor iede
reen die kan wérken. Maar nu zou
hij dit dan toch tot prioriteit ma
ken. En die nieuwe belofte ont
moet voornamelijk wantrouwen
bij de zwarte leiders.
Toen Jesse Jackson zes jaar gele
den "Operation PUSH" in Chi
cago opzette, begon hij aan een
nationale organisatie voor de
rechten van de mens, die uitging
van een religieuze basis, een or
ganisatie in de tradities van Mar
tin Luther King, wiens rech
terhand hij was.
"Alle vooruitgang, die de zwarten
en de armen in Amerika hebben
geboekt zijn voortgekomen uit
activiteiten van de zwarte bevol
king en zijn het resultaat van
massale actie", is het uitgangs
punt van Jackson. Daarom heeft
Operation PUSH naast de prog
ramma's voor onderwijs aan en
opleiding van de achtergestelde
minderheden en naast haar on
derzoekswerk naar mogelijk
heden die tot verbetering van de
situatie kunnen leiden ook de di
recte actie in haar planning op
genomen.
Marcheren
"Opnieuw de straat op, marcheren,
demonstreren om de regering het
recht op werk af te dwingen, zin-
Vol werk voor een betaling waar
van je in leven kan blijven. Dat is
misschien de enige manier om op
de agenda van Carter te komen",
waarschuwt Frank Watkins.
En PUSH heeft al gemarcheerd. In
januari 1975 toen door de ener
giecrisis steeds meer mensen
werkloos werden en de prijs voor
de gasverwarming van de huizen
steeg. De exploitatie en de subsi
die voor 300.000 huisves
tingseenheden voor grote gezin
nen - waarvan de helft werd ge
sponsord door de zwarte kerken -
kwamen in gevaar omdat de
werklozen geen huurverhoging
konden betalen. Een mars naar
Washington heeft James Lynn,
de toenmalige minister van huis
vesting en stadsontwikkeling
gedwongen af te zien van sluiting
van deze 300.000 woonkazernes,
die zonder winstoogmerk minder
draagkrachtigen onderdak bie
den.
En niet alleen voor haar eigen volk,
ook voor andere nooddruftigen is
Operation PUSH in actie geko
men. De ambassade van de zes
Sahellanden vroegen dominee
Jackson om hulp voor hun dor
stende woestijngebied. PUSH
bracht 65.000 dollar bij elkaar en
negentien ton voedsel en medi
cijnen. En PUSH marcheerde
naar het ministerie van Buiten
landse Zaken, dat toen be
schaamd de hulpverlening over-
Jesse Jackson op de preekstoel: ''De dingen die bij president Carter voorop staan betekenen niets voor de armen
i volkomen ongebonden en blijmoedige eenwording met die grote Macht
Tenslotte kwam de politie van Chi
cago eerder dit jaar op voor de
bescherming van negerkinderen,
die in een vijandige wijk van rijke
blanken naar school moesten,
nadat PUSH met een massade
monstratie voor het poli
tiehoofdkwartier had gedreigd.
Elke zaterdagmorgen is er in die
zaal daar in Chicago een gemeen
schapsforum. Dat is enig in zijn
soort. Nergens anders krijg je zo
veel zwarte mensen wekelijks bij
elkaar om hun problemen te be
spreken. En al die problemen ra
ken de kern van het mens-zijn
zelf.
Jesse Jackson is elke zaterdag de
belangrijkste spreker. Maar ook
anderen voeren er het woord voor
een menigte, die soms een paar
duizend man groot is, maar nooit
kleiner dan achthonderd. Vernon
Jordan is er geweest, de voorzit
ter van de National Urban
League, een strijdvaardige be
weging voor de zwarte bevolking
in de grote steden, Parren Mit
chell, de voorzitter van de zwarte
Congrescaucus, Alex Hailey, de
schrijver van het boek 'Roots',
een verhaal over de geschiedenis
van de Amerikaanse neger dat
een televisiekraker werd, Reggy
Jackson, de gevierde honk
balspeler en Sal Linnewitz, Car
ters onderhandelaar over het Pa
namakanaal.
Die zaterdagochtenden wordt er
gesproken en gezongen en moed
ingepraat en richting gegeven:
voorlichting, inspiratie en le
vensdoel, dat zijn de drie prin
cipes waar het wekelijks om gaat.
Begeestering
De zaal is nu voor driekwart vol.
Het orkest is warm gedraaid. Drie
jonge negerinnen zingen spiri
tuals. Eerst heel devoot, maar al
gauw breekt de begeestering los
en de stemmen komen losser en
worden scheller en sneller en in
de zaal gaat het leven en alles be
weegt en uit die drie vrouwen en
uit die jazzband èchalt een blijde
lofzang tot het allemaal uitvloeit
in een swingend hallelujah.
Er worden mededelingen gedaan.
En dan ineens staat er een klein
frele dametje achter de mic
rofoon, breekbaar als een
bloemblad. Er gaat een stille ver
fijndheid van haar uit. Ze vertelt
van morele waarden en van niet
opgeven en ze maakt grote in
druk. Terwijl ze spreekt is Jesse
Jackson binnengekomen, atle
tisch, lang, lenig en mooi en boei
end als die grote strenge foto van
hem daar in de hoogte. Als de
vrouw is uitgesproken kust hij
haar lief en vol achting.
We shall overcome, we shall over
come'. Jubelend, massaal klinkt
het strijdlied dat in die bewogen
en triomfale dagen van Martin
Luther King basis gaf aan het
geloof in uiteindelijk recht. 'We
shall overcome someday'. 'We
zullen winnen, we zullen erboven
uitkomen, eens komt de dag dat
we zullen winnen.'
Dan spreekt Jackson. Hij heeft het
over „de uitdaging om het te
overleven". Het is een politieke
rede, het is een preek tegelijk. Hij
praat over de morele zonde en de
politieke zonde. Zegt dat de men
sen geen kans krijgen om te doen
wat ze moeten doen: werken.
Vraagt, smeekt om wakker te
worden, éen front te vormen, een
front van voortdurende pressie.
Roept op tot solidariteit met Pa
nama en zegt dat ook de Paname-
zen hun recht moeten krijgen.
'Wat wij in Mississippi hebben
gedaan kunnen zij doen in Pa
nama en in Zuid-Afrika. Panama
is van gedachten veranderd en
wil niet langer slaaf blijven.'
Hij wordt steeds feller, roept 'Ik
ben geen communist, ik ben een
'Pusher', een doordrukker.' Want
ook dat is PUSH: doorzetten
Hij houdt zijn mensen voor dat het
moet en dat het kan en zegt wééi
dat alles wat tot nu toe bereikt is
door het initiatief van de zwarten
tot stand kwam.
'Laten wij die niet kunnen zwem
men toch zwemmen, zij die mei
kunnen lopen moeten lopen, zi:
die niet naar school gaan; ga naai
school.'
En waar dat punt komt dat Jesse
Jackson overgaat van de be
geesterde volksmenner naar de
begeesterende evangelist is niet
te zeggen. Maar het is er ineens.
Het is adembenemend indruk
wekkend, het is gelijktijdig van
een ingrijpende ontroering.
"Survive!"
Een Amerikaanse negerkerk, ten
Amerikaanse negerpredikant. Ze
leggen de ziel van het geloof op
een verbijsterende, hartver
scheurende manier open. Een
orkaan van klacht, gebed en
dankbaarheid, een volkomen on
gebonden en blijmoedige één
wording met die Grote Macht
daarboven, die het allemaal ten
goede zal doen keren.
"Survive, survive, survive", don
dert Jesse Jackson. Het is een ge
bod, het is een gebed. "Jullie
moeten het overleven, jullie moe
ten er doorheenkomen, jullie
moeten het overleven".
En "Stand by me!" Steeds weer,
steeds dwingender "Stand by
me!" En dit gebed en dit gebod is
aan zijn God en de God van al die
zwarte mensen. "Sta naast me,
sta me bij, sta naast me!"
En dan is de kudde gevoerd naar
een punt waar alle wereldse zor
gen lijken weg te schuiven. Alles
lacht en juicht en eeen vrouw
schalt haar spiritual "Stand by
me" en het orkest komt achter
haar en een hele grote zware
zwarte dominee die dominee
Clay Evans van de Fellowship
Kerk heet en een stem heeft als
Louis Armstrong. En iedereen
zingt en dominee Jesse Jackson
lacht en lacht en swingt met de
muziekmakers mee en je kan aan
hem zien dat hij voor zich zeker
weet dat die God die ze zo nodig
hebben nu óók op dat toneel staat
en je kan zien hoe Jesse Jackson
met hem lacht en grapjes met
hem maakt want dat mag best
met een God die het tenslotte al
lemaal in goede banen zal helpen
leiden.
Fords agenda
In de nauwe gang die naar Jesse
Jacksons werkkamer leidt staan
na afloop vijftien, twintig men
sen. Zij zijn het die in het grootste
verdriet zitten en ze wachten op
het woord van die stuwende do
minee. En hij komt naar buiten
en hij is moe, zo moe, hij heeft
niets meer van die ontembare van
een kwartier geleden. Maar hij
praat en praat en spreekt moed in
en troost en geeft kracht. En de
wanhopigen gaan heen met hoop.
Direct daarna lijkt het alsof hij hun
somberheid heeft overgenomen.
"De zaken die bij Carter voorop
staan betekenen niets voor de
armen. De armen hebben werk
nodig. Carters doel is een
sluitende begroting. En baantjes
voor de armen en een sluitende
begroting, dat zijn eikaars tegen
polen", zegt Jesse Jackson.
"Carter is de verkiezingen ingegaan
op een programma van "Zet
Amerika weer aan het werk". En
dat stuit ons het meest tegen de
borst. Want Carter zorgt niet voor
werk. Carter werkt de agenda van
meneer Ford af
Jesse Jackson noemt dit de basis
van het conflict tussen de zwarte
leiders en de president.
"Hij zet zich niet in voor het nale
ven van zijn beloftes. Wij hebben
ons wel ingezet om hem de
stemmen te leveren waardoor hij
president is geworden".
De zwarte mensen, alle armen die
nog steeds in het moeras zitten en
zich bedrogen voelen kunnen
volgens dominee Jackson drie
dingen doen.
"Deze lente!"
"Ze kunnen proberen hun ellende
te ontvluchten in drank, drugs,
leegloperij, misdaad. Of ze kun
nen cyr.isch worden en het geloof
in zichzelf verliezen en in hun
mogehjkheid om vooruit te ko-
Dat zijn er twee.
Jesse Jackson geeft de verdrukten
de derdê mogelijkheid en de
enige oplossing.
"We moeten over de rassenlijnen
heen de rijen sluiten en druk
blijven uitoefenen voor een eco
nomische ommekeer. Wij moeten
de volgorde van de alternatieven
veranderen waarover Carter zijn
beslissingen moet nemen".
Hij is ervan overtuigd dat de zwarte
bevolking en die andere min
derheden de macht hebben om
die veranderingen waar te ma
ken.
"Wij moeten er bij elke verkiezing
voor zorgen dat die mensen wor
den gekozen die deze ideeen ver
tegenwoordigen en we moeten
helpen degenen die ze dwarsbo
men eruit te werken".
En dan: "We moeten weer begin
nen met massale demonstraties"
Het is geen loze dreiging: "We gaan
de straat weer op. In zijn gedach
ten is daar geen twijfel aan moge
lijk. Het is de enige manier om te
worden gehoord. Zij die niet ge
hoord worden moeten zo vaak
mogelijk de straat op gaan om
iri| en dramatisch geluid te ge-
dat
indt"
Deze
