WASHINGTON - Het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken
stuurde vorige week een groep hoge ambtenaren naar Capitol Hill, waar de
volksvertegenwoordiging zetelt. Zij moesten sceptische leden van het
Congres uitleggen hoe het staat met president Carters beleid inzake de
mensenrechten. Dat bloeide in de lente en volgens critici in het Congres is
het nu in de herfst verwelkt.
Dediplomatenkwamen aandragen
met angstvallig bescheiden ar
gumenten: de strategie voor dit
nieuwe deel van de buitenlandse
politiek is nog niet vastgelegd; het
is waar dat sommige totalitaire re
geringen slechts een facade van
menselijkheid hebben opgetrok
ken en als ze de teugels oprecht la
ten vieren is dat misschien maar ten
dele te danken aan Amerikaanse
druk, enzovoort.
Leden van de subcommissie uit het
Huis van Afgevaardigden die zich
met internationale organisaties be
zig houden, stelden daarop de
„botte" vragen van de gewone man.
Als er een politiek voor de men
senrechten bestaat, waarom blijft
men dan horen over mensen die
gearresteerd en gemarteld worden
in landen die miljoenen aan Ameri
kaanse hulp krijgen?
Carters besluit om een wapen-em
bargo tegen Zuid-Afrika te steu
nen, maar niet een handels- of in
vesteringsboycot, onderstreepte
vorige week de hachelijke positie
die de Congresleden onderzoeken:
hoe kan een wereldmacht een „mo
rele" buitenlandse politi.ek voeren
zonder zijn eigen economische en
militaire belangen te schaden,
evenals de kansen op diplomatieke
invloed achter de schermen.
Moralistisch
Een historisch gegroeide samens
melting van ideeën lag ten grond
slag aan Carters mensenrech
tenpolitiek: de doorsnee-Ameri
kaan walgde van de Realpolitik
zonder principes die enerzijds tot
Vietnam en Cambodja leidde, en
aan de andere kant tot berusting in
de Sowjet-onderdrukking.
Tijdens de verkiezingscampagne
was het voor Carter politiek nood
zakelijk om zich van al zijn voor
gangers te onderscheiden. Hij
spreidde zijn persoonlijke, zwaar
moralistische visie op de wereld ten
Door
Laurence Mar
ks
Observer-dien
st
toon, en wees erop wat de rol van de
„praktische moraal" was geweest
bij de diepgaande hervormingen in
het Amerikaanse zuiden sinds de
strijd om de burgerrechten daar
ongeveer twintig jaar geleden be
gon. Kortom, de mensenrechten
moesten een Amerikaans ex-
portprodukten worden.
Amerika werd toen verantwoorde
lijk gesteld voor de dictaturen in
Latijns-Amerika en Azië, onder
delen van het economisch systeem
dat de Amerikanen na de tweede
wereldoorlog hebben opgebouwd.
Niet alleen hun legers, maar ook
hun binnenlandse veiligheidsdien
sten zijn met hulp van de Verenigde
Staten gevormd.
Maar hoe straf je een wreed regime
zonder zijn hongerige burgers te
treffen? Hoe omschrijf je een
schending van de mensenrechten
in een cultuur die de liberale de
mocratie nooit heeft gekend? Is de
wereldvrede, die altijd wordt aan
gehaald om de aanwezigheid van
Amerikaanse bases in veel dictato
riale landen te rechtvaardigen, be
langrijker dan de mensenrechten?
Ongeduldig
Terwijl Carters aanhangers daar
over nadachten in de nieuwe men
senrechtencommissie van het mi
nisterie, is het Congres ongeduldig
geworden. Toen president Ford aan
het bewind was, deed een coalitie
van links en rechts in de volks
vertegenwoordiging al de eerste
stappen om richtlijnen voor de
mensenrechten toe te voegen aan
wetten voor hulp aan het buiten
land. Het Congres heeft twee jaar
geleden besloten om Amerikaanse
economische hulp te ontzeggen aan
hardnekkige en ernstige
schenders, behalve als de bevol
king daaronder zou lijden. Vorig
jaar werd die bepaling uitgebreid
tot militaire hulp, onder voorbe
houd van „buitengewone omstan
digheden" of als „het nationaal be
lang" in het geding zou zijn. Nu is
ervoor gezorgd dat de Amerikaanse
vertegenwoordigers in internatio
nale instellingen als de Wereldbank
tegen leningen aan notoire
schenders van de mensen rechten
moeten stemmen.
Sommige critici van Carters men-
senrechtenbeleid geven toe dat de
president alleen al door de afkon
diging daarvan veel dictators in de
verdediging heeft gedrongen en de
burgers in dictatoriale landen hoop
heeft gegeven. Een paar kleine ver
beteringen: in El Salvador is de
staat van beleg beëindigd, er zijn in
verscheidene landen politieke ge
vangenen vrijgelaten, Perzië, Haiti
en Indonesië hebben het Rode
Kruis toegelaten.
Amerika's minister van buiten
landse zaken Cyrus Vance is een
voorstander van een soepel beleid,
van aanmoedigen en afstraffen, van
het gebruik van een rustige di
plomatie als dat betere resultaten
heeft dan openlijke kritiek.
Maar Carters belangrijkste tegen
standers in het Congres voeren aan
dat de oorspronkelijke dynamiek
uit de mensenrechtenpolitiek is
verdwenen en dat er niets wezen
lijks is bereikt.
Leningen
LEIDEN (SP), - Na de ontvoering
van Caransa zijn het hoofdbureau
van politie in Amsterdam en
sommige kranteredacties over
spoeld met telefoontjes van men
sen die zeggen rechtstreeks be
trokken te zijn bij de ontvoering
van de Amsterdamse miljonair.
Niets wijst er tot nu toe op dat een
van hen de waarheid sprak. Alles
duidt er eerder op dat we hier te
maken hebben met fantasten, in
plaats van criminelen.
De eisen die gesteld zijn sinds de
ontvoering vrijdagmorgen be
kend werd, lopen uiteen van de
vrijlating van het RAF-lid Knut
Folkerts, de Zuidmolukse
treinkapers en de Japanse ter
rorist Okamoto, die in Israël ge
vangen zit, tot het betalen van
enige miljoenen guldens losgeld,
of het aftreden van koningin Ju
liana. Zelfs werden ook voor
waarden genoemd, zoals een
snelle kabinetsformatie en een
oplossing van het werkloos
heidsprobleem. Sommige eisers
zeiden te spreken namens de
Rote Armee Fraktion, anderen
noemden het Palestijnse bevrjj-
dingsfront en een tot nu toe on
bekend Zuidmoluks zelfmoord
commando. Geen van hen le
verde het bewijs dat Caransa
werkelijk door de opbeller ge
vangen werd gehouden.
Fantasten
Hoe moeten we dit soort afschuwe
lijke spelletjes plaatsen? Wat be
weegt sommige mensen anoniem
voor ontvoerder te spelen? Puur
uit sensatiezucht, of is het een
ziekelijke afwijking? Kortom,
wat zijn dit voor fantasten?
Deze vraag stelden we aan dr. Al-
bert R. Hauber, psycholoog en
criminoloog, werkzaam op het
criminologisch instituut van de
Door dr. A. R. Hauber
rijksuniversiteit te Leiden. „Het
gaat vooral om mensen, die aan
dacht willen hebben", zo meent
hij. „Ze blijven weliswaar ano
niem, maar het is toch wel zo dat
er erg goed naar hen wordt ge
luisterd. Hun boodschap wordt
in eerste instantie als verschrik
kelijk belangrijk opgevat. Som
mige mensen vinden dat prettig,
bijvoorbeeld als ze menen in hun
werk of thuis te weinig aandacht
te krijgen. Ze hebben er behoefte
aan om als het ware een situatie te
scheppen, waarin ze serieus wor
den genomen. Het kan ook iets
zijn, waardoor hun zelfvertrou
wen wordt gesterkt."
Wat denken ze ermee te bereiken?
Dr. Hauber. „Sommige mensen
hebben nu eenmaal een vrij
irreëel idee over zichzelf, over de
macht die ze menen te hebben en
over de werkelijkheid. Dat op
bellen over een zaak, waar ze he
lemaal niets mee te maken heb
ben, duidt al op een vrij irreëel
inzicht in het dagelijks bestaan"
Helpen
„Je ziet in dit soort gevallen ook wel
de behoefte om zich te identifice
ren als held, hoe gek dat in dit
geval ook klinkt. Vanuit hun fan
tasiewereld denken ze de politie
te helpen met het oplossen van
bepaalde problemen door de
naam van de zogenaamde
schuldige te gebruiken."
Het aantal mensen dat uit dit soort
anonieme telefoontjes politieke
munt tracht te slaan, lijkt dr.
Hauber minder groot. Het gaat
volgens hem bij de meesten om
de aandacht die ze op die manier
proberen te krijgen. Mensen die
een fantasiewereld om zich heen
hebben gebouwd. Mensen, die de
dagelijkse sleur trachten te door
breken, door iets te doen dat in
hun ogen gewaagd is. Mensen die
hun spanningsloze bestaan
trachten te doorbreken door het
uithalen van een dergelijke
„grap".
Angst
Uit het feit dat het aantal telefoon
tjes van deze zogenaamde daders
van de ontvoering van Caransa zo
groot is, leidt dr. Hauber in elk
geval af dat er ook een grote
groep mensen is die een enorme
behoefte heeft schuldigen aan te
wijzen.
Het gaat om de angst, die dit soort
ontvoeringen teweeg brengt. Nu
blijk je zomaar van straat opge
pikt te kunnen worden en weg
ben je. Er ontstaat een gespannen
sfeer. De ontvoering heeft in elk
geval grote indruk op de mensen
gemaakt.
Hoe komt het dat het aantal ontvoe
ringen zo toeneemt in Europa?
Dr. Hauber „Men heeft de ont
voeringen leren kennen als een,
geweldig machtsmiddel. Men
heeft gezien dat het lukt. Dat je
dan je zin kan krijgen. Het is een
nieuw fenomeen in de misdaad in
Europa. Althans, het gebeurt va
ker dan we gewend waren. Net
als kapingen, vereisen ontvoe
ringen nadere, diepgaande stu
die, onder meer over de motivatie
van de daders en het contact tus
sen de partijen".
Het PvdA-congres dat aanstaande
zaterdag bijeenkomt, staat voor
een belangrijke en tegelijkertijd
moeilijke beslissing. Het heeft
zich allereerst bezig te houden
met de vraag of het over het deel
nemen van de PvdA aan een par
lementair meerderheidskabinet,
samen met CDA en D'66 wel een
beslissing moet gaan-
Immers, de partijraad van de PvdA
sprak de afgelopen week uit dat
deelnemen onder de overeenge
komen voorwaarden onaan
vaardbaar was. Het akkoord over
de getalsformule en de por
tefeuilleverdeling deugde niet, zo
was de uitspraak. Die partijraad
was bevoegd een bindende be
slissing te nemen. Dus ontstaat
de vraag of het congres zich be
voegd mag achten de discussie
daarover te heropenen.
Dat is niet onbelangrijk, omdat in
feite het fuhctionèren van de in
terne partijdemocratie in het ge
ding is. Precedenten werken bo
vendien door. Raads- en Staten
fracties van de PvdA zouden zich
ten onrechte gestimuleerd kun
nen voelen door het besluit van
de Tweede Kamer-fractie om de
uitspraak van de partijraad naast
zich neer te leggen. En dat kan
alleen maar tot nieuwe brokken
binnen de partij leiden in de toe
komst.
Wanneer het congres mocht beslui
ten de discussie te heropenen en
zelf een nieuwe uitspraak te doen
is opnieuw aan de orde of het ak
koord moet worden goedgekeurd
of niet. Tenzij zich nog ernstige
complicaties voordoen in het
formatie-overlege en daarna een
breuk ontstaat, zal het congres
onder zware druk staan.
De meerderheid van de PvdA-frac-
tie meent dat het gaat om de
keuze tussen „regeren of opposi
tie". Als dat de keuze zou zijn, zou
menig congresganger zich nog
wel enkele malen moeten afvra
gen hoe hij zijn stem zou moeten
uitbrengen. En terecht, want over
belangrijke zaken stem -je zo
doordacht mogelijk. Waarbij ik er
zelf van uit ga dat ook de leden
van de partijraad doordacht' tot
een ja of nee tegen het akkoord
zijn gekomen.
Maar het is op zijn minst aan twijfel
onderhevig of de keuze, regeren
of oppositie, reeel is. Of het de
enige keuze is. Enkele kantteke-
nfftgen zijn hierbij op hun plaats.
Het risico dat de PvdA in de opposi
tie terecht zou komen als „nee"
wordt gezegd is reeds eerder in de
formatie enkele malen bewust
genomen. Namelijk iedere keer
dat er een breuk in die formatie
ontstondHet is niet zeker dat het
risico groter wordt naarmate de
formatie langer heeft geduurd.
Ook voor het CDA blijven er
steeds minder alternatieven over
naarmate de tijd verstrijkt.
De gang van hun kant naar de WD
toe wordt steeds moeilijker. Bo
vendien is er binnen de WD een
uitvoerige strategie-discussie ge
voerd. Uit wat daarover pu
bliekelijk bekend geworden is
mag worden opgemaakt dat de
WD niet voetstoots bereid hoeft
te zijn het CDA uit de problemen
te helpen, door bijvoorbeeld een
CDA-minderheidskabinet te
steunen. Het zal dan ook buit
willen binnenhalen, het CDA zal
moeten betalen en het is de vraag
of het CDA daartoe bereid is.
Voor mijzelf heb ik de afgelopen
week daarom de conclusie ge
trokken dat het PvdA geen ver
liezer mag zijn en het ook niet had
hoeven te zijn. En nadat het be
sluit van de partijraad niet werd
opgevolgd niet de verliezer hoeft
te blijven. De PvdA hoeft niet de
gevangene van het CDA te zijn en
mag zich niet als zodanig gedra
gen.
De PvdA-fractie had het akkoord
over de portefeuilleverdeling
naar mijn mening niet moeten
aanvaarden en het had zeker de
uitspraak van de partijraad niet
naast zich neer moeten leggen.
Maar het is niet aan mij een uit
drukkelijk advies aan het con
gres te geven. De afgevaardigden
zullen, alle feiten kennend, de be
slissing hebben te nemen. Wat de
beroepspolitici er van denken
weten ze intussen langzamer
hand wel.
Wat de juiste sfeer om te besluiten
verstoort, is de onbezonnen stap
om een kort geding aan te span
nen tegen het PvdA-lid Den Uyl.
Nu de zaken gelopen zijn zoals ze
zijn gelopen dienen de con
gresafgevaardigden het voor het
zeggen te hebben.
Het is niet erg te waarderen de
eventuele hulp van de rechter in
te roepen. Hulp. die waar
schijnlijk van die zijde bovendien
niet gegeven zal worden. Den Uyl
heeft immers pas het formateur-
schap aanvaard nadat de PvdA-
fractie besloot daarvoor het sein
op groen te zetten. Als beoogd
wordt alsnog het besluit van de
partijraad te laten eerbiedigen,
dan zou de aanhangig gemaakte
procedure wel eens averechts
kunnen werken.
Wat de goede sfeer, voor zover die
nog bestaat, tussen PvdA en CDA
verstoort is de brief die de heer
Van Agt maandag aan de for
mateur schreef. Het is een duide
lijke poging de voortgang in de
formatie te vertragen. De staats
secretaris is steeds meereen poli
tieke figuur van belang gewor
den, inplaats van een persoon
lijke bediende van de minister
onder wie hij moet werken. Hij
heeft een politieke taak. Daarom
is er ook politieke overeenstem
ming tussen de partijen over-
die taak nodig.
Het CDA is er kennelijk op uit via
een omweg te bewerkstelligen
dat het PvdA-congres het tot nu
toe gesloten akkoord afkeurt. Als
het CDA op deze wijze deze week
verder gaat is er voor die afkeu
ring een extra argument.
Een onderzoek van het onafhan
kelijke Centrum voor Internatio
nale Politiek stelde onlangs vast,
dat de president wel heeft besloten
om de militaire hulp aan Argentinië
en Uruguay sterk te beknotten,
maar dat die landen nu grotere le
ningen krijgen van de Wereldbank
(de VS verschaffen een kwart van
het budget), de Inter-amerikaanse
ontwikkelingsbank (met 52 pro
cent Amerikaans geld) en het In
ternationaal Monetair Fonds.
Het leningen-beleid van die instel
lingen kan dictatoriale regeringen
aanmoedigen, aldus dit onderzoek.
De leningen worden immers be
paald door de kredietwaardigheid
van een land en banken geven nu
eenmaal de voorkeur aan regerin
gen die een keihard bezuinigings
programma kunnen doorvoeren en
arbeidsonrust de kop indrukken.
Leningen van de Wereldbank aan
nieuwe onderdrukkende regimes
stijgen doorgaans twee maal zo snel
als hulp van de Bank aan andere
President Carter .bloeit in de lente, verwelkt m de herfst
landen, aldus nog een conclusie
van het Centrum voor Internatio
nale Politiek Een voorbeeld. Le
ningen aan Argentinië Chili en de
Filippijnen zijn gemiddeld van 90
miljoen dollar per jaar in 1970 (toen
het nog democratieën waren) ge
stegen tot 664 miljoen in 1979.
Maatstaven
De ambtenaren die de gang van za
ken inzake de mensenrechten vol
gen en een rapport sturen naar
Washington zijn allemaal carrière-
diplomaten, die vaak heel andere
maatstaven hebben dan Carters
jonge evangelisten. De bewering
van Terence Todman, een hoge
ambtenaar op buitenlandse zaken,
dat het beter gaat met de men
senrechten in Chili omdat steeds
minder mensen „verdwijnen" en er
over negen jaar verkiezingen zijn
beloofd zonder links), zijn daar een
voorbeeld van.
Carters critici willen dat de rege
ring openlijk die maatstaven uitlegt
voor haar mensenrechtenbeleid.
Hun kans om een oordeel over het
presidentiële beleid uit te spreken
krijgen zij in januari, als Carter zijn
eerste begroting voor ontwik
kelingshulp indient.
Deze MENINGEN-pagina is
een discussie-platform. Plaat
sing van artikelen alhier wil
niet zeggen dat de redactie met
de inhoud instemt.
Een grote weerzin overviel me
tijdens een interview dat Fred
Verbakei had met Van Agt, in
het kader van Den Haag
Vandaag". Tevoren was Van
Thijn gevraagd of hij
Boersma vervangen wilde
zien door een figuur van de
P.v.dA. Nee, had Van Thijn
net gezegd, daar hebben Van
Agt en ik vannacht juist uit
voerig over gesproken. Wij
vinden, aldus Van Thijn, dat
Boersma zijn beleid moet
kunnen voortzetten, want er
moet continuïteit zijn in de
sociale sector.
Boersma geniet het vertrouwen
van de vakbewegingDat zat
dus wel goedHij was er zeker
van dat de positie van de
CD A .-minister Boersma
veilig gesteld was.
Verbakei vroeg Van Agt naar
zijn mening omtrent de plaats
van Boersma in het nieuw te
vórmen kabinet en zei dat
Van Thijn erop rekende dat
Van Agt Boersma wel zou
handhaven. "Zo", zei Van
Agt, "daar kijk ik van op. Dit
is iets geheel nieuws voor
mij". En daarop, schalks
glimlachend, "zo hoor je nog
eens wat!" Nee. Boersma's po
sitie was nog absoluut niet ze
ker, integendeel. Hij wou
'daar verder nu niets over zeg
gen, maar Boersma moest zich
vooral geen illusies maken.
Daar zit je dan als aandachtig
waarnemer van dit kwalijke
geleuter. Wie van de twee
fractievoorzitters heeft er nu
zitten liegen? Van Thijn? Hij
zou eigenlijk een P.v.dA -
man voor sociale zaken heb
ben moeten claimen, maar
zag daar liever van af van
wege Boersma. Van Agt dan?
Zou hij rjiisschien tijdens dat
nachtelijk gesprek éven door
slaap overmand zijn, of zou
hij gedacht hebben dat het een
grapje was van Van Thijn?
Als ik Verbakei geweest was zou
ik gezegd hebben: Meneer
Van Agt, u zit me toch niet in
de maling te nemen'' Ik praat
niet voor mezelf alleen maar
ten dienste van al die mensen
die nu kijken en luisteren en
sterk geïnteresseerd zijn, het
gaat hen n.l. zelf ook aan, weet
U. Ik'vind, dal we recht heb
ben op de waarheid. We spelen
geen kat en muisspelletje".
Van Agt zou waarschijnlijk ge
reageerd hebben als een ver
bolgen professor op een bru
tale student: Jk wens dit ge
sprek niet verder voort te zet
ten". "Zoals U wilt", had ik
dan gezegd' "goede avond
meneer Van Agt". 't Had me
waarschijnlijk een schorsing
door Carel Enkelaar bezorgd.
Dit als voetnoot.
Hoe zit 't eigenlijk met die de
mocratie van ons? We hebben
al ruim vijf maanden geen
regering. De Tweede Kamer
met haar 150 gekozen afge
vaardigden ts gesloten. Tal
loze uiterst belangrijke en ne
telige vraagstukken en pro
blemen wachten op behande
ling en ze worden er door 't
verlopen van de tijd alleen
maar ernstiger door.
Een paar mensen komen regel
matig bijeen. Dagen en halve
nachten. Als ze af en toe naar
buiten komen worden ze op
gewacht door steeds ongedul
digere verslaggevers, die af
gescheept worden met een
paar tot op de draad versleten
cliché's of: "Geen com
mentaar!"
Als democratisch denkend mens
vraag ik me dan af: wat ver
beelden die paar top-pohtici
zich eigenlijk? Wie vertegen
woordigen ze7 Wie heeft hen
gekozen?
Wat Den Uyl en Van Agt en
Terkmw op hun respectieve
lijke partijraden zeggen is
natuurlijk iets heel anders
dan wat zé in die nachtelijke
uren als lugubere opperste
stam-tovenaars met elkaar
bekokstoven. Anders hadden
ze elkaar al de eerste weken
de hersens ingeslagenIedere
partij krijgt alleen te horen
wat hij graag horen wil en
niemand, geen lid van een
der partijen kan het geheel
Wij kunnen niet en nooit uit
maken wie er gelijk had Fred
Verbakei en al zijn collega's
journalisten krijgen ook
maar zeer beperkte informa
tie. 't ls te gek. Wanneer de
heren Den Uyl, Van Agt en
Terlouw voor hun eigen ach-
terband) hun gal gespuwd
hebben over elkanders in
fame bedoelingen en prak
tijken, kruipen ze weer ge-
Door
Piet Wesseling
noeglijk samen aan één tafel
en gaan weer praten. Intus
sen gaan de salarissen door
van al die ministers, staats
secretarissen en kamerleden.
Nico Scheepmaker zal me
waarschijnlijk wel kunnen
verbeteren, maar ik heb even
uitgerekend, dat die vijf
maanden de schatkist per
dag zo'n f60.000,- kost. Een
goede kennis van me, een
eenvoudige stemgerechtigde,
zei me dezer dagen dat naar
zijn mening het nieuwe kabi
net er allang zou wezen wan
neer alle salarissen van 's
lands bestuurders op de dag
waarop de formatie begon
zouden stopgezet worden tot
het moment waarop het
nieuwe kabinet met z'n rege
ringsverklaring zou komen.
Het Vrije Volk wist te melden
dat verscheidene kamerleden
en ministers hun dagen uit
stekend wisten te besteden.
Huizen worden opgeknapt en
van fijne nieuwe keukens
voorzien, boten worden opge
schilderd. Het zijn geen be
vochten baaldagen. maar zo
maar gratis ooor niks aange
reikte baai-maanden.
En waar zal dat geheimzinnige
pokerstel nu toe leiden?
Een fonkelnieuwe club van mi
nisters waarvan we zullen
zeggen: Goddank, 't heeft wel
lang geduurd, maar het is de
moeite waard geweest? On
bekommerd kunnen we nu de
netelige toekomst instappen
nieuwe wind door Den Haag
nieuwe mensen, nieuwe
plannen, een club van en
thousiaste progressieve mi
nisters uit 't vorige kabinet,
met hier en daar een interne
verschuiving. En nieuw zul
len zijn,als ministers dan wel
te verstaan, 'n Kruisinga en
'n Andriessen, in plaats van
Trip en Van Doorn
Tel uit je winst
Begrijpt U nu die weerzin die
