Kinder
boek
eindelijk
erkend
als
literatuur
Gouden zilver
Kinder
boeken
extra
DONDERDAG 13 OKTOBER 1977
"We mogen blij zijn dat Simon Carmiggelt nog dage
lijks zijn Kronkel aflevert, dan zal er tenminste nooit
strijd ontstaan over de vraag wie in Nederland de
beste column schrijft", zei Renate Tamar-Rubenstein
eens. De tijd heeft haar gelijk gegeven. Want hoewel
het nergens ter wereld zo gretig als in ons land
beoefende genre van "stukjes schrijven" tot grote en
droefstemmende dieptepunten heeft geleid, is Car
miggelt als grootvader van het Nederlandse cursiefje,
niet langer meer eenzaam aan de top, maar weet hij
zich daar in het gezelschap van een aantal andere
bekwame understatement-producenten.
Toch kwam er geen protest toen
hem dit jaar voor zijn complete
werk in de Koninklijke
Schouwburg de P. C.
Hooftprijs werd uitgereikt. Een
zeldzame eensgezindheid, zo
weten we inmiddels. Blijft het
gekrakeel rond de toekenning
van allerlei kleine prijzen in de
culturele sector hier even ach
terwege, dan rest er nog altijd
een tweetal hoog opgelaaide
ruzies over grotere literaire
prijzen: de Nijhofprijs en nu
dan ook de gouden griffel.
Eerder dit jaar immers rezen de
armen van vertalend Neder
land verontwaardigd en mach
teloos richting hemel, toen er
bij gebrek aan kwaliteit geen
Nijhofprijs voor de beste ver
taling werd uitgereikt, gemoti
veerd door het simpele, maar
houtsnijdende argument dat er
"geen beste vertaling was". En
of literatoren daarmee nog niet
genoeg voedsel voor min
derwaardigheidscomplexen
was uitgedeeld, volgde daarop
in mei de mededeling dat de
gouden griffel van het jaar
maar niet gegoten moest wor
den.
De door de CPNB (collectieve
propaganda voor het Neder
landse boek) ingestelde regio
nale jury's hadden er in de
huizenhoog op de bureau's van
uitgevers opgestapelde ma
nuscripten geen een kunnen
aantreffen die aanleiding gaf
tot de toekenning van het pre
dikaat: beste kinderboek van
'77.
Het niveau van het kinderboek
leek daarmee tot een diepte
punt gedaald, want vonden de
jury's in '74 en '75 nog aanlei
ding om in totaal vier gouden
griffels uit te reiken, vorig jaar
was dit er nog maar één en dit
jaar zou dus niemand de eer te
beurt vallen. Het CPNB, ge
sterkt door de gedachte dat er
toch juist dit jaar zeer accepta
bel werk was uitgekomen, zette
de jury opnieuw aan het werk
en uiteindelijk rolde er dan
toch een toekenning uit.
Corrigerende
houding
Inmiddels weten we dat die cor
rigerende houding van het
CPNB de schrijvers niet ver
genoeg is gegaan. Tijdens de
persconferentie ter introductie
van de kinderboekenweek in
het hoofdstedelijke theater De
Brakke Grond, greep voorzitter
Dolf Verroen van de werkgroep
kinderboeken van de Vereni
ging van Letterkundigen naar
de microfoon.
De jury's hadden zich teveel ver
loren in gemanipuleer en te
weinig ooi gehad voor kwali
teit. Er was alle reden geweest
om meer dan één gouden griffel
toe te kennen. Ook zou het aan
beveling verdienen om in de.
toekomst een vast aantal zilve
ren griffels beschikbaar te
stellen voor oorspronkelijk
Nederlands werk, zodat het
uitgesloten wordt dat te veel
zilveren griffels naar vertaalde
kinderboeken gaan (dit jaar
kregen twee oorspronkelijk
Nederlandse boeken de zilve
ren griffel, tegen zeven verta
lingen).-
Het CPNB uiteraard niet ver
baasd en overvallen door deze
kritiek, pakte het defensief tac
tisch aan. Alle kritiek zou wor
den bekeken in een werkgroep,
die voor het einde van het jaai
bekend moet maken, wat ge
daan kan worden om aan de
onvrede een einde te maken,
Einde discussie, althans op dat
moment, want je hoeft nauw
elijks aanleg tot koffiedik-
kijken te hebben om te weten,
dat het de Nederlandse schrij
vers in de aandacht voor hun
werk niet ver genoeg kan gaan
en de kwaliteit daarvan niet
vaak genoeg door het voetlicht
kan worden beschenen.
Ongeduld
Helemaal ongelijk hebben ze
daar natuurlijk niet in, hoewel
de dames en heren van het WL
jeugd
i9t/m29okt
wel enig ongeduld kan worden
verweten. Het afgelopen jaar is
voor het eerst sinds een lange
periode een jaar geweest dat
het niveau van het Nederlandse
kinderboek inderdaad aanlei
ding gaf tot optimisme. Er is
veel goed werk uitgekomen
maar met de malaise van voor
gaande jaren in het achter
hoofd is er toch de gedachte dai
één zwaluw nog geen zomei
maakt.
Was in '74 en '75 met de toeken
ning van 'steeds twee griffels
toch een vertekend beeld gege
ven en bleek het totale aanbod
vrij gering, nu is het omge
keerde misschien enigszins het
geval. Zet de huidige gunstige
tendens zich volgend jaar
voort, dan nadert het bevredi
gende midden tussen de twee
kwade ongetwijfeld.
Nog twee andere problemen zijn
in deze kinderboekenweek ac
tueel. De debutanten (daar
over zaterdag op deze plaats
meer) en het tijdens de pers
conferentie door Fiel van dei-
Veen veronderstelde tekort aan
illustratoren. Fiel betoogde dat
kunstacademies weinig doen
aan de opleiding van illustrato-
Hij vond voor zijn eerste stand
punt maar een beperkt gehoor.
Terecht werd gewezen op het
tegendeel. Veel afgezwaaide
leerlingen van academies kla
gen juist steen en been over de
slechte markt, het grote tekort
aan illustratiewerk. En dit ter
wijl de opleidingen volop de
kans bieden tot een specialisa
tie in die richting.
Discussie in elk geval volop dit
jaar en meer dan ooit en dat op
zich zelf is al positief. Een beter
bewijs dat het kinderboek
eindelijk zijn plaats tussen het
werk voor volwassenen heeft
gekregen en als volwaardig
wordt beschouwd, is nauw
elijks te geven.
TON VAN BRUSSEL
Volgende week woensdag worden in het Haagse HOT-theater de gouden
en zilveren griffels en ook het gouden penseel uitgereikt. De met mede
werking van regionale jury's bepaalde uitslag is als volgt
De Gouden Griffel werd toegekend aan: Henk Barnard - Kon hesi baka
Kom gauw terug - ill.: Reintje Venema).
Een Zilveren Griffel werd toegekend aan de Nederlandse auteurs: Wim
Hofman - "Wim" - (ill.: van de schrijver)
Guus Kui jer - Grote mensen daar kun je beter soep van koken - (ill.: Mance
Post)
Eveneens werd een Zilveren Griffel toegekend aan de volgende vertaalde
boeken:
James Cressey - De rattenvanger (naverteld door L.M. Niskos) (ill.: Tama-
sin Cole)
Roald Dahl - Daantje de wereldkampioen - (vert.: Harriët Freezer) (ill.: Jill
Bennett)
Robert Gemhardt - Wie dit leest is het vierde beest - (vert.: Willem Wil
mink) (ill. Almut Gernhardt)
Jan Prochazka - Milena - (vert.: Erie Spoelstra en Miep Diekmann)
Marilyn Sachs - Het boek van Dorrie - (vert.: Willem van Toorn) (ill.: The
T^ong Khing)
Doris Buchanan Smith - We gingen bramen plukken - (vert.: Bob den Uyl)
(ill.: Mance Post)
Sven Wernström - De vergeten hacienda - (vert.: Han de Boer)
De gouden penseel werd toegekend aan:
Max Velthuijs voor zijn illustraties bij "Het goedige monster en de
Het thema van de Kin
derboekenweek, die van
19 tot en met 29 oktober
voor de 24ste maal wordt
gehouden, heeft als motto
"Wie je droomt ben je
zelf'. In die periode zal
namelijk vooral aandacht
worden besteed aan de
manier waarop kinderen
zich identificeren met wat
zij lezen.
De uitwerking van het thema en de
opzet van de speciale Kin
derboekenweek-uitgave zijn er
dit jaar op gericht het traditionele
identificatiepatroon te doorbre
ken, en te stimuleren dat de jonge
lezers zich nu eens niet alleen
vereenzelvigen met de hoofdper
soon of de held van hun boek.
Het Kinderboekenweekboekje, dat
het motto als titel heeft, zal hen
daarbij behulpzaam zijn. Paul
Biegel bewerkte daarvoor het
bekende sprookje Roodkapje.
Bedoeling is dat de kinderen zich
in dit verhaal met alle sprookjes
figuren kunnen vereenzelvigen.
De illustraties zijn van Carl Hol
lander.
Zoals altijd zal de Kinderboeken
week weer worden opgeluisterd
door tal van evenementen, waar
van de uitreiking van de Gouden
Griffel de voornaamste is. Deze
vindt op 19 oktober plaats in het
Haagse HOT-theater en vormt te
gelijkertijd het startschot van de
actie.
Ook de negen Zilveren Griffels en
de Gouden Penseel zullen dan
worden uitgereikt. Vooraf zal de
Haagse jeugdtheatergroep "Ps-
sst" een opvoering geven van "De
droomsoezer", geschreven en ge
regisseerd door Herman Frank.
In de hal van het Haagse Centraal
Station wordt die middag een
Kinderboekenmarkt gehouden.
Paul Biegel en Carl Hollander, auteur en illustrator van de kinderboekenweekuitgave "Wie je droomt ben je
zelf'. In de boekhandel verkrijgbaar voor 2,75 bij aankoop van een kinder- of jeugdboek.
De tijd datje voor een stuiver of een
duppie een handvol gelukstoffees
duimdrop of zoethout kon kopen
ligt inmiddels een flink aantal
jaren achter ons. De inflatie heeft
het kinder snoep goed niet onbe
roerd gelaten En datzelfde geldt
voor het kinderboek en het kin
dertijdschrift. Waar is de tijd ge
bleven dat je Donald Duck elke
week stipt op tijd, door een bezor
ger van de Geïllustreerde Pers
kreeg afgeleverd voor de somma
van een kwartje.
Jaren geleden was een boek uit de
prijsklasse rond een tientje nog
een kloek exemplaar, waar je als
voorlezende vader je handen vol
aan had. Maar de tijden zijn ver
anderd. Tegenwoordig sta je als
ouder (wat klinkt dat trouwens
ouderwets) met je ogen te knippe
ren wanneer de notering op het
ingevouwen prijskaartje of de
met potlood op het schutblad ge
noteerde cijfertjes op je netvlies
verschijnen.
Boekjes van niet meer dan twintig,
vierentwintig bladzijden, waar
voor zonder blikken of blozen be
dragen tussen de tien en twintig
gulden wordt gevraagd. De in
houd weliswaar in kleur uitge
voerd, maar de bladvulling weer
zo bescheiden dat een kwartiertje,
twintig minuten flink de stem
verheffen voldoende is om voor de
tweede maal het omslag te berei
ken.
Dan is zo'n investering een knap
kostbare, ook als je er rekening
mee houdt, dat je zo'n boek mis
schien later nog eens ter hand
neemt. Het spijt mij voor de heren
uitgevers, maar voor een simpele
voorlezer-voor-het-slapen-gaan is
er geen touw meer aan vast te
knopen. Dé logica is ver te zoeken
Nu kan de uitgever natuurlijk
met het voor de hand liggende
verhaal komen dat er een groot
verschil in kosten bestaat tussen
het ene en het andere boek.
Het maakt nu eenmaal flink wat uit
of je de illustraties van een boek
zo kunt overnemen uit een eerder
verschenen buitenlandse uitgave
of dat er oorspronkelijk mate
riaal bij gebruikt wordt, waar
van kostbare opnamen gemaakt
moeten worden. Ze kunnen iets
verklaren van de enorme prijs
verschillen maar niet alles. Om
maar even bij het kinderspeel
goed te blijven: die vlieger gaat
lang niet altijd op.
In de praktijk blijken bepaalde uit
gevers een nogal winstgevoelige
neus te hebbenwanneer het gaat
om boeken waarvoor ineens een
zeer grote belangstelling bestaat.
Die koopgolf wordt dan in negen
van de tien gevallen veroorzaakt
door een of andere televisie-serie
die erg blijkt aan te slaan. In
zulke gevallen rijzen de prijzen
de pan uit en houden geen. enke,
verband meer met de realiteit.
Weet u waar ik mij bij kinderboe
ken ook zo bijzonder aan kan er
geren. Dat is de werkelijk flodde
rige kwaliteit, die nogal wat
peuter- en kleuterwerk kenmerkt
Misschien is het wel te wijten aan
het feit dat mijn vader een
boekbinder was en als hij een
boek in handen kreeg, altijd eerst
keek hoe de uitvoering was alvo
rens hij kennis nam van de in
houd. Dat doet hij nog steeds.
Staat de tekst scheef, is de rug niet
gekaptaald. het oordeel is geveld
een waardeloos boek.
Zover wil ik niet gaan, maar het
moet me wel van het hart dat de
tranen soms in je ogen schieten
wanneer je halverwege het voor
lezen tot de ontdekking komt, dat
je ineens twee losse bladzijden in
je hand houdt. Alleen omdat het
ingebonden boek een te kostbare
zaak is geworden en we moeten
leren leven met de zegeningen
van het lumbacken. Voor de leek:
de pagina's van een boek worden,
aan de rugzijde ook afgesneden
en vervolgens met lijm weer aan
elkaar geplakt. Geplastificeerd
omslagje eromheen, en klaar is
kees:
Vandaar een welgemeend advies
aan voorlezende ouders: wees kri
tisch ook bij het kopen van kin
derboeken. Koop nooit een boek
omdat de omslag er zo aardig uit
ziet. Lees een stukje en verplaats
je in de denkwereld van een kind.
Er zijn kinderboeken met een
werkelijk afgrijselijk taalge
bruik. Het verhaal mag aardig
zijn, maar de wijze waarop het in
woorden is vervat, doet je ver
moeden dat het een literaire
reuzenpocket is.
LÉSH
Wt
Kijk vervolgens hoe het boek is uit
gevoerd en of het enige
houdbaarheid bezit. En als dat
allemaal tot tevredenheid is, kijk
dan ook of de prijs enigszins re
delijk is. Tot slot nog één advies:
sinds enige tijd kunnen kinderen
gratis boeken lezen van de biblio
theek. 't Is maar dat u het weet.
BRAM VAN LEEUWEN
