WOENSDAG 21 SEPTEMBER 1977
EXTRA
PAGINA 19
Voor burger en rebel. Voor Jan en Alleman. Muziek maken gewoon op straat. Voor iedere Ier. Voor iedereen.
Er zijn veel mensen, die
dwepen met Ierland. Om
de rust en het natuur
schoon, die het land onbe
perkt voorradig heeft. Om
het vissen. Om de geheim
zinnigheid, die in de ne
vels boven dit oude Kel-
tenland voelbaar is.
Of om de muziek. De traditionele
Ierse volksmuziek, die de laatste
tien, vijftien jaar in Nederland (en
andere landen) vooral onder jon
geren erg populair is geworden.
Een voorliefde voor deze huis-
kamermuziek. die voortspruit uit
het ongenoegen, met de onper
soonlijke, geautomatiseerde we
reld van de jaren zestig en zeven
tig.
In Ierland zelf heeft de belang
stelling voor de volksmuziek niet
die geladenheid. In het schaars
bevolkte, wonderschone en
voornamelijk agrarische Ierland
is ook nog weinig van de verwor
venheden van onze technologie
merkbaar. Het is volksmuziek in
de ware zin van het woord. Ge
liefd door het volk en gespeeld
door (in elk geval het overgrote
deel van) het volk.
„Het is de muziek van het hele
volk, jong en oud. Van de zwer
vende gemeenschap tot de za
kenwereld. Van de langharigen
tot de ultra-conservatieven. Van
de rebel tot de „steunpilaar" van
de maatschappij. Iedereen vindt
elkaar bij een oud-Ierse „air" of
een zwierend stukje dansmu
ziek", schrijft Labtyras O Murchu,
directeur van de „Comhaltas
Ceoltoiri Eireann", een organisa
tie die zich inzet voor de ontwik
keling van Ierse volksmuziek,
in een artikel in de Irish Times.
Harp
Toch heeft de Ierse volksmuziek
lange tijd een wat sluimerend be
staan gekend. Tot zo'n vijfen
twintigjaar geleden werd de mu
ziek vooral door de ouderen thuis
in de huiskamer gespeeld en een
enkele keer op een boerenbrui
loft voor wat dansmuziek. Na de
Tweede Wereldoorlog is echter
vooral in de Verenigde Staten een
plotselinge belangstelling voor
volksmuziek gegroeid. Via Ierse
Amerikanen is de vonk overge
slagen naar het oude vaderland,
waardoor de volksmuziek
uit haar half-slaap werd gehaald.
De muziek is uiteraard door de
eeuwen niet altijd hetzelfde ge
weest. In de achttiende eeuw was
de harp het instrument, waarop
de muziek werd gespeeld. De
harp is nog steeds het „handels
merk" van de Ieren. Behalve dat
het een geliefd biermerk is, staat
de harp op alle munten afge
beeld. Aan het eind van de acht
tiende eeuw kelderde de belang
stelling voor de harp. Een belang
rijke bron voor belangrijke, ge
schreven Ierse muziek is volgens
de kenners The Belfast Harp Fes
tival geweest in 1792, maar het
festijn is tevens de zwanezang
voor de harp-traditie geweest.
"Pipes"
In de negentiende eeuw werd
vooral de „uilleann pipes" het be
langrijkste instrument om
volksrpuziek op te spelen. Dit
muziekinstrument is vergelijk
baar met de Schotse doedelzak,
alleen wordt hier de lucht niet in
geblazen, maar met een pomp
onder de arm ingebracht. Uit de
literatuur en schilderijen uit de
vorige eeuw blijkt, dat een uil
leann pipes-speler meestal blind
was, van dorp naar dorp reisde en
speelde in huizen van het gewo
ne volk.
Garret Barry uit West-Ierland
was zo'n „piper" en hij vermaakte
het volk in de provincie Clare met
zijn muziek in ruil voor onderdak
en voeding. Hij stierf op 6 april
1899 in een ziekenhuis in Ennis-
tymon als een onbekende. Zelfs
in de administratie van het zie
kenhuis staat zijn functie als mu-
ziekmaker niet vermeld, maar is
hij simpel geregistreerd als „Gar
ret Barry, arbeider". Nu 75 jaar
later luisteren duizenden mensen
naar de muziek, die Garret Bar
ry heeft nagelaten.
De belangstelling voor uilleann
pipes is de laatste jaren zelfs zo
groot in Ierland en andere lan
den, dat de handwerklieden aan
de vraag naar dit instrument ge
heel niet kunnen voldoen.
Tegenwoordig heeft niet langer
een instrument de boventoon. Al
leen de harp heeft nog enig pres
tige. Doorgaans wordt Ierse mu
ziek gespeeld op viool, accor
deon, banjo, gitaar, fluit, trom en
de Ierse doedelzak. Het beste is
een aantal muzikanten te ont
moeten, die op verschillende in
strumenten sessions spelen.
Lilten
Veel moeite zal dat niet kosten.
De volksmuziek is een zeer le
vende traditie en het lijkt ^r haast
op dat iedere Ier een of ander in
strument bespeelt of kan zingen.
Of "lilten", muziek maken door
het uitstoten van klanken.
(Enigszins vergelijkbaar met jo
delen, maar dan duizendmaal in
getogener). De al eerder ge
noemde organisatie „Comhaltas"
.spant zich in om het (volks)mu-
:ziekonderwijs in Ierland op po
nen te zetten. Geldgebrek is ech-
i:er het grootste probleem.
Om volksmuziek te horen is een
bèzoek aan een pub altijd raak.
Want in alle gelegenheden, waar
de goegemeente een pint bier kan'
drinken, is muziek. En als de kas
telein er niet voor heeft gezorgd
om wat muzikanten uit te nodi
gen, is er altijd onder de klanten
wel iemand te vinden, die muziek
kan maken. Of men zingt gewoon
wat. Het liedjesrepertoire, dat ie
dere Ier uit zijn hoofd kent, lijkt
onuitputtelijk.
Festival
Wie in één keer alle kleuren en
klanken van de Ierse volksmu
ziek wil proeven, zou een bezoek
moeten overwegen aan Ierlands
grootste muziekfestijn „Fleadh
Ceoil na hEireann". Een woord,
waar een Ier bij het uitspreken
meer inslikt dan uitbrengt, maar
dat niets meer betekent dan „mu
ziekfestival Ierland".
De "Fleadh Ceoil na Eireann"
wordt elk jaar op touw gezet
door de „Comhaltas". Om de
twee jaar in een andere plaats.
Het festival kent al zo'n vijfen
twintig jaar lange geschiedenis
en mag zich zonder overdrijving
tot de grootste festivals van
Europa rekenen.
Voor dit en volgend jaar is Enms,
hoofdstad van de westelijke pro
vincie „Clare", gekozen als gast
stad voor het festival. Ennis is
niet groter dan een plattelands
gemeente in Nederland en telt
nog geen twintigduizend inwo
ners, maar valt op door het on
evenredig groot aantal cafe's in
het binnenste gedeelte van het
dorp. Toch blijkt dit forse aantal
pubs bij lange na niet voldoende
om 's avonds aan alle festival
gangers plaats te bieden. En lo
gisch niet. Want in de drie dagen
dat het festival duurde hebben
zich naar de schatting van de or
ganisatie, zeker 150.000 mensen
door de smalle straten gedron
gen. (Om te vergelijken: het
Door Paul Sneyder
Holland popfestival in 1970 in
Rotterdam, Nederlands grootste
openluchtgebeuren tot nu telde
op de drukste momenten 80.000
bezoekers).
Kamperen
De overgrote meerderheid van de
festivalgangers komt uit Ierland,
maar jaarlijks trekken ook dui
zenden Amerikanen terug naar
het land van hun voorouders.
Verder veel Scandinaviers, Fran
sen, Duitsers en Nederlanders.
Om te luisteren naar de muziek of
om het zelf te maken. Een enkele
Ier mompelt dan ook al, dat door
die buitenlandse belangstelling
het festival teveel een toeristi
sche attractie aan het worden is
en Fleadh Ceoil niet meer is als-
vroeger.
Alle hotels in Ennis en in de wijde
omgeving zijn al een half jaar
voor het festival volgeboekt. Het
merendeel van de festivalgangers
is daarom verplicht een tentje
mee te nemen om zijn nachten
door te kunnen brengen op de
weiden rond Ennis. De gemeente
Ennis meldt trots, dat op die ge-
improviseerde campings een ex
tra waterkraan is geslagen. Maar
dit is ook alles. Verdere sanitaire
voorzieningen zijn er niet, alleen
de openbare toilet in het midden
van het dorp blijft dag en nacht
open. Behalve dat dit simpele ge
bouwtje de menselijke behoefte
nauwelijks kan verwerken, is het
voor de kampeerders ook te ver
weg. Iedereen verdwijnt - als
ware het voorgeschreven - achter
de bosjes in een doorgaans rustig
en fraai park.
.Maar iedereen neemt het onge
mak voor lief als de muziek maar
goed is en het bier volop. Muziek
en drank gaan hand in hand, het
stimuleert elkaar. Het belang
rijkste onderdeel van de Fleadh
Ceoil is een groot muziekcon
cours waaraan zo'n tweeduizend
muzikanten deelnemen.
In meer dan twintig categorieën
(viool, fluit, accordeon, uilleann
pipes, banjo, lilten, maar ook
groepen) komen Ierse, Ameri
kaanse en Europese muzikanten
tegen elkaar uit. Een vrij serieuze
aangelegenheid, dit concours. In
alle openbare gebouwen, scho
len, theaters, bioscopen worden
de competities gehouden.
Sessions
Ook tijdens het concours wordt
niet op een biertje gekeken. Bij
het vioolspelen is een fiddler zo
dronken, dat hij door zijn kame
raden op een stoel moet worden
gehesen. De viool wordt behoed
zaam tussen schouder en linker
hand geplaatst. Maar ondanks
zijn wankele entree is zijn spel
van grote-klasse en speelde hij
volgens kenners het meest rit
misch die middag. De eerste prijs
moest hij toch aan een talentvol
lere violist laten.
Het muziekconcours is een uit
stekende gelegenheid om Ierse
muziek op verschillende instru
menten en in combinaties daar
van te leren kennen. Maar het
sfeervolst en het meest „echt"
pikt men de muziek op op straat.
Op straat, waar de duizenden
muzikanten onder honderdvijf
tigduizend festivalgangers met
elkaar sessions spelen. Op een
plaatsje achter een pub, op het
voorplein bij de kerk, in de tuin
van het sjieke Old Ground Hotel
of gewoon letterlijk midden op-
straat.
Garda
In Ennis zijn tijdens het festival
doorlopend tientallen sessions
van muzikanten tegelijk gaande.
Veel muziekmakers reizen alleen
maar naar de Fleadh Ceoil om
samen met a'nderen sessions te
spelen. Om anderen te ontmoe
ten en „tunes" uit te wisselen.
Ook als het festival al officieel
voorbij is, blijven vooral de mu
zikanten hangen om met elkaar
nog wat te spelen.
Tot diep in de nacht - en voor
sommigen zelfs de hele nacht -
gaat het feest door. De Ierse poli
tie - de Garda - laat alles ooglui
kend toe. Er zijn wel een paar
honderd man extra ingezet, niet
zozeer om de orde te handhaven,
maar om het publiek wegwijs te
maken in de bende van Ennis.
's Avonds puilen de pubs uit en
men doet er verstandig aan al aan
het eind van de middag binnen te
zijn. Anders komt men er niet
meer in. Voor deze gelegenheid is
de laatste ronde niet om elf uur,
maar om twee, drie uur.
Volgend jaar, eind augustus of
begin september, is de Fleadh
Ceoil na hEireann opnieuw in
Ennis. Men is 'n beetje benauwd
voor volgend jaar. Voor de
honderdvijftigduizend man was
nu nauwelijks plaats. Volgend
jaar zullen het er vast meer zijn en
niemand weet nu hoe ze onder
te brengen.
Rose of Tralee
Meestal tezelfdertijd is zo'n
tweehonderd kilometer zuidelij
ker nog een minstens zo goed be
zocht festival, maar van een heel
ander kaliber. De „Rose of Tra
lee" heet dit festijn en reisbu
reaus mogen dit graag als echt
Iers aan hun klanten slijten.
De „Rose of Tralee" genoemd
naar een smartlap, waarin de
liefde van een keukenmeid en de
zoon van haar rijke werkgever
voor elkaar, wordt bezongen.
Huwelijk is uiteraard taboe en de
meid sterft aan een of andere
ziekte, de zoon gewoon van lief
desverdriet. Elk jaar wordt er
nu een miss gekozen, die zich een
jaarlang de „Rose of Tralee" mag
noemenDit jaar deed er zelfs een
Hollandse mee van Ierse af-,
komst. Maar Rosabel Everard,
een rechtenstudente uit Leiden,
moest de eer laten aan de 20-
jarige Orla Burke uit het Ierse
Waterford. Een telg uit een twaalf
kinderen tellend gezin.
De „Rose of Tralee", volledig ge
sponsord door een aantal indus
trieën (waaronder het biermerk
Guinness) moet geld in het laatje,
brengen. Het kost 107.000 pond
(ongeveer vier en een halve ton),
maar zal als alles slaagt 2.000.000
pond (8 miljoen gulden) opleve-
Toch is de belangstelling voor dit
festival met een kermis, grey-
houndraces, cabaret, muziek,
shows, enorm. Men schatte de be
langstelling dit jaar op 200.000,
terwijl het vrijwel gelijk viel met
de Fleadh Ceoil. Ook hier zeer
veel Amerikanen, Canadezen en
zelfs Australiërs, door wie het fes
tival misschien zijn kermisach
tige karakter heeft gekregen.
Volgend jaar worden de kosten
geraamd op een miljoen gulden,
maar zal de opbrengst eveneens
een veelvoud zijn van wat er dit
jaar is ontvangen. De organisatie,
die elk jaar tekent voor de „Rose
of Tralee", schroomt er geenszins
voor dit financiële voordeel we
reldkundig te maken.
Alleen als men door de protserige
bovenlaag van de „Rose van Tra
lee" heenkijkt kan, bijvoorbeeld
bij de greyhound-races of - zoals
altijd - in een cafe, nog iets Iers
proeven. Veel eenvoudiger is het
nog om Tralee gewoon de rug toe
te keren en ergens op het platte
land stilletjes naar een session
gaan luisteren. Tien tegen een,
dat het een echte goede middag
of avond wordt.
