lEEN UNIEKE
ATOOM
SCHUILKELDER
VOORLUZERN
VRIJDAG 16 SEPTEMBER 1977
Zwitserland, een land dat waarschijnlijk de
minste kans loopt te worden aangevallen, houdt
serieus rekening met een kernoorlog. Haast ie
dere Zwitser kan beschikken over een schuil
plaats tegen radioactieve neerslag. Er zijn 6,4
miljoen Zwitsers. Het is de bedoeling dat er
voor evenveel mensen schuilplaatsen komen.
Momenteel zijn die er voor 5,4 miljoen, waarvan
bijna vier miljoen voldoen aan de modernste
eisen, zoals een luchtverversingsinstallatie. De
meeste schuilplaatsen bestaan uit de kelders
onder de huizen, aangepast met onder meer een
25 centimeter dikke deur van gewapend beton,
die de kelder luchtdicht moet kunnen afsluiten.
We hebben er enkele kunnen zien. Momenteel
doen ze voortreffelijk dienst als wijnkelder.
In 1966 werd het verplicht om onder
nieuwe huizen, openbare gebouwen,
supermarkten, parkeergarages,
ziekenhuizen enz. dergelijke
aangepaste kelders te bouwen. De
gemiddelde meerprijs daarvan komt
op ruim zeshonderd gulden per
schuilplaats. Dertig procent daarvan
komt voor rekening van de bouwer,
de rest wordt betaald door het
kanton en de gemeente.
Robert Aeberhard, chef-voorlichter
van het 'Bundesamt fur Zivilschutz,
de Zwitserse BB, legt uit „We
willen als het ware laten zien dat
het geen enkele zin heeft een
atoomaanval op ons te ondernemen
als elke Zwitser tegen de gevolgen
ervan kan schuilen. Ook als
neutraal land moet je je kunnen
verdedigen. De staat voelt zich
verplicht zijn inwoners te
beschermen, een zo groot mogelijke
overlevingskans te bieden. Vandaar
ook die wettelijke regeling.
PAGINA 13
Door
Gerard van Zuuren
Foto's
Ed Leyten
De Sonnenbergtun-
nel (bij Luzem) in de al
ledaagse situatie: een
stuk autoweg tussen
Luzern en de St. Got-
hard. Bij "atoom
alarm" kan de tunnel
echter in 6,5 uur (met
behulp van dertig cm
dikke pantserdeuren)
hermetisch worden af
gesloten tot een schuil
kelder voor 20.700 in
woners van Luzern
BMH—8BB
gjg^—
;:::y
i# U
i
Ongeluk
Trouwens, we sluiten ook
ongelukken niet uit. Een vliegtuig,
dat een kernwapen bij zich heeft,
kan neerstorten, of het wapen
verliezen. Of een ongeluk met een
kerncentrale, al is die mogelijkheid
volgens ons praktisch nul. Maar de
huidige vrede is ook niet
eeuwigdurend. Er is geen enkele
garantie voor vrede. Van de laatste
zesduizend jaar hebben slechts
driehonderd jaar geen oorlogen
gekend, zo heeft een studie van de
universiteit van Oslo uitgewezen.
En als Zwitser zitje nu eenmaal
tussen de NATO-landen en de
landen van het Oostblok. Je moet
het realistisch bekijken, tijdens de
laatste oorlog konden de Zwitsers
nog de Alpen invluchten. Het
gebergte werd dan ook uitgebouwd
tot een ware vesting. Bij een
moderne oorlog kan dat niet meer.
Radioactieve neerslag stopt niet bij
natuurlijke grenzen of landsgrenzen.
Je kan niet meer vluchten. Ja,
alleen in de diepte, naar beneden,
de kelder in".
De Zwitserse BB valt onder het
ministerie voor politie en justitie. Ze
bestaat uit 420.000 man, van wie er
slechts achttienhonderd
beroepskrachten zijn. Twee dagen
per jaar komt men met z'n allen
samen om te oefenen.
Van de schuilkelders zijn er 122.000
die geschikt zijn voor zeven tot 25
mensen, vijftigduizend voor 26 tot
vijftig mensen, vijftienduizend voor
51 tot honderd mensen, vijfduizend
kelders voor honderd tot
tweehonderd mensen, tien voor
vierduizend mensen, en dan is er
een waarin niet minder dan 20.700
'mensen, hun heil moeten zoeken als
er ergens in Europa een
waterstofbom, een H-bom of een
neutronenbom tot ontploffing wordt
gebracht. Dat is de Sonnenbertunnel
in Luzern. Een uniek project.^
Als je door de Sonnenbergtunnel
rijdt, is het enige datje opvalt de
moderne constructie en de perfecte
verlichting. Mag ook wel voor een
tunnel die nog geen jaar oud is en
deel uitmaakt van een
internationale autoweg
(Basel-Luzern-Sint
Gotthard-Milaan).
Als je niet beter weet heb je er ook
geen enkel idee van dat diezelfde
tunnel in geval van nood in
zeseneenhalf uur kan worden
veranderd in een ondergrondse stad,
die door middel van vier
pantserdeuren - elk dertig
centimeter dik en 350.000 kilo zwaar
- hermetisch van de buitenwereld
kan worden afgesloten. Ruim
twintigduizend mensen kunnen er
zonder problemen twee weken
schuilen voor een gifwolk, de
neutronenbom of radioactieve
neerslag.
Een unieke schuilplaats. En als het
aan de Zwitsers ligt blijft hij uniek.
Robert Aeberhard had ons in zijn
moderne kantoor in hoofdstad Bern
al verteld: „Het is natuurlijk veel
makkelijker om kleinere
schuilkelders te bouwen. Niet zozeer
vanwege de moeite of de kosten,
maar het is probleemlozer om
mensen, zeker in geval van nood,
niet met zulke grote aantallen met
elkaar te laten leven in ruimten die
we ondanks alles toch betrekkelijk
klein moeten noemen. Maar het
kwam nu goed uit. Die tunnel moest
toch gebouwd worden om het
verkeer in Luzern te ontlasten. En
voor betrekkelijk weinig geld - de
meerprijs was maar een kleine
,dertig miljoen gulden - konden we
er een atoomschuilkelder van
maken. Misschien lijkt het voor
velen een hoop geld, maar het is
goedkoper dan wanneer we voor
ieder apart een schuilkelder hadden
moeten bouwen. Zeker daar, tussen
Luzern en Littau, waar over het
algemeen oudere huizen staan".
Bizar
Je kan je er van alles over laten
vertellen, maar hoe indrukwekkend
een en ander is, blijkt-toch pas
tijdens een rondgang onder leiding
van Stephan Lehner, de 49-jarige
chef van de BB in Luzern. Met
name het in de rotsen uitgehakte
commando- en verzorgingscentrum
imponeert, een bizar centrum
eigenlijk.
Stephan Lehner opent met een soort
loper de ene na de andere massieve
deur, gaat ons voor door kille
gangen, over wenteltrappen en door
kamers. Ramen zijn er niet. Mensen
werken er niet. Keer op keer
ontsteekt hij fletse neonbuizen en
laat ons zo het in de rotsen
gemaakte flatgebouw zien van zeven
verdiepingen. Twee verdiepingen
liggen onder het niveau van de
8
tunnel, een verdieping ligt op gelijk
niveau als de rijbanen, en vier
etages liggen erboven. Op die zeven
verdiepingen zijn onder meer
ondergebracht het noodhospitaal
met twee operatiekamers en
verschillende ziekenkamers voor in
totaal 336 mensen, het
commandocentrum, een keuken met
acht ketels van vijfhonderd liter
inhoud, een recreatiezaal, twee
telefooncentrales, magazijnen, een
zittingszaal voor een rechter en een
politiebureautje met heuse
arrestantencellen. Ook staan er de
filterinstallaties voor water en lucht
en de dieselmotoren die voor stroom
moeten zorgen.
Het merkwaardige is dat alles is
ingericht. In de operatiekamer
bijvoorbeeld, staat de operatietafel
kompleet opgesteld. Er komt water
uit de kraan, de lamp boven de
operatietafel kan branden. Alleen de
instrumenten van de chirurg zijn
nog in dozen verpakt..
Ruim twintigduizend mensen hebben
een toegangskaart voor deze tunnel.
Alleen zij mogen daar schuilen. Op
hun kaart staat precies beschreven
aan welke kant ze naar binnen
moeten. Ze worden opgevangen door
BB'ers. Binnen zeseneenhalf uur kan
Op alles is ge
rekend: bij de
"schuilkelder-tunnel"
horen ook: een
noodziekenhuis
imet operatieka
mer, telefooncen
trales, maga
zijnen, een poli
tiebureau met
cellen in
stallaties voor
water en lucht en
deze kant-en-
klare keuken met
acht grote kook-
ketels. De vluch
ters zijn echter
wel verplicht zelf
hun voedsel mee
te nemen, als het
zover mocht ko
men.
de tunnel worden afgesloten. In 62
uur moeten de geasfalteerde
rijbanen, elk twaalfhonderd meter
lang. door middel van spaanplaten,
scheidingswanden, herschapen zijn
in kleinere eenheden, met elk 64
bedden. De wandèn en de bedden
zijn in de Sonnenberg opgeslagen.
Stephan Lehner „Het grote
probleem was eigenlijk: Hoe maak
je die enorme ruimte bewoonbaar en
leefbaar voor twintigduizend
mensen, tenslotte een kwart van de
bevolking van Luzern. De problemen
zijn vooral van psychologische aard.
Technisch was het allemaal best
uitvoerbaar. Kijk, als het nodig is
moeten al die twintigduizend
mensen slapen in de twee
tunnelbuizen. Die buizen hebben we,
om een beetje van dat massale af te
raken, onderverdeeld in acht wijken,
due we elk weer door middel van
schotten van spaanplaat hebben'
verdeeld in 52 blokken. Per blok
worden 64 bedden neergezet.
Voedsel
Stapelbedden, vijf boven elkaar. Per
wijk is een verzorgingseenheid, waar
we drinkwater afgeven, alsmede
heet water. Ja, warm water is het
enige dat de mensen van ons
krijgen. Ze moeten zelf voedsel
meebrengen. Ook kussens en lakens
De mensen adviseren we voor twee
weken voedsel mee te nemen,
waarbij in ieder gevjl twee kilo
rijst, twee kilo suiker, een kilo vet
en een liter olie".
In elke wijk zijn aparte ruimten
voor zuigelingen, waartoe de
moeders voortdurend toegang
hebben, en toilet- en wasruimtes,
zowel voor mannen als-voor
vrouwen. De installatie die de lucht
zuivert, en aan- en afvoert, is een
andere dan die voor de aan- en
afvoer zorgt van de lucht in
vredestijd. Ook de watertoevoer is
op drie manieren verzekerd.Zo
wordt het drinkwater zo lang als
mogelijk is onttrokken aan het
'waterleidingnet van de stad Luzern.
Als dat niet meer kan pompt men
het grondwater op, en gaat ook dat
niet meer dan wordt het water van
de rivier de Reuss, die dopr Luzern
stroomt, de berg in gepompt en
gezuiverd.
Lehner „We gaan er bij de
watervoorziening van uit dat ieder
om te drinken en zich te wassen per
dag vier liter nodig heeft.Ook voor
de klimaatbeheersing is gezorgd. De
temperatuur zal in de tunnel niet
boven de 25 graden Celsius komen,
en de relatieve vochtigheidsgraad
kunnen we beneden de 75 procent
houden".
Huisdieren
Voor huisdieren is in geval van
nood geen plaats. Stephan Lehner
daarover. „Die moet men buiten
laten. Dat betekent waarschijnlijk
hun dood, maar dat moet men maar
op de koop toe nemen. We kunnen
er niet nog eens het hondje van
Karl, de poes van Heidi of de
papegaai van Rudi bij hebben".
„Maar verder kan er hier niets
gebeuren. Of er moet een atoombom
precies op de ingang vdn de tunnel
vallen", aldus Lehner.
Eind 1969 is men begonnen met de
bouw van de Sonnenbergtunnel. In
oktober vorig jaar was alles klaar.
Aanvankelijk vroeg men zich af of
het allemaal nou wel nodig was. Nu
stelt men: Er schutzt und nutzt,
ofwel hij beschut en is van nut.
