Het drijfzand tussen
Nederland en de40.000
De straffen zuilen
niet helpen; de
chaos is te groot
~flE0339B'
ZATERDAG 10 SEPTEMBER 1977
PAGINA 17
ASSEN - Het is op de middag van de eerste procesdag:
door een raam op de eerste verdieping van het zwaar
bewaakte gerechtsgebouw in Assen kijken we naar
de Zuidmolukse kinderen, hun spandoeken, het
doordruppelend treiteren. Een politieman naast ons
zegt verbeten: "Deden ze maar echt wat. Dan kon je
er op los. Dan kon je eens zienHij kijkt ons wat
geschrokken aan en mompelt: "Wat denk je, hoe je je
voelt, als je op 25 meter afstand van alles ziet en hoort,
in de zeik wordt gedrukt en je je orders hebt om te
doen alsof je gek bent".
ja
5 die
Nog geen uur later hebben de
bouvier met gehelmde agent -
zij beheersten het niemands
land tussen de opgestuwde
jeugd om de hekken rondom
het gebouw - hun op en neer
route verlaten.
Binnen een handvol minuten is
het gebeurder wordt geslagen,
de hond hapt, drie Zuidmo
lukse snotneuzen worden nie
mandsland ingesleept. Een
vouwfietsje vliegt door de
lucht, de stillen grijpen van alle
kanten in, nog twee jongeren
worden afgevoerd. Winkelrui
ten, verderop, gaan aan scher
ven. Dan worden de Zuidmo
lukse groepjes hardhandig ont
rafeld.
De oorzaak, een handvol knal-
kurken. die naar de agent met
hond zijn gegooid.
We. luisteren binnen verder:
Tommie P. (18), - op het mo
ment dat hij vier dagen lang 105
kinderen en bijna drie weken
lang vier onderwijzers gijzelde
- net geworden). "Waarom,
|jj$
Afstanden om moedeloos van te
worden: Het lichtjaar tussen de
commissie van tien, onder lei
ding van prof. dr. Kubben en
Tommie P., de ontelbare licht
jaren tussen drs. Mantau en het
.Zuidmolukse schreeuwertje
dat aan het eind van de middag
op het politiebureau moest uit
leggen waarom hij met knal
erwten naar een agent had ge
gooid. Het is echt om moede
loos van te worden.
In de gangen van het gerechtsge
bouw praten we met ir. Manu-
sama. Hij hoopt dat dit proces
niet alleen duidelijkheid zal
brengen over de reeks van da
den in de trein en de school.
Maar ook daar buiten. Over
verantwoordelijkheden, kon
takten, plannen. Maar hy zal
niets horen. De opzet is helder:
het ten laste gelegde moet wor
den bewezen. Verder niets.
Voor feiten, theorieën, poli
tieke bindingen en kontakten
is geen plaats in de rechtszaal.
Als we dè president wat uren la
ter weer spreken, haalt hij zijn
schouders op. Het licht dat hij
wenst, zal niet schijnen.
Ir. Manusama, leider van de
RMS. In zijn handen een wand
bord met een afbeelding van
zijn voorganger, mr. dr. (Jhris-
tiaan Soumokil die op 12 maart
1966 in Indonesië werd geëxecu
teerd.
Op de foto rechts de verdedigers
van de Zuidmolukse overval
lers, mr. C. Kousemaker (links)
en mr. P. de Ruiter.
De tweede dag
's Avonds zitten we in een hotel
ruimte te praten met de advo
caten van de acht beklaagden.
Aan de tafel met mr. Kousema
ker en mr. De Ruiter zitten ook
Pieter Tuny en Pode Meteko-
hy. Pieter heeft de zaterdag
ochtend van de bevrijding
een broer verloren. Beiden
hebben broers in de gevange
nis sedert Wijster. Beiden wor
den nog steeds verhoord. Maar
volgens geruchten kan justitie
bewijzen voor medeplichtig
heid aan de kaping geen ge
stalte geven.
We praten over de Zuidmolukse
gemeenschap, over de interne
storingen en breuken, het drijf
zand tussen de Nederlanders
en de veertigduizend.
Mr. Kousemaker: "Als deze
rechtzaak voorbij is moet er een
einde komen aan het vooron
derzoek inzake Tuny en Mete-
kohv.
Nederland kende mr. Droessen,
de advocaat van de Zuidmo-
lukkers. Waar komen deze twee
vandaan?
"Ik ken Droessen al lang en ik
heb me ook al vroeg geïnte
resseerd voor de problemen
van de Zuidmolukkers. Ik
kende ze ook uit myn eigen
stad. Breda", zegt mr. Kouse
maker.
De kaping van Wijster schudde
Nederland wakker en binnen
de Zuidmolukse wereld groei
den vragen, tegenstellingen en
hoop op uitspraken van wat de
Zuidmolukse wereld altijd
maar weer de Nederlandse Re
gering noemt. De commissie
van tien was een resultaat. Nog
geen anderhalfjaar later kapen
acht jongens en een meisje
weer een trein. De overleven
den vertellen dat ze het mede
hebben gedaan omdat ze niets
van die commissie hoorden. De
cirkel is rond. We lopen in krin
gen. Wat voor betekenis en
verwachting mag je dan aan de
uitkomst van dit proces hech
ten?
Niets, Max Papilla is in dezelfde
hemel opgenomen"' als Chris
Somoukil. Zo voelen velen van
de veertigduizend dat. De straf
fen zullen niets helpen, de
chaos ig te groot. Er wordt ge
praat, vooral door de jongeren,
eindeloos veel. De gesprekken
worden soms gesmeerd door
goede wil, maar tussen alle ge
sprekken in al die wijken, tus-s
sen de Nederlanders en Zuid
molukkers, tussen afspraken
en beloften, leeft de werkelijk
heid een eigen leven. Een ket
tingbotsing, waarvan het einde
nog lang niet in zicht is.
Dit proces tegen Izaac T., Tom
mie P., Gustaav T., Willem S.,
Edward L., Rudi L., Junus R.
en Anis P. moet er zijn; omdat
mensen van hun vrijheid wer
den beroofd en wapens werden
gedragen. Dat staat buiten kijf.
Maar het proces laat vele vra
gen onbeantwoord.
Wat is er beloofd in ruil voor de
vrijlating van de kinderen.
Wanneer zal de dood van de
twee passagiers geen geheim
meer zijn.
Het nieuwe wachten is al weer
begonnen.
Wat zal het Kamerdebat opleve-
We spreken die avond nog heel
lang met z'n drieën - mr. Kou
semaker is naar zijn kamer ge
gaan om aan het pleidooi te
werken - lang over de verwach
tingen.
De Zuidmolukkers in de trein
hadden een land in gedachten,
eigenlijk drie: Vietnam, Jemen
en Benin. Er is wat gelachen
om de buitenlandse kontakten
van de RMS'ers. Maar het avon
tuur, dat begon bij Westerling,
via Bense liep naar Charpentier
in Frankrijk en van hem naar
nooit genoemde Vietnamezen,
heeft veel teweeg gebracht,
vooral in Assen en Bovensmil-
de. Charpentier is dood, de lijn
naar Vietnam lijkt geknapt,
maar Benin bestaat en erkent.
Mevrouw Somoukil nam een
brief mee naar de trein, waarop
die kans werd beschreven. Ze
•k De rokende puinhoop van de kleuterschool in Assen, in brand gestoken tijdens de procesweek
werd later verhoord en bijna
gearresteerd, zoals later ook de
opstellers, Tuny en Metekohy
met wie we nu praten. Mr. Kou
semaker: "Medeplichtigheid
door die brief? Het is niet hard
te maken". Eerst naar Benin en
dan naar Indonesië om te vech
ten, het mag door menigeen als
belachelijk worden afgedaan;
de gedachtën bestaan en heb
ben een kaping gevoed.
We lopen naar een ander hotel,
alles in de binnenstad is rustig,
in het licht van vele lampen
staan rijen busjes, rupsvoertui
gen, bewakers. Een klap en
deze stil gezettefilm kan verder
afrollen.
De klap komt.
krijgt een politieman een kogel
in zijn buik, scRolen branden
af; de knalerwten van de eerste
dag waren echt kinderspel.
De derde dag
s Morgens vroeg lopen we naar
het gerechtsgebouw, de contro
les, het fouilleren, en de grap
pen die we steeds weer uitwis
selen over een gevaarlijke vul
pen of iets dergelijks. Karei
Wielenga, die in de trein van
Wijster zat en nu voorzitter is
van het Landelijk Comité
Zuidmolukkers staat te praten
met opbouwwerker Ruud Me
tekohy uit Lunteren en prof.
Bandet: Voor de buitenwereld
vinden uitersten elkaar ki het
geschil dat nu al jaren brandt.
Als we in de eerste schorsing
weer naar buiten kijken blijkt
dat de cirkel om het gebouw nu
veel groter is geworden.
We moeten lachen om een beeld
dat ons te binnen schiet. Achter
de hoge gaashekken staat een
tiental politiemensen in bur
ger. In een soort achterhaalde
campingkleding. Opvallend
onopvallend. Ineens denken
we aan Westside Story, van
wege de hakken en de kleding.
Beginnen de muziek te fluiten
en zien de stillen in gedachten
vingerknippend en in choreo
grafische harmonie achter de
hekken bewegen. Hun baas eerf*
van de laatste Nederlanders
met een houtje-touwtjes-jas
noemen we de rest va het pro
ces officer Krupke. Beneden
het raam liggen mensen met
scherp achter borstweringen
van zandzakken.
Binnen vertelt Roos Oostveen de
rechtbank hoe kwaad ze is ge
worden toen ze geblinddoekt.
met een strop om de hals buiten
de trein moest gaan staan. Ze
was niet van plan te sterven
voor het RMS-ideaal en ook
niet voor Van Agt heeft ze de
kapers toegehuild. Ze vertelt
ook hoe ze Ans Monsjou verliet,
op het moment dat de wereld
verging. We vragen aan George
Flappe, ook een jongen uit de
trein, waardoor Rosemarie
Oostveen nog zo lang in het
Academisch ziekenhuis van
Groningen heeft gelegen. Hij
antwoordt ons bits. Zijn ogen
zijn kwaad. Het gaat ons geen
barst aan. Als het om de Zuid
molukkers gaat en alles wat
daarmee te maken heeft loopt
iedereen op eieren.
In de middagpauze praten we
even met Baudet, die later in de
hoogste versnelling pratend zal
uitleggen dat Nederland en de
Nederlandse regering zo niet
moeten doorgaan.
In de middagpauze staan de ge
trouwen met pamfletten: ge
weldloze weerbaarheid, bond
van dienstplichtigen, landelijk
comité Zuidmolukkers. De
stapel groeit maar door. Een
Door Tom Olink
eind verder op in het
Pattimura-gebouw stencilen
Zuidmolukse jongeren hun vi
sie. Iedereen is bezig, de
schijven draaien, velen zijn vol
goede wil.
's Avonds rijden we naar het
Pattimura-gebouw aan de rand
van de Zuidmolukse wijk. Het
Bevrijdingsfront, jongeren van
Bovensmilde, opbouwwer
kers, de Permuda,Mansjarakat,
ze willen wat zeggen, hebben
we gehoord. Als we binnenko
men zegt Nous Soulissa dat de
communicatie weereens heeft
gefaald en dat het'niet door
gaat. Morgen pas. We komen
toch in een lang gesprek te
recht met Sammie Pormes.
Op de achtergrond rotzooien
kleine Zuidmolukse jongens
met telefoon en wat stoelen. We
praten en praten weer, over de
kansen van SPP-RMS, de ge
miste kansen tijdens het
Badan-congres, over de wil van
een aantal jongerengroeperin-
gen wat meer samen te doen,
het werk in de wijk, de steun
voor de oudjes, die op de tv ver
slagen zien van het proces en er
geen barst van kunnen ver
staan. We praten en praten.
We praten ook over de nacht vol
schoten en vlammen die net is
geweest. Pormes vertelt dat ze
hebben besloten een bijeen
komst in het Pattimura-
gebouw en een tocht naar de
rechtzaal de volgende dag af te
gelasten om verdere wrijvin
gen te vermijden. Dat Metiari
bij de hoge bestuurders is ge
weest samen met de wijkraad
en heeft gezegd dat de ouders
hun kinderen zullen binnen
houden.
We drinken koffie en pils en ne
men om elf uur afscheid. In de
Zuidmolukse wijk is het inder
daad stil. De afspraak met de
politie - als jij niks doet doe ik
ook niks - lijkt te werken.
We gaan naar het hotel om aan djt
verhaal te beginnen. Om half
twee horen we een helikopter,
verderop boven de wijk en als
we het raam opendoen stottert
een automatisch wapen in de
verte. Aaneengeregen schoten:
Jezus, het is weer zo laat. Op
weg naar de wijk staan we ver
dwaasd te kijken naar de voor-
bijrollende pantservoertuigen,
de ziekenwagens en de zwaai
lichten. De schoten in de verte,
het geraas van de rupsbanden
over het asfalt: de film loopt
weer op volle snelheid. Het zijn
beelden, die eigenlijk bij iets
veel groters, iets echters horen,
denken we. Zoals oorlog.
De politie blijkt een inval te heb
ben gedaan in het Pattimura-
gebouw. Op zoek naar wapens.
Er is gevuurd. Er is terugge
schoten. Een kogel sloeg op
enkele centimeters boven het
ledikant met een slapend
kindie in.
We gaan naar het politiebureau.
Wachten op .commentaar.
Sammie Pormes komt ook
binnen. De journalisten praten
met hem. Dan maakt een adju
dant op hoge toon een einde
aan het gesprek. Pormes, wie
heeft jou het recht gegeven hier
een persconferentie te geven?
En later tegen ons zegt hij dat
de Nederlandse pers hem te
genvalt: "U gaat toch niet pra
ten met een Zuidmolukker,'
hier! Terwijl dit allemaal ge
beurt in Assen". Buiten op
straat staan Pormes en Nous als
kinderen te lachen. We rijden
terug en denken: Noord-
Ierland ligt niet zo ver meer af.
De slaapkamerlichten gaan ai
niet meer aan als de pantser
wagens voorbijrazen en heli
kopters onder de sterren han
gen. Schoten in Assen en Bo
vensmilde: normaal.
Vierde dag
De eis van tien jaar windt niet
meer op, vragen blijven over
eind, we hadden gedacht aan
een verhaal over de betekenis
van dit proces. Uiteindelijk
komen we tot de conclusie dat
er niets over valt te zeggen.
De reeks is uitgebreid: Wassenaar
Vredespaleis, Consulaat,
Wijster, Amsterdam, De Punt,
Bovensmilde.
Er wordt steeds vlugger gepraat
in de hoop nog op tijd te ko
men. Steeds meer gepraat.
De goede wil spoelt weg met het
wantrouwen. Het wantrouwen
groeit aan beide kanten en
maakt alies moeeliik.
