„Laat getuige mijn plaats
in de cel maar innemen"
Verklaring „niet-jood
bij de wet verbieden
VAN DER WIEL
BUITENOM
BINNENDOOR
Pieter Menten tot de officier van justitie:
NKV vraagt onderzoek
naar „dubbele" inkomens
Dagvaarding
kapers
Ik kies'n bril van
van der Wiel
Weet u waarom?
ZATERDAG 27 AUGUSTUS 197'
BINNENLAND
PAGINA 7
AMSTERDAM - Pre
sident mr. J. A.
Schroeder liet gisteren
ter zitting weten dat de
bijzondere strafkamer
van de Amsterdamse
rechtbank het op prijs
zou stellen wanneer
Dirk Menten zou ko
men getuigen in het
proces tegen zijn broer
Pieter.
"Maar", aldus mr. Schroeder, "daar
moet dan wel de officier van justitie
of de verdediging voor zorgen". De
president meent dat de getuigenis
van Dirk meer duidelijkheid kan
brengen over diens verblijf in Po
len tijdens de eerste oorlogsjaren.
Menten, en ook zijn raadsman mr.
L. van Heyningen, hebben enige
keren gesteld dat een aantal getui
gen zich moet vergissen, en het
over Pieter heeft, als men Dirk be
doelt.
Mr. Van Heyningen praatte over de
opmerking van de president heen,
de officier ging er ook niet op in, en
alleen Pieter leek enthouasist.
"Mijn broer wil wel, geloof ik, maar
hij mag niet van z'n vrouw".
Dirk Menten, twee jaar jonger dan
zijn 78-jarige broer, woont momen
teel in een villa in het Zuidfranse
Cannes. Tegenover onze krant
heeft hij laten weten dat hij er geen
enkel belang bij heeft om in Am
sterdam te komen getuigen. Hij
leeft al vele jaren met Pieter in on-
De dag van gisteren werd besteed
aan het horen van twee uit Rusland
afkomstige getuigen, eenvoudige
boeren, die zijn geboren en getogen
in Podhorodce. In dat plaatsje zou
Pieter Menten, volgens de aan
klacht, op 7 juli 1941 betrokken zijn
geweest bij de executie van twintig
tot dertig mensen.
De zeventigjarige Ivanovitsj Savul-
jak: "Voor die dag had ik Menten
wel gezien als hij met zijn rijtuig of
te paard door Podhorodce reed.
Nooit had ik hem gesproken. Op 7
juli, ik was toen zelf bij de Oekra-
niense politie, zag ik twee officieren
en een soldaat. Ze waren in Duits
M. Sribak, een van de Russische
getuigen.
uniform. Een van hen was Menten.
Mijn collega's moesten mensen op
pakken en bijeendrijven bij het
huis van Pistyner, de man met wie
Menten ruzie had. Menten gaf al
leen maar aanwijzingen. De vrouw
van Novickyi, de vroegere rent
meester van Menten, kwam nog
naar Menten toe, viel op haar
knieën en smeekte Menten haar
man te sparen. Er klonken twee
salvo's uit een automatisch pistool,
en de vrouw viel neer. Ze werd door
de soldaat in het graf geschopt. Dat
teken om te schieten, dat werd door
Menten gegeven. Dat weet ik ze
ker".
Emoties
In de verklaringen van Savuljak
staken enkele tegenstrijdigheden.
"Maar", aldus officier van justitie
mr. J. A. Habermehl, "dat moeten
we zien in het licht van de emoties.
De sfeer is vreemd voor hem, hij
heeft eergisteren pas voor het eerst
van zijn leven gevlogen, en hij is
tenslotte al zeventig".
Mr. Van Heyningen bitste meteen
terug: "Mijn cliënt is 78 jaar oud.
Met hem heeft u dit soort mede
lijden niet".
De tweede Rus die werd gehoord
was Michaël Sribak (56). Hij vertel
de: "Ik kende Menten van gezicht.
Niet persoonlijk. We wisten dat hij
een landgoed had in Sopot, niet ver
van Podhorodce. We zagen hem
weieens langskomen in zijn rijtuig,
met die prachtige grijze paarden.
Wie is dat toch, vroegen we dan. Dat
is die Hollander, was dan het ant
woord. Nee, de naam Menten werd
niet gebruikt. Ook ik ben die be
wuste dag gaan kijken bij het huis
van Pistyner. Ja, Menten was een
van de drie militairen in Duits uni
form die daar stonden. Menten zelf
schoot niet, hij gaf de bevelen, ten
minste door te gebaren met zijn
hand. Nu nog wordt in Podhorodce
gezegd: Pas op voor Menten. Die
heeft veel centen. Als je te veel over
hem praat zal het je slecht ver
gaan".
Pieter Menten, toch weer aanwezig,
weigerde deze getuige vragen te
stellen. "Het is eigenlijk beneden
mijn waardigheid om aan dit soort
getuigen vragen te stellen", aldus
de Blaricummer, die aan het begin
van de zitting ook al zijn afkeer had
laten blijken van de getuigenis van
Michael Hauptman. De nu in
Stockholm wonende Hauptman
werd gistermorgen nog even door
gezaagd over enkele kleinigheden
in zijn eerder afgelegde verklarin
gen.
Menten: "Hauptman heeft zoveel
meineden gepleegd in dit proces
dat ik het op prijs zou stellen als de
officier van justitie hem onmiddel
lijk mijn plaats in de Scheveningse
gevangenis zou laten i
Verzoek Israel-comité aan minister:
99
DEN HAAG - In elke provincie is
gemiddeld een van elke twaalf ge
meenten bereid zogenaamde niet-
jood-verklaringen af te geven. Dit
heeft het Israël-comité Nederland
berekend uit de enquête die de af
gelopen jaren is uitgevoerd. Het
ICN gaat de minister van Binnen
landse Zaken verzoeken het ver
strekken van gegevens, waaruit
kan blijken dat iemand 'niet-jood'
is, bij de wet te verbieden.
Het onderz'oek werd ingesteld toen
bekend werd, dat o.a. de gemeen
ten Made, Prinsenbeek en Waspik
verklaringen zouden afgeven,
waaruit blijkt dat iemand niet-jood
is. Deze verklaringen worden dik
wijls geëist van Nederlandse werk
nemers in Arabische landen. Ze
kunnen verkregen worden via
persoonsregisters van gemeenten,
waarop de kerkelijke gezindte
vermeld staat. Ze zijn in strijd met
het internationale verdrag inzake
uitbanning van rassendiscrimina
tie.
Voor het onderzoek reageerden 868
gemeenten schriftelijk op de vra
gen die het ICN stelde. Naast de
gemiddelde 8,3 procent (1 op 12)
van de gemeenten die de papieren
verstrekken, heeft 16 procent laten
weten het schrijven van het ICN
niet te beantwoorden, terwijl nog
eens 2,6 procent het schrijven voor
kennisgeving heeft aangenomen.
In gemiddeld 11,2 procent van de
gemeenten per provincie wordt
geen verklaring afgegeven waarop
de kerkelijke gezindte staat ver
meld. Deze gemeenten verzeker
den, dat zij in de persoonsregisters
geen kerkelijke gezindte meer op-
Naast deze duidelijk positieve reac
ties op het schrijven van het ICN
kwam van 61,9 procent van de ge
meenten een antwoord dat gekwa
lificeerd is als 'betrekkelijk positief
of twijfelachtig'. In de beantwoor
ding van de vragen is dan niet
overwogen dat het 'niet-jood' zijn
kan blijken uit de kerkelijke ge
zindte in de persoonsregisters of uit
het antwoord blijkt, dat de houding
kan veranderen als er nieuwe richt
lijnen van hogerhand komen of de
samenstelling van de raad of 'col
lege van B en W zich wijzigt.
Doeleinden
De gemeenten die niet-jood-
verklaringen willen afgeven heeft
het ICN onderverdeeld in drie
groepen. Meer dan een derde van
deze gemeenten verstrekt verkla
ringen voor „commerciële doelein
den". De aanvrager die zo'n doel
beoogt behoeft dit niet te melden
en kan de verklaring dan ook voor
zo'n doel gebruiken. Een derdè
heeft geantwoord de aanvragen
voor een „niet-jood-verklaring"
van geval tot geval te bekijken, dus
niet bij voorbaat te weigeren. De
overige gemeenten geven de ver
klaringen af voor „ambtelijk ge
bruik" of „ten dienste van geeste
lijke zorg". Dit gebeurt dan ten be
hoeve van een kerkgenootschap of
een genootschap op geestelijke
grondslag.
De gegevens van het ICN zijn ook
naar provincie ingedeeld. Wat het
niet beantwoorden van de brieven
betreft scoort Zuid-Holland met
26,3 procent het hoogst. Dit hangt
waarschijnlijk samen met het grote
aantal werknemers in deze provin
cie, dat in Arabische landen werkt,
of althans voor deze landen werk
verricht, aldus het ICN.
Het merkt hierbij" nog op, dat een
gemeente als Sliedrecht, bekend
door zijn vele baggeraars, positief
op het verzoek van het comité rea
geerde. Tekenend is het wel, dat
een stad als Dordrecht zelfs niet op
het schrijven van het ICN reageer
de. Ook van Alblasserdam,
Hardinxveld-Giessendam, Giess-
enburg, Oud-Alblas, Molenaars
graaf, Wijngaarden en Bleskens-
graaf hoorde het ICN niets. Het zijn
alle gemeenten in een streek waar
nen die veel in Arabi
sche landen werken.
Ook Limburg heeft voor een groot
deel, 31,3 procent, niet gereageerd.
Volgens het comité houdt dit moge
lijk verband met het feit, dat in een
meer conservatief rooms-
katholicisme de zaak van Israël nog
altijd niet voldoende wordt onder
kend.
Drie torenkranen waren gis
teren nodig om het gerestau
reerde wapenschild „Je Main-
tiendrai" weer aan te brengen
aan de gevel van de Koninklijke
Stallen in Den Haag. Het schild
weegt zo'n 600 kilo en is tweee-
neenhalve meter hoog.
ROME - Italiaanse rovers heb
ben zich in de omgeving van Milaan
meester gemaakt van een Neder
landse vrachtwagen door de chauf-
.feur en zijn bijrijder in hun slaap te
verrassen. Dezen hadden hun
combinatie met textiel ter waarde
van 750.000 gulden langs de autos
nelweg geparkeerdom in de cabine
een uiltje te knappen. De Neder
landers werden wakker geschud
door drie gemaskerde en gewa
pende bandieten, die hen dwongen
de wagen naar een verlaten terrein
te rijden. Daar werden ze in een hu
tje opgesloten.
PAARDESPORT - In de nacht van
donderdag op vrijdag is in zijn
woonhuis in Wassenaar de voorma
lige algemeen secretaris van de Ne
derlandse hippische sportbond
(NHS), Herman de Jager overleden.
Hij is 68 jaar geworden. De heer de
Jager is 25 jaar algemeen secretaris
van de NHS geweest.
UTRECHT - Bij het door de rege
ring te voeren inkomensbeleid in
1978 moet de garantie worden ge
geven, dat de niet aan de cao ge
bonden inkomens - zoals die in de
vrije beroepen - in het kader van
een rechtvaardige lastenverdeling
naar verhouding op gelijke wijze
hun bijdrage leveren. Dit is een van
de beleidsconclusies die de cen
trale raad van de Industriebond
NKV in Utrecht heeft getrokken na
beraad over de discussienota
„Meerjarenperspektiefvan de
bond.
Ook het verschijnsel van „dubbele"
inkomens in gezinnen en andere
samenlevingsvormen, waarbij
beide partners een arbeidsinkomen
hebben, moet volgens de centrale
raad in dit kader worden onder
zocht. Eerder heeft het CNV al aan
gedrongen op een studie in die rich
ting, gezien de grote inkomensver
schillen die kunnen ontstaan door
dat het ene gezin moet rondkomen
van een werkloosheidsuitkering,
terwijl in het andere man en vrouw
werken en verdienen.
Een van de punten uit „Meerjaren
perspektief' die veel aandacht
hebben getrokken, was de sugge
stie, werklozen en wao-trekkers
voor wie geen „normale arbeid
splaats" beschikbaar is, in de gele
genheid te stellen als kleine zelf
standige (bijvoorbeeld klusjesman)
te gaan werken. De centrale raad
vindt, dat dit voorstel verdere dis
cussie en uitwerking verdient. De
bedrijfsverenigingen zouden daar
toe de aanzet kunnen geven.
Bij het overleg met de werkgevers
moet de bond daar waar het moge
lijk en nuttig is, de verschillende
arbeidstijdverkorting
aan de orde stellen. De eventuele
kosten daarvan kunnen een punt
van onderhandeling vormen. Het
lijkt de centrale raad van de bond
ook „een natuurlijke zaak", dat de
overheid bijdraagt in de financie
ring.
De gesprekken met de werkgevers
over onder meer een eerlijker ver
deling van het werk, moeten vol
gens de centrale raad uitmonden in
controleerbare afspraken.
ASSEN - Drie Zuidmolukkers die
de trein bij De Punt kaapten en vier
Zuidmolukkers die de school in
Bovensmilde bezetten zijn weder
rechtelijke vrijheidsberoving (art
282 wetboek van strafrecht) en ver
boden vuurwapenbezit (art 3 en 12
vuurwapenwet) ten laste gelegd.
Dit staat in de dagvaarding van de
officier van justitie bij de rechtbank
in Assen.
Een andere Zuidmolukker? die la
ter werd aangehouden, wordt me
deplichtigheid aan de treinkaping
ten laste gelegd. Allen zullen te
rechtstaan op een buitengewone
zitting van de rechtbank in Assen
van 6 tot en met 9 september.
[BRINK Luchtverwarming /jj
Uw installateur:
LUCOTHERM D.V.-ALPHEN a/d RIJN
Kalkovenweg 58, Postbus 337, Telefoon (01720) 2 03 00
Paleistuin (1) Van Agt
De toekomst van de tuin van pa
leis het Loo. wat voor emoties
heeft dat allemaal niet losge
maakt. Deze week in de Tweede
Kamer, maar wie weet, waar
straks?
Tuinen zijn nog wat anders dan
een hele grote bloempot, waar
je in kunt lopen. Eigenlijk zijn
zij niet alleen een extra kamer,
maar ook nog de beste kamer.
De 'mooie buiten', zoals wij als
kinderen zeiden. Enige compli
caties doen zich voor. Zo zijn ze
bijvoorbeeld moeilijk te behan
gen. Ook brengen tuinen me
nige hartstochtelijke doe-het-
zelver tot groot verdriet. De
mogelijkheid om er met de
Black and Decker gaten te bo
ren zijn er namelijk nogal be
perkt, ofschoon ik iedereen
aanraad om eens met een lekker
klopboortje door een jeugdige
berkestam te hengsten.
Behalve dat een tuin zich lastig
laat behangen of schilderen is
het assortiment aan meubile
ringsmogelijkheden gelimi
teerd. Tuinkabouters wel na
tuurlijk, maar een rookstel
wordt al weer moeilijker.
Tuinen zijn ook vaak bron van
grote ideologische ergenis. De
eeuwige controverse tussen
echtelieden over het snoeien
van het gestengelte en het ge
bladerte. Er bestaan twee bena
deringswijzen die onderling
onverzoenlijk zijn. Grosso
modo gaat het hierom: moetje
de boel kort houden, of moet je
de natuur maar laten aah rot
zooien. Oppassen is natuurlijk
wel de boodschap, want er lo
pen nogal wat valse profeten en
vooral profetessen rond. Die
zijn dan bijvoorbeeld voor dat
aan rotzooien, maar louter om
dat ze bang zijn voor inkijk van
de buren. Dat moetje natuurlijk
niet hebben.
Ik breng de tegenstelling tot
haar essentie terug: de ene
school streeft de onbevangen
chaos na, de natuur moet haar
loop nemen. De ander wil juist
de supprematie van menselijk
denken en handelen over de na
tuur illustreren met de geom
etrische figuur van de heg, het
gemillimeterde gras op een
schedel van potaarde.
Paleistuin (2)
De kans is groot dat Margriet en
haar rechtsgeleerde in de toe
komst vanuit de achterkamer
tegen zo'n permanent mee-
tkundeboek in de openlucht
moeten aankijken. Geen stek
kies van de fuchsia lekker
rommelig overal, maar de dicta
tuur van de volautomatische
geaarde heggeschaar en de uit-
schuifbare rekenlineaal. De
flora aan banden met een leuke
cao en prima arbeidsvoorwaar
den. Wel graag de afvallende
blaadjes in oktober en de knop
jes in april. De geometrische
tuin. Alleen de zandbak van de
telgjes hoeft niet rond of vier
kant te zijn.
De Tweede Kamer, zoals be
kend, toonde zich in meerder
heid voorstander van een 'land
schapstuin'. Ik geloof vooral,
omdat zoiets miljoenen scheelt.
Wie de natuur tot de schijnge
stalte van een rechtbenige drie
hoek dwingt, krijgt nu eenmaal
een hoge rekening gepresen
teerd, terwijl onkruid er gratis
en voor niks is.
Windhoos
Als u dit stukje leest, weet u
meer dan ik nu. Dat weet u dus
ook, of die windhoos, waarvan
wij gisteren op de voorpagina
de mogelijkheid meldden, in
derdaad over ons goede vader
land is geraasd. Het KNMI, vast
nummer in deze rubriek, repte
in zijn vroege bulletins over de
radio van dit onaangename na
tuurverschijnsel, maar later
stopte het ermee met de motiva
tie (en nu citeer ik deze krant):
"in de loop van de dag is de kans
kleiner geworden en bovendien
wilden we de mensen niet node
loos ongerust maken. Ze kun
nen er per slot van rekening
toch niets tegen doen". Een
.wonderlijke redeneertrant. Als
het criterium voor al of niet
vermelding van een meteolo-
gisch feit erin bestaat of de ont
vanger van de informatie "er
iets tegen kan doen", is het mis
schien raadzaam om het hele
weerbericht maar af te Schaffen.
Of is er aan regenbuien, krach
tige zuidwestelijke wind of
maximumtemperatuur 15 gra
den wél wat te doen? Dat ko
men we zo hier en daar ook wel
eens tegen in een weerbericht,
meen ik me ter herinneren.
Trouwens, als zo'n windhoos-
bericht ook maar één losligge
nde dakpan van een wisse on
dergang redt, heeft het al zin
gehad. Want zo'n pan valt waar
schijnlijk naar beneden op het
zelfde moment dat net een door
charitas bewogen t.v-kijker
passeert op weg naar de bank
om er zijn goede gave voor
"Spel zonder drempels" te de
poneren. Die dakpan komt op
dat hoofd van die man. Het
noodlot, de droefenis.
Misschien dat Dries van Agt
dan niet de homo politicus is, te
ontkennen valt niet dat hij aan
het tot steriliteit geneigde jar
gon van politiek Den Haag wel
enige bijdragen heeft geleverd
die de telexen doen ratelen. Be
vruchtend werkt zoiets; ja, laat
die grote voorvechters van de
abortus maar lachen.
Helemaal in het begin, in de
pre-historie van de windhoos
achtige carrière van een politi
cus, treffen wij aan dat goeie
Dries keer op keer "de klos
was". Gelukkig kon hy dan
meer dan eens uithuilen bij zijn
echtgenote die een „vrouwtje"
bleek te zijn. Later was deze
prominentste onder de
christen-democratische appe
lanten de auctor intellectualis
van "de doctorandus uit Bui-
tenveldert" en van het steno
achtige "Ome Joop". Voor die
laatste zegswijze krijgt Dries
binnenkort ongetwijfeld de
jaarprijs van het genootschap
van tekstschrijvers (de Neder
landse vertaling luidt „copy
writers"), want met die "Ome
Joop"-image, aangereikt door
de prominentste onder de
ijsco-eters, pikte Den Uyl bij de
verkiezingen nog een zeteltje of
vier extra mee.
Toen Den Uyl met zijn formatie
voor de eerste keer struikelde -
nog niet vanwege het geweten
maar vanwege het gereken
doemde Albeda in de verte op.
De hooggeleerde anti
revolutionair uit Rotterdam
kreeg van Dries de kwalificatie
"puike man"; een kruis dat de
brede calvinistische schouders
van Albeda heel lang zal moeten
dragen.
Het laatste op dit gebied - ik
pikte het gistermorgen van de
radio - is "ietsjepietsje", een
omschrijving voor iets heel
kleins op het nietige af. Het ging
dan ook over D'66. Ze waren,
aldus Van Agt ongeveer, bij het
CDA de PvdA een heel stuk te
gemoet gekomen en zelfs D'66
"een ietsje pietsje".
Zo'n man mag voor ons taalge
bied nimmer verloren gaan. Dat
doet hij dan ook niet. Den Uyl
ziet het niet voor niets zo som
ber in.
Ergenis
De laatste kanttekeningen in dit
wekelijks palaver gaan over
kleine ergernissen uit het dage
lijkse zwoegende bestaan. De
komende tijd wil ik het daar
meer over hebben en als u er
gernissen heeft die u nastaat
dan wacht ik ze gaarne in.
Een eerste keuze: in mijn be
scheiden auto zit een radio. Die
staat meestal aan. Als ik rij ten
minste. Om een minuut voor
het hele uur steekt de ergenis
zijn cactus-achtige kopje op.
Dan komt de Ster-reclame en
dat concentraat van slechte
smaak wil ik vanzelfsprekend
niet beluisteren. Gelukkig
duurt die ellende precies één
minuut, dus in normale geval
len verbreek je via het handige
druksysteem voor zestig se
conden het contact met de
draadloze en is de wijzer dan
een keertje rondgeweest dan
val je precies in het bescheiden
maar aangename stemgeluid
van de heer Hazewinkel of me
vrouw Perreira (zijnde de twee
beste nieuwslezers die we heb
ben). Soms echter, meestal door
stuitend gedrag van mede
weggebruikers, gaat die minuut
ongemerkt voorbij en kom je
pas tot die ontdekking als me
neer Hazewinkel of mevrouw
Perreira al halverwege hun ver
haal zijn. Ergernis dus. Kan de
heer Philips of mevrouw Sony
nou geen mini-systeempje in
hun autoradiootje bouwen, die
het programma korte tijd on
derbreken en automatisch weer
inschakelen, zodat we niet naar
de reclame van mevrouw Phi
lips of meneer Sony behoeven
te luisteren?
Ergernis twee: kan één van die
doe-het-zelvers, over wie ik het
in het begin van deze rubriek
had, één avondje eens géén
schilderij ophangen en eens zijn
hoofd breken over een verbe
terd soort vuilniszak? Dat is de
laatste ellende die de technolo
gische vooruitgang ons heeft
bezorgd. Hij scheurt waar je bij
staat, de doornen van het bosje
verwelkte rozen steken je dwars
door de zak heen en de aller
grootste narigheid is onbetwist
de papieren veter, waarmee je
die grijze todde- en bederfbaal
moet sluiten. Het is mij nog
nooit gelukt dat afdoende te
bewerkstelligen. Meestal is die
zak 's avonds bij het vervoer
naar <le voordeur al aan de be
klemming van de papieren
platte knoop ontstegen ey de
volgende ochtend ligt de in
houd keurig over de stoep, als
een feestdis van bederf, door
Beëlzebub persoonlijk opge
diend.
HAN MULDER
V.d. Wiel garandeert me een modisch montuur,
zorgvuldig uitgekozen in de internationale mode
centra. Dan weet je dat je er opvallend beter uit
ziet. Daarom kies ik v.d. Wiel. Al jaren!
Nieuwe Rijn 62, Leiden. Tel: 071-124108
