Hoe Ton Koopman zich
in Sweelinck verdiept
C9ud
n
n
"PARADIJSEILAND"
RRRIIIHGIr' J
ZATEKDAG 2rtAUGUSTUS 19V
"Iemand die zo beweegt kan niet
muzikaal zijn". Dat zei de bekende,
inmiddels overleden, Engelse mu
sicoloog Thurston Dart toen hij in
1963 als jurylid van het klavecim
belconcours in Brugge Ton Koop
man aan het werk had gehoord en
igezien. Ton Koopman viel niet in de
prijzen. Wel kreeg hij in een andere
afdeling van het concours - de ca
tegorie continuo-spel - de eerste
■(prijs.
Intussen heeft althans het Neder
landse publiek ruimschoots de ge
legenheid gekregen te wennen aan
het wild behaarde hoofd van Ton
Koopman dat op momenten van
muzikale geestdrift - dat wil zeggen
ijwel voortdurend wanneer hij
speelt - ongecontroleerd op en neer
beweegt. Ton Koopman is al jaren
lang geweldig actief middels con
certen (op klavecimbel of orgel, of
als leider van het barokorkest Mu-
sica Antiqua Amsterdam) en
grammofoonplaten (een snel
groeiende lijst bij Harlekijn Hol
land).
Misschien had Thurston Dart het
toch niet bij het rechte eind. Maar
toegegeven, een klavecimbel geldt
;o'n keurig en ook broos in
strument, datje inderdaad wel even
moet wennen aan het beeld van een
man die er op tekeer gaat als een
klavierleeuw die Rachmanino-
f uit de toetsen beukt.
Toch is dit alleen maar de buiten
kant van Ton Koopman, al die
wilde gebaren. Met de precisie en
het oog voor details van een horlo
gemaker kient hij uit hoe een triller
;n stuk van Couperin het best
kan worden uitgevoerd en hoe een
oude vingerzetting volgens de
methode van Carl Philipp Emanuel
Bach moet worden toegepast. Een
klavecinist c.q. organist die in deze
tijd op het terrein vjn de barokmu
ziek werkelijk meetelt krijgt het
niet cadeau. Oude handschriften
onderzoeken, methodes omtrent de
uitvoeringspraktijk van eeuwen ge
leden bestuderen en verschillende
uitgaven van een bepaalde compo
sitie naast elkaar leggen om uit te
vinden welke de meest stijlgetrouw
zonder al deze activiteiten kan de
oude muziek niet adequaat worden
uitgevoerd.
Ton Koopman gaat daarbij in ar
chieven nog op zoek naar al lang
vergeten composities die aan de
hand van vaak moeilijk te ontcijfe-
vlekkerige manuscripten die-
te worden gereconstrueerd. Op
die manier is ook de met een Edison
bekroonde soloplaat, waarop kla
vecimbelstukken van de Italiaanse
componist Giovanni Picchi (rond
1600) staan tot stand gekomen; heel
grillige en onconventionele muziek
die voor het eerst wordt vastgelegd.
Nu heeft Ton Koopman weer een
;a andere dingen aan zijn
hoofd. Tussen Innsbruck en
midden-Frankrijk door vertoeft hij
ven een weekje in het enkele
maanden geleden door hem, plus
vrouw Tini en dochter Lotje, be
trokken oude, pas gerestaureerde
huis aan de Amsterdamse Linden-
gracht. Vorige week maakte hij or
gelopnamen voor de Oostenrijkse
radio (binnen anderhalf etmaal met
de auto uit en thuis naar In
nsbruck).
Deze week werkte hij aan de twee
orgelmissen van Couperin die vol
gende week op een Frans orgel (in
Poitiers of Houdan; nog niet be
kend) voor de plaat worden opge
nomen. Ton reist dan samen met
Harlekijns Adriaan Verstijnen die
achter zijn auto een aanhangwa-
gentje met opname-apparatuur zal
aanhaken. Zo simpel gaat het bij
deze door Herman van Veen opge
richte platenonderneming.
„Bij een grote platenmaatschappij
zijn zulke ondernemingen fina
ncieel veel moeilijker haalbaar",
zegt Ton Koopman, die program
maleider is van de hele serie barok-
platen van Harlekijn. „Wij vinden
het niet erg om te pionieren. Weetje
hoeveel dat hele Sweelinckproject
met alle klavierwerken op acht pla
ten Harlekijn heeft gekost? Hoog
uit dertigduuzend gulden".
Het Sweelinck-project, waarvan
twee weken geleden de eerste twee
langspelers zijn verschenen, is een
bijzonder belangrijke zaak, alle
reerst voor de Nederlandse muziek.
Tenslotte is Jan Pieterszoon Sweel-
inck (1562-1621) verreweg onze be
langrijkste componist en van zijn
klavierwerken (op orgel of klave
cimbel te spelen) zijn maar een paar
stukken tot dusver op platen ver
schenen. Ook in het buitenland be
staat al veel belangstelling voor de
serie platen waarop Ton Koopman
51 composities van de eens ook in
ternationaal zo invloedrijke Neder
landse meester speelt.
Dubieus
„Dat was al jaren een grote wens
van me", zegt de in 1944-geboren
oud-leerling van Gustav Leonhardt
(klavecimbel) en Simon C. Jansen
(orgel), „voor de radio of de plaat
alle klavierwerken van Sweelinck
opnemen, dat wil zeggen al die
stukken waarvan ik echt het gevoel
heb dat ze door Sweelinck zijn ge
componeerd. In de complete uit
gave zitten namelijk heel wat stuk
ken waarvan het auteurschap
hoogst dubieus is. Van de acht
Sweelinck-platen zijn er vijf
waarop ik orgel speel en drie met
klavecimbel. De keus, welk stuk
voor orgel, welk voor klavecimbel
is voor een groot deel een subjec
tieve beslissing met betrekking tot
het karakter van de muziek ge-
Om de muziek van Sweelinck op
historisch zo authentiek mogelijke
instrumenten in de zogenaamde
middentoonstemming te kunnen
spelen toog Ton Koopman met
Harlekijn-technicus en apparatuur
naar musea in Neurenberg en
Amiens waar enkele fraaie klave
cimbels voor hem klaar stonden en
naar Stade (nabij Bremen) en Fre-
deriksborg (Denemarken) waar hij
.orgels naar zijn hart en hoogst
waarschijnlijk ook naar Sweelin-
cks' hart vond.
„Prachtig, de verschillen tussen die
instrumenten", roept Ton Koop
man enthousiast. „Neem alleen
maar de twee door Ruckers ge
bouwde klavecimbels in Amiens en
in Neurenberg, het eerste een heel
pittig, bijna brutaal klinkend in
strument, het andere heel beschei
den, chique van klank, net een oud
heertje, een oud heertje met
worm dan".
'Introvert
Naast de vele Sweelinck-platen, die
in de komende maanden success
ievelijk verschijnen, heeft „der ra-
sende Trillefmacher", zoals Ton
Koopman na een recital in Neuren
berg door een dagblad aldaar ge
noemd werd, nog heel wat in petto.
Zo gaat hij een groot aantal orge
lwerken van Bach opnemen en alle
klavierconcerten van Joseph en
diens broer Michael Haydn.
Ton Koopman - „Ik een barokmo-
nomaam? Ja, dat kan wel" - hoort
wanneer hij thuis in Amsterdam zit
ook klavecimbelmuziek uit een na
burig vertrek. Zijn vrouw, zelf kla-
veciniste, geeft les. Als leerling van
ene Ton Koopman doet zij binnen
kort eindexamen aan het Sweel
inck Conservatorium in Amster
dam. „Een prima leerling", zegt de
leraar. „Zij speelt overigens veel in
troverter dan ik. Maar haar stijl
mag ik graag horen".
AAD VAN DER VEN
Nico Scheepmaker
is met vakantie
Galerie Pulchri Studio, Kempenaers-
traat, Oegstgeest. Tentoonstelling Wim
Bettenhausen - etsen. Rob van Essen -
schilderijen en pastels. Geopend dag.
,van 10-16 uur (zo. gesloten) t.m. 8 sept.
Galerie De Oude Rijn, Oude Rijn 40.
Zomertentoonstelling. Geopend van 25
aug. tot 21 sept., woe. t/m zat. van 12-17
uur, do. van 19-21 uur.
Galerie JA, Sportfondsenbad, Wassena
ar. Tentoonstelling Jetske van der Brug
gen - keramische kleinplastiekjes, Wikie
Tadros-Buter - houtsnijwerk en Peter
Peereboom - schilderijen. Geopend
woe. van 20-22 uur, do. t/m zo. van 10-17
uur, t/m 4 sept.
Rijksmuseum van Oudheden (Rapen
burg 28). Werkd. 10 uur voorm.-5-uur
i. zondag 1-5 uur nam.
Hortus Botanicus Tentoonstelling
"Dier en Kleur". Geopend ma. t/m zat.
van 10-16.30 uur, zo. van 12 30-15.30 uur
tot 18 sept.
Galerie Denise Stephan, Bakkersteeg
l'J, tel. 132319. Tentoonstelling Wil
Tweehuysen - aquarellen en gouaches.
Geopend za. en zo. van 14-18 uur, over
ige dagen na tel. afspraak, tot 15 sept
(gesloten van 15 juli-15 aug
Museum voor Volkenkunde, Steens
traat 1. Tentoonstelling „Taal en teken
binnen Chinese muren". Geopend ma
t/m za. van 10-17 uur, zon- en feestdagen,
van 13-17 uur. tot 15 februari 1978.
Galerie-bibliotheek, Luifelbaan 1, Was-
Tentoonstelling Frans Buitinga - pente
keningen, schilderijen en kollages,
Henk Erkelens - keramiek. Geopend van
.6 aug. tot 1 sept., openingstijden van de
'bibliotheek.
.Sparrenrode 4, tel. 143085. Mien Rijns-'
iburger houdt open huis van eigen werk,
o.a. schilderijen, beelden en glasmozaï-,
ken. Van 8 t/m 31 aug., na tel. afspraak.
Galerie Kerkdam, "Lange Kerkdam 113,
Wassenaar. Tentoonstelling Willy
Boomsa-Hollander - olieverfschilderijen
en Peter Groeneveld - keramiek. Ge
opend woe. t/m za. van 10-16 uur, di. van
14-20 uur, t/m 27 aug.
27 augustus 1977
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- In den omtrek van Storched-
dingo, een stadje op het Deens-
che eiland Sealand, is een graf
gewelf gevonden met de over
blijfselen van eiken planken,
die het geraamte van eene
vrouw bevatten. Aan het hoofd
eind bevond zich een groot aan
tal vazen, waarvan één van
blauw kristal en bedekt met een
prachtige rand van bewerkt
zilver en het woord vaarwel
het Grieksch. Een gouden
ntstuk draagt den datum
i de regeering z?cm den Ro-
//./^v meinschen keizer Probus (276-
282). het geraamte was versierd
met een prachtige gouden keten
(om den hals), eene groote gou
den speld (op den schouder),
massief gouden ringen (aan de
vingers) en zilveren gespen (om
het middel)
Iets verder heeft men eene me
nigte doodsbeenderen opgegra
ven, waarschijnlijk van bij de
begrafenis geofferde slaven.
Vijftig jaar geleden:
- Te Neurenberg is een congres
der Hitlerianen gehouden. Te
Feltow zijn, op de thuisreis, 450
dezer congressisten aangehou
den en uitvoerig verhoord.
Daarbij bleek, dat de leidende
leden van de groep Groot-
Berlijn, ook nog na de ontbin
ding hunner organisatie, hun
bedrijvigheid voortzetten. Bij
een aantal leiders der ontbon
den partij en m de vroegere lo
kalen van de partij zijn nu hui-
zoekingen verricht.
-Twee directeuren der Russian
Oil Products Cy hebben alge-
meene gekregen Engeland
spoorslags te verlaten. Het de
partement i~>an binnenlandsche
zaken verjklaarde,dat onder de
politiek der regeering onge-
wenschte personen, die niet on
misbaar zijn om den wettigen
handl te drijven verzocht wordt
het land te verlaten.
Kleine vaart
Aat V 25 v Plymouth nr Gunness
Dutch Spirit 25 v Rotterdam nr Gran-
gemouth
j Leliegracht pass 26 Villano nr Rotter-
I dam
Mare Iratum 25 v Rotterdam nr Swansea
Neutron 26 v Rotterdam nr Kingslynn
(Grote vaart)
Acmaea 26 te Brunswick
j Acteon 25 550 n Seychellen nr Port Vic
toria
Alkmaar 26 te Alicante
Antilla Bay 25 te Las Palmas
Antilla Cape 25 t.a. La Salina
Breda 26 te Paramaribo
i Britsum 25 285 o Pt Elizabeth nr Kaap-
stad
Chevron Freeport 25 405 no Magadiscio
nr Ras Tanura
Diadema 25 vn Ras Tanura nr Sydney
Dione 25 vn Singapore nr Str. van Ma-
Dordrecht 25 210 r
Esso Europoort 25 100 zo Mozambique
Farmsum 25 vn Balcomean nr Seaforth
Freetown 2510 z Kp Palmas nr Freetown
Ganymedes 27 te Callao verw
Gardenia 25 60 o Sardinië nr Djeddah
pen
Hercules 25 375 z Flores nr Rotterdam
Hermes 25 vn Riohaino nr Baltimore
Ilias 25 te Rotterdam
Inca 25. vn Tema nr Mayaguez
Kennemerland 25 500 nnw Santo Antao
nr Amsterdam
Kieldrecht 26 te Rio de Janeiro
Kylix 25 rede Curacao
Leiderkerk 25 400 zzo Colombo nr Mut-
samudu
Maasbracht 25 140 no Comoren nr Ras
Tanura
Maasbree 25 330 zo Maputo nr Perz. Golf
Macoma 25 250 ozo Mogadiscio nr Perz.
Golf
Musilloyd 25 340 zzw Reunion nr Hong
kong
Neder Elbe 26 te Port Arthur
Nedlloyd Adelaide 25 900 ono Puerto
Rico nr Cristolbal
Nedlloyd Fukuoka 25 410 o Mauritius nr
Kaapstad
Nedlloyd Kembla 26 te Colombo
Nedlloyd Lek rede Suez
Nedlloyd Linge 26 te Bremen
Nedlloyd Nile 26 te Douala
Nedlloyd Schie 25 340 z Saigon nr Keel-
ung
Nedlloyd Sinoutskerk 25 vn Muttrah nr
Nedlloyd Streefkerk 25 10 vn Malta nr
Port Said
Nedlloyd Talbot 25 vn Matadi nr Luanda
Nedlloyd van Diemen 27 te Valparaiso
Neptunes 25 620 w Landsend nr Rotter-
Prinses Margriet 26 te IJmuiden
Salland 25 te I. Heus nr Bremen
Scherpendrechl 26 te Port Alfred
Straat Algoa 25 vn Portaleze nr Salvador
Straat Freetown 27 te Port Kelang verw.
Straat Nagoya 25 vn Port Elizabeth nr
Thameshaven 26 vn Santos nr Buenos
Trident Rotterdam 26 te Hamburg
Ulysses 24 te Maracaibo
Westerkerk 26 te Hongkong
Willemskerk 25 175 w Kreta nr Casa
blanca
Wonosobo 27 te Manzanillo verw
PANDA EN DE SPORTMEESTER
i tele-
45 - 138. Nadat Joris zijn zaken had afgesloten, stapte hij
fooncel binnen.
Nu moet ik even weten hoe het met de jonge Pam is," prevelde hij.
"Want zonder zijn bionische eigenschappen zou deze Voorronde in
het water vallen."
Hij draaide het nummer van Hobbeldonk en kreeg daar Panda aan
de telefoon
"Wil je Pam spreken?" vroeg deze. "Die is aan.het uitrusten... De
professorDie is in de stad onderdelen aan het kopen voorz'n uitvin
ding... Hoe bedoel je: vervelend? Wat ben je eigenlijk van plan? Ik zag
je heus wel in de krant, hoor. met je plannen voor een Olympische
voorronde. Wat wil je daar eigenlijk mee?
...Met m'n eigen zaken bemoeien? O,ja? Pam is mijn neef- en daarom
is het ook mijn zaak! Ik wil weten wat je bedoelingen zijn!"
lt
i
II
AUBERGINES
2 grote aubergines, 50 g.
boter, 100 g. champig
nons, 1 uitje, 2 tomaten,
zout, peper, 75 g. oude
Halveer de gewassen
aubergines in de lengte.
Bak ze op een kleine
vlam circa 10 minuten in
de helft van de boter.
Haal het gare vrucht
vlees uit de schil en hak
dit fijn. Smoor de klein
gesneden champignons
met het gesnipperde ui
tje en de in partjes ge
sneden tomaten. Ver
meng deze massa met
het vruchtvlees, en
maak dit op smaak met
zout en peper. Vul de
auberginehelften hier
mee. Plaats ze in een
beboterde vuurvaste
schotel en strooi de ge
raspte kaas erover.
Laat de aubergines bo
venin een op 200 graden
Celsius voorverwarmde
oven in circa 20 minuten
goudgeel gratineren of
zet ze onder de grill tot
dat de aubergines goed
heet zijn en de kaas
goudkleurig is gewor-
K
n
n
„ei
/AgAiOC
tiefzn laaRT
PeWETTHO
VAAl PB
maruuP-
JA, FAT ZOU 'AJ
I HLlECfSAJ j
EM y/SCEA) £"0Efl£Aj
sT
urn. la r*
FRED BASSET
De avonturen van Jommeke
fin. Jommeke, <a/s ik o niet
te /<3S'tig i/j/... iA/e/ke voge/
werd bi/ de oude Germn -
nen <3/9 hei//g uere e rd ?j~~"
lp
- J Z/eve heme/.'
i/e/te springen'
LUXOR' „Black Sunday", dag. 2 en 8
uur, zo. 2, 5 en 8.15 uur. 16 jaar".
CAMERA: In memonam Elvis
Presley-week: „Live a little", love a litt
le", do. en vr. 7 en 9.15 uur. AL. „It hap
pened at the worlds' fair", za. 2.30, 7 en
9.15uur. Al
Ten 9.15 uu
9.15 uur. AL. Nachtvoorstelling: „Yes-
songs", vr. en za. 11.30 uur. 16 jaar.
LIDO 1: „Live and let die", dag. 2.30,7 en
9.15 uur, zo. ook 4.45 uur. 12 jaar.
LIDO II: Carrie", dag. 2.30, 7 en 9.15
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
pngevallendienst elke.dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13 00
uur tot woensdag 13.00 yur (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13 00 uur CElisabeth-ziekenhuis).
4.45 l
16 ja;
LIDO III: „Turks Fruit", dag. 7 en 9.15
uur. 16 jaar. Kindermatinee: „Tom en
Jerry Festival", za., en woe. 2.30 uur, zo.
2.30 en 4.45 uur.AL.
STUDIO: ,,A nous petites Anglaises",
dag. 2.30 7, en 9.15 uur, zo. ook 4 45 uur.
TRIANON: „Een brug te ver", dag. 2 en 8
uur. 16 jaar.
REX: „Sexshow in sexlustig Tirol", dag.
7 en 9.15 uur 16 jaar. Kindermatinee:
„Peter en de vliegende autobus", za. en
AL. Nachtvoorstelling:
Bezoekuren ziekenhuizen
Diaconessenhuis:
Middagbezoekuur: 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur: 18.30-19.30 uur Kin
derafdeling dagelijks vön 14.00-19.00 uur
alleen voor ouders zondag 14.00-15.00
uur voor overige familieleden. Kinderen
beneden 14 jaar hebben geen toegang op
de kinderafdeling.
Kinderafdeling: dag van 15 00-18.30
2e KLASSE: Volwassenen dagelijks van
B.30-19.30 uur Babyshuw
laatste kwartier van middag- en avond
bezoek.
Kinderafdeling: dag van 15.00-18 30
en in de vakantie",
Sint Elizabeth-ziekenhuis:
3e KLASSE: Volwassenen dagelijks van
14 00-14 45 uur en van 1830-19 30 uur
Kraamafdcling: dag van 11.15-12 00 uur
(alleen voor echtgenoot) van 15 00-16 00
uur en van 18 30-19 30 uur Laatste kwar
tierman middag- en avondbezoek b*.
Academisch-Ziekenhuis
Voor alle patiënten behalve kinderen)
zijn de bezoekuren ais volgt
Elke dag:
14 15-15 00 uur
18.30-19.30 uur.
Voor de prematurenafdeling gelden dt
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders):
Maandaq t!m vYijdaq
18.30-18 45 uur
Zaterdaq en zondag
14 45-15 00 uur
Bezoek aan ernstige patiënten
Wanneer voor ernstige patiënten dooi-
lopend bezoek wordt toegestaan kan de
hoofdverpleegkundige hiervoor spe
ciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kindërkliniek:
Dagelijks
15.00-15 45 uur
18 30-19.00 uur
Bezoektijden kinderüfdehng:
Elke dag
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30; 13.30-
14.15 en 18.30-19 30 uur; 3e klas 13.30-
14.15 en 18.30-19.50 uur; Kraamafdeling
13.30-14.15 uur alleen voor echtgenoten
19-20 uur; Kinderafdeling 15-15.30 uur
alleen, voor ouders 18-18.30 uur.
Geluidshinder Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunner
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum peluidshinder Schip
