Het konflikt Den Uyl-Duisenberg
De lijdensweg
naar meer
hartoperaties
Journalist gevaarlijk beroep in Z.-Amerika
■■2DB3EBD
ONDERDAG 25 AUGUSTUS 1977
PAGINA 21
Toen ik, ter gelegenheid
van het kommentaar op
de „derde dinsdag", in
1975 in het NRC-
ttandelsblad het konflikt
tussen Den Uyl en Dui-
senberg openbaar maak
te, schrok de redaktie van
die krant zo, dat ik nooit
meer een uitnodiging tot
het schrijven van een
dergelijk kommentaar
ontving. Maar nu, twee
jaar later, is het konflikt
door Duisenberg zelf in
de openbaarheid ge
bracht.
Hij heeft zijn stem uitgesproken
tegen het sociaal-
ekonomische akkoord, dat
kabinetsformateur Den Uyl
met het CDA, de PvdA en
D'66 heeft gesloten en is ver
moedelijk»! iet meer beschik
baar voor een nieuwe ambt
stermijn als minister van fi
nanciën. Ik behoor niet tot
degenen, die menen dat de
soep niet zo heet gegeten zal
worden als zij wordt opge
diend. Het gaat niet om een
incident, maar om een zaak
die de gemoedereri in de
PvdA al geruimte tijd bezig
houdt, en die niet zozeer eko-
nomisch als wel politiek van
aard is.
Zeer veel ekonomen van rechts
tot links (o.a. Pal's van de
WD, Post van het CDA, Van
de Woestijne als partijloze en
Driehuis, Van der Zwan en
ikzelf \fan de PvdA) zijn al ge
ruime tijd van mening dat de
fundamentele oorzaak van de
werkloosheid niet uitsluitend
gezocht mag worden in het
tekort schieten van het zoge
naamde „aanbod" (dat hier
zeer ruim moet worden opge
vat zodat niet alleen het on
dernemingsklimaat maar bv.
ook de ontwikkeling eronder
moet worden begrepen),
maar ook - en misschien wel
voor het belangrijkste deel -
ligt in het wegvallen van de
vraag.
Zoals bekend heeft deze vraag
een aantal komponenten, die
ik tot twee samenvat: de
vraag naar partikuliere kon-
sumptiegoederen (hetzij voor
de export; hetzij voor binnen
lands verbruik) en de vraag
naar „autonome bestedin
gen" (namelijk de bestedin
gen van de overheid en die in
woningen).
Over het feit, dat ter bestrijding
van de werkloosheid de vraag
moet worden aangezwengeld,
heerst binnen de PvdA een
grote mate van overeens
temming. De kwestie is ech
ter, welke komponent van de
„vraag" moet worden gesti
muleerd. In feite is dit een po
litiek probleem, dat de eko-
nomie niet kan oplossen.
De keus tussen partikuliere
konsumptie en overheidsbes
tedingen kan niet door de
ekonomische wetenschap
worden gemaakt, maar berust
in laatste instantie bij de kon-
sumenten zelf. Op grond van
enquètemateriaal meen ik al
geruime tijd, dat de prioritei
ten van de konsument de
richting uitgaan van meer
overheidsbestedingen, vooral
waar die het milieu en de
woonomgeving ten goede
komen.
Anders
Nu heeft de kabinetsformateur,
met de grandioze politieke in
telligentie die hem eigen is,
tegenover de pers de sugge
stie weten te wekken dat hij
„gekozen heeft voor wat in
Haagse kringen al geruime
tijd de Van den Doel-lijn
heet". Duisenberg zou vol
gens diezelfde pers daaruit
dan de logische konsekwen-
tie hebben getrokken. Dui
senberg en ikzelf kijken daar
iets anders tegenaan.
Het is zeker waar dat Den Uyl
belangrijke stappen gedaan
heeft in de richting van mijn
denkbeelden, waarvoor hij
dient te worden geprezen.
Maar op de keeper be
schouwd heeft hij toch niet zo
duidelijk gekozen. Hij heeft
getracht een beleid te ont
werpen, waarin allebei de
richtingen worden verwezen
lijkt.
Door Prof. Dr.
J. van den Doel
Het bedrijfsleven krijgt meer
armslag om te investeren in
de ontwikkeling van nieuwe
produkten die, als ze op de
markt zijn, misschien hun af
zet vinden in binnen- en/of
buitenland. In de kollektieve
sektor wordt in eerste instan
tie niet meer bezuinigd dan de
vier miljard gulden, die in het
kader van de befaamde 1%
norm voor de overheidsuit
gaven reeds in het eerste
kabinet-Den Uyl was afge
sproken.
Op zichzelf is er natuurlijk niets
op tegen dat niet alleen de
wensen t.a.v. kollektieve
goederen, maar ook die in
zake partikuliere konsump-
tiegoederen worden ingewil
ligd. Het is in zekere zin zelfs
de taak van de politiek om
verschillende wensen te
kombineren tot één pakket,
dat vervolgens door een
meerderheid wordt gesteund.
Het punt is echter, dat Den
Uyl deze kombinatie van
wensen tot op heden niet op
een volkomen deugdelijke
wijze heeft gefinancierd. En
daar wringt hem de schoen;
niet alleen bij Duisenberg
maar ook bij mij.
Als de winsten van het bedrijfs
leven omhoog moeten en als
de bezuinigingen op de kol
lektieve uitgaven tot een mi
nimum moeten worden be
perkt, kan dit alleen maar
worden gefinancierd door de
lonen aan te pakken. Dat doet
Den Uyl in feite ook, maar hij
grijpt niet de kontraktlonen,
waarover door de
werkgevers- en werkgever
sorganisaties wordt onder
handeld, maar het zogena
amde incidentele loon (rang
toeslagen, anciënniteiten,
overplaatsingen).
De kontraktlonen blijven op
hetzelfde nivo, dat de CPN
van de vakbeweging (en ver
volgens de vakbeweging van
het kabinet) had geëist, name
lijk handhaving van de koop
kracht. De inflatieverwek-
kende prijskompensatie,
waar de vakbeweging in fe
bruari zo heldhaftig voor
heeft gestaakt, blijft volledig
van kracht.
Er wordt niet meer bij de kon
traktlonen weggehaald dan
waartoe de FNV zelf reeds
vóór de verkiezingen bereid
was. Teneinde het financiële
gat rond te krijgen heeft Den
Uyl daarom zijn toevlucht ge
zocht tot een simpele opera
tie: hij heeft verklaard dat het
incidentele loon niet hoger
mag zijn dan, pakweg 0,5%.
Rem
Ekonomisch gezien is het zeer
konsekwent van Duisenberg,
dat hij Den Uyl hierop aan
valt. Den Uyl heeft geen enkel
instrument om het inciden
tele loon te beheersen sinds
hij de geleide loonpolitiek
met een grote - smak over
boord heeft gekeild. Uit de
ekonomische literatuur is be
kend, dat een incidentele
loonstijging van slechts een
half procent alleen haalbaar is
in de jaren, waarin het kon-
traktloon forse sprongen
maakt maar dat, zodra de
stijgingen van het kontrakt-
loon wordt afgeremd (en in
dit geval zelfs op de nullijn
wordt gezet), het incidentele
loon omhoog schiet. Den Uyls
begroting is op minder stevig
zand gebouwd, zoals hijzelf
ook ruiterlijk toegeeft.
Wie de winsten van het bedrijfs
leven wil vergroten, moet óf
meer bezuinigen dan de afge
sproken vier miljard, óf de
prijskompensatie verder uit
hollen zodat de kontraktlo
nen op de minlijn komen.
Mijn voorkeur gaat uit naar de
laatste oplossing, en die van
Duisenberg naar de eerste.
Het lijkt nu, dat Duisenberg
niet alleen ekonomisch, maar
ook politiek konsekwent is..
Maar dat is helaas niet het ge
val. Het is ekonomisch kon
sekwent dat Duisenberg een
deugdelijke financiering eist
van het kabinetsbeleid, maar
het is politiek inkonsekwent
dat daarbij niet de lonen,
maar juist de kollektieve uit
gaven op het offerblok moe
ten worden gelegd.
Nog geen jaar geleden heeft
Duisenberg immers de gehele
PvdA op stelten gezet met een
betoog, dat alleen door zijn
1%-norm in de overheidsuit
gaven de werkgelegenheid én
het socialisme konden wor
den gered. Die 1%-norm was,
zo zei hij met veel misbaar,
„een linkse norm". Wel, déze
„linkse" norm gaat Den Uyl
nu waarmaken. Maar Dui
senberg doet niet meer mee.
Voor Duisenberg is de „linkse
norm" inmiddels te links ge
worden.
De noodzakelijke uitbreiding van de hartchirurgie in Ne
derland wordt een moeilijke en zeer trage bevalling. Een
drastische verhoging van het aantal open hartoperaties zit
er op korte termijn niet in.
Ook tijdens besprekingen op het ministerie van volksge
zondheid is gebleken dat allereerst een ombuiging van het
beleid nodig is. Een groot aantal open hartoperaties kan
volgens deskundigen op het gebied van hart- en vaatziek
ten net zo goed in gewone ziekenhuizen worden gedaan als
in academische- en daartoe reeds gespecialiseerde zieken
huizen. Een nieuwe ontwikkeling, waar de regels van de
overheid nog niet op waren afgestemd.
Het klonk zo vooruitstrevend. De
overheid wil in 1980 naar 4000 open
hartoperaties per jaar. (Bij zo'n
"open" operatie wordt het hart stil
gezet, terwijl de functie van hart en
longen wordt overgenomen door
een hartlongmachine). Bijna de
helft van dat aantal moet in de aca
demische ziekenhuizen worden
gedaan. De rest in de hartcentra van
die of vier algemene ziekenhuizen
I in Amsterdam, Utrecht en Eindho
ven. Méér dan 4000 open hartopera-
i ties zou misschien ook nog kunnen,
maar dan moet staatssecretaris
Hendriks eerst nagaan of de alge-
Door
Madeleine Roumen
mene ziekenhuizen wel in aanmer
king komen voor dit soopt ingre-
pen.
De praktijk is anders. Het aantal
open hartoperaties wordt voor dit
jaar geschat op zo'n 2200. Vorig jaar
waren het er iets meer dan 2000,
waarvan ongeveer de helft voor re
kening van de academische zie
kenhuizen. De wachtlijst van pa
tiënten die nodig een operatie moe
ten ondergaan, steekt er schril te
gen af: 4000.
Er zijn al adviezen uitgebracht (on
der andere door.de begeleidings
commissie hartchirurgie van de
Gezondheidsraad), die uitgaan van
minimaal 4500 open hartoperaties
per jaar in 1980. Ook daarmee zou
nog geen ideale situatie zijn be
reikt. Veel patiënten worden dan
nog niet onderzocht en geopereerd,
terwijl zij daar naar medische nor
men wel voor in aanmerking zou
den komen.
De problemen rond de hartchirur
gie zijn haast gemeengoed gewor
den. De verwarring stijgt ten top en
het gedram voor meer open harto
peraties houdt flink aan. Het laatste
nieuwe is dat ziekenhuizen en ver
enigingen wedijveren om binnen
het gehoor van Hendriks te komen
en 20 mogelijk de hartchirurgie in
eigen al bestaand of nog te bouwen
"huis" te krijgen.
Niet happig
Maar de bewindsman is niet erg
happig. Weliswaar zijn er al ge-
nimmer moet loslaten; anders ver
slapt de aandacht en kun je je zaak
wel vergeten. Zeven jaar volhardde
Fievet, wiens naam bekender was
dan die van de vereniging zelf, in
een strijd met de overheid. Hij
schopte heel wat heilige huisjes
omver en deinsde er niet voor terug
om ze persoonlijk met hulp van an
deren te bezetten. Menige keer
haalde hij zich daarmee de tegen
werking van medische pausen op
de hals.
De huidige voorzitter, Piet van
Overveld i i Roermond, is wat ge
matigder dan zijn voorganger. Mis
schien is hij iets diplomatieker. In
ieder geval is hij weer een van de
mensen, die de ellende van de hart
patiënt aan eigen lijf heeft onder
vonden. Zeven jaar geleden wegge
schopt bij zijn baas, het genees
middelenconcern ACF Chemie-
farma in zuid-Limburg, omdat ze
hem na een hartinfarct niet meer
konden gebruiken. Weer een har
tinfarct als reactie op het gebeuren.
Daarna jaren vruchteloos vechten
voor datgene wat hem indertijd is
aangedaan. De eerste kennisma
king met Fievet; bemoeienis met de
Hartluchtbrug naar Houston en
sinds het overlijden van de voorzit
ter de eerste man van de vereni
ging.
Leed
Van Overveld: "In zo'n verenjging
merk je pas hoe groot het leed on
der patiënten en familieleden is.
Stel dat je langer dan een jaar op
een blindedarmoperatie zou moe-
ten wachten of datje daarmee naar
het buitenland moet. Er zijn cardio
logen die zich dood schamen voor
hun patiënten. Zij onderzoeken
immers of een operatie wel nood
zakelijk is. Ja, mevrouw; ja, me
neer, u moet onder het mes. De pa-
tiëmt gaat naar huis en alsof het al
niet erg genoeg is moet hij einde
loos gaan zitten wachten. Van de
mensen op de wachtlijsten sterft
zo'n zes a zeven procent. Nee, dat
kan de overheid doodeenvoudig
niet meer over zijn kant laten gaan.
Wij zullen de verantwoordelijke
mensen daar steeds aan blijven her
inneren."
sprekken geweest met enkele ge
gadigden, maar dat zegt nog niet
.veel. Op de lijst staan onder andere,
de Amsterdamse hoogleraar in de
cardiologie, prof. dr. D. Durrer, die
mogelijkheden ziet in het zieken
huis Zonnestraal in Hilversum,
hartchirurg P. van der Schaar in de
Klokkenberg in Breda, gesteund
door de Stichting open hartchirur
gie en het Groot Zieken Gasthuis in
Den Bosch. Ook de Nederlandse
Hartpatiëntenvereniging met een
plan voor de bouw van een hartkli-
niek waar 2000 open hartoperaties
per jaar kunnen worden verricht,
heeft al met de staatssecretaris en
zijn adviseurs om de tafel gezeten.
Wie denkt dat het leggen van een
gaaf ei dan niet meer zo'n toer hoeft
te zijn, schat de situatie verkeerd in.
Eerst zal Hendriks een gesprek
hebben met de vaste commissie
voor de Volksgezondheid in de
Tweede Kamer. Dat betekent dat
we voorlopig nog in het stadium
blijven zitten van aftasten, wikken
en wegen.
De midden vorig jaar in het leven
geroepen Hartluchtbrug naar
Houston in Amerika, die naar Ge-
nève en binnenkort ook nog één
naar Londen, illustreren hoe ern
stig het tekort in eigen land is.
Geen kwaad woord over de kwali
teit van de operaties in Nederland,
wel veel ergernis over de omvang
van de voorzieningen. De hartchi
rurgie geeft vaak status aan een
ziekenhuis, maar wordt wel stief
moederlijk bedeeld.
Het is haast een politiek schandaal,
dat Nederland zijn hartpatiënten
naar het buitenland moet sturen,
omdat ze op eigen bodem veel te
lang moeten wachten. Dankzij het
buitenland konden nog 600 Neder
landers worden geholpen. Wie hier
staat genoteerd voor een open har
toperatie, moet er op zijn minst een
vol jaar tegenaan hikken, voordat
het eindelijk zo ver is. De stress die
daardoor in veel gezinnen ontstaat,
is bedroevend. Kinderen die het
ouderlijk huis ontlopen of "de pa
tiënt" naar de andere kamer ver
bannen, omdat zij niet langer tegen
"het gezeur" kunnen.
ging, de Nijmeegse harchirurg'prof.
^r. P-J- Kuijpers, al acht Neder-
landse hartchirurgen bereid ver-
klaard om in de kliniek te komen
werken. Over anderhalf jaar zou-
den de eerste open hartoperaties al
s kunnen worden verricht.
Voorzitter Van Overveld van de Hartpatiënten-vereniging: "Dat kan de TVJipf vnnr niptQ
overheid, niet over zijn kant laten gaan".
Onverteerbaar
Het aantal mensen dat lange tijd op
een operatie moet wachten is zo
groot, dat ook voor de operaties in
het buitenland wachtlijsten drei
gen te komen. Voor de initiatief
nemer van de luchtbrug naar Hous
ton en Londen, de Vereniging van
hartpatiënten een onverteerbare
zaak. Want de operaties in het bui
tenland z(jn slechts bedoeld als een
noodmaatregel.
Daar is de staatssecretaris van
volksgezondheid zich zeer goed
van bewust. Hij ging zelf een kijkje
nemen in Amerika en toen hij te
rugkwam leek het erop, alsof hij nu
wel wist hoe hij het probleem zou
aanpakken. En de adviseurs re
kenden weer voor: bij 4000 wach
tenden moet je eigenlijk een capa
citeit hebben van 6000 open hart
operaties per jaar en dan hoeven de
mensen nog maar drie maanden te
wachten voor ze geholpen kunnen
worden.
Waar de nood het sterkst Wordt ge-J
voeld, is de woede uiteraard het
grootst. De Nederlandse hartpa
tiëntenvereniging wacht nog tot 15
september op een antwoord van
Hendriks. Komt er niets of is het
antwoord negatief, dan zal de ver
eniging opnieuw de strijdbijl op
pakken. Het geld voor de nieuwe
hartkliniek zou geen punt zijn.
Inmiddels hebben zich volgens de
medisch adviseur van de vereni-
Een voorbarig plan? Als vereniging
van hartpatiënten kun je je harder
opstellen dan de anderen. En al zijn
de resultaten van de strijd maar
zeer mager, het is toch niet voor
niets geweest,.Zoals een vertegen
woordiger die het met zijn agress
ieve verkoopmethode van menige
klant wint, zo is het de vereniging
gelukt Nederland in rep en roer te
brengen door voordurend de "mi
serabele situatie van de hartpatiën
ten aan de kaak te stellen.
De in februarrvan dit jaar overle
den voorzitter van de vereniging,
Henk Fievet, was de rol van vecht
jas op het lijf geschreven. Als ex-
vertegenwoordiger van medische
encyclopedieën wist hy ,dat je
CARACAS (SP) - De Braziliaanse
televisiejournalist Wladimir Her
zog meldde zich op een zaterdag
morgen bij het hoofdkwartier van
de militaire veiligheidspolitie, de
DOI (Dienst van Interne Operaties),
dat hem had opgeroepen voor een
verhoor. Dezelfde avond nog werd
bekend gemaakt dat Herzog tijdens
zijn verhoor „was overleden".
Door
Jan van Wieringen
Het leger gaf de volgende dag een
verklaring uit, waarin stond -dat
Herzog zich in zijn cel had opge
hangen nadat hij schriftelijk had
bekend lid te zijn van de verboden
Braziliaanse Communistische Par
tij, maar niemand geloofde dat.
Bijna vijfhonderd Braziliaanse
journalisten ondertekenden een
aanklacht waarin stond dat de mili
taire verklaring over Herzogs dood
aan alle kanten rammelt. Volgens
het leger zou Herzog zich aan zijn
eigen broekriem hebben opgehan
gen, maar volgens de journalisten
moeten alle arrestanten hun riem
inleveren, juist om zelfmoordpo
gingen te voorkomen.
Tijdens het verhoor van Wladimir
Herzog bevond zich nog een tiental
journalisten in het DOI-gebouw.
Zij werken voor respectabele bla
den als O Estado de Sao Paulo,
Folha de Sao Paulo, Veja en Visao.
Zij zijn allen gemarteld.
Dit gebeurde bijna twee jaar gele
den. De zaak-Herzog is nooit opge
helderd en de situatie in Brazilië en
de rest van Latijns-Amerika is
sindsdien alleen maar verergerd.
Met name in Argentinië en Uru
guay worden journalisten niet al
leen gearresteerd en geïntimideerd,
zij verdwijnen nu ook aan de lo
pende band. Aangenomen moet
worden, dat zij het lot van Wladimir
Herzog delen - al wordt tegenwoor
dig niet eens meer de moeite geno
men om een leger-communique of
iets dergelijks uit te geven. In de
meeste gevallen is het onmogelijk
om te weten te komen wat er met de
verdwenen journalisten is gebeurd.
Protest
„De vreemde verdwijning van weer
een journalist, Juan Ramon Nazar,
directeur van „La Opinion", dwingt
ons opnieuw tot krachtig protest",
zo verklaarde het Argentijnse Ver
bond van Journalisten begin deze
maand. „Niet alleen de journalis
ten, maar het hele Argentijnse volk
voelt zich smartelijk getroffen door
deze gebeurtenissen. Het is veront
rustend dat officiële onderzoeken
geen enkel resultaat opleveren".
Juan Ramon Nazar is slechts een
van de vele journalisten die plotse
ling verdwenen blijken te zijn. Een
.merkwaardige andere zaak is de
verdwijning van Flavio Freitas Ta-
vares, de 43-jarige correspondent in
Argentinië van het Braziliaanse
dagblad O Estado de Sao Paulo en
het Mexicaanse dagblad Excelsior.
Flavio Freitas Tavares werkte al
drie jaar in Buenos Aires toen hij
tijdens een bezoek aan Montevideo
door de regering van Uruguay werd
gearresteerd. Na een verhoor van
enkele dagen werd hij op 14 juli op
het vliegtuig naar Argentinië gezet,
maar daar is hij nooit aangekomen.
Zijn vrouw heeft niets meer van
hem gehoord en hij is ook niet in
zijn kantoor verschenen.
De Internationale Organisatie van
Journalisten IOJ, in Praag gaf in
mei een verklaring uit, waarin staat
dat het met de dag gevaarlijker
wordt om in Latijns-Amerika jour
nalist te zijn. (Van de IOJ, tegen
hanger van de Westelijke IFJ, zijn
vooral journalisten in communisti
sche landen en staten van de Derde
Wereld lid. Het totale ledental be
draagt ongeveer 150.000).
„Elke dag melden de persbureau's
nieuwe gevallen van arrestaties,
martelingen en moorden op journa
listen in Uruguay, Argentinië, Bra
zilië Chili en Paraguay", .aldus de
verklaring van de IOJ.
Uruguay
De IOJ geeft een treurige rij voor
beelden. „Rita Ibarburu(64), is de
voormalige directrice van het tijd
schrift Nosotras in Uruguay en zij
was meer dan vijftien jaar redactie
secretaresse van het tijdschrift Es-
tudios. Zij wordt al een jaar lang
regelmatig gemarteld. Op het oge
nblik ligt zij in een ziekencel van-
de gevangenis Punta Rieles".
„Ismael Wimberguer, is op 25 fe
bruari gearresteerd toen hij redac
teur was van El Popular in Uru
guay. Hector Rodriguez, ex-
redactie secretaris van Epoca en
medewerker van Marcha, is ook op
gruwelijke wijze gemarteld. De
journalist Jose Jorge Martinez zit
gevangen in Punta Carretas. Hij
wordt sinds oktober 1975 iedere
dag gemarteld".
Andere journalisten die in Uruguay
worden gemarteld zijn Rodolfo
Porley, Juan Carlos Urruzola, Ed-
mundo Rovira, Carlos Nunez,
Nelson Marra, Maria Vichtoria Bar-
celo, Elias Tulvowich, Niurka Fer
nandez en Santiago Puchet.
Argentinië
In Argentinië is de journalist Hec
tor Demarchi al bijna een jaar gele
den verdwenen. Hij is lid van het
uitvoerend Comité van de IOJ in
Argentinië Eduardo Jozami van de
persvereniging in Buenos Aires zit
gevangen in een speciale afdeling
van de êevangenis van La Plata,
waar niemand hem mag bezoeken.
In die gevangenis is de Argentijnse
journalist Dardo Cabo vermoord.
„Op 26 maart verdween Tilo Wen
nen, hoofdredacteur van de krant El
Actual. Hij is gearresteerd door
agenten van de Comisaria de Esco-
var. Sindsdien is niets meer van
hem vernomen. Brieven aan de
president en aan de minister van
Binnenlandse Zaken hebben niets
uitgehaald", aldus het document
van de IOJ.
„In Brazilië is de onderdrukking
van de journalisten na de moord op
onze collega Wladimir Herzog al
leen maar toegenomen", zo schrijft
de IOJ. Onder de gevangenen be
vinden zich ook drie vrouwen, Ma-
risa Helena Malta, Marinilda de
Carvalho Marchi en Yalusa Mar-
quez Marcelo. Alle stappen die
vakverenigingen en internationale
organisaties voor hen hebben on
dernomen hebben geen enkel re
sultaat opgeleverd."
