Teng en het zwembad
DONDERDAG 4 AUGUSTUS 1977
PAGINA 13!
LONDEN - De laatste hoop op
vrede voor Rhodesie lijkt vervlo
gen. De blanke Rhodesiers zitten
nu vast aan een bij voorbaat verlo
ren oorlog en de zwarte Rhodesiers
kijken - tenzij er een politiek won
der gebeurt - tegen een onderlinge
burgeroorlog aan.
Veel hiervan doet denken aan wat
niet zo lang geleden in Angola is
gebeurd. Daar vluchtten driemaal
zoveel Portugezen als er nu blan
ken in Rhodesie zijn het land uit en
in de daarop volgende burgeroor
log werd de strijd om de macht niet
beslist door de kracht van de plaat
selijke legers, maar door de strijd
krachten van buitenlandse moge
ndheden, waarbij ook Angola's
buurlanden waren betrokken.
Alle elementen die het Angolese
trauma hebben veroorzaakt, zijn te
rug te vinden in de situatie die is
ontstaan door de twee laatste be
slissingen van Ian Smith: verwer
ping van de Engels-Amerikaanse
voorstellen voor een oplossing en
aanneming van een verkiezings
programma dat in de eerste plaats
is bedoeld om de grond onder de
voeten weg te halen van zijn uitda
gers op de rechtervleugel.
Het uiteindelijke resultaat van de
verkiezingen van volgende maand
heeft in feite niets te maken met het
centrale vraagstuk van oorlog of
vrede: het zal alleen de rassente
genstelling tot ongekende felheid
opvoeren en de verdeeldheid onder
de blanke gemeenschap nog groter
maken.
Bedrog
Smith begon zijn sterke gezag over
het blanke kiezersvolk te verliezen
toen hij vorig jaar september de af
spraak met Henry Kissinger onder
tekende waarmee hij het principe
van een meerderheidsbewind en
een spoedige onafhankelijkheid
aanvaardde. Nu is hij in een poging
om zijn leiderschap te herstellen te
ruggekomen op deze onderneming
door inplaats daarvan „een rege
ring op brede basis, waarin ook Af
rikanen zitten" voor te stellen. Het
is typisch dat hij heeft geprobeerd
dit staaltje van bedrog te maskeren
door het opnieuw te hebben o-
ver „het Britse verraad".
Maar de naakte werkelijkheid is dat
alleen de Britten met Amerikaanse
steun en geholpen door de presi
denten van de Afrikaanse Front-
lijnstaten nog de mogelijkheid
hadden om de blanke Rhodesiers te
redden uit de verschrikkelijke ben
de waarin zij hun land met hun
rebellie zo kortzichtig hebben ge
stort - de eenzijdige onafhankelijk
heidsverklaring van twaalf Jaar
geleden.
Net als met die eenzijdige afschei
ding leidde Smith's blindheid voor
de raciale en internationale gevol
gen van zijn binnenlands beleid
hem vorige week tot nieuwe - en
deze keer onherstelbare - blunders.
In de eerste plaats heeft hij het voor
de westelijke mogendheden on
mogelijk gemaakt om nog langer
een bemiddelende rol in het con
flict te spelen. Vervolgens heeft hij
- als een direct resultaat hiervan -
de vrees van de Afrikaanse staten
die hun hoop onwrikbaar hadden
vastgepind op het succes van het
Engels-Amerikaanse initiatief, be
vestigd dat er inderdaad geen an
dere oplossing mogelijk is dan een
militaire.
Tenslotte is hij erin geslaagd de al-
lerlaatsten van de gematigde
zwarte Rhodesische leiders van
zich te vervreemden: zelfs al zou
den zij willen meewerken aan het
zoeken van een interne oplossing
dan zouden zij niet meer worden
geaccepteerd als zij zouden af
wijken van het principe van een
meerderheidsregering.
De teerling is geworpen: wat bete
kent dit voor degenen, die het
Britse en Amerikaanse beleid bepa
len? Waar blijft Zuid-Afrika nu?
Welke nieuwe mogelijkheden
schept dit voor de Russen, de Cu
banen en de Chinezen? En - wat het
allerbelangrijkst is - hoe kunnen de
Afrikanen er nu zeker van zijn dat
de oorlog beperkt zal blijven en dat
de dreigende burgeroorlog tussen
de zwarte Rhodesiers kan worden
afgewend?
Goede trouw
ten uitmaken, is te zeggen dat - nu
de blanke Rhodesische leiders in
feite gedwongen zijn het ten koste
van alles uit te vechten - het voor
het Westen duidelijk het beste is
gewoon het Vaderlandslievende
Front te steunen in zijn gewapende
strijd.
Op die manier zouden de westelijke
leiders hun goede trouw laten
blijken tegenover de Afrikanen
zij zich een positie kun-
i waaruit ze hun
invloed op de loop der zaken kun
nen herwinnen. Misschien is het
belangrijkste van alles dat wanneer
zij de Afrikanen de hulp geven die
ze nodig hebben, die een snelle mi
litaire beslissing kan helpen waar
borgen.
Als het Westen zich op zo'n manier
zou binden zou dit de kans aan
merkelijk doen afnemen dat de Af
rikanen zich om hulp voor het zo
snel mogelijk verslaan van het
Rhodesische leger wenden tot de
communistische landen - die al in
de zijkamer wachten tot ze worden
binnengeroepen. Misschien is het
hiervoor al te laat, nu Nkomo op
weg is om Carters hulp te vragen.
Maar een zodanig advies zou zijn
gebaseerd op een al te eenvoudige
kijk op de geaardheid van de strijd
krachten die aan de kant staan van
de zwarte uitdager, afgezien nog
van het feit dat het niet realistisch
zou zijn met betrekking tot de bin
nenlandse politiek van Groot-
Brittannie en Amerika.
Zo'n advies gaat ervan uit dat het
Vaderlandslievende Front de enige
doeltreffende macht is die bij het
gewapende conflict is betrokken en
houdt geen rekening met de kracht
van met name de Verenigde Afri
kaanse Nationale Raad UANC van
bisschop Moezorewa.
Niet hecht
In feite zijn de twee vleugels van
het Front - die in grote lijn kunnen
worden aangeduid als te worden
vertegenwoordigd door Joshua
Nkomo met zijn Afrikaanse Volk
sunie van Zimbabwe ZAPU en Ro
bert Moegabe met de Afrikaanse
Nationale Unie van Zimbabwe
ZANU - allesbehalve hecht ver
enigd en er heerst serieuze twijfel
hoe lang hun tijdelijke verbond het
zal uithouden.
Nadat ze een jaar lang hebben ge
probeerd hun gewapende groepe
ringen in een enkel leger te vereni
gen, opereren beide vleugels in het
veld nog onafhankelijk van elkaar.
En het is zelfs niet zeker dat alle
gewapende ZANU-commando's
trouw zijn aan Moegabe.
Bovendien heerst er diepe
verdeeldheid de leiders
van het derde element in het Vader
landslievende Front, het Onafhan
kelijkheids Volksleger van Zim
babwe ZIPA. Meer dan zeventig
commandanten van deze groepe
ring zitten gevangen in Mozambi
que wegens hun oppositie tegen
over de huidige leider Josiah Ton-
gogara.
De „eenheid" van het Vaderlands
lievende Front blijft dus meer een
mooi streven dan dat zij een werke
lijkheid is. Hoewel het Front door
de Organisatie van Afrikaanse
Eenheid OAE is erkend, kiezen vele
Afrikaanse presidenten partij voor
een van de elkaar beconcurrerende
leiders. Zo hebben bijvoorbeeld in
het verleden president Neto van
Angola en president Kaoenda van
Zambia neiging getoond om de
zijde te kiezen van Joshua Nkomo.
Kissinger
Daarom zou een beslissing om zon
der meer het Vaderlandslievende
Front te steunen betekenen dat
men geen rekening houdt met de
strijdkrachten van de bisschop. Het
zou ook betekenen dat men partij
kiest onder de zwarte Rhodesiers in
geval van het begin van een bur-
Partijkiezen
Niet alleen president Neto van An
gola en president Kaoenda van
Zambia steunen Joshua Nkomo.
Ook de Russen en Cubanen kiezen
zijn kant en - hoe tegenstrijdig het
ook moge lijken - hij heeft ook
sterke steun in het Westen. Toen
Henry Kissinger nog minister van
buitenlandse zaken was, behoorde
hij tot Nkomo's supporters. Moe
gabe en Tongogara staan aan de
andere kant weer meer in de gunst
bij de Chinezen.
Dit patroon van buitenlandse be
trokkenheid herinnert aan de ma
nier waarop de Afrikaanse leiders
en de buitenlandse mogendheden
partij kozen in de strijd in Angola -
terwijl de Organisatie van Afri
kaanse Eenheid daar alle drie el
kaar beconcurrerende bewegingen
steunde.
De moeilijke situatie binnen het
Vaderlandslievende Front wordt
nog ingewikkelder door de rol die
de aanhangers van bisschop Moe
zorewa spelen. In tegenstelling tot
Door Colin Legum
wat meestal wordt aangenomen, is
de bisschop ook overtuigd voor
stander van gewapende strijd en hij
kan rekenen op een niet te verwaar
lozen aanhang onder de strijdende
groepen.
Heel wat strijders kloppen nadat ze
de Rhodesische grens zijn overge
komen, om hulp aan bij de volge
lingen van de bisschop. Dat is be
grijpelijk, gezien de brede aanhang
die hij binnen de langsgrenzen ge
niet. Het heeft geen nut te specule
ren over de vraag of de bisschop
kan steunen op een meerderheid
van de zwarte bevolking, want
niemand weet daarop het ant
woord. Maar er" zijn sterke aan
wijzingen dat die steun behoorlijk
groot is. Hij kan niet zo maar wor
den veronachtzaamd.
Men kan aanvoeren dat, nu de Or
ganisatie van Afrikaanse Eenheid
zelf besloten heeft partij te kiezen,
het Westen dit voorbeeld zou moe
ten volgen. Maar dat is moeilijk
waar te maken omdat het, een
dwaasheid zou zijn als de Weste
lijke mogendheden een compleet
ander standpunt zouden iqnemen
dan de Organisatie van Afrikaanse
Eenhsid, terwijl de communisti
sche landen - althans in het open
baar - achter de keuze van die orga
nisatie zouden gaan staan.
De OAE zou zonder twijfel het Wes
ten ervan beschuldigen dat het
erop uit is de verdeeldheid tussen
het Front en de ANC te handhaven
door niet als een man achter het
Front te gaan staan.
Die kwestie van de erkenning gaat
in de komende maanden ongetwij
feld een van de belangrijkste vraag
stukken worden. Maar wat wordt,
dan wel de juiste manier waarop
het Westen partij moet kiezen? Het
zou zijn steun moeten toezeggen
aan alle strijdkrachten die zich in
zetten om - op wat voor wijze dan
ook - het onwettige regime in Rho
desie omver te werpen. Maar het is
een dwingende zaak dat het Westen
in de praktijk geen partij kiest. Als
de Afrikanen dat zelf willen doen,
dan is dat helemaal hun zaak.
Niettemin: zelfs al zou het een juist
beleid worden geacht om openlijk
steun toe te zeggen zowel aan de
gewapende als aan de politieke
strijd tegen het Rhodesische regi
me, zou het dan waarschijnlijk zijn
dat de Britten en Amerikanen hier
toe zouden besluiten? Zelfs zonder
militaire belofte aan de guerrillale-
gers zou dat zonder twijfel in Enge
land een ernstige binnenlandse cri
sis veroorzaken. En ook het Con
gres in Amerika zou in twee kam
pen uiteenvallen.
Maar wat hebben de Westëlijke
landen voor andere keus dan zich
op z'n minst politiek uit te spreken
voor de gewapende strijd? Groot-
Brittannie en de Verenigde Staten
kunnen gewoonweg niet langer
doorgaan met te zeggen dat vech
ten verkeerd is en dat alles moet
worden gedaan om de problemen
door praten op te lossen. De poli
tiek van bemiddeling is niet langer
geloofwaardig.
Communisten
Het is niet moeilijk te voorspellen
dat de oorlog heviger zal worden.
Er zal meer en meer worden ge
dood. Het vechten zal zich niet be
perken tot binnen Rhodesie zelf,
het zal naar buiten slaan over de
grenzen naar Mozambique, moge
lijk Zambia en misschien Bots
wana. De communistische moge
ndheden zullen voorop staan om de
winnende partij militair te bevoor
raden en hulp van hun techni
ci aan te bieden.
Zullen Engeland en Amerika wer
kelijk in staat zijn om zich afzijdig
te houden van wat er gebeurt en
zullen ze willen toelaten dat de
anti-Westerse krachten zich be
mind maken bij „heel Afrika" ter
zake van een zo kritische strijd die -
en dat moeten we goed onthouden-
ook van grote invloed zal zijn op
wat er in Zuid-Afrika gaat gebeuren
nadat „blank Rhodesie" is inge
stort?
Afgezien van de vraag of Westerse
landen er op gebrand zijn te worden
betrokken bij gewapende conflic
ten - behalve dan (zoals gewoon
lijk) zij aan zij met degenen die
querrillestrijders bevechten - afzij
digheid zal moeten worden betaald
met de vijandschap van de vrien
den van het Westen in Afrika en
met het overgeven van het initiatief
aan de anti-Westerse machten. En
dit staat allemaal natuurlijk nog
buiten verheven zaken als morele
verantwoordelijkheid voor wat er
in Rhodesie gebeurt.
Er zijn verkeerde beleidsbesluiten
genomen in Angola en in Mozam
bique toen de bevrijdingsbewegin
gen van die landen vergeefs aan
klopten bij het Westen en dat heeft
onaangename gevolgen gehad voor
watje het best kan omschrijven als
Tijdens de vakantietijd zijn de
kranten over het algemeen
wat dunner. Dit zal komen
enerzijds door de komkom
mertijd en anderzijds omdat
de journalisten ook wel eens
even aan iets anders willen
denken dan aan hun krant, 't
Is mij deze weken ook opge
vallen hoe de Kranten royaler
aandacht geven zelfs op de
voorpagina aan zaken waar
normaal misschien niet meer
dan een enkel ANP-bericht
aan gewijd zou zijn.
Zoals bv. de wat dwaze "oorlog"
tussen Egypte en Libië, 't
Bleek achteraf meer een
Egyptische afleidingsma
noeuvre te zijn om de mensen
1 wat af te houden van eigen in
terne problemen. Ze kregen
we ook bijzonder veel te lezen
over Teng. "Dat gelazer in
China" ben je geneigd te den
ken "sla ik maar over".
Toch kwam ik er toe er wat
meer over te lezen. Vooral in
combinatie met een ander be
richt, maar daarover straks.
China ligt wel ver weg, maar 't
land beslaat toch ruim 9 mil
joen km2 en er wonen zo'n
slordige 750 miljoen mensen.
Wat er over China de laatste
weken in de kranten stond,
heeft iedereen gelezen, neem
ik aan. Maar waar 't me om
gaat is dit.
Teng Siau-ping is voor de
tweede maal in vijf jaar her
steld in zijn machtspositie als
vice-premier in China. Door
wie precies weet ik niet, door
de top van de partij of van de
regering. En zoiets gaat in
China zeer, zeer merkwaar
dig. Wat we ervan te zien kre
gen is telkens hetzelfde af
schuwelijke beeld.
"Teng af' roept ergens één in
nevelen gehuld opperhoofd
en 's nachts sluipen talloze
mannetjes met kwasten en
emmers verf door de im
mense steden om de muren
vol te kliederen met niet mis
te verstane constateringen:
"Teng is een renegaat, een
smerig wangedrocht, het uit-
braaksel van een zieke ezel,
een kapitalistische rover
hoofdman enz.
En wat gebeurt er? Miljoenen
mannetjes en vrouwtjes, jon
gens en meisjes lopen de
straat op en roepen met
krijgshaftig geheven vuistjes
woedend en verontwaardigd:
"Weg met Teng"! "Teng moet
dood".
Op het "Plein van de hemelse
vrede" drommen mensen
massa's bijeen als gold het het
Laatste Oordeel. Definitief
wordt afgerekend met de
schurk. En alle mannetjes en
vrouwtjes glimlachen geluk
kig tegen elkaar dat ze einde
lijk van die boef bevrijd zijn.
Je denkt als nuchtere wester
ling: "Dag Teng". Niets ervan.
Korte tijd later komt weer er
gens van de mystieke hoogte
een bericht: "Teng moet in
ere hersteld worden". De
muur-journalisten doen weer
hun werk. Ze kladderen ge
woon over de vorige berich
ten die nog maar net opge
droogd zijn het nieuwe
hoofdartikel: "Leve Teng".
En weer al die miljoenen de
straat op om de terugkeer van
de wijze Teng te vieren. En
weer lopen de pleinen vol. Nu
zeggen kenners van China dat
die terugkeer een goed teken
is. Teng zou een realist zijn.
Met hem zullen westerse poli
tici weerhaken kunnen doen.
Ik neem 't graag aan. Maar ik
blijf het een griezelig ver
schijnsel vinden dat dat hele
miljoenenvolk telkens maar
weer bereid is massaal in te
stemmen met wat het wordt
voorgehouden. Over massifi
catie gesproken.
Dan gaat 't in Nederland anders.
Op zeer voorzichtige en vrien
delijke wijze is ons de laatste
jaren meegedeeld dat we te
roekeloos omgaan met de
energie, 'n Paar voorbeelden.
In dit overbevolkte landje
met zijn 14 miljoen inwoners
rijden momenteel zo'n 4 mil
joen auto's driftig rond en 't
worden er 6 miljoen voor
1980.
Behalve met olie en benzine
gaan we ook nogal slordig om
met aardgas. We hebben een
minister van Economische
Zaken. Slaat die met zijn vuist
op tafel? Roept die: mensen
als je 't nou niet als de bliksem
zuiniger aandoet gaan we
eraan? Staan er straffen op
het roekeloos besteden van
energie? Niets daarvan.
In enkele weekbladen zag ik
een pagina-grote advertentie
in de vorm van een vriende
lijk aansprekelijk artikel met
als kop: "Hoe een overdekt
zwembad z'n energie voort
aan twee keer'gebruikt". Bo
ven deze kop 4 maal de foto
van een vriendelijke man,
prettig glimlachend in ver
schillende posen, de heer W.
Foppen, bedrijfsleider
zwembad Calluna te Ermelo.
Van dit fraaie zwembad eve
neens een foto.
En geïnterviewd door 'n brave
slijmbal legt de heer Foppen
dan vriendelijk uit hoe hij bij
de bouw van het zwembad
energie, maar vooral ook kos
ten wist te besparen. En het
zoetsappige gesprekje eindigt
dan met deze zinnen: "Ener-
giebesparing is overal en voor
iedereen mogelijk. Als u echt
geïnteresseerd bent kunt u
zich voor informatie wenden
tot: Energiebesparing. Post
bus 503, Apeldoorn". Links
onderin kleine lettertjes: "Dit
is een publicatie van het mi
nisterie van Economische
Zaken".
Zo doen we het hier. "Als u echt
geïnteresseerd bent..." En
wie nu helemaal niet geïnte
resseerd is, wie vrolijk roept:
.het zal mijn tijd wel duren, of:
na ons de zondvloed, wie
maar raak doet met energie?
Nou die krijgt dan geen na
dere informatie.
De manier van macht uitoefe
nen zoals dat in China gebeurt
is mensonwaardig en weer
zinwekkend, wanneer je al-
Door
Piet Wesseling
thans afgaat op die massale
hysterische optochten zoals
we die telkens te zien krijgen.
Maar de manier waarop men
hier zo'n tergend zwaar en
ernstig probleem te lijf gaat
als dat van het alsmaar drei
gender energietekort met alle
wereldwijde problemen van
dien maakt je ook niet be
paald geruster.
Eén van de gevleugelde uit
spraken van de in ere her
stelde Teng luidt: "Een auto
rijdt wel snel, maar als hij uit
de bocht vliegt, moet men dat
met de dood betalen. Een ezel
loopt langzaam, m-aar hij be
reikt in elk geval zijn doel".
de Westerse belangen. Zullen der
gelijke vergissingen opnieuw wor
den gemaakt in Rhodesie?
Deze vragen moeten nu onder ogen
worden gezien, voordat Groot-
Brittannie en de rest van zijn weste
lijke vrienden tegen wil en dank het
oorlogsterrein worden opgesleurd
en dan misschien om verkeerde re
denen.
Uittocht
De Rhodesische strijdkrachten be
ginnen onder hoge spanning al ver
liezen te lijden en zij voelen de druk
van het gebrek aan manschappen.
De economie van het land is ont
wricht. Er is al een demoralise
rende uittocht van blanken begon
nen en de scheuren in de blanke
politieke structuur hebben een bit
tere wrok veroorzaakt bij heel wat
van de jonge blanke Rhodesiers
die in de rimboe vechten.
De enige manier waarop het Rho
desische leger dit soort oorlog kan
voeren, is door te trachten de guer
rillastrijders te treffen in hun bases,
zoals het dat al heeft gedaan in Mo
zambique. Nu er nieuwe bases zijn
gevestigd in Zambia, zal
voor het Rhodesische leger een tac
tische noodzaak worden om tot
over de Zambesi-rivier toe te slaan.
President Kaoenda heeft al ge
waarschuwd dat Zambia als het
wordt aangevallen, niet zal aarzelen
militaire hulp te vragen aan be
vriende landen. En datzelfde zal
Mozambique doen. Als de gevech
ten zich uitbreiden tot het hier be
doelde niveau dan zal heel Afrika zo
niet lijfelijk dan toch zeker emotio
neel diep in deze oorlog worden be
trokken. Het zal de „volksoorlog"
van Afrika worden, Precies zoals de
conflicten met Israel de volkszaak
van alle Arabieren zijn geworden.
De eerste vraag die moet worden
beantwoord is dus wat de Engelsen
en Amerikanen zullen doen wan
neer de aanvallen op Mozambique
worden uitgebreid tot Zambia en
hun wordt gevraagd te helpen die
aanvallen te weerstaan.
Zouden de westelijke landen wer
kelijk weigeren Zambia te hulp te
komen en mogelijk ook Mozambi
que en Botswana als hun erom
wordt gevraagd of als antwoord op
een besluit van de Verenigde Na
ties? Zo'n oproep zou niet zijn be
doeld voor grondstrijdkrachten
maar voor luchtafweer en bevoor
rading.
Zelfs als Groot-Brittannie en Ame
rika het aan de communisten zou
den overlaten om de guerrillastrij
ders te bewapenen, zouden ze dan
zo kortzichtig zijn dat ze zouden
weigeren te helpen de landen die
aan Rhodesie grenzen te verdedi
gen?
Zuid-Afrika
Het is inderdaad moeilijk om een
manier te vinden waarop de weste
lijke landen er onderuit kunnen
komen om mee te doen tegen het
Rhodesische leger. Het zal nog
moeilijker zijn om geen partij te
kiezen tussen de zwarte groeperin
gen die naar de macht dingen.
Tenslotte blijft het vraagstuk van
Zuid-Afrika. Wat zal Vorster doen
als de gevechten zich eenmaal uit
breiden? Zal hij dezelfde fout ma
ken als met Angola en zijn leger
naar Rhodesie sturen, waarmee hij
niet alleen het risico neemt de oor
log te „internationaliseren" door de
Russen er toe te brengen zich ach
ter de Afrikanen op te stellen, maar
ook het Westen volledig van zich zal
vervreemden?
Het lijkt onwaarschijnlijk dat hij zo
onbezonnen zal zijn. Niettemin zal
hij kunnen denken dat hij er onmo
gelijk omheen kan zijn clandes
tiene hulp aan het Rhodesische le
ger uit te breiden.
Zelfs met zijn huidige peil van leve
ring van kleine wapens en van ver
scheping van olie naar Rhodesie
loopt Zuid-Afrika al het risico van
ingrijpen van de Veiligheidsraad.
Wanneer het tempo van de oorlog
oploopt en de gemoederen in Af
rika verhitter raken, zal de roep om
sancties tegen Zuid-Afrika toene
men. En ook dit zal belangrijke
vragen oproepen omdat de weste
lijke leiders er begrijpelijk huiverig
voor zijn om op dit moeilijke oge
nblik het veel grotere probleem van
de kwestie Zuid-Afrika onder ogen
te zien.
Observerdienst
