JONA (5)
425SH3SS&
Ex-hippie
nu monnik
in eigen
o
klooster...
KARDINAAL GAAT
PRATEN MET
FNV- VOORZITTER
ZATERDAG 30 JULI 1977
SINT HUBERT - Door de dakramen schieten
zonnestralen de kloosterkerk binnen. Ze kietelen
het verguldsel van de ikonen en gaan dan op in
het ijle licht van de kaarsen, op kandelaars en
luchters, en dat van de olielampjes. Zo omstraald
roept priester-monnik Pachom God aan: de Va
der, de Zoon en de Heilige Geest.
Hij is alleen in de kerk.
Vader Pachom, 41 jaar oud, is de
enige monnik van zijn klooster,
dat is toegewijd aan de heilige
profeet Elias; een verbouwde
boerderij in Sint Hubert, een
klein dorp in het Brabantse Land
van Cuyk.
Hij is bezig met de vespers. Wij
staan in de deuropening en slaan
hem gade: een kolossale man,
gehuld in een zwarte toga. Zijn
hoofd is bedekt met de zwarte,
cylindervormige kloboek, waar
aan de monnikensluier is beves
tigd. Zoals elke middag om vier
uur staat hij in de kerk en zegt
luid en zangerig de vespergebe
den.
Een meter of zes naar het oosten
staat het altaar, maar dat wordt
aan het gezicht onttrokken door
fraai bewerkte houten afschei
dingen. behangen met ikonen,
een halfhoge dubbele deur in het
midden met een gordijn erachter
dat straks, na de dienst, wordt
dichtgetrokken, en twee zijdeu
ren links en rechts.
Door die rechterdeur verdwijnt, la
ter tijdens de dienst, Vader Pa
chom, om uit de linker weer te-
DEN HAAG - De contacten tussen de katholieke kerk in Nederland en de
vakbeweging worden verbeterd. Binnenkort is een gesprek te verwachten
tussen kardinaal Willebrands en FNV-voorzitter Wim Kok. Ook gesprek
ken tussen de bisschoppen en vertegenwoordigers van het vakcentralebe-
stuur worden nagestreefd.
Deze nieuwe ontwikkeling wordt aangekondigd door mgr. H. C. Ernst,
bisschop van Breda, in gesprek met het NKV-blad "Profiel". Bisschop
Ernst is van mening dat er meer overleg moet komen tussen katholieke
kerk en vakbeweging. Hij geeft dat oordeel als reactie op de bisschoppen-
brief van de afgelopen maand, waaruit op brede schaal de conclusie werd
getrokken dat de bisschoppen tegen een volledige fusie tussen katholieke
(NKV) en algemene vakbond (NVVj waren.
Monseigneur Ernst nu, in een toelichting: "Wij hebben ons absoluut niet
voor of tegen een fusie willen uitspreken - dat is de zaak van de
vakbeweging-zélf, daar treden wij niet in". Ook vindt hij dat "katholieken
geheel vrij zijn om zich confessioneel dan wel algemeen te organiseren".
Raakpunt
Niettemin blijft de katholieke kerk wel geïnteresseerd in het NKV. "Bij de
opleiding van pastores willen we graag een vakbonds- en werknemersge
zindheid aankweken - het industriepastoraat heeft duidelijk raakpunten
in de daeeliikse Draktiik. en ook de vorming van volwassenen is een
raakpunt", aldus mgr. Ernst, die dat contact zegt na te streven met de hele
FNV.
voorschijn te komen met het wie
rookvat, waar hij zeer kwistig
mee omgaat als hij de kerk al wie
rokend rondwandelt, naar elke
ikoon een wolkje geurige rook
omhoogzwaaiend.
Dat alles nog steeds in zijn eentje.
Die morgen (het was zondag) waren
er wél mensen in de kerk ge
weest, toen vader Pachom de Li
turgie (zo noemen de Orthodoxen
de Mis) ging vieren. Een twaalftal
mensen keek toe hoe de priester
de ritus voltrok. Enkelen vorm
den een koortje dat de gebeden
meezong en twee - een jongen en
een meisje uit een nabije com
mune ontvingen het Lichaam en
Bloed van Christus.
Toen de dienst voorbij was, ging ie
dereen in de sobere huiskamer
van het klooster ontbijten. Het
was er gezellig.
Goed moe
Maar voor de rest van de week is
Pachom alleen. Van 's morgens
vier uur als hij de kerk betreedt
om er het nachtgebed, de metten,
de uren en een paar maal in de
week ook de H. Liturgie te vieren,
tot 's avonds negen uur als hij
naar bed gaat, na de completen te
hebben voltooid en de kaarsen
gedoofd.
Hij is dan goed moe, deze Vader
Pachom van het Profeet Elias
Klooster, maar ook gelukkig.
Hij lijdt niet onder zijn eenzaam
heid: "Als ik in de kerk ben, voel
ik mij nooit alleen", zegt hij.
Is hij een zonderling?
Paachom keek wat verrast bij die
vraag. We zaten in zijn huiska
mer; de ontbijtgasten waren ver
trokken en tot de vespers van vier
uur had hij tijd voor onze vragen.
Over hoe het gekomen was, zijn
monnikschap en de stichting van
zijn klooster. Hij droeg nu een
grauwe pij en op zijn kalende
schedel een fluwelen mutsje. Hij
offreerde sigaartjes en schonk
een glas cream-sherry in. Zelf
deed hij niet mee.
Traditie
"Of ik een zonderling ben? Ik ben
natuurlijk in deze omgeving een
opvallende verschijning. En mijn
levenswijze gaat ook wel lijn
recht in tegen de heersende mo
des, zowel in de samenleving
überhaupt, als in de Kerken hier.
Maar daar staat tegenover dat mijn
levenswijze, tot in details, be
paald wordt door een grote tradi
tie die in heel de christelijke we
reld, zowel van oost als west, al
vijftienhonderd jaar aanvaard is
en die ook nu nog door tiendui
zenden monniken
leefd wordt.
Dat ik hier alleen zit is niet mijn
opzet, hoewel het in de orthodoxe
traditie geenszins ongewoon is.
Maar als er in een land geen
klooster is, nou dan moet de
eerste monnik wel beginnen.
Bovendien sta ik onder de gehoor
zaamheid aan onze bisschop en
functioneer ik in het geheel van
de Orthodoxe Kerk.
En hoe het gekomen was?
Wel, vertelde hij, al van kinds af aan
had hij de kerk altijd heerlijk ge
vonden. Daarin wilde hij leven en
werken: als kind van vier, vijfjaar
al wilde hij pater worden. Zijn
ouders vonden het goed, mits hij
eerst gewoon het gymnasium zou
afmaken.
Na zijn eindexamen klopte hij aan
bij de trappisten. Maar die von
den hem nog te jong en te dartel,
niet ernstig genoeg, en die zei
den: ga eerst nog maar eens yrat
rondkijken in de wereld en stu
deren.
Studeren dus, maar wat? Zijn inte
resse ging uit naar de theologie,
maar die was toen leken nog ta
boe in Nijmegen. Het werd in
schrijven voor kunstgeschiede
nis en op eigen houtje grasduinen
in de theologie.
Ruud van Neerven, nu vader
Pachrom: "Levenswijze bepaald
door een grote traditie...."
Voddenraper
Na vijf jaar meldde hij zich op
nieuw bij de trappisten.
"Ik zei: als je me er nou niet inlaat
dan word ik kluizenaar. O hemel,
doe dat nooit, riepen ze, want dan
word je gek! Ga maar naar de
voddenrapers van Abbé Pierre".
En gehoorzaam werd Pachom vod
denraper. Na een jaar trad hij
eindelijk in, in een kloostertje in
Zuid-Frankrijk, heel arm en heel
streng. Maar daar kreeg hij
heimwee naar de vleespotten van
Brabant, werd depressief en
reisde in arren moede maar terug
naar Nederland.
"Ik heb toen een paar jaar gebon
jourd op de sociale academie in
Eindhoven, ben drie jaar journa
list geweest en kwam tenslotte in
het orthodoxe klooster in Den
Haag terecht: daar ben ik monnik
geworden, in de Orthodoxe
Kerk".
Zo werd Ruud van Neerven broe
der Pachom.
Hij was driejaar daarvoor al ortho
dox geworden. Tijdens zijn stu
die had hij de Griekse Ortho
doxie leren kennen en was erdoor
overtuigd. Toch stelde hij zijn
overgang naar de orthodoxe kerk
lang uit.
Pas toen hem door de gang van za
ken op het Vaticaanse Concilie
duidelijk werd, dat hy een her
eniging van de Katholieke en
Orthodoxe Kerken niet meer zou
beleven, zette hij de stap. Een
zware stap voor een Brabantse
jongen, opgevoed in het "Rijke
Roomse Leven".
In Den Haag kwam Pachom door
zijn werk in contact met de hip
piebeweging, toen juist op het
hoogtepunt. Hij meende ver
wantschap te zien tussen wat
deze jonge mensen bezielt en de
oorspronkelijke inspiratie van de
monniken. Toen hij dan ook op
een gegeven moment gedwongen
werd te kiezen: monnik óf hippie,
koos hij voor het laatste.
Hij trok in een commune en zwierf
in een oranje tabberd blootsvoets
door Den Haag. In 1970 stierven
zijn ouders en lieten hem een ka
pitaaltje na.
Weer werd Pachom gedwongen te
kiezen. En ditmaal koos hij voor
de traditie: hij keerde terug naar
het monnikenleven. Bisschop
Dionyssius van Rotterdam gaf
hem weer het monnikskleed en
stuurde hem voor een half jaar
naar het om zijn strengheid be
roemde Sabbasklooster bij Jeru
zalem, in de woestijn van Judea.
•Moskou
chom naar Sint Hubert. Hij kocht
er een boerderij, liet die verbou
wen en met Kerstmis van dat jaar
werd er voor het eerst de H. Li
turgie gevierd.
Niet voor Pachom zelf, die was toen
nog geen priester, maar alleen
monnik. Tot zijn eigen priester
wijding kwam het pas twee jaar
later, toen de orthodoxe parochie
van Maastricht, waar het kloos
tertje in St. Hubert onder hoorde,
overging van het patriarchaat
Moskou naar dat van Constanti-
nopel.
De priester die in die tijd in Sint
Hubert kwam celebreren wilde
liever onder Moskou blijven, en
daarom werd Pachom in de be
faamde "Cathédrale Russe" aan
de Rue Daru in Parijs priester
gewijd.
Was hij daarvoor wel voldoende
opgeleid?
"Kerkrechtelijk is er bij ons geen
speciale opleiding voor het pries
terschap vereist. Een bisschop
kan iedereen wijden die hij ge
schikt acht. Wel is vereist dat de
kandidaat strikt rechtgelovig is,
verder dat hij een brave en vrome
man is die de Diensten waardig
kan leiden.
En hij moet zoveel van het geloof
weten, dat hij eenvoudig kate-
chismusonderricht kan geven.
Nou, de Aartsbisschop vond
blijkbaar dat ik aan die eisen vol
deed".
Druk bestaan
Vader Pachom, na zijn priesterwij
ding. Een druk bestaan, gevuld
met Eredienst en gebed. Maar er
moet ook gewerkt worden voor
de kost.
Als hij 's morgens uit de kerk komt,
even uitrusten, ontbijten en dan
stapt hij op de bus naar Boxmeer,
waar hij aan een scholengemee
nschap administratief werk doet.
Om drie uur komt hij thuis van zijn
werk, om vier uur viert hij de
noon en de vespers, daarna kookt
hij zijn maaltijd, verorbert die,
ruimt op en heeft dan nog ander
half uur voor wat lectuur, corres
pondentie of huishoudelijke
karweitjes.
Om half acht is hij weer in de kerk
voor zijn avondgebed, de com
pleten.
Voelt hij zich tóch nooit eens een
zaam?
"Natuurlijk vind ik het altijd fijn,
als er eens andere mensen in de
kerk zijn: hoe meer zielen hoe
meer vreugde. Ik voel me in de
kerk nooit eenzaam, maar het is
wel lastig als je alles alleen moet
doen.
Poetser
Ik ben in dit klooster de priester,
maar ook de diaken, de lezer, het
koor en de koster. Na een lange
dienst ben ik behoorlijk buiten
adem en doodmoe.
Trouwens, ook buiten de kerk: ik
ben hier vader abt en tegelijk de
jongste novice, kok en broeder
portier, econoom en poetser".
Het Profeet Elias Klooster zou er
dus best mee gediend zijn als er
nog een paar monniken intra
den.
"Nou en of!" reageert Pachom:
"Dat is ook helemaal de bedoel-
ging. Bisschop Dianyssis en ik
wilden geen parochie stichten,
want dan hadden we beter in een
stad kunnen gaan zitten, waar
orthodoxe gelovigen wonen.
Nee, onze bedoeling was een kloos
ter, ergens buiten waar het stil is
en waar orthodoxen die monnik
willen worden, terecht kunnen".
Geen werving
Doet hij dan iets aan werving van
aspiranten?
Vader Pachom verbaasd: "Nee na
tuurlijk niet! Dat kan niet. Want
hoe wordt iemand monnik? Dat
is een zaak tussen hem en God.
De enige, die ervoor kan zorgen dat
hier monniken komen, is God. En
als God iemand als monnik wil
hebben, en als Hij bovendien wil
dat hij dat hier in Sint Hubert
wordt, dan zorgt God er ook heus
wel voor dat die iemand van ons
bestaan hoort.
Wat dat betreft ben ik helemaal
:f, afwachtend".
"Jona lag intussen in het
scheepsruim vast ingedom
meld te slapen! "Je vraagt je
af, hoe Jona kon slapen in een
loeiende storm, onder het ge
schreeuw van de schippers, in
een kreunend schip?
Het is natuurlijk een onmoge
lijk beeld! Het kan eenvoudig
niet! Maar dit beeld is nodig
om het te vertellen dat de
vrome in Israël en in de kerk
er altijd in slaagt het onmoge
lijke te presteren: te slapen
temidden van een helse execu
tie, die hij zelf heeft gaande
gemaakt.
Prof. Miskotte zei eens: "De ker-
kelijken slapen in de onderste
kajuit, als de storm over de
wereld gaat. Terwijl de ande
ren op hun wijze bidden, ligt
de vrome geestelijk
werkeloos, omdat hij meent
dat het op hem niet of eerst in
de laatste plaats gemunt is"!
Egoïst
Op een moment dat alle krach
ten aan dek moeten zijn en
vechten tegen het onheil, de
serteert hij. Hij wil met rust
gelaten worden. De vrome ge
estelijke slaapt terwijl ieder
een zich doodzwoegt. Hij
snurkt in zijn zonden, zegt
Luther bij deze passage. La
chend wordt Jona hier uitge
schilderd als een ongelooflijke
egoist, die wil "vrij" zijn, een
laat-mij-met-rust-vrijheid.
Slapen Niets meer willen we
ten.
"De kapitein ging naar hem toe
en zei: "Hoe is het mogelijk
dat jij nu kunt slapen. Sta op
en bid liever tot je god".
Feitelijk is het God die hier
spreekt. God verkondigt zijn
boodschap door de mond van
een heiden. Alles is hier weer
omgekeerd. God openbaart
zich waar wij Hem helemaal
niet verwachten.
Dit is vrijheid Gods en genade.
Waarom mag God niet spre
ken door de mond van Marx of
van niet-gelovigen uit onze
omgeving?
Hoe is het mogelijk,dat jij kunt
slapen"? Dit verwijt wordt
vaak - terecht? - vanuit de
wereld aan de kerk gericht.
Interesseert je het lot van de
wereld niet meer? Kruipen
jullie de kajuit in terwijl wij
aan dek vechten en in de mas
ten hangen om deze wereld
vlot te houden?
Vinger Gods
De matrozen zeiden tot elkaar:
"We moeten het lot trekken om
uit te maken wie van ons de
schuld is van deze ramp". Ze
deden het en het lot viel op Jo
na! Toeval? Of is het zo dat
Jona geen enkele kans heeft
om te ontsnappen aan Gods
vrijheid? Wordt hier het volk
Gods, worden wij hier aan
gewezen als de schuldigen
van het onheil dat de wereld
teistert? "Hier is de "vinger
Gods", die, verborgen onder
het lot.de kerk kan aanwijzen
als de eigenlijke schuldige
aan de storm die over de we
reld gaat!
De schepelingen denken op hun
wijze: hij zal tempelschennis
hebben.begaan. Dat is onzin,
zo geeft de wereld dwaselijk
de schuld aan de kerk, als ze
zelf in ontreddering verkeert,
en toch is het in Gods oordeel
niet zonder meer onzin. De
n iet-apostol isch -werkza me
kerk begaat inderdaad tem
pelschennis, verduistertde
schatten, rooft voor zichzelf
wat voor de wereld bestemd
is". (Prof. Miskotte).
DR. HANS JANSEN
LEIDEN - Herv. Gem. Hooglandse kerk
10 ds. Pannekoek, 11.45 oec. stud, dienst,
Marekerk 10 ds. v.d. Poel, Den Haag, 5
ds. v.d. Berg, Den Haag, Maranathakerk
10 ds. v. Achterberg, Bethlehemkerk, 10
ds. Meijers, Bevrijdingskerk 9 ds. Boog-
ert, gem. dienst, Vredeskerk, 10 ds. Bar-
tels, Amersfoort, Eglise Wallone 10.30
ds. De Jonge, Acad. Ziekenhuis 10 de.
Brederveld, Diaconessehuis 10.30 ds.
Locher, Merenwijk 10 pastoor Van Well,
Geref. Kerk Zuiderkerk 10 ds. Sijtsma, 7
ds. Koolstra, Petrakerk 10 ds. Hortens-
ïus, nm. geen dienst, Oude Vestkerk, 10
ds. Koolstra, 5 ds. Sijtsma, Maranatha
kerk 10 ds. van Achterberg, 5 ds. Vegter,
Bevrijdingskerk 9 ds. Boogert, 5 ds. Hor-
tensius, Groenhoven 10.30 ds. Boogert,
De Jeugdhaven "De Mirt" 10 dhr. Ve-
nema, "Mierennest" dhr. Van Garderen,
Diaconessenhuis, 10.30 dr. Locher,
Acad. Ziekenhuis, 10 ds. Brederveld,
Merenwijk, 10 pastoor Van Well, Dienst
voor doven (Petrakerk) 10.30 mevr. Rip,
Dolerende Noodgem. Groot Leiden
(Pieterskerkstr. 1) 8.30 dr. Zeegers Am
sterdam, 5 dr. Spoelstra Woubrugge, Ge
ref. Kerk Vrijg. (Herengracht 70) 10 en 5
ds. Gootjes, Chr. Geref. Kerk (Steens-
chuur 9) 10 en 5 ds. Carlier, Geref Gem.
(N. Rijn) 10 en 4.30 ds. Boogaard, Geref.
Gem. in Ned. (Bethl. kerk Driftstr.) 11.30
en 5.30 dienst. Evang. Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgracht) 10.15 dienst, geleid
door ouderlingen, Remstr. Doopsgez.
Gem. (Pieterskerkstr. 1ds. Meijering 10,
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 dienst,
Evang. Chr. Gemeenschap (Middelste
gracht 3) 10 dr. De Leeuw, Zendings
werk Middernachtsroep (Zoeterw. sin
gel 21) 5 nam. dhr. Van der Keur, Evan
geliecentrum Zijlsingel 2, 10 dhr. Zijl
stra. di. 2 aug., 8 dhr. Zijlstra, Pinkster-
gem. (O. Rijn 3) geen opgave, Leger des
Heils (Hooigracht) 10 en 7 damenkomst,
Nw.-Apost. Kerk (H. Rijndijk 24) zo. 9.30
en 4, woe. 8 nam., Christian Science
(Steenschuur 6) zo. 10.30, Kerk van J.
Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen (Steens
chuur 6) 10.15 dienst. Oud Kath. Kerk
(Zoeterw. singel) 10 mis, Vrij Kath. Kerk
(Vreewijkstr.) 10.30 mis, RK Kerken Me
renwijk zat. 7, zo. 10, Haagweg zat. 7, zo.
9,10.45,12 en 6.30, Steenschuur zat. 10 en
7, zo. 8.30, 19, 11.30, 6 en 7, Lammens-
chansweg zat. 7, zo. 9, 10.30, 6, Haarlem
merstraat zat. 7, zo. 9.30,10.45,12.15 en 6,
Rijndijk 281 zat. 7, zo. 9.30 en 11.30, Bos-
huizerlaan zat. 7, zo. 9.30 en 11, Herens
ingel zat. 7, zo. 8.30, y.30 en 11.
ABBENES - Herv. Gem. 9.30 ds. Den
AARLANDERVEEN - Herv. Gem. 10
dr. Goedhart Nieuwkoop, 7 ds. Van
Hoegee Alphen, Geref. Kerk 10 ds. Van
Harmeien, 2.30 dhr. Tenyenhuis, Chr.
Gerf. Kerk 9.30 dienst des woords, 6.30
ds. Wallet Oudekerk aan den Amstel, RK
Kerk zat. 7, zo. 7.30 en 10.30
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Gem.
Adventskerk 9.30 ds. Hanemaayer, 6.30
dhr. Tenyenhuis, Kruiskerk 9.30 prof.
Berkhof, Opstandingskerk 9.30 ds. Bo-
gers, 6.30 geen dienst, Salvatonkerk
zat.-avond 7 avondgebed, Goede Her
derkerk 9.30 dhr. P. Taselaar "De Bron",
9.30 ds. v.d. Ree (gez. dienst) 6.30 ds. v.d.
Ree (gez.) Oudshoomsekerk 10 ds.
Scheper, Sionskerk 9.30 ds. De Vreugd,
6.30 ds. De Ruyter, Geref. Kerk Marana
thakerk 10.15 dhr. Tenyenhuis, 6.30 zie
Adventskerk, Adventskerk 6.30 dhr. Te
nyenhuis, Salvatorikerk 9 dhr. Tenyen
huis, 6.30 ds. Van Harmeien Noord,
Goede Herderkerk 9.30 dhr. Taselaar,
6.30 ds. Verheul "De Bron", 9.30 en 6.30
ds. v.d. Ree, Geref. Kerk Vrijg. Raad-
huisstr. 44, 8.45 en 6.30 dienst, Geref.
Kerk Vrijg. Buiten V. 9.30 dhr. Van
Voomveld, 4 ds. Bouma, Loosdrecht,
Chr. Geref. Kerk 9.30 dienst des woords,
2.30 ds. Tanis, Sliedrecht, Oud Geref.
Gem. 9.30 en 4 leesd., Baptistengem. 10
ev. Kits sr., 6.30 ds. Van de Wetering,
Volle Evang. Gem. (school Preludeweg)
10 dhr. Van de Hoorn, Leger des Heils 10
en 6.30, Remstr. Kring 10 ds. Kolkman,
Moluks Prot. Kerk 4 ds. Molle, Moluks
Evang. Kerk 11 ds. Sitanala, RK Kerken
Bonifaciuskerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30. Piuskerk zat. 7, zo. 9,10.30 en 11.45,
De Bron zat. 6.30, zo. 8.30 en 11.
BENTHUIZEN - Herv. Gem. 9.30 en 6
ds. Den Dikken, Geref. Gem. 9.30 leesd.,
7 ds. Bogaard Leiden, woe. 3 aug. 19.30
ds. Kleppe Woerden.
BODEGRAVEN - Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 eerw. hr. Van Gaaien, Wierin-
gerwaard, 6.30 ds. Harteveld Rotterdam,
Salvatorkerk 9.30 ds. Droogers, 6.30 ds.
Gijsbertsen Gouda, Bethlehemkerk 9.30
ds. Molenaar Scheveningen, 6.30 ds.
Droogers, Geref. Kerk 9.30 dr. Houtman,
6.30 ds. Langedijk.
BOSKOOP - Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Stelwagen Lunteren, 6.30 ds. Heij-
mans gez. dienst in Ger. Kerk, De Stek
9.30 ds. Heijmans, Geref. Kerk Kerkge
bouw zijde 9.30 ds. Dijkstra, 6.30 ds.
Heijmans (gez. dienst). De Stek 9.30 ds.
Heijmans, Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30
stud. Bolten Apeldoorn, Geref. Gem.
9.30 en6, Opwekkingsgem. (Concordia)
9.30, Verg. v. Gelovigen (Nieuwstr.) 9.30
.en 5, RK Kerken kerk zat. 7, zo. 8.45, 10
en 11.30, Ontmoeting zat. 5.30, zo. 10.30.
HAZERSWOUDE - Herv. Gem. 9.30 ds.
Geertsema, 6.30 ds. Geertsema, Geref.
Kerk 9.30 ds. Bouma, 5 ds. v.d. Heiden,
RK Kerk Het Anker zat. 7, zo. 8.45 en
11.45, Bemardus zo. 10, Haz.-dorp zat. 7,
Ermelo, 7 ds. Van Bruggen gez. dienst i_.
Geref. Kerk, Geref. Kerk 10 ds. Pouwels,
7 ds. Van Bruggen, Chr. Geref. Kerk 10
dr. Schouten, 7 ds. Rebel, RK Kerk Mar-
tinuskerk zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30 en
12.45, Jozefkerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30.
DE KAAG - Herv. Gem. 9.30 ds. Car-
stens, RK Kerk zat. 7, zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Hew.
Gem. Dorpskerk 9.30 ds. Teygeler, 6 ds.
Goverts, Ontmoetingskerk 10 ds. Bou-
man sr., 6.30 ds. Van Malsen, Geref. Kerk
"Open Hof, 9.30 ds. Vrolijk, 6.30 ds. Van
Halsema, RK Kerk zat. av. 7, zo. 9.30 en
11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem.
Nieuwe Kerk 10 ds. Arkeraats, 6 ds.
Vink, Oude Kerk 8.30 ds. Oostinga,
Sliedrecht, 10 idem, 6 ds. Visser, Nieuwe
Tonge, Ichtus Kerk 10 ds. Boer, 5 ds.
Catsburg, Pniëlkerk 9.30 ds. Visser, 6 ds.
Teygeler, Gr. v. Prinst. school, 10 ds. De
Groot Apeldoorn, "Hoeksteen" 10 prof.
Koch (Duits), "Overduin" 2 ds. Baas, Ge
ref. Kerk Vredeskerk 9.30 ds. Van der
Horst, 5 ds. Vrolijk, Triumfatorkerk 9.30
ds. Van Halsema, 6.30 ds. v.d. Horst, Ge
ref. Kerk Vrijg. 10.15 leesd., 3.30 ds. Hoff,
Geref. Kerk Vrijg. Buiten V. 8.45 ds. Van
Lingen, 7 ds. Van Lingen, Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 ds. Tanis, Geref. Gem. 10
leesd., 7 ds. Hakkenberg, woe. 3 aug. 7.30
ds. Baayens, Volle Evang. Gem. (Voor-
str 100) 9.45, Soefibeweging 4 nam.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem. 10 ds. v.d. Linden, 7 ds. Hagen,
Geref. Kerk 10 ds. Koenekoop, 7 ds. Ha
gen (gez. dienst). -
LEIDERDORP - Hen.'. Gem. en Geref
Kerk Dorpskerk 10 ds. Hemmes Leiden.
Hoofdstraatkerk 10 nog onbekend, 6.30
ds. Van Loenen, Scheppingskerk 9 ds.
Van Loenen, RK Kerk zat. 7, zo. 9 en
10.30.
LEIMUIDEN - Hew. Gem. 9.30 ds. De
Vree, Geref. Kerk 10.30 ds. van Loenen, 7
ds. De Kruijff, RK Kerk zat. 7, zo. 7.30,
9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem. Gr. Kerk 9 dr. Jan
sen Noordwijk, Pauluskerk 10.30 dr.
Jansen Noordwijk, Geref. Kerk 10
dienst, 7 ds. Huisman, Geref. Kerk Vrijg.
4.30 ds. Simpelaar, Geref. Kerk Vrijg.
Buiten V. 9 en 5 ds. Schuurman, Chr.
Geref. Kerk 10 en 4.30 stud. De Lange,
Geref. Gem. 10 en 4 ds. Hakkenberg,
Oud Geref. Gem. 9.30 en 3 leesd., RK
Kerken Agathakerk zat. 7, zo. 8.30,10 en
11.30, Poelhuis zat. 7, zo. 9 en 11.30, Ma-
riakerk zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, Enge
lbewaarders zat. 7, zo. 7.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Hew. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Bronsgeest, Geref. Kerk 10.45 ds.
Huizebosch, 6.30 ds. Griffioen, Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 6.30 dienst des woords,
RK Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN - Hew. Gem. 9.30 ds.
Klusener Zeist, 6.30 ds. Lindenburg Ter
Aar, Geref. Kerk geen opgave, RK Kerk
zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW VENNEP - Hew. Gem. 9.30 ds.
Goverts, 7 ds. Den Harder Abbenes, Ge
ref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. N. Wijngaarden.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 3 H. de Haan
(Apeldoorn), RK Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.
NOORDEN - Hew. Gem. 9.30 en 7 kand.
Marchand Dokwerk, Geref. Kerk
(Woerdense Verlaat) 10 en 7 ds. Van Keu
len, RK Kerk zat. 7.30, zo. 9 en 10.30.
NOORDWIJK - Hew. Gem. Voorstraat
10 ds. De Meij-Meulendijk Leiden, 7 ds.
Pannekoek Leiden, Sole Mio, 9 dhr. Van
Duin, Hoofdstraat, 10 ds. Streefland Nij-
kerk, De Rank 5.30 dr. Jansen, Rank Ich
tus 10 en 3.30, v.d. Plas Rijssen, Duitse
dienst, 8 nam. dhr. Grosznick, Geref.
Kerk 10 ds. Verheul, 7 ds. Warnink, Vin-
kenlaankerk 9.30 ds. Warnink, 7 dhr. Van
Duin, Stichtingskerk 11 ds. Warnink,
Camping De Wulp, Kraaierslaan, 8.45 ds.
Wamink, Ned. Prot. Bond 10.30 dr. Kui
pers, RK Kerken Binnen zat. 7, zo. 9, 10
en 11.30, aula Boerenburg 11, Zee, zat. 7,
zo. 9. 11 en 7.
NOORDWIJKERHOUT - Hew. Gem.
Witte Kerk 10 ds. Van Bruggen Hille-
gom, RK Kerk Jozefkerk zat. 7, zo. 8, 10
en 11.30, Victorkerk zat. 7, zo. 8. 9.30,11
en 6, H. Hart De Zilk zat. 7, zo. 8.30,10 en
11.30, Kapel Sancta Maria zat. 7.15, zo. 10,
Kapel St. Bavo 9.30.
OEGSTGEEST - Hew. Gem. Groene of
Willibrordkerk 9.30 ds. Vegter, Paulus-
Vrijg. Buiten V. 8.45 ds. Simpekaar, 4.30
leesd., Geref. Kerk Vrijg. Buiten V. 8.45
ds. v.d. Berg, 4 ds. v.d. Berg. RK Kerk
Willibrorduskerk zat. 7, zo 9.10.30 en 12,
Bonaventurakapel zat. 6.30, zo. 9 en 11,
Volle Evang. gem. (gem. centr.)4 nam.
dhr. v.d. Brugge.
OUD-ADE - RK Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Hew. Gem. 9.30 ds. Lefeber, Alphen aan
den Rijn, Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Elgersma, RK Kerk zat. 7, zo-. 8.15,9.45 en
11.30, Remstr. Gem. geen dienst.
ROELOFARENDSVEEN - RK Kerken
kerk st. Petrus Banden zat. 7, zo. 8, 9.30,
11 en 12.15, Kerk Maria Presentatie zat. 7,
zo. 8, 9.30 en 11.
RIJNSATERWOUDE - Hew. Gem. 9.30
ds. De Kruijff, 6.30 ds. Heemst Oegs-
tgeest, Chr. Geref. Kerk 9.30 en 2.15
dienst des woords.
RIJNSBURG - Hew. Gem. Grote of
Laurentiuskerk 9.30 ds. v.d. Bogerd, 5
kand. Molenaar Scheveningen, Bethel-
kerk 9.30 kand. Molenaar, 7 ds. v.d. Bo
gerd, Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds.
Huisman, 7 ds. Versluys, Immanuëlkerk
8.30 ds. De Boer, 5 dr. Van Oeveren, Ma
ranathakerk, 9.30 dr. Van Oeveren, 5 ds.
Huisman, Camping Koningshof, 10 dhr.
Ravensbergen, 10 en 5.15 ds. Zomer,
Chr Geref. Kerk 9.30 en 5 stud. Van der
Sluys Apeldoorn, Evang. Chr. Gem (aula
mavo) 10, RK Gem. (aula tuinb. school)
zat. 7, zo. 10.30.
RIJPWETERING - RK Kerk zat. 7, zo.
7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Hew. Gem. 9 ds. Van
Bruggen Hillegom, 10.30 dhr. v.d. Steen
Baarn, 6.30 drs. Van Teylingen, Geref.
Kerk 9.30 ds. Van Santen, 7 nog onbe
kend, Chr. Geref. Kerk geen opgave,
Ned. Prot. Bond geen dienst, RK Kerk
zat. 7, zo. 8, 9.30 en 11.
TER AAR - Hew. Gem. 9.30 ds. Linden-
burg, 6.30 dhr. Goedhart Nieuwkoop,
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Heijden, 6.30 ds.
Bezemer, RK Kerk kerk Langeraar zat.
7, zo. 8.9.30,11 en 12.15, Ter Aar dorp 9 en
4.30 ds. Bakker, Geref. Kerk Mauritslaan
10 ds. De Boer, Haarlem, 7 ds. Brokerhof,
Voorhout (gem. dienst), Geref. Kerk ds. Hoff, 5.15 leesd.
.d. Schoot, 7 ds. Meijering Hulp i
Heilkerk 10 geen opgave, aula Noord
Hofland, 9.30 ds. Meijering, kapel Rijn
dijk geen dienst, clubgebouw Molenlaan
geen dienst, Geref. Kerk dorp 9.30 ds. De
Zeeuw, 5 geen dienst, aula Noord-
Hofland 9.30 ds. Meijering (Hew.), Geref.
Kerk Vrijg. 10 en 5 leesd., RK Kerken M.
Godskerk zat. 7, zo. 8, 10 en 11.30, Lau-
rentius zat. 7, zo. 8.30, 10.30 en 12, Aula
Noord-Hofland 11.
WADDINXVEEN - Hew. Gem. Brug-
kerk 9.30 ds. Verwelius, 6.30 ds. v.d.
Heuvel, Hoeksteen 9.30 ds. v.d. Heuvel,
6.30 ds. Verboom, Bethel 9.30 ds. Ver
boom, 5 ds. Verwelius, Immanuelkerk
9.30 ds. Huls, 7 ds. Flink, Geref. Kerk
Kruiskerk 9.30 ds. v.d. Berg, 5 ds. Mod
deraar, Ontmoetingskerk 9.30 ds. Mod
deraar, 5 ds. v.d. Berg, Oud Geref. Gem.
10 en 6.30 leesd., Chr. Afgesch. Gem. 9.30
en 5 ds. Verloop, Volle Evang. Gem.
(Lindengaarde 17a) 9.30 dhr. v.d. Heij
den, RK Kerk Ontmoetingskerk zat. 7,
zo. 8.45, 11.45 en 7, Victorkerk zat. 7, zo.
10.
WARMOND - Hew. Gem. 10 ds. Den
Tonkelaar, rk kerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en
11.30.
WASSENAAR - Herv. Gem. Dorpskerk
10 dr. Frederikse, 4.30 ds. Tukker, Kie-
vietkerk 10 ds. Wiersma, Messiaskerk 10
ds. Van Zangen, Dorpscentrum 9.30 ds.
Tukker, Geref. Kerk 9.30 drs. Van Drie, 7
dr. Van Oeveren, Wassenaar-Zuid, 10 ds.
Van Buuren, 7 geen dienst.
WOUBRUGGE - He w. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Blenk, Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Bezemer, RK Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN - Hew. Gem. 9.30 ds.
Nicolai, 7 ds. Hiensch Barendrecht (gez.
7, zo 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Hew. Gem. 10 ds.
De Haan Oegstgeest, RK Kerken St.
Janskerk zat. 7.30, zo. 9.30, Chr. Diena-
arkerk zat. 7, zo. 8.30 en 10, Rijndijk
(Meerburg) zat. 7, zo. 10, 12 en 6.
ZWAMMERDAM - Hew. Gem. 9.30 ds.
Mostert, 6.30 ds. v.d. Heiden (Gez.
dienstj, Geref. Kerk 9.30 ds. Hulzabosch,
&.30 ds. v.d. Heiden.
