Dammen is een kunst
mm
Het essentiële van de combinatie
Kryptogram
mm
Verkoop zomer-en kinderzegelsin stijgende lijn
Kom-er-ACHT-er
ft
ft
r
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
ft
Oplossing
vorige
puzzel
NEDERLAND - De verkoopcijfers
van zowel de zomer- als de kinder
zegels zijn duidelijk, vooral in ver
gelijking met de afgelopen jaren,
weer in stijgende lijn. Dat blijkt uit
cijfers die de Filatelistische Dienst
van de PTT op ons verzoek heeft
verstrekt. U kunt deze cijfers, als u
dat wenst, bijschrijven in de
NVPH-catalogus 1977. Het ligt in
de bedoeling dat we in de toekomst
steeds van zegels met bijslag de
exacte cijfers bekend zullen ma
ken. Deze keer kregen we de ver
kochte aantallen van twee zomer
en één kinderserie.
Van de zomerzegels 1975 zijn de
verkochte aantallen: 35 20 cent,
jachtslot St. Hubertus, 1.371.887; 40
15 ct., het dorp Orvelte, 1.361.872;
50 20 ct Begijnhof Amsterdam
1.584.838 en 60 20 ct., Kuipers
poort Middelburg, 1.359.594. De
kinderzegels 1975 met gevelstenen
haalden de volgende verkoopcij
fers: 35 15 ct., weeskinderen,
2.785.312; 40 15 ct., melkmeisje,
1.516.013; 50 25 ct., de vier
Heemskinderen, 2.245.134; 60 25
ct., opvoeding van weeskinderen,
1.526.521 en het velletje, 3.313.311.
De verkoopcijfers var
gels 1976 zijn: 40 20 ct., egel,
1.546.848; 45 20 ct., vruchtbare
akker met opengeslagen boek.
1.430.759; 55 20 ct., sociale voor
zieningen, 1.637.628 en 75 25 ct.,
groene kikker, 1.512.594.
Zoals gezegd zijn de verkoopcijfers
duidelijk weer in stijgende lijn. Wat
de zomerzegels betreft benaderen
we zelfs de cijfers uit het midden
van de jaren '60, waarvan de catalo
gusprijzen nog altijd gedrukt zijn.
Van het velletje kinderzegels zijn
voor het eerst in het bestaan van de
emissies meer dan drie miljoen
stuks verkocht, zelfs 3,3 miljoen.
Na van 1969 tot 1973 op 2,7 miljoen
te hebben gestaan en na in 1974 op
2,9 miljoen te zijn gekomen nu dus
een forse sprong hoger.
van de cyclus „de vier stadia van de
dag". Van deze cyclus voltooide hij
echter slechts gedeelten. Der Mor
gen hangt in de Kunsthalle in
Hamburg.
Behalve deze Runge-zegel staan er
voor 13 juli nog twee herdenkings
zegels op het programma. Ten
eerste wordt met een zeskleurige
zegel van 50 pfennig de 100e sterf
dag herdacht van de bisschop en
maatschappelijk hervormer Wil
helm Emmanuel Freiherr von Ket-
teler (overleden op 13 juli 1877). De
zegel verbeeldt het bisschopswa
pen van Ketteler. Tot slot wordt
BONDSREPUBLIEK DUITS
LAND - Tweehonderd jaar geleden
werd de Duitse schilder, tekenaar
en graficus Philipp Otto Runge
(1777-1810) geboren. Naar aanlei
ding daarvan geeft de Duitse
Bondsrepubliek de volgende week
woensdag 13 juli een zegel van 60
pfennig uit (basiskleur blauw) die
een fragment toont van het schil
derij „Der Morgen aus den Tage-
szeiten", voorstellende drie engel
tjes. Het schilderij maakt deel uit
met een 50 pf.-zegel herdacht dat
100 jaar geleden pastoor Fntz von
Bodelschwingh (1877-1946) werd
geboren. Op de zegel een tekening
naar een foto van de geestelijke.
VERENIGDE NATIES - De Vei
ligheidsraad, het VN-orgaan dat als
taak heeft de vrede in de werld te
handhaven, is op 27 mei door de
postadministratie van de Ver
enigde Naties postaal in de belang
stelling gebracht door de uitgifte
van vier zegels. Ook bij deze VN-
emissie hebben de dollarwaarden
en de zegels met Zwitserse waar-
deaanduiding verschillende mo
tieven. Op zegels van 0,80 Zw. fr.
(blauw, groen, rood, goud en zwart;
oplage 1,7 miljoen) en 1,10 Zw. fr.
(groen, blauw, rood, goud en zwart;
oplage 1,7 miljoen) twee handen die
beschermend om het VN-embleem
zijn gelegd. Een ontstoken lont die
nog juist op tijd wordt doorgeknipt
staat op een zegel van 13 dollarcent
(violet, zwart, geel en blauw; oplage
2 miljoen) en op een 31-
dollarcentzegel (blauw, zwart en
geel; oplage 1,7 miljoen.
HERO WIT
Zo nu en dan krijg je als damredac-
teur wel eens brieven. Met wie wij
nu al zo'n half jaar een correspon
dentie voeren, is de heer Wortman
•(63) uit Hazerswoude. Trouwe le
zers en lezeressen van deze rubriek
weten nog dat hij in februari van dit
jaar de „probleemwedstrijd" won.
In zijn laatste brief, vergezeld met
een heleboel problemen en partijs-
tanden. toont hij duidelijk een
echte liefhebber van het Spel te
zijn. Hij schrijft onder meen in
de damwereld van de problematiek
(Wortman beweegt zich voorname
lijk nog op het vlak van de proble
matiek) zijn wij vrienden op zoek
naar het mooie (ofte ontdek
ken, want wij zijn geen tegenstan
ders, maar mede-ontdekkers van
de geheimen, die ons dambord voor
ons verborgen houdt
Uit zijn woorden blijkt wel dat hij
dammen ziet, als een Kunst met een
grote K. Wortman, die zich de laat
ste jaren meer en meer ontpopt als
,een problemist/oplosser, was in
vroeger jaren een bekend speler in
de regio. Zijn grootste kracht was
de combinatie. Eén van zijn laatste
combinatieve successen, dateert al
van bijna tien jaren her. Kort
daarna is hij gestopt met het weds
trijdspel.
Wit: Jan Wortman
Zwart: Brouwer (Leiden) datum: 1
oktober 1968.
iI
J 3 tj Q.
i.-i IrI K-I
i
In de diagramstelling staat zwart al
zeer slecht. Schijf tien en schijf zes
barricaderen zwarts eigen stelling
en van een omsingeling kan al na
uwelijks meer gesproken worden.
Wortman forceerde hier de winst
door 1. 29-23 Er drèigt nu dam
door 22-18 (13:22) 23-19 14:23) 25:5.
wit een schijf door 23-18 (14:23) 28:8
(2:13 gedw.) 25-20 etc. Dus ge
dwongen is:113-19, waarop
volgde 2. 34*-29 30-35 (gedw.); 3.
22-18! Een k«rachtzet. In de partij
werd 3. 22-8 gespeeld, waarna
wit moeiteloQS won door 29-24 en
28-23. Maar wat had zwart anders?
Op (2-7) 36-31, waarna op 3-8 wit
wint door 22-18, 32-27, 42-37, 28:37
en 33:2, op (2-7 36-31 (20-24) 29:20
(15:24) 31-27 (10-15) loopt alles vast;
op (2-7) 36-31 (20-24) 29:20 (15:24)
31-27 (3-8) wint 25-20!! eventueel
gevolgd door 18-13; rest nog (2-7)
36-31 (19-24) en dan gaat wit win
nen door 23-19 (12:34 gedw.) 39-30
(24:13) 28-23 (35:24) 23-29 (14:23)
25:51!
Een spectaculair fragment, waarin
geen diepe slagzetten te bewonde
ren vielen maar wel verrassende!
Probleem voor dammers
We blijven nog even bij Wortman,
want het probleem van vorige week
is namelijk van zijn hand.
gebakken, want niet 'zwart, maar
wit gaat winnen: 8. 33-2B! 46:19; 9.
42-37 19:46; 10. 38-32 46:11; 11.
39-34 11:50; 12. 34-29!! 24:33; 13.
49-44 50:39; 14. 40-34 39:30; 15.
35:2!Het moet geweldig zijn om zo
te winnen. In de literatuur staan
dergelijke problemen bekend als
lok-lokkers (vreemd jargon heeft
het damspel).
De opgave was dat zwart 1
15-20 speelde, hopend op 2. 47-11
en wat er dan voor slagvelden zou
den plaatshebben. Nu, zwart neemt
na 2. 47—41 dam door 2. 17-22; 3.
•28:17 11:31; 4. 37:26 16-21; 5. 26:17
23-29; 6. 34:12 13-18; 7. 12:23 19:46.
Een leuke dam die slechts één
schijf kostte, maar het blijkt dat wit
zwart een geweldige poets heeft
Ter oplossing voor deze week: wit
speelt 41-37 en hij verliest. Hoe? In
plaats van 41-37 kan hij drie dam-
zetten en een slagzet nemen. Welke
zijn daarvan goed? Oplossing in de
volgende rubriek!
JOOP BURGERHOUT
Als er een karakteristiek punt is,
waarin de expert zich onderscheidt
van de gewone bridgestervelingen,
dan is dit wel diens bekwaamheid
zich een beeld te kunnen vormen
van een mogelijke kaartverdeling,
die hem in staat stelt een twijfelach
tig contract te maken. Combineer
dit met de kunst de tegenpartij te
verleiden een fout te maken en U
heeft een vernietigende bridge-
machine. Kijk b.v. hoe expert zuid
op dit spel te werk ging:
972
V 9 6
O 10 7
«f V B 10 7 2
V6 B105
CA 10 8432 B ,5
AWVR32 Y Bb54
H 8 4
A H 8 4 3
C H
O A 9
A A9 6 5 3
Zuid gever, allen kwetsbaar. Zuid
opende 1 Sch, west 2 Ha, noord en
oost pas, zuid 3 KI, west 3 Ru, noord
3 Sch en zuid tenslotte 4 Sch. West
kwam uit met Ru H en noord legde
zijn kaarten neer toelichtend dat hij
liever schoppen speelde dan klave
ren, omdat het een parenwedstrijd
betrof.
O HV
géén
lijke verliezers in de rode kleuren,
dus als er twee troefslagen verloren
zouden gaan, was het spel verloren.
De eerste veronderstelling moest
dus zijn dat de troeven 3-2 zaten.
Vervolgens moest KI H goed zitten.
West's bieden gaf de indruk dat hij
tenminste 11 kaarten in de rode
kleuren had en, daar hij twee
schoppens moest hebben om het
contract te doen slagen, moest hij
renonce klaveren hebben.
Een volgend probleem werd daar
door een entree in dummy te vin
den. De enige kaart die daarvoor in
aanmerking kon komen was Ha V.
Nadat dit allemaal was uitgekiend,
werd het spelen van het spel een
voudig. Ru H mocht de eerste slag
maken. West incasseerde Ha A en
speelde ruiten na. Zuid nam met
het aas, sloeg Sch A en toen west
niet déblokkeerde was het contract
binnen.
West werd met een kieine schop
pen aan slag gebracht en had de
keus de dummy aan slag te brengen
met harten of door een ingetroefde
ruiten. De snit op KI H zorgde ver
volgens voor de rest. West had het
contract down kunnen spelen door
Sch V onder het aas te gooien, maar
alle lof voor zuid, die deze slimme
truc wist te vinden.
Ook een niet verwachte actie op het
juiste moment kenmerkt de goede
speler.
6
géén
O 9 7 6 5 4
AHVB765
A V 9 8 4 3 HB10 7
OH63 C A V 5 2
O A102 H V 3
*3 10 2
52
C B 10 9 8 7 4
O B 8
984
Noord gever, allen kwetsbaar.
Noord opende met 3 KI, waarop
O-W via een doublet bij oost 6 Sch
bereikten, te spelen door west.
Noord kwam uit met KI 5. Hij
hoopte uiteraard zijn partner aan
slag te brengen, die dan harten zou
kunnen spelen om hem een introe
ver te geven. West legde achteloos
de 2 in de blinde en zuid was niet
weinig verbaasd toen hij met KI 8
aan slag bleef. Hij realiseerde zich
wat er aan de hand moest zijn en
vervolgde met harten, waardoor de
leider éen down ging in een oge
nschijnlijk onverliesbaar contract.
T. SCHIPPERHEYN
Alle schaakspelers weten, of geloven te weten,
wat een combinatie in het schaakspel is. Vraagt
men echter dit schaakbegrip te definiëren - welke
eigenschappen een combinatie in zich moet ber
gen - dan is het stellig niet eenvoudig direct een
afdoend antwoord te geven. We zullen dit impor
tante onderwerp wat nader onder de loep nemen.
het standpunt stellen dat onder
strategie de doelstellingen en
plannen begrijpelijk zijn. onder
taktiek daarentegen de uitvoering
der plannen, zo moeten wij in de
combinatie het hoogtepunt der tak
tiek zien". Maar hoe staat het met
een offer? Is het kentekenend voor
een combinatie of niet? Ook Ro-
manowski ("Het middenspel" 1929)
en Botwinnik ("Sjachmatny" 1939)
bespreken de doelstellingen van
een combinatie, maar ook zij zijn in
hun oordeel niet duidelijk. Eers
tgenoemde meent o.a. "De combi
natie is een variant (of een groep
van varianten) met beiderzijdse ge
dwongen zetten, die met een objec
tief voordeel voor de aanvaller ein
digen moet".
Botwinnik daarentegen houdt het
op "logisch en wetenschappelijk
denken". Verder meent hij dat een
offer van een stuk het kentekende
element van een combinatie is,
maar een taktische manoeuvre
geen offer behoeft in te houden
Om plaatsruimte uit té sparen kan
ik helaas niet verder op dit belang
rijk onderwerp ingaan, omdat
mede door de fraaie schaaklitera
tuur ons de mooiste combinaties
worden getoond, met of zonder de
finities der heren theoretici
Capablanca
Een mooie, onverwachte zet: is dat
een combinatie? Of moeten er meer
zetten zijn? Moet een combinatie
onvoorwaardelijk een offer inhou
den?
Vele theoretici, grootmeesters en
zelfs wereldkampioenen hebben
getracht op al deze vragen een be
vredigend antwoord te geven en
het begrip combinatie nader te om
schrijven. Prof. Euwe vat het als
volgt samen: "Wanneer
(AVRO-toernooi 1938)
Eén van de meest beroemde
Dcl+35.Kf2 Dc2+ 36.Kg3 Dd3+ ij/.
Kh De4+ 38.Kh5: De2+ iji.Kh? De4
40.g4 Del 41.Kh5 en zwart gaf op.
Geweldig! Het was voor Botwinnik
niet eenvoudig de gehele variant
door te rekenen, want hij moest het
eeuwig schaak voorkomen. Dit was
dus een combinatie, gepaard
gaande met twee offers (La3ü on
Ph5+).
Er volgt nu een oude combinatie in
een nieuw gewaad gestoken.
Werner-Stuttard (Hastings 1977 1
l.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 d6
5.Pc3 b5 6.Lb3 Lg4 7.hE Lh5?
8.Pe5:ü (een van de bekendste
combinaties uit de geschiedenis!)
8 tja, zwart gaf op! Als zwart de
witte dame neemt, volgt mat in
twee zetten. Deze wending komt
ook voor in de Philidor-
verdediging namelijk: l .e4e5 2.Pf3
Pc6 3.Lc4 d6 4 Pc3 Lg4 5.h3 Lh5?
6.Pe5:Ldl: 7.Lf7: Ke7 8.Pd5+
mat.
Nu een partijtje waarin beide spe
lers een combinatie op het bord to
veren. De namen der spelers ko
men u wellicht onbekend voor,
maar ik zeg u dat ze in Rusland rond
1970 al een goede staat van dienst
hadden.
Schaschin-Kolewitt (Moskou
1974)
l.e4c52.Pf3d63.Lb5+ Ld74.Ld7:
Dd7: 5.0-0 Pc6 6.c3 Pf6 7.d4 cd4:
8.cd4: Pe4 9.doe Pe5 lO.Tel Pf6?
11.Pc3 0-0-0 12.Te5: (De eerste
combinatie) 12 de5: 13.Pe5: Df5
14.Pf7: (De pointe) 14... Pe4 (De
tegen-combinatie, nauw verwant
aan het begrip "desperado"!)
15.Pe4: Df7: 16.Dg4+ e6 (Niet Kb8,
wegens Lf4+ en Pg5) 17.de6: Df5
(De tweede combinatie. Wit mag de
dame niet nemen wegens mat op d 1
18.Lf4(Een nieuwe combinatie!)
18.Td5 19.Tcl+ Kd8 20.Lg5+ Le7
21.Pd6! opgegeven (1-0). Bij kleine
combinaties vloeit het éen in het
ander!
Tot slot geef ik u een partijtje met
een foutieve combinatie, want deze
komt ook veelvuldig voor in de
toernooipraktijk. Gelukkig maar,
anders waren wij, amateurs, er al
lang mee opgehouden nog een stuk
te verzetten
Wit: Padevski (Bulgarije
Zwart: Rellstab (DBR
I.c2-c4 c7-c5 2.Pgl-f3 Pg8-f6
3.Pbl-c3 e7-e6 4.g2-g3 d7-d5
5.c4xd5 e6xd5 6.d2-d4 Pb8-c6
7,Lfl-g2...
(Er is nu een stelling ontstaan uit de
Tarrasch-verdediging).
1c5xd4 8 Pf3xd4 Lf8-e7 9.0-0 0-0
10.b2-b3 Dd8-a5 11 Lc -b? Tb8-d8
12. a2-a3 Pc6xd4 13.Ddlxd4 Lc8-e6
14.b3-b4 Da5-a6 15.Tfl-dl Ta8-c8
16.e2-e3 Tc8-c4 17.Dd4-d2 Da6-b6
18.Pc3-e2 Pf6-e4! (Tot nu toe speelt
zwart bevredigend) 19.Dd2-d3
Td8-c8 20.Pe2-d4 Pe4-c5?
Kunt u de acht afwijkingen in bovenstaande tekeningen vinden?
De juiste oplossing vindt u elders op de pagina.
2
3
9
5
7
9
9
10
'1
'3
«t
6
ifi
1?
fS
19
2 0
21
22
25
HORIZONTAAL
8. Laat U de mest over het land
lopen?
11. 't Spilletje in Uw hand houden.
12. Delfstof van een vlezige rots.
16. Een afwijking in de openlucht is
heiig, dominee.
21. Het pieisje zet. zo te horen, een
opmerking die niet goed valt.
22. Een lol dat we anders op die
hoogte hadden!-
23. Tekens om op te rusten als ste
vigheid.
VERTIKAAL
1Gé, de boer maft daar ewig door.
2. Zijn zij de mensen die de gaatjes
in de munten maken?
Daar kunt U Uw centen krijgen.
4. E en zijn duo, geen jonge meer.
5. Vragen stellen over een vel, lust
U daar gebak van?
De honden vinden het lekker zo te
6. Boven het bewijs voor de baby.
7. De genie van Uzelf.
10. Schoolhoofden gevangen ne-
13. Grappig, die jongen en dat meis
je.
14. Voorwerpen goedkoop krijgen.
15. En daar let men op de bloed
proef van vroeger.
17. Ontplofbaar in de winter en niet
te vertrouwen.
18. Zij meet met twee maten.
20. Eet 'es wat meer, Uw plaats is
nog vrij.
Kom er achter
o;ne ut ubui uba jajegis g
sinq ;tn §b[a 7
uiooq jsebu squq jagOA 9
uaAoqsquii uaajs.iooqas -q
squq quejd do .laqfids
ubui jaquq sef do qez
uaAoqsjipaj iubej jj
s^uq oine uea douq.inap 7
(Daar komt de foutieve combinatie
aanzetten! Maar we nemen het de'
zwartspeler niet kwalijk, want hij
was tijdens deze partij juist 72 jaar
geworden! Rellstab die in Duits
land de "schaak-professor" wordt
genoemd, heeft een geweldige staat
van dienst en vele gerenommeerde
grootmeesters op gedegen wijze
verslagen in grote internationale
^toernooien) 21.b4xc5! Db6xb2
22.Pd4xe6 !7xe6 23.Lg2xd5! (Dat
was de clou!) 23Tc4-c3
24.Ld5xe6+ Kg8-h8 25.Dd3-d7
Tc8-f8 26.Tal-a2! en zwart gaf op.
Merkwaardig: de zwarte dame
heeft geen behoorlijk veld meer!
Resumé: de echte combinatie
wordt ingeleid met een stukoffer,
de foutieve combinatie met het
weggeven van een officier. Wan
neer we dit standpunt aanhouden
zijn we de theoretici en analitici een
"gezond" streepje voorMaar
ook dat is overdrachtelijk!
li:
«7
,7—
HL Uf 'MfMt
BISHOP
De eerste prijs van f 10,- werd toe
gekend aan de heer A. ter Haar,
Anna Paulownastraat 41 te Leiden.
De tweede prijs van f7,50 werd toe
gekend aan Herman Boskamp,
Nieuwe Duinweg 49 te Katwijk a. d.
Rijn. De twee prijzen van f 5,- wer
den toegekend aan mevr. J.
Hortensius-v d. Arend, Sterren-
laan 142a te Alphen a. d. Rijn en aan
mevr. J. Vittali, Hugo de Vriess-
traat 88 te Leiden. De prijzen wor
den de winnaars toegezonden.
Oplossingen met in de linkerbo
venhoek vermelding "Kruiswoord
raadsel", vóór donderdag zenden
aan Redactie Leidsch Dagblad,
Witte Singel 1, Leiden.
