Na 7 dagen
één grijze
gehaktbal
Weinig hoop bij laatste
rondeRhodesië-overleg
r.
In 't aanminnige gezelschap van
100 mannen bezocht ik on
langs Zweden en Finland. Na
7 dagen sporthallen, ijsbanen,
zwembaden, sauna's en
krachtsportcentra waren be
stuurders, ambtenaren en za
kenlieden tot één grote grijze
gehaktbal samengeperst.
Toch was het geheel energiek
begonnen. Als eerste bezoch
ten we in Gotenborg een van
de scheepswerven.
Het bedrijf bouwde daar ad 10
miljoen gulden een groot
studie- en recreatiecentrum
voor de werk emers. De jaar
lijkse exploitatielasten ad 2
miljoen gulden worden ook
door het bedrijf betaald.
De werknemers hebben voor
keursrecht bij het gebruik
van de accommodatie, terwijl
ook de inwoners van Goten
borg - tegen een kleine ver
goeding - gebruik van het
centrum kunnen maken.
Naast allerlei studiezalen waren
er o.a. een zwembad, 2 sport
hallen, een bowlingbaan, een
tafeltennis- en biljarthal, een
sauna en een krachtsportcen
trum in gevestigd.
In deze stad van 450.000 in
woners zijn 3 grote bedrijven
gevestigd die alle drie zo'n
centrum bezitten. De stad zelf
bezit uiteraard ook een groot
aantal sportaccommodaties.
Naast de geijkte manier van rea
liseren van zulke accomoda-
ties waren er ook een aantal
creatieve creaties te aan
schouwen. Van een niet meer
dienstdoend waterzuiverin-
gsbedrijf was een doelmatig
sportcomplex gemaakt. In de
grote zandbassins was een as-
faltlaag gelegd. Een eenvou
dige overkapping comple
teerde het geheel.
Weer 6 nieuwe tennisvelden, 6
badmintonvelden, een zaal
voetbalhal en een zaalhand
balhal. Kosten rond de 2 mil
joen gulden.
Helft
De financiering van een deel
van de sportaccommodaties
neemt de overheid voor de
helft op zich. Voor de andere
helft wordt een bankgarantie
gegeven. De exploitatielasten
moeten door de clubs zelf
worden opgebracht. Grond is
er genoeg; grondkosten wor
den niet in rekening gebracht.
Het accent in Zweden ligt
overigens meer op de recrea
tieve sport dan op de compe
titie sport. Overal zie je trim
banen waar zwetende Zwe
den zich naar het einddoel
spoeden. Dat is dan de on
vermijdelijke sauna annex
krachtsporthal; meestal aan
gevuld met een eetgelegen
heid, zodat ze weer even dik
als tevoren huiswaarts kun
nen keren.
Een welvarend en welgevuld
volkje.
Over Jöngköping is niets te
melden. In tegenstelling tot
Vaster°as, een plaats onge
veer even groot als Leiden.
Daar bezochten we de plaat
selijke Merenwijk. 10.000
mensen gehuisvest in volle
dig gelijke huurflats.
Van de huizen in Zweden is een
groot deel in huur.
Onder de centrale en grootste
flat bevond zich een echt
meervoudig te gebruiken
centrum.
Naast een middenschool voor
leerlingen van 12 t/m 16 jaar
waren er aanwezig;
- een bibliotheek en artotheek
(platen uitlenen) - een lees
zaal - een tafeltenniszaal - een
biljartzaal - een bowlinghal
(verpacht) - een zwembad -
twee gymzalen - een sauna -
een krachtsportcentrum - een
tandarts - een arts - een fysio
therapeut - een filmzaal - een
restaurant - een crèche.
Het restaurant is tussen de
middag speciaal'in gebruik
voor de kinderen. In Zweden
werken man en vrouw
meestal beiden. De kinderen
zijn op school of in de crèche.
In de gangen staan overal ta
feltjes met ingelegde schaak
borden. Zelfs de stukken zijn
na twee jaar nog aanwezig.
Door Dick Tesselaar
Leids wethouder
mij né
een belendende ka-
Hoe mooi ook van opzet, be
koren kon het mij maar matig.
Allemaal eenvormige flats, 's
winters donker van 's mid
dags vier tot 's ochtends tien,
en dan maar lekker recreëren
op een punt. Het geheel
maakte een steriele, weinig
levende indruk Het hele land
trouwens. Je vindt er geen
papiertje op straat, laat staan
hondepoep. De rommeliger
sfeer en soort huizen in Fin
land bevallen mij meer.
Cognacjes
Tijdens de reis dronken wij in
arren moede menigmaal een
Zweeds biertje. Alcoholper
centage 1,8% (een slap af
treksel van ome Joop dus). De
ontsporing van 3 cognacjes
voor 58,- bracht ons onmid-
delijk weer in 't rechte spoor.
De boottocht van Stockholm
naar Helsinki leerde dat het
ook anders kan. Drie boten,
elk voor 1.000 passagiers,
vertrekken 's avonds om 6 uur
om 's ochtends om 8 uur aan
te komen. Uur na uur vaar je
door prachtige baaien waar
rijke Zweden riante buiten
huizen op kleine eilandjes
hebben neergezet.
Naast een fantastische maaltijd,
eten wat en zoveel als je wilt,
speelt er in de balzaal een or
kest en drink je belastingvrije
drank.
Waarom sommige passagiers
een hut hadden besproken is
mij nu nog niet geheel duide
lijk. Het neerploffen van de
tennisballen, 's ochtends om 9
uur in Helsinki, klonk mij dan
ook- als kanonslagen in de
oren.
Puntje zuigen
Je zou trouwens niet verwach
ten dat er in Finland zoveel
kunstijsbanen liggen, 't Weer
schijnt er nogal wisselvallig te
zijn. Zonder grof te willen zijn
vind ik dat Ton Menken daar
nog een puntje aan kan zui
gen. De nieuwste accommo
datie bevat twee kunstijshoc-
keyvelden, een bandyveld
(soort ijshockey) en een vier
honderd meter baan. Naast
een kleedgebouw en restau
rant uiteraard Ja juist,
een sauna en krachtsportcen
trum.
Dat gevoel dat U krijgt bekroop
mij ook.
"Je moet dan toch maar eens
zo'n sauna bezoeken". In het
hotel in Helsinki toog ik dan
ook opgewekt met een hand
doekje over de schouder naar
de 9e etage. Twee uit de klui
ten gewassen Finse
verwelkomden mij vriende
lijk doch geheel onverstaan
baar. ft Fins schijnt op 't
Hongaars te lijken; dit laatste
spreek ik ook niet regelma
tig).
Alles werd mij getoond. Na enig
geaarzel begaf ik me toch
maar naakt naar het sauna-
hok. Een van de Finse cipiers
veroorzaakte enige krachtige
stoomwolken en liet me dis
creet alleen. Zonder brilletje
zocht ik tastend mijn weg. Op
de bedden kon je je hand niet
leggen zonder je flink te
branden. Zwetend op de on
derste trede van het trappetje
overdacht ik mijn lot. Plotse
ling werd ik ruw tot de werke
lijkheid terug gtbracht door
de tweede Finse cipier. Zij
was gehuld in een enorme
voorschoot, badmuts en arm-
stukken. Behendig voerde zij
Met een soort ruwharige rubbe
ren handschoenen werd ik
eens flink gewassen. Wanho
pig betoogde ik, in vele talen,
dat ik die morgen reeds de ha
ren had gewassen, doch 't
mocht niet baten.
Woorden en adem werden mij
afgesneden toen ik met ge
biedende blik en vaste hand
in een houten kuip met ijs
koud water werd onderge
dompeld. Toen ze daarna een
bos berkentakken ter hand
nam om mij flink af te rossen
glipte ik "sauna, sauna"
kreunend langs haar heen.
De volgende morgen bleek deze
voorproeve van de hel slechts
12,50 gekost te hebben.
Dak is dak
In Finland hebben ze overigens
aan de Olympische spelen
een fraaie wielerbaan overge
houden. Jammer dat ze daar
niet aan (baan)wielrennen
doen. De niet geschoolde
Finnen zoeken hun heil in
Zweden, terwijl er overigens
ook veel Zweden in Helsinki
wonen. Veel van de opschrif
ten zijn tweetalig. Het
Zweeds blijkt dan vrij ge
makkelijk leesbaar te zijn.
Zowel in Zweden als in Finland
valt het functionele van de
sportgebouwen op. Een dak
is een dak. Geen mooie valse
plafonnetjes Geen al dan niet
weggewerkte centrale ver
warming, maar pijpen die de
hete lucht in de sporthal bla-
Hete lucht die overigens van het
stadsverwarmingsbedrijf
komt. De buizen lopen onder
de straten door zodat deze 's
winters ijsvrij blijven Geen
behang, maar glad afgewerkt
beton. Maar wel veel meer
sportaccommodaties, die gra
tis of tegen een zeer lage prijs
voor de jeugd beschikbaar
zijn. Overigens; voorlopig
heb ik genoeg sportaccom
modaties gezien.
Kenneth Kaoenda, bekend als gematigd: strijd lijkt enige weg.
LONDEN (SP/Reuter) -
Een Brits-Amerikaans on
derhandelingsteam is in
zuidelijk Afrika begonnen
aan mogelijk beslissende
besprekingen over een
vreedzame regeling van de
kwestie-Rhodesië. De
Britse diplomaat John Gra
ham en de Amerikaanse
ambassadeur in Zambia
Stephen Low hebben voor
stellen bij zich die zijn uit
gewerkt door de Britse mi
nister van buitenlandse za
ken Owen en zijn Ameri
kaanse ambtgenoot Cyrus
Vance. Graham en Low leg
gen deze voorstellen voor
aan blanke en zwarte leiders
in zuidelijk Afrika tijdens
een toernee van drie weken
Meningen op
deze pagina
weergegeven zijn
voor rekening
van de auteurs
Owen is van plan zelf tegen het eind
van deze maand ook naar Afrika
te gaan om in de eindfase van de
besprekingen de leiding daarvan
over te nemen. Deze week heeft
hij éérst gesprekken piet zijn col
lega's in het Britse kabinet om
hen er van te overtuigen dat de
kwestie-Rhodesië bovenaan de
prioriteitenlijst voor het buiten
lands beleid dient te staan. Want
Owen verwacht dat het spoedig
onmogelijk zal worden om nog te
voorkomen dat het dispuut over
Rhodesie op gewelddadige wijze
wordt beëindigd.
Als de nieuwe onderhandelings
ronde op een mislukking uit
loopt, komt Engeland in een to
taal andere positie te verkeren,
die grote schade zou kunnen toe
brengen aan de relaties met Af
rika en Washington.
In dat geval zullen de presidenten
van de frontlijnstaten onmiddel
lijk harde sancties tegen Rhode
sie en Zuid-Afrika eisen in de Vei
ligheidsraad. De nieuwe Ameri
kaanse regering zal vrijwel zeker
voor die sancties stemmen. Als
Engeland zich dan van stemming
onthoudt - gezien de gevolgen
voor de Brits-Zuidafrikaanse re
laties en de te verwachten kritiek
in het Lagerhuis - zou dat het
einde betekenen van de nauwe
samenwerking met Washington.
Ook de Britse banden met Afri
kaanse staten - met name Zam
bia, Tanzania en Nigeria - zouden
onder spanning komen te staan.
Een ander gevolg van een misluk
king zou kunnen zijn dat Mo
zambique zich voor militaire
hulp tot de Sowjet-Unie of Cuba
zal wenden, waardoor de strijd al
leen maar hevig zal worden.
Plan
Het Brits-Amerikaanse plan valt in
drie delen uiteen. Het omvat een
serie grondwetsvoorstellen in
zake een onafhankelijke regering
gebaseerd op algemeen kies
recht. Daarnaast dient er volgens
het plan een enorm ontwikke
lingsfonds gevormd te worden,
waarmee Rhodesië na de officiële
onafhankelijkheid op de
been geholpen kan worden en de
blanken gerustgesteld kunnen
worden dat er voor hen ook onder
zwart meerderheidsbestuur nog
een toekomst is. Het derde deel
van het plan voorziet in een over
gangsperiode waarin, zo dat no
dig geacht wordt, een vredes
macht van het Gemenebest of de
Verenigde Naties orde en rust
handhaaft totdat het onafhanke
lijke Rhodesie een eigen strijd
macht heeft opgebouwd.
Pessimisme
De besprekingen beginnen overi
gens in een sfeer van pessimisme.
Diplomaten uit oost en west zeg
gen dat zelfs de zwarte leiders die
vroeger in een vreedzame oplos
sing geloofden, nu steeds meer
neigen tot de overtuiging dat een
guerrilla het enige antwoord is.
Het probleem van het algemeen
kiesrecht wordt door velen als
het belangrijkste struikelblok
aangewezen. Volgens diploma
tieke kringen zijn de Brits-
Amerikaanse onderhandelaars er
wel van overtuigd dat de Rhode-
sische premier een regeling wil,
maar dan op zijn voorwaarden.
En die voorwaarden maken het
onwaarschijnlijk dat de zwarten
de regeling zullen aanvaarden.
De breuk in het Rhodesisch Front,
de partij van premier Smith,
maakt de vooruitzichten ook niet
rooskleuriger. Het vertrek van
partijvoorzitter Des Frost en het
oprichten van een nieuwe rechtse
partij, doet waarnemers erover
speculeren dat Frost zal proberen
een krachtige rechtse oppositie
tegen de regering-Smith op te
bouwen. Drie maanden geleden
hield het Front alle vijftig parle
mentszetels bezet, maar eind
april zette Smith twaalf rechtse
parlementariërs uit de partij en
een ander emigreert naar Intussen
esië over naar de nationalistische
gelederen. De meeste bases lig
gen in Mozambique maar een
aantal ligt in Zambia. De Zam-
biaanse president Kaoenda
wordt gezien als een betrouwbare
„barometer" voor de stemming
onder de leiders van de frontlijn
staten en Kaoenda eens be
schouwd als gematigd, voelt
steeds meer voor een militaire op
lossing, zelfs als die zijn eigen
land in een oorlog zou storten.
Betty Stöve met de closetrol om
haar ene knie was onverbid
delijk. De "Dutch shoes"
(klompen) zoals ze grappig
door 't Engelse publiek uitge
scholden wordt, het weten,
dat ze niet naar Nederland
zou komen. "Er is geen speld
meer tussen te krijgen. De
Amerikaanse stedentocht ligt
vast".
Herman Kuiphof stond er ver
slagen bij. Maar waarom,
denk je dan vertwijfeld, was
daar ons aller Duys van het
Melkhuisje niet aanwezig?
Geen Stöve. Hoe komen we
deze zomermaanden door?
Moeten we dan toch onze toe
vlucht nemen tot het nieuwe
"monster van Loch Ness":
Mgr. Lefèbvre? Dat is niet
aardig. Ook niet eerbiedig.
Zelfs ongepast. Akkoord, ik
trek het terug. Ik ging weer te
Toch zou ik graag iets willen
schrijven, een overpeinzing,
hopelijk iets meer, n.a.v. de
gebeurtenissen rond mgr Le-
fébre.
Wanneer er over hem geschre
ven wordt stelt men hem voor
als de verdediger van de La
tijnse mis. Dat is te simpel. Ik
kan me niet voorstellen dat
men daar in Rome zich over
zou opwinden. Al als bis
schop in Dakar toonde hij
zich een felle tegenstander
van de democratie. Hij is een
voorstander van de rechtse
regimes in Zuid-Amerika,
zoals Argentinië en Chili. Hij
is allerminst afkerig van neo-
fascistische ideeen. Hij wil
van geen enkele oecumene
weten. En natuurlijk is hij een
doodsvijand van alles wat aan
communisme doet denken.
Het Vaticaan heeft 't moeilijk
met hem, dat is duidelijk.
Maar het Vaticaan heeft 't ook
moeilijk met een figuur als
Hans Küng. Deze hoogleraar
in Tübingen heeft een paar
prachtige boeken geschre
ven, zoals: "Christen zijn". Hij
heeft daarin o.a. een vraagte
ken gezet achter het dogma
van de pauselijke onfeilbaar
heid Maar deze zelfde Küng
neemt het nu op voor Lefèb
vre. Niet dat hij 't ook maar in
enig opzicht met hem eens
zou zijn. Integendeel. Maar hij
pleit ervoor, dat er binnen de
Kerk, zoals hij die ziet, ruimte
moet zijn voor figuren als Le-
fèbrve. Hij pleit voor een dia
loog. En dat is merkwaardig.
Levèbvre en Küng.
Levèbvre is hard, onverzoen
lijk. Hij noemt zijn tegen
standers dieven, rovers,
moordenaars. Hij spoort zijn
volgelingen aan tot onver
zoenlijke haat.
Küng is mild. Probeert te be
grijpen. Zoekt naar'de juiste
evangelische houding. Hij
kan een veroordeling niet
over zijn lippen krijgen.
Door
Piet Wesseling
Twee figuren met een voor deze
tijd sterke symbolische
waarde. Twee richtingen,
groeperingen.
Aan de ene kant de fanaten, de
carrière-jagers, de meedoge
nloze heersers, de
schreeuwers-met-gebalde
vuisten, dé angstaanjagende
fascisten, de niets ontziende
folteraars, de strevers naar de
macht om de macht.
Aan de andere kant de voor-
zichtigen, de zoekers, de be-
hoedzamen, de geduldig luis
terenden, de hopenden tegen
alle hoop in.
De eerste groep grijpt snel naar
geweld om de wet te handha
ven. Orde moet^ er zijn. Geen
precedenten scheppen. Geen
uitzonderingen.
De tweede groep gruwt van elk
geweld. Moet er toch toe
overgegaan worden, dan is er
het pijnlijke gevoel van een
nederlaag. De wet is er voor
de mensen. Uitzonderingen
bevestigen de regel.
Markante figuur
Op 22 mei van dit jaar hield Jan
van Kilsdonk een toespraak
in Amsterdam. Hij is een bij
zonder markante figuur, deze
studentenpastor^ Als hij zijn
mond opendoet heeft hij ook
echt iets te zeggen. Ik citeer
enkele van zijn woor
den."Van niet meer dan twee
steden is mij een flink aantal
kroegen bekend. Van Am
sterdam binnen de grachten
gordel een twintigtal: cafés of
dancings die ik regelmatig
bezoek. En vanParijs, waar ik
twee, drie keer per jaar een
week lang in de ochtenduren
in een kloostercel studeer,
vlakbij het Quartier Latin, om
's avonds met het oor en
vooral met het oog nog meer
te leien in kroegen. Bijna alle
preekjes die ik ooit ergens
heb gehouden zijn in kroegen
geboren en meestal op blok-
nootje of bierviltje opge
schreven."
In die kroegen en cafés leerde
Jan van Kilsdonk mensen
kennen. Daar leerde hij ook
hoe hij. a.h.w. door de ogen
van Jezus van Nazareth, die
mensen moest zien en ermee
omgaan. Hij zegt: "In de tijd
van Jezus groeit er in het
Joodse land een godsdiens
tige richting: de partij van de
Farizeeën. De Farizeeër is een
ontwikkelde leek, zeer bestu
deerd in alle letters van de
Schrift en met een fabelach
tige verfijning geoefend in
recht en morele rechtspraak.
In deze kringen ontstond het
rabbijnse spreekwoord: het is
goed de Thora (de wet) meer
lief te hebben da God.
Maar waar blijft dan die hele
schare wettelozen, die niet zo
zijn opgevoed, niet zo gelet
terd, niet zo weldenkend, niet
zo arbeidzaam zijn; al die
dronkaards, die hoeren die
niet kosjer blijven tegenover
alles wat van de tafel der
rijken valt, kortom het grauw,
het gepeupel, de randfiguren
of degenen over wie men zich
in iedere familie schaamt,
kortom allerlei stervelingen,
ongekroond door de heer
sende moraal, van wie soms
het gelaat, ik weet niet \yelk
een glans van oprechtheid en
nederigheid kan uitstralen,
die de huid kinderlijk zacht
en bros maakt en los uit de
fysionomie van het fatsoen."
"De Farizeeër in ons koestert
achting voor de gelding van
het universele, het abstrakte
het geletterde. Jezus daaren
tegen wordt ontroerd door de
oneindigheid van de eenling
en van zijn gelaat, onherhaal
baar, onoptelbaar. De mate
loze verwondering over de
oneindigheid van de eenling,
van deze bescheiden vrouw,
van deze pedofiele man, is
voor hem juist het breekijzer
in de strukturen en in het
schema van de algemene wet.
Niet de mens is er voor de
sabbat, maar de sabbat is er
voor de mens."
Ik schreef: Lefèbre en Küng:
twee symbolische figuren.
Twee richtingen. Natuurlijk
niet alleen binnen godsdiens
tig verband. Trouwens, welke
zaken zijn volkomen los te
maken van enige religieuze
achtergrond?
Op het ogenblik spelen er hier,
ondanks 't feit dat miljoenen
landgenoten driftig elkaar
achterna zitten op weg naar
verre, volle stranden, zware,
ernstige politieke problemen.
Dag in dag uit \yordt er verga
derd door formateur en frac
tievoorzitters. 't Gaat er maar
om voor welke houding, voor
welke richting zij kiezen.
