Zes doden hij
onlusten m
Zuid-Afrika
Wemher Von Braun: een geniaal fanaticus
Schmidt: rem op uitvoer
opwerkingsinstallaties
Driehonderd arrestaties verricht
II MUI tl
SOWJET-UNIE PRIJST BENOEMING BREZJNJEW
Suarez blijft
regeringsleider
Jeanmaire
krijgt
18 jaar
OVERLEG MET O ESTAING BEËINDIGD
WINST VOOR
OPPOSITIE
IN IERLAND
ZATERDAG 18 JUNI 1977
BUITENLAND
PAGINA 9
Bezetenheid heeft door de
heen vele malen een belangrijke rol
gespeeld in de ontwikkeling van de
wetenschap en heeft vaak aan de
wieg gestaan van uitzonderlijke
technische prestaties. Zelden is die
bezetenheid sterker belichaamd
dan in dr. Wernher von Braun, de
tot Amerikaan genaturaliseerde
Duitse raket-specialist die geeerd
wordt als 'Vader van de
Saturnus-maanraket" maar ook de
schepper was van de "geheime"
wapens van de nazi's in de nadagen
van de tweede wereldoorlog waar
door hij ontelbare duizenden do
den en gewonden op zijn naam
heeft staan.
Als er ooit sprake is geweest van
een "vak-idioot" die met genialiteit
en fanatisme een uiterst beperkt
doel najaagde, zonder zich ook
maar een jota te bekommeren over
negatieve nevenresultaten van zijn
werk was het wel deze arrogante,
eigenzinnige maar geniale gang
maker van het Amerikaanse ruim
tevaartprogramma, wiens leven
thans op een zijspoor van dit pro
gramma tot een einde is gekomen.
De meestal jonger dan zijn jaren
ogende Werner von Braun werd op
23 maart 1912 in het Duitse Wirsitz
geboren als zoon van een Pruisi
sche landjonker, die eens nog een
ministerspost heeft bekleed onder
Von Papen. Al op zeer jeugdige
leeftijd toonde hij een grote belang
stelling voor de raket-techniek.
Hij werd in die jaren sterk beïn
vloed door de visionaire denkbeel
den van de Duitse raketdeskundige
Hermann Oberth, die nog steeds
naast de Rus Tsjiolkofski bewier-
rookt wordt als de pionier van deze
technologie en de ruimtevaart.
Blonde reus
De "blonde reus" (een.niet erg toe
passelijke bijnaam voor iemand die
niet opmerkelijk blond was noch
bijzonder groot, hoewel hij fors ge
bouwd was) wierp hij zich na zijn
schoolopleiding op een technische
studie en promoveerde op reeds
18-jarige leeftijd in 1930 op een stu
die over de constructie van (wat
dacht U anders?) een in de praktijk
voor enig onverschillig welk doel
ook bruikbare raket.
Na de afsluiting van zijn studie
stond de jonge Wernher voor een in
wezen moeilijke, maar voor hem
zelf kennelijk geen pijnlijke beslis
sing. Er was in die tijd nog geen
enkel vreedzaam emplooi voor ra
ketten (hoewel er van tijd tot tijd
gevaarlijke en meestal mislukte
experimenten met postraketten
werden uitgevoerd), maar op één
terrein bestond die belangstelling
voor geavanceerde technieken wel.
Von Braun zou met zijn ambities,
plannen en toekomstdromen
slechts op één plaats terecht kun
nen: het leger.
Zij bezetenheid voor de rakettech
niek met toen al in de eerste plaats
ruimtevaart voor ogen was zo groot,
dat hij luchtig over de consequen
ties van een keuze voor militaire
rakettechniek heen stapte.
Jarenlang heeft Von Braun als di
recteur van het later in Peen-
emünde aan de Oostzee gevestigde
militaire proefstation voor raketten
gewerkt, de smidse van de geheime
wapens die aan het einde van de
Tweede Wereldoorlog door de na
zi's in de strijd werden geworpen.
In het diepste geheim werden op
dit schiereiland in de Oostzee de
V-wapens onder toezicht van Von
Braun ontworpen en geproduceerd
en beproefd over een lanceerbaan
van enkele honderden kilometers
open zee.
Geheim
Hoewel zijn experimenten in Peen-
emünde in het strikste geheim en
onder zware bewaking plaats von
den, lekte er gelukkig toch vol
doende langs spionage-kanalen uit
om de Engelsen te alarmeren. Een
van de betrekkelijk weinige Enge
lse precisiebombardementen na
het heroveren van de luchtsupre-
matie was dan ook gericht op dit
proefstation van Von Braun.
Persoonlijke moed kon Von Braun
in deze «dramatische momenten
niet ontzegd worden. Zelfs tijdens
het bombardement bleek zijn fana
tisme voor zijn hobby zo groot, dat
hij met enorme gevaren voor zijn
eigen leven al brandende barakken
en laboratoria binnen rende onder
een regen van bommen om zijn be
langrijkste documenten met ont
werpen en berekeningen in veilig
heid te brengen.
Juist zijn bezetenheid en zijn op die
momenten heldhaftig optreden
brachten Von Braun enige tijd in
moeilijkheden met de nazi-bonzen.
Men begon door zijn fanatisme
Een paar Weken later viel de eerste
van de vierduizend V-2 raketten op
Londen. Later zouden de V-I's re
genen op het door de geallieerden
bezette Antwerpen en op door hen
heroverde gebieden in Frankrijk.
Von Braun had zijn werk gedaan
met een tien en een griffel. Tiendui
zenden doden waren het gevolg. In
ons land zijn er vele slachtoffers
gevallen als indirect gevolg van
Von Brauns activiteiten.
Door Piet Bok
Bij het Leidse station bijvoorbeeld
werd een zwaar bombardement
uitgevoerd op een met V-2's gela
den goederentrein. De bommen
misten hun doel, verwoestten vlak
naast het Academisch Ziekenhuis
een dichtbevolkte woonwijk en
vergden tientallen levens.
Gevangen
heen te zien en te begrijpen, dat hij
zijn diensten aan de oorlogvoering
alleen bewfces als tussenstadium
voor verdere (vreedzame) plannen.
Men ging Von Braun wantrouwen,
zoals ieder weldenkend mens een
bezeten fanaticus wantrouwt. Hij
werd gearresteerd en verbleef twee
weken in een SS-gevangenis in
Stettin in de buurt van "zijn" ver
woeste proefstation. Dat was medio
1944.
Toen maanden later de onvermijde
lijkheid van een Nazi-nederlaag
zelfs de geharde optimisten in die
kringen niet meer ontging, beslo
ten Von Braun en ongeveer hon
derd medewerkers niet werkeloos
in Peenemünde te blijven wachten'
tot zij door de oprukkende Russen
zouden worden ingerekend. Zij
trokken naar het zuiden, waar zij
gevangen werden genomen door de
Amerikaanse bevrijdingslegers.
Von Braun deelde al bij zijn gevan
genneming mee, dat hij naar Ame
rika wilde omdat hij daar de beste
mogelijkheden zag om de raket
techniek bruikbaar te maken voor
de ruimtevaart.
Toen hij daar na zijn gevange
nschap terecht kwam, liet hij niet
na druk uit te oefenen op de rege
ring om de ruimtevaart serieus aan
te pakken. Hij kreeg echter nauwe
lijks gehoor. De tegenstand was
groot en de-rivaliteit tussen leger,
marine en luchtmacht (die ook hier
aanvankelijk weer het enige po
dium voor werk en raketgebied bo
den) zo mogelijk nog groter.
Dat veranderde toen Rusland de
wereld begin oktober 1957 verraste
met een eerste Spoetnik. Men be
gon naar Von Braun te luisteren en
het was voor de inmiddels tot Ame
rikaan genaturaliseerde voorma
lige nazi-troefkaart een triomf, toen
na mislukkingen van door krijgs
machtonderdelen ondernomen
pogingen om gelijke tred te houden
met de Russen of hen voor te zijn,
"zijn" kunstmaan, de Explorer-1,
door "zijn" raket gelanceerd, het
eerste Amerikaanse ruimtesucces
werd.
Triomf
Zijn ster steeg en hij kreeg al snel de
volmachten en middelen om zijn
jeugddromen te verwezenlijken: de
eerste werkelijke ruimtevlucht
d.w.z. de eerste voetstap op een an
der hemellichaam dan de wieg van
de mensheid, namelijk de maan.
Het was vooral aan Von Braun en
een tegenspeler in de oorlog maar
de toenmalige president van de VS
Eisenhouwer te danken, dat de
Amerikaanse ruimtevaartorganisa
tie NASA van de grond kwam en
aan de visie van Kennedy en John
son dat dit nieuwe podium voor het
optreden van Von Braun financieel
goed gefundeerd werd. Von Braun
bleef jarenlang de drijvende kracht
achter de raket-techniek, ook voor
militaire doeleinden van de Ameri
kanen. Zijn grootste triomf was de
constructie en bijna feilloze presta
ties van de Saturnus-raket, die de
eerste mensen op de maan bracht
en ook de basis werd voor experi
menten als Skylab en de gezamen
lijke Amerikaans-Russische ruim
tevlucht in 1975.
De NASA schoof Von Braun na het
Apollo-programma min of meer
opzij door hem een leidende functie
te geven bij de afdeling, die zich be
zig hield met ook nu nog futuris
tisch lijkende projecten op langere
termijn. Hij heeft daar veel baan
brekend werk verzet, maar werkte
niet meer in de voorste gelederen
van de ruimtevaart-van-vandaag.
Zijn naam zal ongetwijfeld in de
toekomst nog wel weer opduiken,
als er spectaculaire projecten wor
den uitgevoerd in de kosmos, maar
zijn prominente positie was Von
Braun al kwijt, voordat hij op een
zijspoor zijn veel omstreden maar
indrukwekkende aardse leven
beéindigde.
Port Elizabeth-Johannesburg (AFP-AP) - Bij de ongeregeldheden in de zwarte woonge
bieden bij Port Elizabeth in Zuid-Afrika is het aantal doden gestegen tot negen.
De politie, die dit vrijdagavond bekendmaakte, zei dat zeven negers door kogels om het
leven zijn gekomen en twee bij een brand. Er waren 23 mensen gewond.
In het zwarte woongebied Kabah, bij de stad Uitenhage in de oostelijke Kaapprovincie,
zijn in de afgelopen twee dagen bij incidenten zes negers om het leven gekomen. Zeven
mensen werden gewond.
In het eveneens bij Uitenhage gelegen zwarte woongebied Kwanobuhle was het gisteren
een jaar na het oproer in Soweto, ook onrustig. De politie verklaarde dat in de twee
woongebieden bijna 300 personen waren gearresteerd.
Een woordvoerder zei dat in de
loop van vrijdag in Kabah vier
zwarten door onbekende oorzaak
om het leven waren gekomen.
Twee anderen vonden donderdag
avond de dood bij een brand in een
slijtery.
Tijdens de ongeregeldheden in dé
woonwijk werden zes scholen,
twee slijterijen, een bierhal, een
werkplaats, een begrafenisonder
neming, een gemeenschapscen
trum, een aantal winkels en talloize
auto's in brand gestoken, aldus de
politie.
De schade aan openbare gebouwen
en particuliere ondernemingen in
het gebied bedroeg volgens het in
Johannesburg verschijnende dag
blad "Star" naar schatting een mil
joen Rand (1.15 miljoen dollar).
Brigade-generaal J. Hugo, de poli-
UW
EIGEN
DAGBLAD
OOK IN DE VAKANTIE?
Dat kan, doch uitsluitend met deze bon. Graag 14 dagen voor
u vertrekt opzenden naar: Alphens Dagblad, Julianastraat 19,
Alphen aan den Rijn.
Leidsch Dagblad, Witte Singel 1Leiden.
Plakt u dan wel een postzegel? (55 cent).
Hul» »drw: S v p. in bk>kl«tty» Invultonl In l»d»r vakj» ».v.p. »»n totttr
Vikanttetdre»;
NIET INVULLEN
NIET INVULLEN
Opzending is gratis in Nederland en België. Overige landen 1.90 per dag.
De praktijk heeft geleerd dat ondanks al onze goede
zorgen de bezorging in sommige landen te wensen
overlaat.
Wij kunnen dus helaas geen verantwoording nemen
voor het niet tijdig arriveren van kranten op uw va-
kantieadres.
tiecommissaris van de oostelijke
Kaapprovincie, maakte bekend dat
sinds gistermiddag in Kabah en
Kwanobuhle in totaal 278 relma-
kers waren gearresteerd. Hij achtte
het niet uitgesloten dat nog meer
arrestaties zouden worden verricht.
Over het totale aantal arrestaties in
geheel Zuid-Afrika is nog niets be
kend.
In Kabah en Kwanobuhle, de
woongebieden voorveel arbeiders
de Zuid-Afrikaanse automobielin
dustrie, wonen ongeveer 40.000
MADRID (RTR/AFP/UPI) - Pre
mier Adolfo Suarez, wiens
centrum-coalitie (UDC) als sterkste
uit de verkiezingen is gekomen,
gaat een nieuwe Spaanse regering
vormen. Een officiële zegsman
deelde vrijdag mee, dat koning
Juan Carlos Suarez heeft gevraagd
aan te blijven als regeringsleider.
Woensdag, toen de Spanjaarden
naar de stembus gingen voor de
eerste vrije algemene verkiezingen
sinds 41 jaar, diende Suarez for
meel zijn ontslag in bij de koning.
Een dag later kreeg hij als stembu
soverwinnaar het verzoek aan te
blijven, aldus de zegsman.
Gonzalez, wiens partij 116 zetels
behaalde, sloot een coalitie van
PSOE en UDC gisteren categorisch
uit. Hij zei te verwachten dat de
UDC alleen zal gaan regeren, maar
met een sterke oppositie van links
tegenover zich.
Volgens welingelichte politieke
kringen in Madrid wil Suarez zijn
hervormingsgezinde beleid in
grote trekken voortzetten. Daarbij
zou hij samen met alle politieke
krachten in de nieuwe Cortes wil
len komen tot compromissen en af
spraken over de kernproblemen
van 't land - een verbetering van het
SAN FRANCISCO - Anna Hirschberg, heet deze 85-jarige Amerikaanse overgrootmoeder, hier gefotografeerd, economisch klimaat, de loon- en
inde cockpit van haar favoriete vervoermiddel een Boeing 747, waarmee ze haar tweede reis om de wereld in 56 prijspolitiek en het herschrijven
uur gaat maken. Mevrouw Hirschberg is gek op vliegen en deed dezelfde trip in 1964. Ze woont in een bejaardente- van de huidige grond wet (een erf
huis en heeft vijfjaar gespaard voor haar grote reis waarbij ze het toestel, dat vele exotische steden zal aandoen, stuk van de Franco-dictatuur).
Donderdag en vrijdag werden in
geheel zuid-Afrika in confrontaties
met de politie ongeveer 20 zwarten
gewond. In de meeste zwarte
woongebieden bleef het gisteren
echter rustig.
In Soweto werd alleen melding
gemaakt van een groep mensen die
een politiebusje met stenen beko
gelden, waarop de politie met
traangas reageerde.
De blanke chef van politie in Sowe
to, Jan Visser, bevestitde dat negen
negers donderdagavond gewond
waren geraakt, nadat de politie op
vijf plaatsen in de grote stadswijk
het vuur geopend had. Visser ont
hulde tevens dat gisteren voor de
eerste keer gebruik was gemaakt
van rubber kogels. Ze waren
slechts eenmaal gebruikt maar
hadden met succes een menigte
uiteen gedreven, aldus Visser.
LAUSANNE (DPA/AFP) - De
67-jarige Zwitserse brigade
generaal Jean-Louis Jeanmaire
is gisteren wegens het verraden
van militaire geheimen aan de
Sovjet-Unie door een militaire
rechtbank in Lausanne tot 18
jaar gevangenisstraf veroor
deeld.
De rechter beval hem te degra
deren en uit het leger te stoten.
De openbare aanklager had 12
jaar gevangenisstraf geëist. De
echtgenote van de generaal, die
wegens medeplichtigheid te
recht stond, is vrijgesproken.
Jeanmaire werd op 9 augustus
1976 in zijn woonplaats Lau
sanne gearresteerd nadat de
Zwitserse contraspionage en
politie zijn gangen ruim een jaar
lang gevolgd hadden. Tijdens
het proces gaf hij toe dat hij van
1962 af geheim militair mate
riaal aan Russische diplomaten
had overhandigd.
BONN (DPA-AFP-Reuter) - De
Westduitse regering zal tot nader
order geen vergunningen meer af
geven voor de uitvoer van Nu
cleaire opwerkingsinstallaties en
technologie daaromtrent. Dit heeft
bondskanselier Helmut Schmidt
vrijdag meegedeeld aan het slot van
Duits-Frans overleg in Bonn. Hij
onderstreepte echter dat alle in het
verleden gesloten overeenkomsten
nog wel gehonoreerd zullen wor
den.
De Amerikaanse regering heeft
veel druk op Bonn uitgeoefend tot
annulering van dergelijke over
eenkomsten, zoals die met Brazilië
waarmee een bedrag van 16 miljard
gulden gemoeid is.
Bondskanselier Schmidt en presi-,
dent Valery Giscard D'Estaing ver
klaarden na het tweedaags overleg
tegenover de pers dat tussen hun
regeringen volledige overeens
temming inzake de atoompolitiek
bestaat.
In een tegelijkertijd gepubliceerde
verklaring werd gezegd dat Bonn
er, op grond van de stelregel van
non-discriminatie, van uit gaat dat
voor alle landen die geïnteresseerd
zijn in vreedzaam gebruik van ker
nenergie het benutten van de kern-
brandstofcyclus open moet staan.
Giscard D'Estaing deelde mee dat
Bonn en Parijs hun samenwerking
in de luchtvaartindustrie zullen
voortzetten. Bonn stemde in met
het bestuderen van het bouwen van
een Europees vliegtuig voor mid
dellange afstand.
Beide regeringen besloten tot een
verdere gedachtenwisseling over
maatregelen om de werkgelegen
heid te vergroten.
Zij bespraken verder internatio
nale kwesties en verklaarden dat zij
zich zullen blijven beijveren voor
de ontspanningspolitiek. Zij spra
ken zich uit voor een spoedige
voortzetting van het vredesoverleg
inzake het midden-oosten.
Giscard wees tenslotte op de situa
tie in Afrika en deelde zijn Duitse
gesprekspartner mee dat er inter
nationale pogingen moeten worden
ondernomen om de ontwikkeling
van en steun aan dit continent te
versterken.
MOSKOU (AP) - De Russische par
tijleider Leonid Brezjnjew heeft
gisteren voor de eerste maal in het
openbaar zijn verkiezing tot presi
dent van de Sowjet-Unie gerecht
vaardigd en gezegd, dat de steeds
groter wordende rol van de Com
munistische partij en zijn eigen in
ternationale diplomatieke reizen
hem geschikt maken voor het ambt
van staatshoofd. Brezjnjew zei dit
tot leden van de opperste Sowjet,
het Russische parlement, dat hem
donderdag tot vervanger koos van
Nikolai Podgorny.
Brezjnjew verklaarde dat hoge
communistische partij
functionarissen vaak diplomatieke
werkzaamheden moeten verrich
ten. „In het bijzonder, heb ik, alge
meen secretaris van het centrale
(partij-) comité, vaak ons land moe
ten vertegenwoordigen in interna
tionale betrekkingen en bij onder
handelingen over de grootste
vraagstukken van versterking van
vrede en verzekering van de veilig
heid van de volkeren", zei hij.
„Dit gebruik zal thans logische
formulering krijgen", voegde de
Russische president eraan toe.
Brezjnjew zei voorts dat „de Com
munistische partij van de Sowjet-
Unie, als een regerende partij, de
politieke lijn heeft vastgesteld en
zal blijven vaststellen bij beslissin
gen over alle belangrijke vraag
stukken inzake het leven van de
staat". Hij suggereerde dat dit de
logische reden was dat partijleider
tevens staatshoofd zou moeten zijn.
Ondanks zijn tweeledige functie
verwees Brezjnjew in zijn rede nog
steeds naar het Russische beginsel
van collectief leiderschap. Aange
nomen wordt dat Brezjnjew bij het
nemen van beleidsbeslissingen
diepgaand overlegt pleegt met zijn
collega's, wat hem volgens som
mige waarnemers in staat gesteld
heeft sinds 1964 aan de macht te
blijven.
De bevordering van Brezjnjew
werd in de Russische pers alom ge
prezen. Op de televisie waren leden
van de opperste Sowjet te zien die
hun tevredenheid met de uitslag
van de stemming uitten.
In alle Russische kranten versche
nen gisteren grote foto's van
Brezjnjew en uitvoerige berichten
over het besluit van de opperste
Sowjet op de voorpagina's.
„De verkiezing van Leonard
Brezjnjew op deze hoge post is het
gevolg van de algemene erkenning
door de partij en alle Russen van
zijn politieke visie, van zijn enorme
ervaring en zijn diepgaande ken
nis", zo zei de moldavische afge
vaardigde Nikolai Zaitsjenko tot de
opperste Sowjet.
De meeste buitenlandse waarne
mers in Moskou schenen de be
noeming van Brezjnjew al lang te
hebben verwacht en liepen niet
vooruit op belangrijke veranderin
gen in de manier waarop in de
Sowjet-Unie het beleid wordt be
paald.
DUBLIN (RTR/UPI) - De Ierse
kiezers lijken zich bij hun verkie
zingen te hebben uitgesproken te
gen de zittende regering Cosgrave
en voor de oppositionele Fianna
Fail partij van oud-premier Jack
Lynch.
Cosgrave heeft intussen zijn neder
laag toegegeven. De Ierse radio
maakte vanmorgen bekend dat om
vier uur de Fianna Fail 75 van de
148 parlementszetels had veroverd.
De radio voorspelde dat de partij 80
tot 84 zetels zou halen.
