VEEL KAMERVRAGEN OVER
AANPAK GIJZELINGEN
'Nu zaak dat
gegijzelden
gaan praten'
Steenkamp wil betere
relatie met de FNV
Den Uyl: Incident Krimpen van beperkte betekenis
Verscherpte
controle
op deel 3
Demonstratie voor
behoud van SMDK
ZATERDAG 18 JUNI 1977
BINNENLAND
DEN HAAG (ANP) -
Wat is het regeringsbe
leid geweest sinds de
gijzelingen van Wijster
en Amsterdam om her
haling te voorkomen?
Dat is een van de 46
vragen die de regering
vanuit de kamer voor
gelegd heeft gekregen
met het oog op het
woensdag a.s. uit te
brengen verslag over
de gijzelingsacties bij
Glimmen en in Bo-
vensmilde.
De kamer wil weten of men in Mo
lukse kringen in Drente en Gronin
gen op de hoogte was van de gijze
lingsplannen en of de regering
daarvan kennis droeg.
Welke berichten over verdachte ac
tiviteiten van Zuidmolukkers in
met name Smilde en Glimmen zijn
aan de politie doorgegeven en wat
is er naar aanleiding van deze be
richten gedaan? zo luidt een andere
vraag.
Dan is er de vraag of berichten in
kranten en radio-uitzendingen over
toespraken tijdens de grote mani
festatie van Zuidmolukkers in de
Haagse Houtrusthallen en over
mogelijk overleg tussen Zuidmo
lukkers en Vietnamezen enkele
weken vóór de gijzelingen de rege
ring aanleiding hebben gegeven tot
verhoogde waakzaamheid.
DEN HAAG (ANP) - De politie gaat
scherper letten op de naleving van
bepalingen inzake deel 3 van het
kentekenbewijs. De centrale
politie-verkeerscommissie heeft
dit geadviseerd omdat langzamer
hand bij het publiek de indruk is
ontstaan dat di controle hierop is
afgeschaft.
De commissie i ijst er op, dat ook
een geldig deel 3 van het kenteken
bewijs op de voorruit van gepar
keerd staande auto's moet zitten. In
gevallen dat daaraan niet is vol
daan, is de eigenaar of houder van
deze auto volledig aansprakelijk.
De politie zal in gevallen, dat het
deel 3 op de voorruit ontbreekt
(zowel bij een geparkeerde auto als
bij een die aan het verkeer deel
neemt), zeker niet met een waar
schuwing volstaan, maar een boete
Uitdelen, zo heeft de commissie
haarleden geadviseerd.
Benieuwd is men in de kamer naar
de aard van de vuurwapens die zich
in handen van de Zuidmolukkers
bevinden en of deze wapens uit le-
gerdepots zijn ontvreemd. Ook
wordt gevraagd of de regering er
direct of indirect voor heeft ge
zorgd dat in de periode tussen de
eerdere en de laatste gijzelingen het
verboden wapenbezit is bestreden
en of is opgetreden tegen het in uni
form gekleed gaan en oefenen van
groepen Zuidmolukkers.
Naast vragen over de inrichting van
de beleidscentra en de verzorging
van voedseltransporten informeert
de kamer ernaar wat de regering de
gijzelaars heeft meegedeeld of doen
meedelen:
a) voordat de gegijzelde kinderen
werden vrijgelaten en
b) kort na de vrijlating van de kin
deren.
Vervolgens vraagt men inlichtin
gen over de mensen die zijn ge
vraagd, resp. zich hebben aange
boden als bemiddelaar. Ook wil
men horen welke mensen vanuit
het crisiscentrum met de kapers in
school en trein contact hebben ge
had en wat in grote lijnen de inhoud
van deze gesprekken was.
In het bijzonder de laatste bood
schap die de regering van de kapers
ontving geniet de belangstelling
van de kamerleden. Men wil de in
houd van de verschillende schrifte
lijke boodschappen vernemen,
maar in het bijzonder die van de
laatste, die voor de regering aanlei
ding was tot het ingrijpen op zater
dag 11 juni.
Of er andere methoden zijn over
wogen om de gijzelaars buiten ge
vecht te stellen is een andere vraag
die de kamerleden beantwoord wil
len zien. Zo ja, op grond van welke
overwegingen zijn deze methoden
dan verworpen?
Ook informeert men of het waar is
dat door de overheid aan de Neder
landse bewoners van Boven-
Smilde is beloofd dat onmiddellijk
na afloop van de gijzelingen de
Zuidmolukse wijk op verboden
wapenbezit zou worden onder
zocht. Eveneens wil men de motie
ven kennen voor het besluit om na
afloop dc wijk niét op wapenbezit
te laten doorzoeken, of althans een
begonnen zoekactie te staken.
Wanneer gaat de regering activitei
ten van paramilitaire organisaties
aanpakken en op welke wijze denkt
zij dat te doen?, zo vervolgt de vra
genlijst.
Enkele andere vragen tenslotte:
hebben in de overweging die
leidde tot de beslissing om met ge
weld in te grijpen ook de conse
quenties voor de toekomst een be
langrijke rol gespeeld?;
is er een plan door de contact
personen dr. Tan en mevr. Soumo-
kil tezamen met het beleidscen
trum van Assen over de verhouding
tussen Zuidmolukkers en Neder
landers opgesteld?;
denkt de regering over uitbrei
ding van de commissie van overleg,
met name over het opnemen van
Zuidmolukse jongeren daarin?;
is het waar dat Israël in ijltempo
kogelvrije vesten moest leveren
voor de speciale eenheid nadat al
bij de gijzelingen in 1974 en 1975
dezelfde leemte was geconsta
teerd
Incident
Het incident donderdag in Krim
pen aan de IJssel, waarbij Zuidmo
lukkers onenigheid kregen met een
personeelslid van de bibliotheek, is
naar de mening van Premier Den
Uyl op zichzelf te betreuren, maar
het is van beperkte betekenis, zo zei
hij gisteren op zijn wekelijkse pers
conferentie na afloop van het kabi
netsberaad.
Het is een uiting van de onder
huidse gespannenheid die bestaat,
aldus Den Uyl. Hij noemde het van
buitengewoon belang dat de ge
mengde Nederlandse-
Zuidmolukse commissie, de com
missie Kobben, de afgelopen week
intensief heeft vergaderd. De
commissie is zowel maandag als
donderdag bijeen geweest.
De premier deelde verder mee dat
minister Van Kemenade van on
derwijs dinsdag naar Bovensmilde
gaat om daar met de autoriteiten, de
leerkrachten en de ouders te praten
over het onderwijs daar.
Tijdens het kamerdebat volgende
week zal volgens premier Den Uyl
het feitelijke beleid ten aanzien van
de gijzelingen aan de orde komen,
het preventiebeleid na de acties in
Wijster en Amsterdam en een
eerste ronde over het toekomstige
beleid. De premier wilde geen ver
dere mededelingen doen over de
maatregelen die het kabinet wil
nemen tegen de Molukse orde
diensten.
•kin Utrecht hebben giste
ren de werknemers van de
staalgieterij SMDK gede
monstreerd voor het behoud
van het bedrijf en tegen de
sluiting daarvan.
UTRECHT (ANP) - De industrie
bonden NVV/NKV vinden het so
ciaal niet verantwoord, dat de 2,5
miljoen gulden overheidsgeld, die
de bedreigde Utrechtse staalgiete
rij SMDK nog tegoed heeft, zou
worden gebruikt voor het afbou
wen van het bedrijf. Tijdens een
tweede gesprek tussen het ministe
rie van economische zaken en de
vakbonden (volgende week) zullen
de bonden voorstellen het geld te
gebruiken om de sociale gevolgen
op te vangen van de ruim zeshon
derd ontslagen, die dreigen te val
len.
Dit zei bestuurder Jan Janmaat van
de industriebond NKV gisteren na
afloop van een manifestatie op het
fabrieksterrein van SMDK. De de
monstratie voor behoud van werk
gelegenheid was de omlijsting van
een jubileum-bijeenkomst, waarin
de heer W. Giele - behalve
SMDK-werknemer tevens actief
kaderlid van de industriebond
NKV - in de bloemen werd gezet
wegens zijn veertigjarig dienstver
band bij de gieterij. De demonstra
tie bestond uit het symbolisch ten
grave dragen van SMDK vanaf een
spoorbrug over het Amsterdam-
Rijnkanaal, dat langs de gieterij
loopt. Onder het motto "Dit wil de
raad van bestuur" werd een dood-
Pensioen met
57,5 jaar
EINDHOVEN - Dr. Harrv
Leyssen, bedrijfsarts bij Daf
Trucks en secretaris van de Ne
derlandse vereniging voor
arbeids- en bedrijfsgenees
kunde (NVAB) vindt dat de
pensioengerechtigde leeftijd
van de werknemers bij dit be
drijf verlaagd zou moeten wor
den van 65 naar 57,5 jaar. Vol
gens Leyssen gaat het vervullen
van de functie na een leeftijd
tussen de 55 en 60 jaar veelal ten
koste van de gezondheid van de
medewerker.
„Unieke kansals formatie slaagt
kist in het water gelaten,
SMDK-werknemers de kist weer
op het droge trokken om aan te ge
ven, dat zij het bedrijf willen red
den.
Het pleidooi van de vakbonden om
het restbedrag van een vorig jaar
verleende overheidslening te ge
bruiken voor een afvloeiingsrege
ling is gebaseerd op de weigering
van de Franse eigenaar Sambre et
Meuse om een sociaal plan voor de
ontslagen werknemers te financie
ren. Sambre et Meuse heeft 51 pro
cent van de SMDK in handen. De
overige 49 procent wordt beheerd
door Hoogovens/Estel, dat heeft
aangekondigd een evenredig deel
van de afvloeiingsregeling te willen
betalen.
Twee weken geleden besloten de
eigenaren het bedrijf tot september
dit jaar in fasen stil te leggen, nadat
het ministerie van economische
zaken afwijzend had gereageerd op
een subsidie-aanvraag van om
streeks acht miljoen. Dit gespreide
sluitingsproces is mogelijk door de
2,5 miljoen gulden, die het ministe
rie nog moet betalen. Afgelopen
dinsdag voerden de vakbonden en
het ministerie van economische
zaken een eerste gesprek, waarna
de bonden constateerden dat er
weinig hoop is voor de staalgieterij.
Komende week willen zij bij de
overheid openingen zoeken om nog
tenminste vijfhonderd arbeid
splaatsen te redden.
DEN HAAG (SP) - CDA-voorzitter
P. Steenkamp wil de slechte ver
houding tussen CDA en de Feder
atie Nederlandse Vakbeweging
(NVV en NKV) verbeteren. Hij
noemt dat één yjï»
de lessen, die hij trekt uit het
ste menverlies van het CDA in de
industriesteden in het zuiden van
het land.
Steenkamp zegt het mogelijk te
achten dat het CDA tijdens de ka
binetsformatie met de FNV en de
andere sociale partners tot over-
ADVERTENTIE
eenstemming probeert te komen
over belangrijke onderdelen van
het kabinetsprogramma, zoals de
vier hervormingsvoorstellen.
"Maar de eerste verantwoordelijk
heid voor zo'n overleg ligt natuur
lijk bij de CDA-fractie", aldus
Steenkamp die zijn oordeel geeft in
gesprek met de vandaag versche
nen FNV-vakbondskrant.
Volgens de CDA-voorzitter staat hij
met zijn wens tot verbetering van
de verhouding met de FNV "be
paald niet alleen in het CDA". Hij
denkt dat te kunnen doen door het
omvormen van het CDA tot een
"actie-partij". Binnen het CDA is
een kleine studiegroep bezig uit te
werken hoe "het inplanten van het
CDA aan de basis gestalte moet
krijgen". In het overleg CDA-FNV
moet naar het oordeel van Steen
kamp met name gesproken worden
over het scheppen van nieuwe ar
beidsplaatsen, de macht in de on
derneming, en de mate waarin de
overheid moet ingrijpen in de eco-
Prof. Steenkamp concludeert dat
het stembusverlies van zijn partij in
het Zuiden is veroorzaakt doordat
veel mensen de val van het eerste
kabinet-Den Uyl hebben ervaren
"als een verkeerde politieke daad"
en meet de winst van de PvdA toe
aan het 'den Uyl'-effect: "We zitten
in een tijd van grote onzekerheid,
grote werkloosheid en gijzelingen.
Een tijd waarin mensen die zich
niet gelukkig voelen hun stem ge
ven aan een man die toch politiek
leiderschap heeft laten zien".
De CDA-voorzitter zegt te hopen
dat de formatie van een kabinet met
CDA en PvdA zal slagen, waardoor
"een unieke kans ontstaat om met
z'n tweeën belangrijke veranderin
gen in de maatschappij tot stand te
brengen", al ziet hij de grootste
moeilijkheden bij het realiseren
van de vermogens-aanwasdeling.
Geref. jeugd
naar een
eigen synode
LEUSDEN (ANP) - Een groep Ge
reformeerde jongeren in Zuid-
Holland heeft het initiatief geno
men tot oprichting van een zogena
amde "jongerensynode", die paral
lel aan de generale synode van de
Gereformeerde Kerken de daar aan
de orde zijnde zaken zal gaan be
spreken.
Het idee werd geboren nadat po
gingen om vanuit Zuid-Holland
naar de synode ook een jongere te
laten afvaardigen schipbreuk le
den. Door publikaties hierover
kwamen enkele jongeren met el
kaar in contact, die nu het idee van
de "jongerensynode" (synode in de
letterlijke betekenis van samen
komst) hebben gelanceerd.
Inmiddels heeft een gesprek
plaatsgehad tussen de initiatief
nemers en het bestuur van de gene
rale synode dat zich positief op
stelde tegenover deze gedachte in
algemene zin. In verdere bespre
kingen zal de komende maanden
de vraag aan de orde komen, hoe
deze werkgroep van jongeren ter
begeleiding van de synode daar een
inbreng zal kunnen hebben. Vanuit
de initiatiefgroep worden momen
teel contacten gelegd met de pro
vinciale kerkelijke commissies
voor jeugd- en jongerenwerk om te
komen tot een zo breed mogelijk
draagvlak voor de "jongerensyno
de".
OUDDORP (SP) - Vijfenzeven
tig man van de vrijwillige red
dingsbrigade van Ouddorp, bad
plaats op Goeree-Overflakkee heb
ben besloten de bewaking van het
strand voorlopig te staken. Dat
komt omdat de gemeenteraad van
Goedereede, waar de badplaats on
der valt, geweigerd heeft geld te ge
ven voor de reparatie van twee red-
dingsvletten en een speedboot.
Prof. Bastiaans:
„Het schieten en het kabaal van
die morgen zal een schrikher-
innering geven, die het beste
kan worden geneutraliseerd als
de ex-gegijzelden een kans
krijgen in een vroeg stadium
hun belevenis met een deskun
dige uit te praten. Wat voor een
wond dat geweld heeft geslagen
is nog niet te zeggen; je krijgt
wel de indruk dat de kans, die ze
zagen om te overleven toen dat
schieten begon, voorop heeft-
gestaan".
„Wat de speculatie aangaat over
schuldgevoel bij de overleven
den ten aanzien van de twee do
den in hun groep: bij geestelijk
gezonde mensen zal er van zo'n
schuldgevoel vermoedelijk ge
en sprake zijn".
Prof. dr. J. Bastiaans, die dit
zegt, is lid van de Centrale
Beleids- en Ondersteunings
groep ten beheove van de na
zorg van ex-gegijzelden. De
hoogleraar, die hoofd is van de
Leidse Jelgersmakliniek en
vooral bekend is door zijn on
derzoek naar het post-
concentratiekampsyndroom en
de behandeling van lijders
daaraan, gaf in december 1975
de aanzet tot de instelling van
deze groep.
In een t.v.-interview, uitgezon
den toen de gijzelingen in de
trein bij Wijster en het Indone
sische consulaat in Amsterdam
nog gaande waren, bracht prof.
Bastiaans voor het eerst de kans
op nadelige psychische gevol
gen ter sprake, die de gijzelaars
zouden overkomen. Hij pleitte
bij die gelegenheid ook voor
een goede opvang van de ex-
gegijzelden en een wetens
chappelijke studie naar de ef
fecten van hun gijzeling.
„Toen is de centrale beleids
groep tot stand gekomen, onder
voorzitterschap van dr. J. van
Londen, de directeur-generaal
van het Ministerie van Volksge
zondheid", vertelt prof. Bas
tiaans.
De behandelaars van de ex-
gijzelaars - en dat waren de
huisartsen en maatschappelijk
werkers - hadden er kennelijk
moeite mee dat wetenschap
pers over hun schouders kwa
men meekijken. De opvang- en
studiemogelijkheid was daar
door beperkt. Bij de gegijzleden
van Amsterdam is het eigenlijk
het beste gegaan - die woonden
niet zoals de mensen uit de trein
-verspreid door het hele land".
„Dat we tóen niet een optimale
begeleiding hebben kunnen
bieden, mag nu met de nieuwe
ex-gegijzelden niet gebeuren",
aldus prof. Bastiaans. „Nog tij
dens de gijzelingen is er een
brief aan alle Nederlandse huis
artsen uitgegaan waarin we
vragen om actief belangstelling
te tonen voor wat mogelijke
ex-gegijzelden onder hun pa-
tienten is overkomen en niet te
volstaan met een louter licha
melijk onderzoek. Prof. Bas
tiaans heeft de indruk dat het de
gegijzelden in detrein in De
Punt mogelijk minder ernstig
vergaan is dan die van Wijster.
„Maar nadrukkelijk: dit is nog
maar de eerste indruk. De ge
volgen lijken minder erg te zijn
dan in december 1975", zegt hij.
„Een verschil met Wijster is dat
de gijzelaars dit keer te horen
hadden gekregen dat ze niet
zouden worden doodgescho
ten. In de trein van Wijster had
men driemaal het doden mee
gemaakt. Ook het sterk op gang
komen van innige vriend
schappen tussen overvallers en
gijzelaars, zoals in Wijster, lijkt
ditmaal niet het geval te zijn
geweest. De oorzaak kan de be
trekkelijke isolatie zijn, waarin
de mensen ten opzichte van el
kaar verkeerden, maar ook kan
alles wat de pers na Wijster over
die verbroedering heeft ge
schreven, de mensen tijdig aan
het denken hebben gezet".
terreur en de gevolgen ervan te
spreken.
„Ik heb", aldus prof. Bastiaans, „in
Evian met iemand van de FBI ge
sproken, die al 52 keer dat soort ge
sprekken met terroristen had ge
voerd, als waarmee Dick Mulder
juist in Drenthe bezig was".
Het thema van de conferentie was
„victimization", vrij te vertalen met
„slachtofferkunde" en De punten,
die besproken werden, waren: de
schadeloosstelling van de slachtof
fers; de vraag wanneer je moet aan
vallen; de rol van de moderne psy
chiater; de stress van degenen, die
beslissingen moeten nemen en de
deelnemers aan de uitvoering
daarvan; het onderzoek naar de be
levenissen van de slachtoffers en
tenslotte de behandeling van de
slachtoffers.
„Bij de vraag op welk moment je
met geweld mag en moet aanvallen,
werd gesteld dat gestreefd moet
worden naar maximale instand
houding van mensenlevens. De rol
van de psychiater bij het bepalen
van dat moment van niet verder
praten, geeft natuurlijk ethische
aspecten. Als de psychiater consta
teert en zegt dat hij met praten niet
verder komt, bepaalt hij mede een
beleid dat kan voeren tot het dood
schieten van mensen. We werden
het er over eens dat de psychiater in
dat soort gevallen naast zijn nor
male vakbekwaamheid bijzondere
persoonlijke eigenschappen moet
hebben, wil hij het werk aankun
nen. Dick Mulder is in dit opzicht
een fantastisch vakman".
Wat de stress van de deelnemers
aan de terreurbestrijding aangaat
„Ik ben het ermee eens dat de ma
riniers, die de aanval bij de trein
hebben uitgevoerd, ook deskun
dige begeleiding krijgen na wat er
van hen gevraagd is. Ook zij kun
nen hun terugslag krijgen, al zijn ze
natuurlijk net als politiemensen
meer voor dit werk uitgerust en op
gevoed dan anderen.
- De beslissingnemers, Van Agt en
Den Uyl, zouden ook in een stress
kunnen geraken.
Prof. Bastiaans: „Ik ben zelf ook
een harde werker; ik heb er geen
last van als ik zestien uur per dag
bezig ben. Maar als ik zie wat Van
Agt en Den Uyl hebben opgebracht
de afgelopen weken, dan als je een
team van uiterst bekwame mede
werkers hebt".
Onderzoek
Het onderzoek naar wat de slach
toffers hebben meegemaakt: „Het
moet zich op drie dingen richten",
zegt prof. Bastiaans, „hoe waren ze
voor de terreuractie; wat gebeurde
er in de trein - en daarvoor kun je
invullen school, vliegtuig of andere
gijzelplaatsen - en wat overkomt de
slachtoffers in de weken en maan
den erna? Onderzocht moet wor
den hoe iemand zowel in negatief
als positief opzicht kan veranderen
door een terreurbelevems".
„Bij het onderzoek hoe iemand was
voordat die terreur hem overkwam,
kunnen we natuurlijk nooit hele
maal op het nulpunt uitkomen. Ook
bij iemand met een wervelbreuk
kun je niet nagaan of er vroeger
misschien al een scheurtje zat. - Er
kunnen mensen zijn, die helemaal
geen behoefte hebben dat er in hun
verleden wordt gegrasduind.
Prof. Bastiaans: „We proberen de
mensen in redelijkheid te bereiken
en zéggen hun dat wat wij bij hen
leren, voor hun behandeling en die
van latere slachtoffers van groot
nut kan zijn „We moeten voor
komen dat de slachtoffers dicht
klappen. De gijzelaars van de
Scheveningse strafgevangenis, met
wie ik vorig jaar nog eens lang ge
sproken heb, zeiden:
We zijn niet een keer geisoleerd,
in die dagen in de gevangenis, maar
we zijn twee keer geïsoleerd door
datgene wat er daarna gebeurde of
beten niet gebeurde". De buiten
wereld zegt te snel: „Het is voorbij,
zand erover". Men vlucht in struis
vogelpolitiek".
Geen zand erover dus, maar over
wat er wel gebeuren moet, dient
nog veel onderzoek te worden ver
richt.
„Niemand heeft op dit terrein het
laatste woord."
„Ook van Evian hebben we geleerd
dat het noodzakelijk is verschil
lende disciplines samen te bren
gen, want niemand is op zijn eentje
volledig deskundig".
Goeie vrienden
Dat „goeie vrienden worden" is een
voornaam gesprekspunt geweest
op een conferentie die in de Franse
stad Evian is gehouden, begin juni,
waarop uit diverse landen 45 des
kundigen uit verschillende weten
schappen bijeenkwamen om over
