Biljarten per computer is geen toekomst meer
Wil van der Laan op zoek
naar nationale erkenning
Jong Oranje
niet in finale
MICHEL LAURENT
NIEUWE LEIDER
IN MIDI LIBRE
Favoriet voor zege Inter Side Car Serie
Verlangen
naar
Groningen
ZATERDAG 18 JUNI 1977
SPORT
PAGINA 11
DELFT - De techniek krijgt een
steeds beklemmender greep op de
maatschappij. Hulpmiddelen om
het arbeidsproces te vereenvoudi
gen worden bijna dagelijks op de
markt gespuwd. Ook op het gebied
van de elektronica is met de komst
van de computer een volledig
nieuwe wereld open gegaan. Het
eenvoudige systeem is inmiddels
overspoeld met verbeterde toepas
singen en nog steeds buigt men
zich over de 'machine', die toch nog
iets anders zou kunnen doen.
Zo ook biljarten, al lijkt deze sport
niet los te koppelen van de leien
tafel bedekt met het fluweelzachte
groene laken. Maar wat bego met
het demonstreren van een nieuwe
computer, werd na arbeidzame ja
ren nu verwezenlijkt met elektro
nisch biljarten waar zelfs biljartve
dette Christ van der Smissen zich
enthousiast voor toont.
De tijd dat U zegt, nu wil ik wel
eens het biljartspel thuis op m'n te
levisiescherm gaan leren, is echter
nog ver weg. Ir. Henk Swaan Arons,
die als wetenschappelijk mede
werker van de Technische Hoge
school in Delft Aart Kooiman bege
leidt, die met dit project hoopt af te
studeren: „Daar is dit elektronisch
biljartspel nog niet voor ontwik
keld. Nadat men eerst iets op de
computer had gedaan, wat nauwe
lijks op echt biljarten leek, hebben
we geprobeerd het spel zo op de
computer te brengen, dat het een
echt biljart is. Het leren biljarten zal
toch altijd nog op de vertrouwde
tafel moeten gebeuren. Dit is alleen
een hulpmiddel om biljarters, die al
een grote kennis van het spel heb
ben nog verder)ij lten studeren.
Hun kennis nog meer te vergroten'
Wetenschap
Henk Swaan Arons, zelf geen on
verdienstelijk kaderspeler, gaat
binnenkort naar een vaktechnisch
symposium in het Zwitserse Mon-
treux, om daar de in Delft ontwik
kelde primeur voor het eerst in de
openbaarheid te brengen. „Wat ik
vooral hoop is, dat daar Belgen en
Japanners aanwezig zullen zijn,
omdat in deze landen op biljartge-
bied veel wordt gedaan. Een stuk
wetenschap bekendheid geven,
waaraan in dit geval de biljartge-
bied veel wordt gedaan. Een stuk
wetenschap bekendheid geven,
waaraan in dit geval de biljartsport
iets heeft".
Het elektronisch biljarten is min of
meer een vervolg op het inmiddels
al populair geworden tennistelevi-
siespel. Alleen het op beeld bren
gen van dit tennis is veel eenvoudi
ger, dan biljarten. Bij tennis is geen
effect of rotatie mogelijk. Bij het
veel rekenwerk vereisende biljar
ten wel. Want wie biljart moet ook
de speelbal het benodigde effect of
contra-effect kunnen mee geven.
Moet een bal kunnen doorschieten
en trekken, terwijl ook om een ca
rambole te maken een bal dik of
dun moet worden geraakt.
Kopie
„Dit alles is mogelijk", verduide
lijkt Henk Swaan Arons het biljar
ten per computers. „Het is een co-
pie van wat er op de tafel afspeelt.
Zelfs de kracht van een stoot is te
bepalen. Want niet elke stoot kan
hetzelfde zijn". Voor de input van
de computer is het uiteraard van
groot belang te weten hoe groot de
wrijving is van de bal, hoeveel
snelheid de band teruggeeft aan de
bal en hoeveel effect de speelbal o-
verdraagt.
Aan de hand van video-opnamen
hebben Swaam Arons en Kooiman
dit kunnen berekenen en in de
computer gebracht. Aart Jooiman:
„Het frappeerde mij, dat de door
ons uitgenodigde Van der Smissen
na enkele stoten met het electroni-
sche biljart opmerkte, dat het inge
brachte biljart een nieuw laken had
omdat de bal doorgleed. Dat was
juist. Wij hadden de video-opna
men gemaakt, nadat er een nieuwe
laken op het biljart was aange
bracht".
SIMPEL
Het systeem om elektronisch te bil
jarten is simpel voor te stellen. Op
een beeldscherm staat het speelv
lak van een biliart afgebeeld inclu
sief de drie ballen. Op de 'tafel' staat
op hetzelfde scherm de stootbal
vergroot afgebeeld. Op de compu
ter kan nu gemakkelijk de plaats en
kracht van de stoot worden aange
geven. De lichtlijn op de 'tafel' geeft
de speelrichting van de denkbeel
dige keu aan.
„Ik hoop, dat de Nederlandse Bil
jartbond ook van dit model gebruik
zal willen maken", opperst Henk
Swaan Arons. „Je kunt er heel veel
mee doen en ook stootbeelden uit
proberen. Zoals een klos uit een
stoot halen. En dat allemaal veel
gemakkelijker dan aan een nor
male biljarttafel. Een speler zal als
hij een bepaalde stoot moet instu
deren, daar misschien wel dertig
keer z'n ballen voor neerleggen,
voordat hij weet hoe hij de speelpo-
sitie moet oplossen. Een stoot is
immers nooit hetzelfde. Dertig sto
ten op het elektronische biljart
werk je echter af in pakweg twee
minuten. Want dat is het mooie er
van. Zodra je ziet. dat het verkeerd
is, haal je de schakelaar over en het
beginbeeld is weer terug".
Revolutionair
Met deze nieuwe revolutionaire
ontwikkeling als hulpmiddel is het
voor geoefende spelers mogelijk
om in korte tijd het moyenne op te
vijzelen. Henk Swaan Arons: „Ik
zou dolgraag aan Raymond Ceule-
mans willen vragen of hij zich eens
twee dagen vertrouwd zou willen
maken met het elektronisch biljart
en dan kijken of hij in een partij ook
het moyenne van 1.600 haalt". De
biljartsport staat een stormachti
ge toekomst te wachten.
jaar evenwel bijzonder goed voor
rijder Wil van der Laan en bakke
nist Marius van der Berg (Gouda).
In Apeldoorn won het duo de eerste
manche: in de tweede werden zij
aangereden door Cor den Bigge-
laar, hetgeen opgave betekende. In
Kamp-Lintfort werd een eerste en
tweede plaats behaald, evenals in
Ratingen.
Onaantastbaar
Die uitstekende resultaten maken
van Van der Laan nu een vrijwel
onaantastbaar leider in de serie. In
de zondag te verrijden laatste twee
manches kan hem eigenlijk nog
weinig gebeuren. Van der Laan
weet dat: "Dat is natuurlijk zo,
maar zoals bekend worden de
prijzen pas aan de finish uitgereikt.
Als Den Biggelaar of Böhler win
nen, moet ik in ieder geval bij de
eerste drie rijden." De sterk rij
dende Den Biggelaar en de Duitser
Reinhard Böhler zijn de twee over
gebleven concurrenten. De Enge
lsman Nick Thompson, vierde in
het klassement is al uitgeschakeld.
Dat geldt ook voor oud-Europees
kampioen Ton van Heugten en de
regerende Europese kampioen, de
Zwitser Robert Grogg, in '75 win-
Beiden hebben de momenteel in
grote vorm verkerende Van der
Laan in geen enkel opzicht kunnen
bedreigen. Voor Grogg geldt het
excuus dat hij door verplichtingen
voor het nationaal kampioenschap
in het Duitse Kam-Lintfort niet van
de partij kon zijn. Maar opmerke
lijk is de vooruitgang die Van der
Laan ten opzichte van zijn aartsri
vaal, de huidige nationaal kam
pioen Ton van Heugten geboekt
heeft. Vorige week in Gemert werd
dat nog eens duidelijk toen Van der
Laan de eerste twee kampioens
manches op zijn naam schreef.
Harder
Wil van der Laan: "Ik zou niet wil
len zeggen dat Ton minder rijdt dan
vorig jaar. Eerder is het zo dat ande
ren harder zijn gaan rijden. Dat
geldt zowel voor Den Biggelaar als
voor mij. Wat mijzelf betreft heb ik
tijdens de training geprobeerd om
sneller in vorm te komen. Vorigjaar
moest ik constant met de motor
gaan trainen omdat ik een nieuwe
GRONINGEN - Theo Verlangen,
de tweede trainer van Feyenoord,
wordt de nieuwe oefenmeester van
bakkenist had. Nu zijn Marius en ik
goed op elkaar ingespeeld. We
konden het trainingsschema dus
wijzigen. Normaal deden we
tweemaal per week aan conditie
training. De afgelopen winter heb
ben we dat opgevoerd tot drie keer
in de week. Op die manier'zijn we
sneller in conditie gekomen."
Nationale
Daar komt bij dat Van der Laan
zich, evenals vorig jaar trouwens,
toen hij achter Van Heugten als
tweede eindigde, dit seizoen hele
maal toelegt op de strijd om de na
tionale titel. In dat opzicht heeft hij
met zijn overwinning in Gemert
een knappe basis gelegd, want vo
rigjaar was zijn start in de nationale
slecht. Machinepech was de oor
zaak van de achterstand, die in de
slotfase fataal bleek. Toen ook nam
Van der Laan risico's die hij dit jaar
zoveel mogelijk wil beperken. "We
leggen ons nu helemaal op die
kampioenswedstrijden toe. Vorig
jaar reden we ook in het buitenland
Nu ook wel, maar de races om het
Europees kampioenschap rijden
we duidelijk minder gemotiveerd
dan de kampioenswedstrijden hier
in Nederland. Het verschil is dat we
nu minder pech hebben. Vorigjaar
ging de versnellingsbak vaak stuk,
nu niet. We hopen dat het dit jaar
gaat lukken."
Aanval
1977: het jaar waarin Wil van der
Laan een serieuze aanval op de
troon van Ton van Heugten, die wat
zuiniger op de financièn is gewor
den, doet. Van der Laan voelt zich
sterker dan ooit. In Gendt kan hij
temidden van de Europese elite zijn
eerste grote karwei afmaken.
De finale van de Inter Side Car Se
rie vormt voor de Korteraarder bo
vendien een "test-case". Tot nu toe
wordt hij financieel gesteund door
een 250 leden tellende plaatselijke
supportersclub. Slaagt Van der
Laan zondag cum laude, dan is de
kans levensgroot aanwezig dat hij
voor het volgend seizoen een spon
sor aan zich bindt. Horlogefabri
kant Seiko zit op het vinkentouw
en heeft hem toegezegd dat een
goed resultaat betekent dat hij
voortaan van financiële steun voor
zien zal zijn.
FX Groningen. De 37-jarige Ver
langen, die gisteravond in Zeist zijn
a-licentie als trainer ontving, heeft
in Groningen een contract voor één
jaar getekend bij de Groninger
eerste divisieclub. die door het
vertrek van Jan Notermans naar
AZ'67 zonder oefenmeester was
komen te zitten. Verlangen zal uit
sluitend functioneren als train
er/coach.
FC Groningen heeft een nog be
staand contract van een jaar, dat
Verlangen aan Feyenoord bond,
moeten afkopen. Daarvoor komt
Feyenoord in september in Gro
ningen een oefenwedstrijd spelen,
waarbij de recette aan de Rotter
damse eredivisieclub ten goede zal
komen.
Wil van der Laan en Marius van der Berg 'vliegen' legen een heuvel op
ALPHEN AAN DEN RIJN - Op het
Gannita-circuit te Gendt bij Nij
megen valt morgen de beslissing
in de Inter Side Car Serie, een van
de meest lucratieve races voor de
internationale zijspancrossers. De
Korteraarse motorcoureur Wil
van der Laan is de grote favoriet
voor de eindzege. Een zege, die
hem vierduizend gulden kan ople
veren, maar voor hem ook het
eerste grote resultaat in zijn loop
baan zal betekenen.
En vooral dat laatste maakt van Wil
van der Laan (28)
bijzonder op gebrand
te winnen. Op zoek naar nationale
erkenning - in het buitenland is hij
al erg populair - zegt Van der Laan:
"Ik ben al twee jaar achtereen
tweede geworden. Nu wil ik graag
winnen." De kroonprins van de In-
ter Side Car Serie wijt het juist mis
sen van de eindzege in '75 en '76 aan
het ontbreken van dat kleine beetje
geluk dat een winnaar nu eenmaal
nodig heeft. "In het eerste jaar ging
de motor steeds stuk. Vorig jaar
heb ik een paar keer een slechte
start gehad," weet hij.
De eerste drie wedstrijden voor de
Inter Side Car Serie verliepen dit
TOULON - Jong Oranje zal in
het toernooi van Toulon genoe
gen moeten nemen met de
wedstrijd om de derde plaats.
De ploeg reikte gisteravond niet
verder dan een gelijkspel van
1-1 tegen Belgié en eindigde
daardoor met een punt minder
dan Bulgarije als tweede in
groep A. Jong Oranje speelt om
de derde plaats tegen Honga
rije, Bulgarije speelt de finale
tegen Frankrijk.
Jong Oranje kwam tegen België
al in de 17e minuut op een ach
terstand door een treffer van
Zeyt. Het duurde tot de 79e mi
nuut voordat Hemi Otto (FC
Amsterdam) de Nederlandse
ploeg op gelijke hoogte kon
brengen. Er waren 1000 toe
schouwers.
Bulgarije won zijn laatste
groepswedstrijd. De Buigaren
bleven Italië met 1-0 de baas
door een treffer van Ivanov in
de tiende minuut. De Bulgaar
Tzvetkov en de Italiaan Cavaz-
zini kregen een gele kaart. Hier
waren 500 toeschouwers.
Eindstanden in de twee groe
pen zijn:
Groep A:
Bulgarije 3-5 (4-2)
Nederland 3-4 (5-4)
Italië 3-2 (3-4)
België 3-1 (2-4)
Groep B:
Frankrijk 3-5 (6-0)
Hongarije 3-4 (5-5)
Schotland 3-2 (4-5)
Portugal 3-1 (3-8)
Willy Melgers, de laatste ver
dediger van het Nederlands
amateurelftal en Rheden - de
kampioen bij de zondagama
teurs - is een verbintenis voor
één jaar aangegaan met. de Nij
meegse eredivisieclub NEC. E>e
28-jarige verdediger zal niet
uitkomen in de wedstrijden
tussen Rheden en IJsselmeer-
vogels om het algeheel ama
teurkampioenschap van Neder
land, in verband met een hard
nekkige blessure.
LET MAAG WIET OP
-U£M, PA'S OW2E 6THE.
W'J AL JA-
2'M BAV-
RODEZ - Niet Bernard Hinault.
Bernard Thevenet of Joop Zoete
melk, maar Michel Laurent is de
nieuwe leider in de Midi Libre. De
verwachting was dat in de tweede
etappe van Beziers naar Rodez (190
kilometer) over een zwaar parcours
één van de drie groten zijn slag zou
slaan. De warmte deed echter zijn
invloed gelden op de Herault en de
Aveyron, waar de renners meer aan
water dan aan ontsnappingen
dachten. Pas tegen het einde kwam
er enige beweging in het peloton.
Het werd iets frisser en Bernard
Hinault wilde proberen of hij alleen
verder kon gaan over de nog reste
rende dertig kilometer. Maar The
venet en Peeters, op dat moment in
de leiderstrui, reageerden alert,
terwijl die drie op elkaar letten, pro
fiteerden drie andere renners van
de situatie: Laurent, Panizza en De
Bal. Met nog vijf kilometer te gaan,
hadden ze een voorsprong van 45
seconden, e „groten" zagen het
gevaar en begonnen met behulp
van het peloton te jagen op de
vluchters. De reactie kwam te laat,
want het drietal hield op de streep
een voorsprong van veertien se
conden. Laurent was al zeker van
de rood-gouden leiderstrui, voor de
etappezege moest hij sprinten te
gen Panizza en De Bal. Laatstge
noemde was het rapst. Panizza, die
derde werd, reed even na de finish
tegen een toeschouwer op en
maakte een spectaculaire val, maar
liep geen verwondingen op.
Tweede etappe:
1. De Bal (Bel), 190 kilometer in 5
uur 49 minuten en '25 seconden, 2.
Laurent (Fra) z.t., 3. Panizza (Ita)
z.t., 4. Mesiet (Fra) z.t., 5. Hinault
(Fra) op 14 seconden, 14. Joop Zoe
temelk (Ned) z.t.
Het algemeen klassement
1. Laurent (Fra) 9 uur 4 minuten en
40 seconden, 2. Ludo Peeters (Bel)
op 4 seconden, 3. Mesiet (Fra) z.t.. 4.
Hinault (Fra) op 6 seconden, 5. Pa
nizza (Ita) op 7 seconden, 6. Theve
net (Fra) op 11 seconden, 7. Paolini
(Ita) op 11 seconden, 7. Paolini (Ita)
op 12 seconden, 8. Zoetemelk op 17
seconden.
Zwitserland
Op de avond voor zijn 26ste ver
jaardag lukte het de Belg René Dil
len gisteren in Mölin in de tweede
etappe van de Ronde van Zwitser
land zowaar Freddy Maertens in de
eindstrijd te verslaan. Dillen, dit
jaar winnaar van de derde etappe
van de Ronde van Normandië,
slaagde erin Maertens en zijn
ploeggenoten te verrassen in de
laatste meters van de 216 kilometer
Dit zorgde echter voor enige agita
tie in de Flandria-ploeg. De knech
ten gingen eens goed op de pedalen
staan - Pollentier was immers lei
der - en vanaf dat moment slonk de
voorsprong van Smit snel. In Kai-
serstuhl, na 137 kilometer, waren er
nog maar 2 minuten en 10 seconden
over. Bij het begin van een 529 me
ter lange klim in Zurzacherberg
werd Smit, die 90 kilometer geso
leerd had, ingelopen. Daarna
waagde de Fransman Roger Le-
gaye een poging alleen weg te ko
men, maar nog voordat de finish in
zicht was, werd hij door het jagende
peloton ingelopen.
Voor Smit vormde de etappe en zijn
solo een onderdeel van zijn voorbe
reiding. Zijn selectie voor de Ronde
van Frankrijk in de Frisol-ploeg
staat nog niet vast omdat hij her
stellende is van een operatie aan
zijn rechter buitenmeniscus. Het
ging er gisteren om om te kijken
hoe zijn knie het zou houden. Het
gevolg was wel dat de Nederlander
30 minuten en 32 seconden later
over de finish ging dan het peloton.
De uitslag van de tweede etappe is:
1. Rene Dillen (Fra) 216 kilometer in
5 uur 29 minuten en 7 seconden. 2.
Freddy Maertens (Bel) z.t., 3. Gio
vanni Mantovani (Ita) z.t., 4. Horst
Schütz (Wdl) z.t., 5. Rene Savary
(Zwi) z.t.
Het algemeen klassement is:
1. Michel Pollentier (Bel) 9 uur 41
minuten en 30 seconden, 2. Lucien
van Impe (Bel) op 11 seconden, 3.
Uli Sutter (Zwi) op 12 seconden, 4.
Jos Bruyere (Bel) op 14 seconden, 5.
Ronald de Witte (Bel) op 19 secon
den, 7. Pronk en Knetemann (Ned)
op 21 seconden.
Theo Smit: solo
lange rit, die in Widnau was begon
nen. De ploeg van Maertens reage
erde te laat op de versnelling van de,
Belg, waardoor de wereldkam
pioen net te laat werd gelanceerd en
genoegen moest nemen met de
tweede plaats. Michel Pollentier
had weinig moeite zijn leiderstrui
met succes te verdedigen.
Met uitzondering van de winnaar
was de tweede etappe vrijwel gelijk
aan de eerste. Opnieuw lag het
tempo hoog en waren er vele Zwit
serse franken te verdienen bij een
aantal premiesprints. Veel werd er
overigens niet gesprint, want Theo
Smit eiste het grootste deel op met
een langdurige solo. Na twee mis
lukte vluchtpogingen slaagde Smit
er na 56 kilometer in een flink gat te
slaan. Ondanks de hitte liep zijn
voorsprong op tot 3 minuten en 10
seconden. Na 80 kilometer was het
verschil al 7.35 en na 89 kilometer
zelfs 9.15. Daarmee was hij theore
tisch de nieuwe leider in het alge
meen klassement.
