'Gedood omdat
ze plotseling
gingen staan'
"Treinkapers gebruikten drugs
EX-GEGIJZELDE OVER DE
GEVALLEN LOTGENOTEN:
Vier in school hadden kunnen ontsnappen
Drees jr.
niet terug
in de Kamer
771 7
MAANDAG 13 JUNI 1977
BINNENLAND
Volgens gijzelingspsychiater Dick Mulder:
ASSEN (SP) - "We begrepen al
snel, dat het in de school ging
om vier Zuidmolukkers met
een relatief lage intelligentie
met een nogal primitief karak
ter. In de trein had ik wel dege
lijk te maken met een leider,
Max Papilava. Hij was een jon
gen, die altijd benadrukte dat
hij op voet van gelijkheid met
mij praatte. Hij noemde me
verscheidene keren collega".
Dr. Dick Mulder moest op maan
dag 23 mei helaas zijr» speciali
teit weer oppakken- onder
houden van contac met ka
pers en bezetters, „igenlijk:
proberen plannen in ein en
school om te buigen 'en een
vreedzame oplossing. te be
werkstelligen. Zonde'r-jemand
te kort te doen mag psychiater
Dick Mulder (52) bij gijzelingen
de sleutelfiguur worden ge
noemd. Hij zelf vergelijkt zich
met Faas Wilkes: "Een psychia
ter, een prater, die alles op de
vierkante meter moet doen".
lijn heb ik steeds verworpen".
Deze is de consequentie van
zijn taak: het herstel van de
rechtsorde door kapers en be
zetters uit de situatie te praten.
Het was na afloop van De Punt en
Bovensmilde dan ook een repe
terende vraag: "Vindt u niet dat
u heeft gafaald? Uw tactiek
raakte in het slop. De harde
hand reikte immers hogér".
Dr Mulder: "De beslissing over
de aanval was unaniem, het
geen betekent, dat ook ik ja heb
gezegd. Het gesprek zat vast".
Een opmerking, die dokter Tan
en mevrouw Sounokil al had
den gemaakt op een persbij
eenkomst, die Dick Mulder on
aangenaam moet hebben ge
troffen. Enkele uren voor die
persconferentie, dus aan het
begin van de vrijdagavond viel
overigens de beslissing in het
crisiscentrum.
Dick Mulder komt doorgaans
snel in actie, maar deze keer
moest hij wachten tot de negen
in de trein bereid waren om
woorden te wisselen. Daarmee
ook al weer aangevend, dat zij
de ontwikkeling van de kaping
bij Wijster hadden bestudeerd.
Hoe wist hij nu met welke "toon"
hij moest beginnen?
„Uit gegevens van vele bronnen
en dat varieert van inlichtingen
van mensen, die de kapers
kennen tot bestudering van
handschriften, kon langzamer
hand een portrettengalerij
worden samengesteld. Door
het telkens weer invoeren van
bepaalde trefwoorden kon ik
langzaam gaan ontdekken
welke stem bij een bepaald por
tret hoorde en daarmee ook de
rollenverdeling uitpluizen. In
de school waren het dus nogal
primitieve karakters zonder
leider. In de trein was het voor
namelijk Max Papilaya, die met
mij sprak. Hij was een intelli
gente, zeer goed ontwikkelde
jongeman. Een kaper, die ech
ter duidelijk voorgeprogram
meerd was. Hij had zich iets
voorgenomen en dat wilde hij
afmaken.
Door eigenlijk tegen zijn intelli
gentie in, vast te houden aan de
boodschap, die hij zichzelf had
meegegeven, raakte hij ver
strikt. Hij was de leider, want
ook als ik met anderen eventjes
sprak kreeg ik Max daarna aan
de lijn. Hij opende overigens
elk gesprek met: 'Hier trein
747". Ik ben er zelf van over
tuigd dat als de kaping langer
had geduurd, dat dan zijn lei
dersrol langzaam aan inhoud
zou hebben ingeboet. Er waren
al zeer flauwe tekenen, die
daarop wezen. Vermoedelijk
ook, omdat hij temidden van de
negen een duidelijk intellec
tueel was. Ik denk, dat hij op
den duur zichzelf zou hebben
geïsoleerd".
(Dick Mulder praatte in de trein
nauwelijks met de gegijzelden.
Het enige contact van beteke
nis bestond met Madeleine
Oostveen, de medisch studen
te. Maar onder invloed van de
ernst sprak ook zij eigenlijk al
leen over zakelijke dingen. Het
contact in de school bestond
soms ook uit gesprekken met
de onderwijzers en met name
met Eef van der Vliet, de
hoofdonderwijzer. In die ge
sprekken kon soms een pers
oonlijke oppmerking worden
gevlochten.
Onmiddellijk na afloop van de
gijzelingen werd dr. Dick Mul
der gevraagd of hij in de ge
sprekken "school" en "trein"
bewust heeft gescheiden, de
groepen misschien tegen el
kaar heeft opgezet.
"De voorgeprogrammeerde lijn
zat in de trein en ik zal niet ont
kennen, dat ik door het gebrui
ken van een heel andere ge
sprekstoon tegen de vier in Bo
vensmilde de school wat heb
opzijgezet. De jongens in de
school stelden zich star op, uit
ten veelal hun ongenoegen
over triviale zaken. Even voor
de aanval mopperden zij bij
voorbeeld over het feit, dat zij
geen uitgebreide rijsttafel kon
den krijgen, met voor die situa
tie bijna absurde details. Als ik
vroeg: "Hoe is het met jullie ge
zondheid, dan kreeg ik een
antwoord als "Dat weet ik niet.
Zoals een stout kind dat doet.
Het contact sloot heel gauw
kort.
De trein was anders. Max als ge
sprekspartner was goed voor
bereid. Maar ik heb al gezegd,
zijn belangrijkheid was dalen
de. Hij was te rigide, te stereo
tiep. Hij wist dat hij dat op be
paalde vragen een bepaald
antwoord moest geven. Er
mocht geen smet komen op zijn
ideaal van onfeilbaarheid. Als
ik over de gezondheid sprak
begon hij onmiddellijk over de
doseringen, de manier waarop
bepaalde medicijnen moesten
worden gegeven. En dan kwam
je van zelf op een ander onder
werp. Waaraan ik echt belang
rijke gegevens kon ontlenen.
Hij eigende zich elk contact toe.
Als je voldoende tijd hebt komt
de psychologische aanpak er
zonder twijfel uit. Maar je moet
dat afwegen tegen omstandig
heden van allerlei aard: de toe
stand van de slachtoffers, de
opinie in het land, de druk van
het buitenland.
Ik heb de lijn niet kunnen afma
ken. Ir de school is gebleken,
dat van enig doodschieten geen
sprake was. Voor de trein moet
ik naar minister Van Agt ver
wijzen, maar ik moet zeggen
dat ook in de trein dat nauwe
lijks het geval is geweest".
In een interview met een voor
aanstaande Molukse jongere,
Nous Soulissa zei hij, dat het bij
deze jongens ging om Zuidmo
lukkers, die je geblokkeerd zou
kunnen noemen. Jongens in
een tunnel. Deelt dr. Dick Mul
der deze mening?
"Ik heb natuurlijk ook, soms zeer
diepgaand, gediscussieerd
.over de feitelijke bedoelingen
van de negen in de trein. En het
was zo dat als je twee stappen
vooruit had gezet, ik er weer
een achteruit moest doen. Ze
speelden eigenlijk een heel
hoog pokerspel. Het was alles
of niets. Max heeft heel duide
lijk gezegd: Ik ga niet de ge
vangenis in. Als ik niet weg
kom, dan zal ik het niet overle-
Deze jongens zijn door Van Agt
omschreven als keihard, maar
ik wil toch niet zeggen, dat het
om criminele jongens ging.
Maar jongens, die leefden en
leven in een toestand van een
erg vernauwd bewustzijn. Dat
is tragisch. We moeten die tra
giek geweldig goed onderken
nen, want zij zullen niet de eni
gen zijn".
Dick Mulder had op woensdag 25
mei het eerste telfonische con
tact met de trein en het werd
hem al snel duidelijk, dat het
ging om een andere situatie dan
bij Wijster.
'Nog-maals, deze jongens waren
niet zozeer harder, geen andere
typen dan de zeven van Wijster
en de groep in Amsterdam. Ze
waren met de kennis van Wijs
ter vertrokken en met een
vooropgesteld doel, dat "ten
minste niet opgeven" inhield.
Dat is ook gebleken uit de manier
waarop de Zuidmolukkers
deze keer met de gegijzelden
omgingen. Mannen en vrou
wen gescheiden, een zeer stipte
taakomschrijving, die voor de
werk dan voor
i inhield. Misschien
dat de vrouwen zich daardoor,
misschien zeg ik opzettelijk
wat beter hebben gehouden.
Het veel besproken identifica
tieproces is daardoor ook min
der duidelijk dan bij de vorige
gijzelingsactie. Het leed op lan
gere termijn zal er niet minder
om zijn".
Het druggebruik onder Zuidmo-
lukse jongeren is groot, in
sommige wijken een van Ne
derlandse zijde zeer onderschat
probleem. Gebruikten de
treinkapers drugs?
"Ja, zeer duidelijk. Ik kon dat in
mijn gesprekken merken. Er
zijn momenten geweest, dat ik
met Max sprak en ook wel kort
met de anderen en een toestand
"aantrof' die te vergelijken was
met die van dronkenschap. Een
toestand van high zijn en waar
van ik na enige tijd kon consta
teren, dat deze was veroorzaakt
door het roken van cannabis".
Tenslotte: het is bekend, dat hij,
hoe emotioneel de gesprekken
ook zijn, afstand moet bewa
ren. Uiteindelijk fungeerde hij
al die dagen als speerpunt van
Het Beleid. Maar wat dacht hij
na afloop van de actie, toen zes
van de negen Zuidmolukse
jongeren waren gedood. Onder
wie zijn eigen gesprekspartner
gedurende drieëntwintig da
gen, Max Papilya?
"Ik voelde me gegrepen, natuur
lijk heeft dat me toch aange
pakt".
ASSEN (ANP) - De twee gegijzelden in de gekaapte trein bij De Punt, die
zaterdagmorgen om het leven kwamen bij de Bevrijdingsactie van de
mariniers, zijn vermoedelijk tijdens het vuurgevecht tussen kapers en
soldaten doodgeschoten, omdat zij ongelukkigerwijs gingen staan. De
andere gegijzelden lagen tijdens de bliksemactie van de mariniers op de
vloer van de trein en onder de bank. Eén gegijzelde jongen sprong tijdens
de overvalactie uit het raam.
Daan Peter Pot (20), HTS-student
in Groningen en eén van de gegij
zelden in de trein, vertelde dit en
kele uren na zijn vrijlating uit de
intercity.
Daan Peter was op de maandag
morgen, dat de trein werd gekaapt
op weg van zijn ouderlijk huis in
Kampen naar tentamens in Gro
ningen.
Geschrokken
"De meesten van ons in de trein
schrokken geweldig van de overva
lactie", zegt hij over zijn bevrijding:
"Hoewel ik meteen onder de bank
ging liggen, vloog toch een kogel
vlak langs me heen. De jongen na
ast mij kreeg een kogel door zijn
haar".
Volgens Daan Peter Pot is het een
ongelukkig toeval, dat twee gegij
zelden bij de actie werden gedood.
Het 19-jarige meisje Ans Mon^jou
uit Groning stond plotseling op en
kreeg een kogel in het hoofd. Het
mannelijke slachtoffer, de 40-jarige
heer Van Baarsel uit Eist had vol
gens Daan Peter last van yperventi-
latie, het op de grond liggen maakte
bevrijdingsactie heer Van Baarsel
daarom kortademig. Om weer
enigszins op adem te komen, ging
hij staan met het fatale gevolg.
Volgens Daan Peter Pot hadden de
gegijzelden in de trein noch de ne
gen kapers in de gaten, dat het ver
schrikkelijke lawaai rond de train
zaterdagmorgen werd veroorzaakt
door vliegtuigen.
Eeuwigheid
De overval duurde maar een paar
minuten, maar het leek wel een
eeuwigheid", verzucht hij. Direct
na het begin van de overval werd
van buiten de trein per megafoon
geroepen, dat de gegijzelden moes
ten blijven liggen. "En geen pa-
ROTTERDAM (SP) - Dr. W. Drees
jr. (54), als enige gekozen van de
DS'70-lijst bij de jongste Tweede-
Kamerverkiezingen. treedt na de
zomervakantie af als Kamerlid.
Zijn plaats wordt ingenomen door
de 30-jarige secretaris van DS'70,
Ruud Nijhof. De 59-jarige mevrouw
Fia van Veenendaal-van Meggelen.
nummer twee van de kandidaten
lijst van DS"70, wil Drees niet op
volgen.
De partijraad van DS'70 stemde za
terdag met deze zetelwisseling in.
De partijraad vond het "een unieke
kans" voor DS'70 om zich met
Ruud Nijhoff vernieuwd te presen
teren.
Drees en mevrouw Van Veenen-
daal menen, dat zij persoonlijk con
sequenties moeten trekken uit de
verkiezingsnederlaag van DS'70.
De partij viel terug van zes zetels
naar één. Ook hebben Drees en me
vrouw Van Veenendaal erop gewe
zen, dat zij destijds voor invoering
van een kiesdrempel van drie zetels
Drees was Tweede-Kamerlid van
11 mei tot 5 juli 1971 en van 5 sep
tember 1972 tot 7 juni 1977. In het
kabinet-Biesheuvel was hij minis
ter van Verkeer en Waterstaat.
niek", werd er magfonisch aan toe
gevoegd. Daaeter herinnert zich,
dat de mariniers bij hun gefor
ceerde binnenkomst in de trein
veel in de lucht schoten. "De Mo-
lukkers boden volgens mij niet veel
tegenstand".
Daan Peter Pot vertelt dat de gegij
zelden nauwelijks op de hoogte wa
ren van de contacten tussen kapers
en de buitenwereld. De kapers lie
ten de hele dag de radio (Hilversum
drie) via de luidsprekers van de
trein zelf, aanstaan, maar na elke
serie "piepjes" op het hele uur,
werd de radio afgezet. De gegijzel
den waren zodoende niet in staat de
uitzendingen van de radio nieuw-
sidenst te beluisteren. "Soms ver
gaten- de kapers de radio uit te zet
ten, maar daar werden we ook niet
veel wijzer van", herinnert Daan
Peter zich.
Niet geweten
Hij zegt tijdens de gijzeling niet
geweten te hebben waarom in de
eerste week, om precies te zijn op
vrijdagavond, drie gegijzelden met
gebonden handen meteen touw om
hun nek buiten de trein werden ge
zet. Het contact via de veldtelefoon
tussen kapers en autoriteiten bleef
grotendeels voor de gegijzelden
verborgen. Daarom kan Daan Peter
ook niet zeggen waarom plotseling
de twee zwangere vrouwen werden
vrijgelaten. Evenmin weet hij
waarom de kapers ineens de heer
Van Hattem uit Soesterberg in ver
band met diens hartklachten vrij
liet. De heer Van Hattem had vol
gens Daan Peter behalve hartpro
blemen ook last van zijn kaak. "Een
tand wortelontsteking", verduide
lijkt hij.
"Opstandige"
Daan Peter herinnert zich een
"angstig" voorval, eveneens in de
eerste week van de gijzeling. Een
van de wat jongere gegijzelden
probeerden plotseling een jacht
geweer van de Molukkers te pak
ken. De kapers waren namelijk wel
eens laks, aldus Daan Peter. Van
daar dat de jongen het wapen kon
grijpen. Voordat de jongen echter
gevaarlijk kon worden met het ge
weer werd hij besprongen door drie
mede-gegijzelden. Zij wisten hem
in bedwang te houden. Dat was
maar goed ook, want als hij had ge
schoten was het misschien slecht
afgelopen, denkt Daan Peter terug.
De jonge "opstandige" werd uit
eindelijk overmeester door Max, de
leider van de treinkapers. De ruste
loze jonge gegijzelde kreeg lwater
wat kalmerende tabletten.
Hand in hand met haar moeder
verlaat een uit de trein bevrijd
meisje het academisch ziekenhuis
in Groningen.
Weer branden
in Alkmaar
ALKMAAR (ANP) - In de nacht
van zaterdag op zondag is in Alk
maar op twee plaatsen brand uitge
broken. Omstreeks kwart voor
twee richtte een brand zware
schade aan in het houten gebouw
van de personeelsvereniging van
de Nederlandse Spoorwegen. Kort
daarop werd melding gemaakt van
een uitslaande brand in een meu-
belhandel.
De voorgaande nacht was het ar
beidsbureau in Alkmaar al in
vlammen opgegaan en het voor
gaande weekeinde een gebouw van
de christelijke scholengemee
nschap. In beide laatstgenoemde
gevallen achtte de recherche opzet
niet uitgesloten.
"Nou het beste. Hou je t
de persconferentie, welke vier van
de gijzelaars in het ziekenhuis ga
ven nemen zij afscheid van elkaar
om als vrije mannen naar huis te
gaan
Volgens Daan Peter was het voor
de gegijzelden vrijwel onmogelijk
te ontsnappen. De treindeuren wa
ren extra dicht met extra sloten en
touwen, aldus Daan Peter. De bin
nenkomst en de gang van zaken
rond de contactpersonen mevrouw
Soumokil en dr. Tan is hem evenals
velen van zijn lotgenoten vrijwel
ontgaan. Daan Peter Pot zegt de
overval van de mariniers niet te
hebben verwacht. "Het enige wat ik
zeker wist", vertelt hij, "is dat we
nooit voor eeuwig in de trein zou- de PUNT-Duidelijk is te zien dat het voorste compartiment van de trein waarin de treinkapers een commandopost hadden ingericht,
den blijven zitten aanvai van de militairen werd doorzeefd met kogels.
ASSEN (SP/ANP) - De vier in de
basisschool in Bovensmilde ge
gijzelde onderwijzers hadden aan
hun belagers kunnen ontsnap
pen. Er zijn enkele kansen ge
weest, maar de beste deed zich
voor op vrijdag 27 mei vlak nadat
de kinderen waren vrijgelaten.
De kapers waren toen vermoeid
door het gedoe rondom de hon
derd zieke kinderen en zij waren
in siaap gevallen.
Een van de vier leerkrachten had
een sleutel van het gebouw waar
door de vier de kans hadden on
gemerkt het gebouw te verlaten.
Zij deden dat niet omdat zoals een
van hen gisteravond vertelde - zq
bang waren dat "de trein zou
worden opgeblazen".
üp dat moment bestond de tele
foon verbinding tussen de school,
en de trein nog. "Als we toen zou
den zijn gegaan dan vreesden wij
voor zestig mensenlevens in de
trein", zo vonden de vier op vrij
dag 27 mei.
Over de vrijlating zaterdagmorgen
vertélde één van de twee vrouwe
lijke leerkrachten, mevrouw
Abbink-Vos: "Het ging ver
schrikkelijk snel. Ik sliep met
mijn vrouwelijke collega in een
kantoortje in de school. De twee
mannen lagen in de gang op een
luchtbed. Plotseling hoorden we
een ontzettend lawaai.
Toen we de eerste dreunen hoorden
schreeuwden die mannen, "duik
onder de tafel". Daarna zijn we
naar hen toegevlucht. We waren
daar net toen die carrier de school
inramde. Tien centimeter achter
de uitgeslagen muur lagen we op
onze knieèn. Enige Molukkers
zaten daar ook. Ze hebben ons
niet bedreigd. Over het algemeen
hebben ze ons trouwens correct
behandeld. Wel waren ze altijd
bewapend".
Vrijdagavond hadden de gijzelaars
en de Molukkers het vermoeden
dat er snel iets ging gebeuren. Ze
hadden daarvoor een duidelijke
aanwijzing door de verklaring
van dr. Tan en het bericht dat de
familieleden van de treingijze-
laars geen enkele inspraak zou
den hebben over de manier*
waarop aan de gijzeling een eind
zou worden gemaakt.
Over de ziekte van de kinderen zegt
ze: "Töen het eerste kind ziek
werd dachten de Molukkers aan
vankelijk dat het een truc was.
Maar toen ze het meisje zagen ge
loofden ze ons en lieten een am
bulance komen", vertelt me
vrouw Abbink. Op het laatst was
er geen houwen meer aan. "Wij
hadden eén klas ingericht als zie-
keboeg. We renden van het ene
naar het andere kind".
Dat de kinderen geen ernstige psy
chische klappen hebben gehad,
is voor een groot deel te danken
geweest aan de creativiteit van de
leerkrachten, die juist tijdens
deze gijzeling zwaar is beproefd.
"We deden zoveel mogelijk wat
we altijd doen. Veel spelletjes,
muziek maken en gewoon pra
ten. We hebben eigenlijk alles
gedaan om de kinderen niet te la
ten zien wat er werkelijk gebeur
de. We moesten ontzettend veel
liegen".
Er zijn overigens altijd vier Zuid
molukse bezetters geweest en
geen vijf, zoals een van de kinde
ren later heeft feezegd. Volgens
mevrouw Abbink hebben de
Zuidmolukkers min of meer de
opdracht gegeven aan de kinde
ren om minuten lang te schreeu
wen: "Van Agt wij willen leven"
Ze heeft wel met de bezetters ge
praat over hun idealen, maar of ze
begrip heeft voor hun standpunt
wil ze ook nu niet zeggen.
