Hafakker: dorp
mensenen 50
Tussen
station naar
een volledige
opneming van
zwakzinnige
in
samenleving
„Belangrijk
dat er veel
mensen
,van buiten
naar de
Hafakker
komen..."
ZATERDAG 4 JUNI 197
Noordwijkerhout - Nu
staatssecretaris Hendriks
van Volksgezondheid
"groen licht" heeft gege
ven voor de bouw van "De
Hafakker" kunnen de be
leidsmensen van de Bavo,
die al ruim drie jaar met de
opneming van zwakzinni
gen in de "gewone" sa
menleving bezig zijn, ein
delijk aan de slag.
Er moeten (binten besprekingen
met de gemeente en provincie
om) gesprekken worden gevoerd
en er moet voorlichting worden
gegeven aan de "verdunners", de
mensen die te kennen hebben
gegeven in de Hai'akker te willen
komen wonen of daar belangstel
ling voor hebben.
Door
Miep de Graaff
Belangstelling voor het worie
de wijk, samen met zwak/.:
gen, is er volgens psychiater h
Ókma wel degelijk. Tot r
hebben zo'n vijftig mens<
reageerd naar aanleiding v,
blicaties over de Hafakker
Oe belangstellenden reageren van
uit verschillende motieven. Zo
zijn er ouders die nog een zwak*
zinnig kind thuis hebben, die wat
ouder worden en beseffen dat het
kind later alleen kan komen te
staan mocht hen iets gebeuren.
Zij willen (al dan niet in het het
zelfde huis) met hun zwakzinnig
kind in de Hafakker gaan wonen.
Een andere groep, tot nu toe de
grootste, betreft mensen die van
uit een soort idealisme reageren.
Dat idealisme is meestal van
maatschappelijke aard: mensen
die de dorpse sl'eer "van vroeger"
missen en die meer betrokken
willen zijn bij de buurt waarin zij
wonen. Derde en laatste groep:
de werkers-begeleiders van de
Hufakker-sector in de Bavo zelf.
Enthousiast
Kay Okma is vooral enthousiast
over de reacties van buitenstaan
ders, mensen die nog nooit iets
met zwakzinnigen te maken heb
ben gehad en daardoor een na
tuurlijke maatschappelijke on
bevangenheid tonen ten opzichte
van die zwakzinnige.
Okma hoopt vurig dat ze die onbe
vangenheid ook houden: "Het is
belangrijk dat er een grote groep
mensen "van buiten" naar de Ha
fakker komt. Mensen die, - in te
genstelling tot de werkers binnen
de Bavo - nog natuurlijke reac
ties vertonen ten opzicht van de
zwakzinnige. Hoewel ik wel ver
wacht dat het eerste contact tus
sen een "buitenstaander" en een
zwakzinnige wat moeizaam kan
verlopen".
Beetje eng
Het eerste contact is vaak 'n beetje
eng. De zwakzinnige ziet er, in
de ogen van een nieuweling, wat
merkwaardig uit. Hij heeft, na
tuurlijk in het algemeen gespro
ken. vaak de neiging iemand me
teen te omarmen en het gevoel
van het zogenaamd uiterlijk ver
toon is vaak minder dan bij "ge-
Wij op de Sint Bavo merken dat he
lemaal niet meer. Maar het is toch
wel degelijk zo dat niks mens
elijks de zwakzinnige vreemd is.
Ze tonen, net als kinderen bij
voorbeeld. veel minder reserves
bij vreemden. Ik ben ervan over
tuigd dal het aan hen niet zal lig
gen als de Hafakker niet slaagt"
aldus Okma. die het voor Neder
land unieke, woonproject ook
zeker toepasbaar acht voor an
dere minderheidsgroepen in de
samenleving.
mensen op het terrein wonen, zo
dat we gewoon de andere helft
van de Hafakker-bewoners hier
naar toe kunnen halen.
Economisch gezien komt er pas een
risico bij het afbouwen van de
wijk. als er goedkeuring is voor
het tweede gedeelte. Wat is het
risico bij de eerste huizen? Toch
zeker alleen maar dat de zwak
zinnigen wegtrekken uit de oude
kazerne waar ze jarenlang heb
ben gewoond?"
Toen de Hafakker-sector binnen de
Bavo werd gevormd, nu bijna zes
jaar geleden, troffen de begelei
ders daar verwaarloosde familie
relaties aan. Het coritact tussen
de zwakzinnigen en hun families
was veelal weggeëbd.
Volgens psychiater Okma begon
men toen met het uitzoeken van
de familierelaties en contactda
gen te organiseren. Het bezoek
uur werd afgeschaft, iets waar
aan velen toch niet konden wen
nen. Deze familieleden bleven
dan ook trouw op de bezoekuren
komen.
In 1971
Het oude, uit 1914 daterende Sint Bavo gebouw. Achter de grote tuin v
Hafakker" gebouwd. Een experiment op het gebied van zwakzinnigen-zorg.
i deze inrichting wordt "De
"Het idee is alleen nooit geopperd,
beeld woonwagenbewoners zich
altijd maar moeten aanpassen
aan de maatschappij, en waarom
niet andersom? Als dit plan
werkt zal het. daar ben ik van
overtuigd, vele mensen te d.en-
ken geven. Je kunt ook zeggen
dat het plan door een aantal men
sen nu pas serieus genomen
wordt, mu een man als staatsse
cretaris Hendriks er z'n toe
stemming voor heeft gegeven.
Okma verwacht dat meer van der
gelijke projécten zullen volgen.
"Wel zal het voor de laatste twijfe
laar overtuigen worden, en al
verwacht een aantal mensen dat
we op ons gezicht vallen
Terug naar de "Verdunners", de
buitenstaanders die in de Hafak
ker zullen gaan wonen. Kay
Okma wil ze vanaf het prilste be
gin bij de opzet van de wijk gaan
betrekken.
Zo krijgen de "verdunners" alle tijd
om kennis te maken met de
zwakzinnigen die nu nog in de
oude Hafakker wonen. Ze wor
den dan bij de leefgroepen
(er zijn er zeven in de Hafakker,
drie van elf en vier van zeventien
mensen) ingedeeld.
"Zodat buitenstaanders de kans
krijgen doo«- de uiterlijke dingen
bij de zwakzinnige heen te
kijken" zegt Okma. "Dat is eigen
lijk de belangrijkste selectie. Niet
alleen het idealisme telt, neen,
want verkijk je niet op dat pro
bleem. Die acceptatie van de
zwakzinnige, dat is niet iets dat
vanzelf wel goed komt
De "verdunners" zullen nauw be
trokken worden bij de totstand
koming van de wijk. Ook bij het
bouwproces en het schetsplan
voor de Hafakker, dat zó zal wor
den opgezet dat nog talloze va
rianten mogelijk zijn en dat ie
dereen zijn wensen kenbaar kan
maken.
Okma zegt het heel belangrijk te
vinden "dat iedereen z'n zegje
kan doen. Een klein aantal "ver
dunners" is nu al bij de plannen
betrokken, met de anderen wil
len we zo snel mogelijk contact
opnemen".
"De toewijzing van huisjes in de
Hafakker ligt bij ons, daar willen'
we by provincie en de gemeente
Noordwijkerhout wel de nadruk
op leggen. Het moet niet zo zijn
dat de gemeente Noordwijker
hout de woningzoekenden hier
loost. Bovendien zou dat niet
kunnen, want die mensen heb
ben helemaal niet bewust geko
zen voor zo'n samenlevingsvorm.
Wel zijn we blij met de gemeente,
die altijd achter onze plannen is
blijven staan en ons hopenlijk
gaat helpen door voor sommige
"verdunners" individuele huur
subsidie te verstrekken."
Die huursubsidie moet er volgens
Okma komen voor de laagstbe
taalden, die ook een kans moeten
krijgen in de Hafakker te gaan
wónen. De huren van de
Hafakker-huizen zullen schom
melen rond de vijfhonderd gul
den.
Tegenstrijdig
Het eerste gedeelte ran het
Hafakker-bouwplan komt nog op
een vrij grote afstand van het
dorp Noordwijkerhout te liggen.
Okma geeft toe dat dit een tegen
strijdigheid is. "Dan praatje over
integratie en dan ga je expres op
wat afstand van die samenleving
zitten. Maar vergeet niet, er is een
schakel: "dë verdunners" die hier
in de maatschappij werken, en
vrienden en kennissen hebben
die hier altijd welkom zijn.
We nodigen ook Noordwijkerhou-
ters uit. Verenigingen mogen bij
ons in het dorp vergaderen en
dergelijke, ook nu staan we open
voor iedereen en zijn we blij als er
mensen in de Hafakker komen
kijken. En als er meer "verdun
ners" komen (als zou blijken dat
bijvoorbeeld de verhouding één
op één niet juist is) dan breiden
we uit in de richting van het dorp.
Op ons eigen terrein is daar nog
ruimte voor".
Okma noemt de periode waarin de
helft van de zwakzinnigen in het
nieuwe, en de andere helft nog in
het oude Bavo-gebouw ver
blijven "een gekke tijd".
"Toch is het een aanvaardbare con
cessie om het eerst met de helft
van de bewoners te proberen.
Vergeet niet: het Hafakker-dorp
wordt een soort proeftuin. Het
kost handenvol geld. Dan is het
toch terecht dat er een waarborg
wordt gesteld
Als het fout gaat bij de eerste fase
van de Hafakker-nieuivbouw, als
bijvoorbeeld de "verdunners"
wegtrekken, dan is er niets aan de
hand. Want er kunnen volgens
het eerste plandeel honderd
Slagboom
Okma: "De mensen stróomden
naar buiten. Ze zaten niet langer
opgesloten. De eerste reactie hier
op de Bavo en in het dorp was:
hoe-kan dat nou? Vooral de men
sen uit het dorp die alleen ge
wend waren aan een kleine groep
bevoorrechte zwakzinnigen die
er "normaal" uitzagen en af en toe
in het dorp kwamen".
de tachtig werkers. Het moet
overzichtelijk blijven, reden ook
dat de Hafakker zoals die nu be
staat in kleinere groepen is on
derverdeeld. met elk een eigen
leiding.
De kleinere groepen binnen de Ha
fakker zullen eerst in deze vorm
naar het "dorp" verhuizen: dat
betekent zeven, acht mensen
voor één Hafakker-huisje. Gro
tere groepen moeten gehalveerd
worden zodat dertien groepen
van acht mensen ontstaan".
Okma verwacht dat die opsplitsing
"een hele klus" zal zijn. "Natuur
lijk moeten mensen die elkaar
graag mogen zoveel mogelijk bij
elkaar blijven. Ze mogen zelf ook
bepalen met wie ze het liefst in
een huisje willen wonen.
Het is nu ook niet meer zo als vroe
ger. dat de zwakzinnige niks van
zichzelf had, niet eens een kastje,
alleen maar een bed in een einde
loos lange slaapzaal. Met kunst
en vliegwerk hebben we gepro
beerd de bewoners in elk geval
een eigen hoekje te geven.
Het woongedeelte in het huidige
Hafakker-gebouw bij de Bavo is
redelijk. We ontvangen zelf ook
graag mensen in 'n prettige ruim
te. en vaak gaan we dan naar de
gemeenschapsruimte toe, ook
met eigen vrienden".
Okma stelt met het project "De Haf
akker" perse niebduurder te wil
len zijn dan een zwakzinnigenin
richting, wat de bouw en person
eelsvoorziening bétreft. De kos
ten voor huizen van de "verdun
ners" vallen natuurlijk buiten de
verpleegprijs.
Het is begrijpelijk dat van de kant
van het dorp problemen naar vo
ren kwamen, vooral nadat zelfs
de slagboom en de portier bij de
ingang waren verdwenen
De Hai'akker telt nu honderd be
woners. De beleidsmensen wil
len dat aantal graag bevriezen.
Een gedachte die hen niet in dank
wordt afgenomen omdat een
"fatsoenlijke" inrichting moet
bestaan uit zo'n driehonderd
zwakzinnigen.
Okma is het niet met die gedachte
eens. "We hebben nu al moeite
het geheel te overzien. Je hebt
niet alleen met de bewoners te
maken, maar ook met familie en
Scheef
Financiële problemen zijn er bij de
Bavo niet of nauwelijks. Deson
danks meent Okma dat de ver
houding van de financiële verde
ling tussen zwakzinnigen- en zie
kenzorg volkomen scheef ligt.
"In ziekenhuizen wordt er kapita
len besteed aan een apparaat dat
een paar mensen tot nut is. Voor
zwakzinnigen is in het algemeen
veel minder geld beschikbaar.
Oorzaak: lichamelijke ziekte
spreekt nu eenmaal meer aan,
zoiets kan iedereen gebeuren.
Maar zwakzinnigheid staat ver
der van je af'.
Psychiater Kav Okma (links), fervent pleitbezorger van "De Hafakker"-gedachte: "Als dit plan werkt zal
het veel mensen te denken geven...".
NOORDWIJKERHOUT - Het
project van het psychiatrisch
centrum Sint Bavo in Noord
wijkerhout "De Hafakker''
behelst de bouw van 39 huizen
waarin zwakzinnigen en
"gewone" mensen (zoals de
begeleiders, familieleden
maar ook buitenstaanders
naast elkaar gaan wonen.
Verdunning
De realisering van "De Hafak
ker". waarmee nu de defini
tieve toestemming is afgeko
men eind volgend jaar kan
worden begonnen, kan wor
den gezien als een tussensta
tion van de inrichting naar
volledige integratie van de
zwakzinnige in de samenle
ving.
Het idee dat in ruim drie jaar
voor de bouw van een derge
lijke wijk is gegroeid, gaat uit
van het zogenaamde "ver
dunningsplan": gewone
mensen geven zwakzinnigen
de ruimte om zichzelf te zijn in
een gemeenschap. In zo'n ge
meenschapals "De Hafakker
dragen ook de zwakzinnigen
in tegenstelling tot het leveri in
een besloten inrichtingeigen
verantwoordelijkheden. Ze
worden ook meer bij het
maatschappelijk leven be
trokken.
Verbinding
"De Haf akker" i:
nu nog de
i de x
r de-
x Sint Bavo. Dit deel
n 1971 betrokken. Er
honderd zwakzinni
gen (in totaal herbergt de
Bavo 700 mensen) die alle
maal meeverhuizen naar het
nieuwe Hafakker-dorp, ach
ter de gigantische tuin van de
Bavo.
Overigens zal De Hafakker vol
komen losstaan van de inrich
ting: het nieuwe "dorp" krijgt
een directe verbindingsweg
naar Noordwijkerhout.
De eerste fase van het plan, dat
nu dus het fiat van de staats
secretaris heeft verkregen,
biedt plaats aan vijftig zwak
zinnigen en evenzovele "ge
wone" mensen. De overige
vijftig Haf akker-bewoners
wachten in het huidige ge
bouw totdat het eerste plan
gedeelte is gerealiseerd.
Ervaringen
Pas als de begeleidingscommis
sie ervaringen heeft opge
daan met het eerste plan (de
bouw van 20 huizen, waarvan
er 7 voor zwakzinnigen be
stemd zijn) en als is gebleken
dat het plan aanslaat zal met
het tweede gedeelte een begin
worden gemaakt.
Voor realisering van de eerste
fase van "De Hafakkeris zes
miljoen gulden nodig (op ba
sis van het prijspeil medio
