De kruis
tocht van
een homo
seksueel
John hort
(Jy) vandaag...
I ...en gistëmn l
f/RADIO t/gragramma i
Moedige Engelse film op de VARA-televisie
Op Steffelaars
proeftafel
tJ
DONDERDAG 26 MEI 1977
John Hurt, over zijn
hoofdrol in "The naked
civil servant": "Het
klinkt misschien gek,
maar het was voor mij
een rol als alle andere. Ik
heb er niet anders tegen
aan gekeken dan tegen
een rol in - noem maar
een stuk - King Lear. Wat
er wel gebeurde: na een
maand lang bezig te zijn
geweest voor de camera,
had de figuur Crisp toch
wel een beetje bezit van
genomen. Zonder dat ik
er soms erg in had, sprak
ik in het café precies
zoals Crisp, met dezelfde
intonatie en dezelfde
zinsbouw. En daarover
heeft mijn omgeving
nogal eens forse grappen
gemaakt".
Politie-agenten
beoordelen
Quentin
Crisp op
"homosexuele
werving"
De jaren twintig. Een zichtbaar oer
conservatieve, welgestelde Engelsman "betrapt"
zijn zoon, die in diens slaapkamer bewonderend
verzonken is in de aanblik van zijn eigen spiege
lbeeld. "Wil je de héle dag voor de spiegel blijven
staan?" vraagt de vader, geschokt en boos tege
lijk. "Als dat zou kunnen!", antwoordt de jongen
onbevangen.
Scène uit de televisiefilm "The na
ked civil servant", gemaakt naar de
autobiografie van Quentin Crisp,
die op het eind van zijn leven ge
tooid werd met de bijnaam "Enge-
lands staatshomo"Een ere-titel in
feite, voor het feit dat Crisp gedu
rende zijn hele leven zijn homo-
sexualiteit nadrukkelijk aan de
buitenwereld toonde en daarin con
sequent bleef, ook al trachtte die
buitenwereld hem - soms letterlijk -
te verpletteren.
"The naked civil servant" wordt
dinsdag 31 mei (Ned 1 21.50-23.10)
door de VARA uitgezonden en het
is gerechtvaardigd dat deze omroep
ADVERTENTIE
trots verklaart "een bijzonder gave
produktie die op alle vlakken op
valt" te hebben verworven. En dan
niet in de eerste plaats omdat deze
film van het Engelse station Tha
mes Television vorig jaar bekroond
werd met de Prix Italia (de hoogste
Europese onderscheiding voor een
drama-produktie voor televisie) en
bovendien een Amerikaanse on
derscheiding (Emmy Award) oog
stte voor de prestatie van hoofdrol
speler John Hurt.
Veel opmerkelijker is het uitgang
spunt van de film - het leven van
een flamboyante homosexueel met
een lichte, soms humoristische
toets te vertellen - en de geschiede
nis die er aan de opnamen en ver
volgens de uitzending voorafging.
Om met dit laatste te beginnen. In
1971, kort na het verschijnen van
Crisp's autobiografie, ontstond al
een concreet idee voor een verfil
ming. De auteur Philip Mackie
schreef een scenario, dat achte
reenvolgens aan zes filmmaat
schappijen werd aangeboden. Elke
filmmaatschappij kraaide van ge
estdrift over het scenario, men
vond het idee "grandioos" en
"moedig" maar steeds in de laatste
alinea's van de antwoord-brieven
kwam de zin voor "maar helaas, in
het licht van deze tijd hebben we
moeten besluiten het scenario ter
zijde te leggen", of woorden van ge
lijke strekking.
Vervolgens werden de rechten aan
de BBC-televisie aangeboden. Daar
werd het scenario zelfs twéé keer
gewogen, de gesprekken raakten in
een zo ver stadium dat er al naar een
geschikte hoofdrolspeler werd gé-
zocht; onder andere Peter O'Toole
kwam in aanmerking. Uiteindelijk
zei de BBC toch nee. Op het mo
ment dat auteur Mackie er over
dacht om zijn scenario integraal
aan de Britse pers te geven, kwam
er een contact tot stand met Verity
Lambert, producente van Thames
Television. Zij: "Ik kreeg van mijn
directie een week bedenktijd om te
beslissen of we dit "touchv" on
derwerp al dan niet in produktie
zouden nemen. Die week had ik
niet nodig. Ik las het scenario één
keer en ik wist dat we dit móesten
doen".
Daar alle programma's van alle En
gelse televisie-zenders een over
heidscommissie moeten passeren,
nam Thames Television het (moge
lijk) zekere voor het onzekere. Be
sloten werd niet eerst het scenario
ter keuring in te dienen, maar om
gewoon meteen de film te maken,
met alle eventuele risico's vandien.
Op één korte scène na - een sexuele
handeling van de jonge Crisp - on
dervond het eindprodukt echter
geen enkele weerstand van hoger
hand. „The naked civil servant"
wérd voor het eerst op 24 december
1975 vertoond en nog een keer her
haald in het vooraar van 1976. De
reactie van pubbliek en pers was
vrijwel unaniem lovend tot jui
chend. Verity Lambert: "De brie
ven die we ontvangen hebben met
een protest tegen deze film, zijn op
de vingers van eén hand te tellen.
Protesten dan omdat de film zou
suggeren dat alle homosexuelen
net zo zouden zijn als Quentin
Crisp. De film zelf geef daar ant
woord op. Het gaat om de uitsterst
persoonlijke ervaringen van Crisp,
die derhalve bijzonder en verkla
rend zijn, dat ze een film waard wa-
Kruistocht
Quentin Crisp, die als jongeman
ADVERTENTIE
PEPERZAK itheersftvakl
Ontmoet onze kollekties
waardeer onze prijzen
REPAREREN - MODERNISEREN
van voor in de twintig besloot om
zijn homosexualiteit niet te ver
stoppen maar, integendeel, te etale
ren, als een .soort kruistocht voor
wat hij "de aanvaarding van de ho
mofiele mens noemde". Aan het
einde van de film zien we Crisp - die
'door acteur John Huit ongelooflijk
knap gestalte heeft gekregen - door
het centrum van Londen anno 1975
wandelen. En hij stelt met ironie
vast dat alle symbolen in kleding en
andere uiterlijke versiering die
hem vroeger onmiddellijk als ho
mosexueel brandschatten, tot het
"uniform" van talloze jonge men
sen is gaan behoren.
De tijden zijn gelukkig veranderd,
concludeert Crisp, al blijft hij zijn
gouden regels in acht nemen:
spreek met niemand voordatje om
antwoord gevraagd wordt, kijk
naar niemand voordat je verzocht
wordt dat te doen.
De film legt de nadruk op het voor
oorlogse leven van Crisp, toen hij in
de Londense wijk Soho dagelijks
vooral de zorg had hoe zich onbe
schadigd over straat te kunnen be
geven. Met rood geverfde haren,
make-up en gelakte nagels wekt hij
alom agressie. Mannen die zich ke
rels vinden, slaan Crisp in een don
ker straatje kreupel, omdat hij nu
eenmaal "een viezerd" is, taxi
chauffeurs weigeren hem te rijden,
het lidmaatschap van een
homofielen-sociëteit wordt hem
ontzegd, omdat hij een ongewenst
vlaggeschip voor de "keurige, inge
togen homofielen zou zijn. Bij het
kijken naar de film moet men dan
wel blijven bedenken dat homo
sexualiteit vóór de Tweede Werel
doorlog nog volstrekt een taboe
was en dat de bewuste provocatie
van Crisp het ene uiterste tegen
over het andere uiterste stelde.
De titel "The naked civel servant"
is door de Vara vertaald met "De
ambtenaar naakt" en daarmee gaan
een aantal dubbel bodems verlo
ren, als is een betere vertaling
waarschijnlijk niet te vinden. "Civil
servant" staat voor "dienaar van de
burgers" en het pure woord "amb
tenaar" geeft die suggestie niet.
Crisp noemt zich zelf "a naked civil
servant" als hij een baantje a,s mo
del op de academie voor beeldende
kunsten heeft gekregen en als
eerste pose die van Christus aan het
kruis moet innemen. Een dienaar
Populair
NEDERLAND I
18.45 - Barbapapa (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.05 - Popeye de zeeman (VPRO)
19.10 - Landgenoten (VPRO)
19.25 - Mary Hartman, Mary Hartman (VPRO)
19.50 - Berichten van het front (VPRO)
20.30 - Mary Hartman, Mary Hartman (VPRO)
20.55 - Angola een jaar later (VPRO)
21.35 - Journaal (NOS)
21.50 - Nader bekeken (EO)
22.10 - De Bijbel open (EO)
22.35 - Journaal (NOS)
NEDERLAND II
18.45 - Toeristische tips (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
19.05 - Tom en Jerrv (KRO)
19.20 - Peppi en Kokki (KRO)
19.35 - Cijfers en letters (KRO)
20.00 - Journaal (NOS)
.20.25 - Comedy Hour 1. Billy de Bluffer, 2. Sanford en zoon
(KRO)
21.15 - Artiesten Gala (KRO)
22.10 - Brandpunt (KRO)
22.55 - Levensloop (KRO/RKK)
23.20 - Den Haag vandaag (NOS)
23.35 - Journaal (NOS)
(Alle tv-programma's onder voorbehoud)
DUITSE TV
DUITSLAND I
(Regionaal programma NDR: 10.30
Kleuterprogramma. WDR: 9.05-12.50
Schooltelevisie (10.30 Kleuterprogram-
18.05
Geschichte hinter der Geschichte. 18.35
Kinderprogramma. 18.55 Journaal. (Re
gionaal nws. NDR: 19.00 Documentaire.
19.30 Aktualiteiten. 19.45 Zandmanne
tje. 19.55 Regionaal magazine. 20.26 Do
cumentaire. 20.59 Programmaoverzicht
WDR 19.00 Regionaal nw?. 19.05 Ant
woord op post van kijkers. 19 10 Unmog-
lichter Auftrag. 20.15 Aktualiteiten.
20 45 Culinaire tips 21 00 Journaal en
weerbericht. 21.15 Economisch magazi
ne. 22.00 Sonderdezernat 23.05 Kontras
te. 23.50 Journaal, commentaar en weer
bericht.
DUITSLAND II l8,00
Journaal. 18 10 Tekenfilmserie. 18 40
Aktualiteiten en muziek. 19.20 Der An-
walt 19 55 Mainzelmannchen. 20.00
Journaal 20.30 Nonsens show. 21 30 Sa
tirisch magazine 22 00 Journaal. 22 15
DUITSLAND III NDR 19.00
Kleuterprogramma. 19.30 Program
maoverzicht. 19.35 Voor Turkse werk
nemers. 19.45 Jongerenmagazine. 20.15
Aktueel informatief programma. 20.30
Opvoedkundige rubriek. 21.00 Journaal
en weerbericht. 21.15 Documentaire.
22.00 Natuurwetenschappelijk feature.
22.45 Jazzfestival.
18.00-18.30 Schooltelevisie. 19.00 Kleu
terprogramma. 19.30 TV-kursus Duits.
20.00 Zandmannetje. 20.05 Voor Turkse
werknemers. 20.15 Cursus voor werk
nemers. 20.45 Regionaal nws. 21.00
Journaal en weerbericht. 21.15 Aktuali-
21.30 Wetenschappelijk magazi-
00 Informati
ews en film
fer. 0.20 Journaal.
BELGISCHE TV
TV BELGIE NEDERLANDS NET 1
DONDERDAG 26 MEI NA 18 UUR 18.00
Tekenfilmserie. 18.05 Jongerenpro
gramma. 18.30 Rooien en Blauwen. 18.35
De zevende hemel. 19.50 Filmrubriek.
19.35 Informatief programma. 19.40 Me
dedelingen. 19.45 Journaal. 20.15 Coro
nation Street. 20.40 Panorama. 21.30 La
chertjes. 21.35 Standpunten. 21.55 Film-
rubriek. 22.25 Journaal.
Quentin Crisp (links) en acteur
John Hurt als Crisp in "The naked
civil servant"
van de burgers vindt hij zichzelf
ook door zijn dagelijks gedrag, dooi
de opdracht die hij zichzelf gesteld
heeft.
De film heeft twee "kern
centrales". De eerste is dat Crisp
met het voorbij gaan van de jaren
ontdekt dat zijn gedroomde "grote,
sterke, knappe, zwartharige man"
niet bestaat. Niet letterlijk, niet fi
guurlijk. De tweede is de rechtzit
ting op basis van de aanklacht dat
Crisp in drukke Londense straten
„homosexuele werving" zou heb
ben bedreven. Zonder dat er ge
chargeerd een lans wordt gebroken
voor Crisp en alle homosexuelen
met hem, ontstaat er juist in die
rechtzaal een volkomen begrip en
mag de uitspraak van de rechter
("onschuldig") tegelijkertijd als de
dringende boodschap van de film
worden gehoord.
Waarom zes uur lang verkie
zingsuitslagen op de televisie
bekijken als heel in het begin
van het programma, om exact te
zijn al na drie minuten de prog
nose van het bureau Intomarkt
in feite alle verrassingen al uit
pakt? In grote lijnen klopte die
prognose namelijk vrij precies
en de officiële uitslagen die
uren daarna over het scherm
flitsten zetten nog slechts de
puntjes op de i.
Natuurlijk, technisch allemaal
prachtig, en rechtstreekse ver
binding met de ANP-
verkiezingscomputer in Den
Haag. Zoef, zoef, voor je het
weet zijn na de froebelgetalle-
tjes van gemeenten als Ohé en
Leek en Vlagtwedde, de uitsla
gen van de drie grote steden al
in beeld en rond elf uur worden
er al zetels verdeeld op basis
van 94 procent van de uitge
brachte stemmen. Prachtig,
echt, maar zo nu en dan komt
toch de nostalgie boven naar die
keurig gemanicuurde hand-
in-beeld, die in deugdelijk lees
baar schrift de uitkomsten stuk
voor stuk als het ware uit een
hoge hoed liet komen.
Nu stemde Nederland gisteren
ook zo weinig gevarieerd dat er
voor de televisie geen chocola
van te maken was.
Arme Eef Brouwers. Een kleine
winst voor het CDA, een forse
winst voor de PvdA, winst ook
voor de WD, ook D'66 vinden
we in de lift omhoog en kijken
we bij de verliezersSteeds
weer die basistekst en probeer
daar maar eens een avond lang
varianten op te vinden.
In termen van programma ma
ken kon de NOS vanzelfspre
kend weinig bieden. Een groot
deel van de beschikbare
televisie-„treinen" zijn ingezet
voor de gijzelingen in Drente,
voorts werd - terecht - beslist
dat elke franje aan het. pro
gramma in verband met de gij
zelingen vermeden moest wor
den. "FRANS HAPPEL.
HILVERSUM I
DONDERDAG26MEI 18.00
De kerk vandaag 18.19 (S) Van onze cor
respondenten. 18.30 Nws. 18.41 Wereld-
panorama. 18.53 Zojuist verschenen:
boekbespreking. 19.00 (S) Leger des
Heilskwartier. 19.15 (S) De wereld zingt
Gods lof. 20.00 (S) Goed gestemd: lichte
vokale muziek. 20.40 Een, twee, uit de
maat. 21.00 Liever geen bezoek, geen
bloemen...maar daarna. 21.20 (S) Ker
korgelconcert. 21.45 (S) Spraakmaken.
22 25 Avondoverdenking. 22.30 Nws.
22.40 (S) Hier en Nu. 23.00 (S) Rondom
het woord. 23.25 (S) Jazztime. 23.55
Mede-producer Barry Hanson: 't
Wonderlijke is dat Quentin Crisp
door deze film algemeen populair
in Engeland is geworden". Dat is
een levensgevaarlijke uitspraak,
want vertaald naar Crisp toe bete
kent dat het plotseling verheer
lijken van een martelaar. En een
martelaar heeft Crisp nooit willen
zijn. Althans, dat maakt de film
duidelijk en het perfecte werk van
regisseur Jack Gold, van John Hurt
in de hoofdrol en van alle andere
acteurs (tot en met de kleinste bij
rollen toe) straalt zoveel eerlijkheid
en toewijding uit, dat deze bijna-
documentaire voor én objectief én
waar mag worden aangenomen.
Bestaat nog de mogelijkheid dat
Nederland de oorspronkelkijke
versie van "The naked civil ser
vant" te zien krijgt. De Engelse au
toriteiten verlangden één coupure
(waardoor regisseur Jack Gold
aanvankelijk zijn naam van de titel
rol geschrapt wilde zien), maar wat
in Engeland moet hoeft in Neder
land nog niet. Trees Hazelhof,
hoofd afdeling film van de VARA,
stelt pogingen in het werk om de
coupure alsnog aan de film toe te
voeegen.
Maar welke versie ook: dinsdag
avond geen afspraken maken op
plaatsen waar geen televisie staat.
''TV,o r^-Lr -
18.UU
HILVERSUM II
Nws. 18 11 Radiojournaal. IKON 18.30
Kleur. Informatie en commentaar over
zaken van kerk en samenleving. AVRO:
19.00 AVRO's Sportpanorama. 20.00
Nws. 20.05 (S) HollandsGlorie. (Sslot).
21.07 (S) Alert: Op het vlak van muziek
en maatschappij. Componeren in Neder
land. 21.36 (S) Nederlands Koorfestival
1977. 22.06 (S) Radio Kamerorkest. 22.20
Aspecten, kunstrubriek. NOS 23.00 (Sj
Met het oog op morgen, met om 23.05
HILVERSUM III
NOS: 18.03 De vacaturebank. 18.10 (S)
NOS-maal. TROS: 19.02 (S) Poster. 20.02
(S) Soul show. 21.50 (S) Aktua-sport.
22.02 (S) Esjun. 23.02 (S) Close-up. 0.02
(S) De Hugo van Gelderen show. 01.02
(S) De nachtwacht.
HILVERSUM I
"VRIJDAG 27 MEI
KRO: 7.00 Nws. 7.02 Het levende woord.
7.08 (S) Hans van Willigenburg. (7.30
Nws.) 8.30 Nws. 8.36 Gym. voor de huis
vrouw. 8.45 (S) Anne van Egmond. (10.30
Nws.) 11.00 (S) Theaterdirekteuren, gis
teren en vandaag. 12.00 (S) Hans van Wil
ligenburg. (12.22 Wij van het land. 12.26
Meded. 12.30 Nws.) 14.00 (S) Anne van
Egmond. (15.30 Nws.) 16.00 (S) Spreek-
17.00 (S) In de hutsgeklutste kin-
HILVERSUM II NCRV: 7.00 Nws.
7.11 Ochtendgym. 7.20 Vandaag...vrij
dag, gevarieerd progr. (8.00 Nws. 8.11
Hier en nu). 8.30 Op de man af. Evang.
komment. 8.35 Te Deum Laudamus;
Gewijde muz. NOS: 9.00 Dokument.
over ritueel slachten. 9.35 Waterst. 9.40
Schoolradio. 10.00 Wat heeft dat kind?
Pedag. rubr. 10.15 Duidelijke taal. Gesp
rek. 10.30 NOS-Jazzportret. 11.00 Nws.
11.03 Meer over minder. De stem van de
sprekende minderheid. 12.30 Toerismo,
toerist, inf. OVERHEIDSVOORLICH
TING: 12.49 Uitz. voor de landb. NOS:
13.00 Nws. NCRV: 13.11 Hier en" nu.
NOS: 13.30 Vonken onder de as. Serie
over Nederlandse volksverhalen en
volksgebruiken. 13.45 Onder de Groene
Linde Oude liedjes en balladen. 14.00
Repertorium van de NOS-koren en
orkesten: Omroep Orkest. 15.00 Zoe
klicht op Nederland: Reg. nws. (16.00
Nws). 16.30 Kijk op buitenland. VPRO:
17.00 (S) Welingelichte Kringen, debat-
progr. 17.45 SYMBIOSE. 17.55 Me
ded.
HILVERSUM III E0 07 02 (S) Gos
pelsound. 08.03 (S) Tijdsein, muziek-
progr. 09.03 (S) De muzikale fruitmand.
10.03 (S) Te elfder ure, muziekprogr.
TROS: 11 03 (S) Gerard de Vries draait
op verzoek. 12.03 (S) Nederlands-talige
top-tien. NCRV: 13.30 (S) Pop-contact.
Tip 30. 15.03 (S) Elpee-pop. NOS: 16.03
(S) Hitmeesters.
HILVERSUM IV 07 0o NWS- Q7,02
(S) Vroeg klassiek, nieuwe gram.platen.
09.00 Nws. 09.02 (S) Stof van eeuwen.
10.30 (S) Vocalise, kerkelijke werken en
operette-verzoeken. 12.00 (S) Van het
Nederlands concertpodium: pianoreci
tal. EO: 13.00 (S) Klankspiegel, concert-
gebeuren uit heden en verleden. 14.00
Nws. 14.02 (S) Klankbord, actualiteiten,
inf. en comment. 14.20 (S) Fëike Asma,
jubileumconcert. 14.45 (S) Woord der
Waarheid. VPRO: 15.00-17.00 (S)
Muziek-op-vier
De Russische schrijfster Evgue-
nia Ginsburg is in Moskou op 75-
jarige leeftijd overleden. Ze is in het
westen bekend geworden door
haar werk over haar verbanning
naar Siberië, van 1937 tot 1955. Een
tweede deel zal binnenkort in het
westen verschijnen.
