Morgen toch verkiezingen
VERBIJSTEREND
RAPPORT
OVER OEGANDA
"Mijn man vreesde, dat
het einde nabij was...."
'Hij duwde dat
machinegeweer
in mijn rug
DEN UYL EN YAN AGT:
samen verantwoordelijk voor
de werkgelegenheid
DINSDAG 24 MEI 1977
iii.'i.'N.'m.'i.
HAZERSWOUDE/onnen - De
Hazerswoudse socioloog drs.
P. J. Holzscherer, op weg
naar zijn werk in Groningen,
is vlak na de kaping met nog
een aantal reizigers uit de
trein gezet omdat er in het
rijtuig waar de treinpassa-
giers bijeen werden gedre
ven, geen zitplaatsen meer
over waren. Als eerste mocht
hij de trein verlaten en
lichtte hij vanuit een nabij
gelegen woning de politie in
over de kaping. Kort daarop
belde hij ook zijn vrouw.
Haar vertelde hij dat hij door
een gewapende kaper was
gesommeerd mee te komen
en uit te stappen. Mevr.
Holzscherer: "Mijn man
vreesde dat zijn einde nabij
was. Dat er op hem en de an
deren geschoten zou gaan
worden. Maar er gebeurde
niets. Ze konden ongehin
derd door een weiland naar
een nabijgelegen woning lo
pen. Van daaruit heeft hij
alarm geslagen".
Volgens de socioloog warep de
kapers, althans die hij heeft
gezien, erg jonge mensen. Zij
zouden zich tijdens de rit
naar Onnen erg nerveus
hebben gedragen. "Ze liepen
constant zenuwachtig de
coupe's in en uit". De vrijge
laten Hazerswoudenaar had
overigens niet de indruk dat
vlak na de kaping in de trein
paniek is ontstaan. "Er was
wel veel herrie maar er werd
niet gegild".
Onder de direct vrijgelaten
passagiers bevond zich ook
G. Lefeber uit Lisserbroek,
eigenaar van een baggerbe
drijf. Hij voert thans voor de
PTT een karwei uit in Gro
ningen. Hoewel hij al twee
keer telefonisch contact met
haar heeft gehad is zijn echt
genote uit zijn woorden nog
niet veel wijzer kunnen
worden. "Hij heeft alleen
verteld dat hij er heelhuids
uit is kunnen komen en voor
de rest was hij niet in staat
nog wat meer te vertellen.
Dat bewijst wel hoezeer hem
deze kaping heeft aangegre
pen. Normaal is het een bik
kelharde die echt wel wat
tegenslag kan verdragen.
Maar dit moet wel een erg
diepe indruk op hem hebben
gemaakt".
ADVERTENTIE
Werk voor jong en oud, man en vrouw.
Dat wil het CDA. Daarom- bestaande
werkgelegenheid behouden en nieuwe
banen scheppen. Voortzetting van het
beleid van de CDA-ministers Boersma
en Lubbers. Met voorrang voor het
terugdringen van jeugdwerkloosheid.
Daarom: beter onderwijs en op de prak
tijk gerichte scholing, afremmen groei
overheidsuitgaven, steun aan investe
ringen door het bedrijfsleven en inter
nationaal de handen ineen slaan.
Kies bewust voor een slagvaardig
werkgelegenheidsbeleid.
stem CDA 1 van agt
DEN HAAG (SP) - Zowel premier Den Uyl als minister Van
Agt menen, dat de verkiezingen morgen moeten doorgaan.
Den Uyl: "Het opgeven van de verkiezingen zou, dunkt mij,
toch kunnen worden uitgelegd als het wijken van onze
normale taak en plicht voor een terreuractie, van hoe af
schuwelijke aard ook".
Hij wees er op, dat kabinetsberaad
nodig was, maar dat h\j persoonlijk
van mening was, dat de verkiezin
gen door moeten gaan.
"Onze poging via de vorming van
een overlegcommissie tot redelijk
overleg te komen met de Zuidmo
lukse gemeenschap heeft kennelijk
niet het effect gehad deze afschu
welijke actie te voorkomen".
Minister-president Den Uyl consta
teerde dit gisteravond ietwat bitter
Zaak tegen
röntgenologen
voor hof
van Den Bosch
DEN BOSCH (ANP) - Het ge
rechtshof in Den Bosch is gisteren
begonnen met de vier dagen du
rende behandeling van de zaak te
gen de twee röntgenologen uit Val-
kenswaard. de 56-jarige P.N.K. en
de 61-jarige F.C.W.E. van Z. De
rechtbank in Den Bosch veroor
deelde op 30 november 1976 bei
den, ter zake van het medeplegen
van valsheid in geschrifte (valse
declaraties) tot negen maanden ge
vangenisstraf, waarvan zes maan
den voorwaardelijk.
Dit was conform de eis van de offi
cier van justitie.
Op 183 onderzochte declaraties
hadden de twee röntgenologen in
1972 volgens een rijksaccountant
4.653 teveel gedeclareerd.
Het St. Josephziekenhuis in Ein
dhoven heeft in 1974 580.000 gulden
van het honorarium van dé röntge
nologen geblokkeerd. Dit is gedaan
voor het geval de ziekenfondsen
een schadeclaim bij het ziekenhuis
indienen tegen de twee röntgeno
logen.
Dr. K. zei in hoger beroep te zijn
gekomen omdat hij zich niet schul
dig voelt aan de administratieve
fouten van de röntger.administratie
van het ziekenhuis. Zijn collega
Van Z. verklaarde zich niet schul
dig te voelen aan valsheid in ge
schrifte.
Rijksaccountant G.C.L. Kleijnen
als getuige-deskundige door het
hof gehoord, zei dat in 1972 voor
vier categorièen röntgenonderzoe
ken (maag, wervelkolom, nieren en
schedels) steeds drie coderin
gsnummers waren genoteerd, die
correspondeerden met drie bedra
gen.
Volgens hem waren ze op deze
wijze 5.869 zogenaamde automa
tismen ontstaan. Een als getuige
gehoorde laborante ze» dat zij in
opdracht van dr. Van Z. drie coder
ingsnummers - ongeacht de om
vang van het onderzoek - had moe
ten vermelden. Deed zij dit niet,
dan kreeg zij daar opmerkingen
over van de röntgenoloog.
over de 'commissie overleg Zuid-
Molukkers-Nederlanders', die na
de dramatische gebeurtenissen in
Wijster en Amsterdam in januari
van het vorig jaar werd ingesteld.
Het instellen van
was het vervolg op het topgesprek,
dat premier Den Uyl en de minister
Van Agt (Justitie), De Gaay Fort
man (Binnenlandse Zaken), Van
Doorn (CRM) en Van der Stoel
(Buitenlandse Zaken) kort na de
gijzelingen van december 1975 met
de Zuidmolukse leiders hebben
gehad. Op dit niveau kreeg het ge
sprek geen vervolg, maar een ge
mengde commissie van Nederlan
ders en Zuid-Molukkers kreeg de
opdracht zich te beraden over 'de
problemen in de Nederlandse sa
menleving, ontstaan doordat onder
de Zuid-Molukkers in Nederland
verwachtingen leven en politieke
idealen worden nagestreefd, die de
Nederlandse regering niet kan de
len, maar waarvan zij het bestaan
en de ernst onderkent". De Zuid
molukse leiders toonden zich toe-
ndertijd erg gelukkig met het feit,
dat de Nederlandse regering voor
het eerst hun politieke ideaal had
erkend. Maar met die erkenning al
leen, komt er geen vrije republiek
der Zuid-MoluKken.
Het aanvankelijke enthousiasme is
bij grote delen van de Zuidmolukse
gemeenschap in dit anderhalf jaar
wel weggeëbd. De beraadslagingen
zijn geheim en ook het feit, dat geen
minister of staatssecretaris van de
commissie deel uitmaakt wekt veel
onvredp
Een man, die de gijzelingen heeft
zien aankomen, is de Nederlandse
professor dr. H. Baudet - een ver
trouweling van de Zuidmolukkers.
In De Tijd zei hij een halfjaar gele
den: "Ik heb het idee dat men de
dingen teveel op hun beloop laat,
alles maar ophangt aan die com
missie. De Molukse jongeren had
den er alles van verwacht, waren
erg tevreden over de instelling er
van en vervolgens laat men hen
maanden in het onzekere." Het
vaak langdurige stilzwijgen rond
de commissie is volgens Baudet
een voedingsbodem voor gevoe
lens van onvrede.
Tot nu toe heeft de c
rapport uitgebracht. Veel opzien
barends werd daarin niet naar vo-
fen gebracht. Over enkele maanden
komt waarschijnlijk een tweede
rapport, deze keer over het beleid in
de loop der jaren van de Neder
landse regering ten aanzien van de
Zuidmolukkers. Eind van het jaar
moet een derde rapport volgen over
de situatie in het gebied van de
Zuid-Molukken.
En waarschijnlijk zal men dan con
stateren, dat men geen steek verder
is. Ook al zou men het willen, de
Nederlandse regering is niet bij
machte het verlangen van de
Zuidmolukkers - een vrije repu
bliek der Zuid-Molukken - tot wer
kelijkheid te maken.
Mevrouiv Letterie-Bootsman veilig terug bij haar man in Voor
burg.
ASSEN (SP) - "Meteen toen ik
die zes Molukkers binnen zag
komen wist ik dat het een ka
ping moest zijn. Er ging iets
door me heen van .nu worden
we gegijzeld. Ze keken zo ver
wilderd en ze schoten naar vo
ren toe. Onmiddellijk sloten ze
de deuren af met van die kabel-
sloten voor fietsenIn het Maleis
schreeuwden ze naar elkaar. En
toen riepen ze: "Kaping, rustig
blijven", een paar keer achter
elkaar. Het was afschuwelijk,
twee kerels hadden machinege
weren en die anderen pistolen.
"Ik vroeg aan een van die Mo
lukkers water aan de hand was,
maar hij riep alleen maar: Op
staannaar vorenEn hij
duwde direct de loop van dat
machinegeweer in m'n rug. Ik
zie hem nog voor me. Een vent
met een helemaal kaal hoofd en
een lange bruine regenjhs aan.
Ik zie ze trouwens allemaal nog
voor me. Ook dat meisje. Die zat
al eerder in de trein. Zij had die
machinegeweren in haar tas
van spijkerstofTot in de klein
ste details nauwkeurig vertelt
mevrouw H. Letterie-Bootsman
(56) uit de Von Geuzesstraat in
Voorburg hoe zij de gijzeling
van treinstel 747 zag gebeuren.
Als één van de laatsten werd zij
kort na de kaping vrijgelaten,
omda t ze onderweg was naar de
begrafenis van een familielid in
Groningen.
,Jiet was afschuwelijk. Oude
mensen sloegen de armen om el
kaar heen Anderen begonnen te
huilen. De kapers waren erg
grof. Ze schreeuwden dat alle
mannen op de grond moesten
gaan zittenToen alles weer een
beetje rustig was, maakten ze de
deuren weer open, zodat er een
beetje frisse lucht binnen kon
komen. De kaping begon precies
om tien over negen. Ik heb op
m'n horloge gekeken. Met die
vuurwapens stonden ze op de
mensen gericht en een schoot er
in het plafond. Toen die deuren
weer open waren, riep éen van
de kapers tegen een man: Komt
U eens hier." Ik dacht: die gaan
ze doodschieten. En ik zag m'n
eigen leven nog als in een flits
voorbijschieten. De man vroeg
of hij z'n bagage mee moest ne
men Dat moest. Ze maakten z'n
koffer open. Een andere passa
gier bêgon van de zenuwen heel
hard te lachen. Hij moest ook
naar voren komen. Toen
schreeuwde die zuid-Molukker
DeruitEn ze konden gaan.
Daarna een huilend vrouwtje
en een bejaard echtpaar, van
wie de vrouw moest worden op
genomen."
"Ik moet naar een begrafenis
riep ik ineens naar die kerels."
"Een moment", kreeg ik als
antwoord en even later werd er
ook tegen mij geroepen dat ik
eruit kon gaan. Dat was steeds
alles wat er gezegd werd: "Der-
uit". Bij de deur stond een kaper
met lang haar, hij droeg een
rode trui. Hij had ook een ge
weer. Die hadden ze gewoon in
plastic tasjes de trein in gedra
genDie jongen was erg beleefd.
Meisjes die de trein uit mochten
lieten hun brood liggen voor de
achterblijversEr werd heel erg
gehuild. Een man liet al z'n spul
len liggen toen hij eruit mocht.
De passagiers die moesten
blijven, waren vooral jonge
mensen. Ik schat dat het er zo n
stuk of vijftig waren."
"Op het moment dat ik uit de
trein washeb ik het op een lopen
gezet. Ik was doodsbangdat ze
ons toch nog achterna zouden
komen. Onder het lopen b'en ik
gaan bidden. Uiteindelijk werd
ik opgevangen door de politie."
Toch betekende dat nog niet het
einde van alles voor mevrouw
Letterie. De politie bracht haar
naar Groningenwaar ze lang
werd verhoordEen van de ka
pers wist ze, volgens haar zeg
gen, van foto's te herkennen.
Naar de begrafenis is ze niet
meer gegaan. Om half vier
stapte ze weer op de trein om
terug te gaan naar Voorburg.
(van een onzer verslagge
vers)
LEIDEN - De lange schrale
gestalte van Niall Mac-
Dermot (60) glijdt stil
langs het overvloedig an
tiek in de lounge van de
Leidse gelegenheid
Nieuw-Minerva. Hij nes
telt zich met zorg op een
eerbiedwaardige crapaud.
Een gentleman van de ei
landen hier voor de kust,
maar wel graag Ier van
komaf.
MacDermot is secretaris-generaal
van de internationale commissie
van juristen (IC J), de organisatie
die vanuit de hoofdzetel in Ge
neve al een kwart eeuw lang een
waakzaam oog laat gaan over de
helaas talrijke landen die het met
de mensenrechten niet nauw
nemen. Hij is een paar dagen de
gast van het Nederlandse Juris
ten Comité voor de mensenrech
ten, huiselijk gezegd het Neder
landse filiaal van de internatio
nale commissie.
Nog maar een week geleden is de
internationale commissie van ju
risten met een verbijsterend rap
port gekomen over Oeganda, 166
bladzijden vol slachtingen en
martelingen door president
Amin en zijn regiem. De aantal
len slachtoffers zijn nauwelijks te
schatten. Waarschijnlijk is het in
elk geval de honderdduizend ge
passeerd.
MacDermot zegt dat dit Oeganda-
rapport in zoverre afwijkt van
veel onderzoek dat de commissie
eerder heeft gepubliceerd, dat er
geen vertegenwoordigers van de
ICJ ter plaatse hebben kunnen
kijken. Het is informatie van Af
rikanen die zijn gevlucht. Twijfel
aan de feitelijke waarheid van de
getuigenissen acht hij niet nodig,
omdat alle verklaringen steeds
opnieuw aan de hand van andere
zijn gecheckt. "Deze rapporten
met de botte bijl publiceren we
alleen als er op generlei andere
manier een mogelijkheid is om
tot een dialoog te komen met lan
den, waar de mensenrechten ern
stig worden bedreigd. Met Oe
ganda was op geen enkele wijze
een basis van gespreke voorhan
den".
De ICJ zijn in de 25 jaren van haar
bestaan stormachtige ontwikke
lingen niet bespaard. Zij stamt uit
het hoogtij van de koude oorlog
en de aanleiding tot haar oprich
ting was de wens om te onder
zoeken, hoe het met de mensen
rechten in de Oostbloklanden
was gesteld. Alleen al de plaats
van oprichting, Berlijn, had in die
dagen iets van ideologische pro
vocatie.
De argwaan van de socialistische
landen jegens de ICJ is gebleven.
Men klopte bijvoorbeeld tever
geefs aan in Moskou om de juri
dische zekerheden voor gevan
genen te onderzoeken. Ander
zijds maakt de Sovjet-Unie soms
uitgebreid melding van de be
vindingen van de ICJ in landen
met een rechtse dictatuur. Dat is
nog niet zo lang geleden gebeurt
met een rapport over de situatie
in Chili.
MacDermot is oud-parlementslid
voor de Labourparty in het Britse
Lagerhuis. In de jaren zestig be
kleedde hij enige tijd een minis
terspost op financiën en later op
stadsplanning onder de toenma
lige regering-Wilson. Z(jn eigen
visie op de Derde Wereld, oogst
van overvloedig reizen, illus
treert dat de ICJ enigszins is
weggegroeid van de deftige en
vooral door westerse idealen ge-
inspireerde beginjaren. De com
missie telt veertig leden, stuk
voor stuk juristen van formaat;
de helft ongeveer is uit de ont
wikkelingslanden afkomstig.
MacDermot: "tot ver in de jaren
zestig dachten de juristen, ook
die uit de Derde Wereld, uitslui
tend in consepties ontleend aan
de westerse wereld. Pas na 1968
zijn we op talrijke congressen de
rechtsregels gaan formuleren. Er
zijn natuurlijk universele regels.
In de V.S. spreekt men bij de ern
stigste misdrijven tegen de
Gesprek met
secretaris
generaal van
internationale
commissie
van juristen
Niall MacDermot (rechts) tussen het antiek. Naast hem, zijn i
Thoolen
mensenrechten wel van de grote
drie: dat zijn de ontkenning van
het recht op leven, zoals bij
bloedbaden, willekeurige execu
ties en verdwijningen, daarnaast
het systematisch gebruik van
martelingen op verdachten en
het langdurig in hechtenis hou
den zonder proces. Daartegen
moet men zich universeel te weer
stellen. Veel moeilijker wordt
het, wanneer men bepaalde
maatregelen betrekt op een poli
tiek systeem. Verleden jaar nog,
in Dar-es-Salaam hebben we een
uitgebreid seminar gewijd aan
het recht in landen met een één-
partijensysteem. Er zijn in de
Derde Wereld soms heel goede
redenen, waarom er geen levens
krachtige regering kan groeien.
De landen zijn vaak kunstmatige
partijvorming, die langs de lijnen
van de stammen verloopt. Hun
probleem is niet veelvormigheid,
maar integendeel juist de een
heid. Hoe smeedt men een natio
nale geest uit zo'n onderling ver
deelde samenleving?"
MacDermot's aarzelen bij wat wen
selijk is in die nieuwe landen,
wordt niet verminderd door zijn
jaren als lid van het Lagerhuis,
soms niet zonder aanmatiging, de
'moeder der parlementen' ge
noemd. Hij zegt: "wat gebeurde
in de afgelopen tien jaar in het
Verenigd Koninkrijk? Het deel-
parlement in Noord-Ierland werd
door Londen buitenspel gezet.
Men zetten mensen vast zonder
proces en we verdedigen het,
door te zeggen dat er daar een
noodsituatie bestond".
Ook de vrijheid van meningsuiting,
hoog in het vaandel van de wes
terse democratieën, benadert
MacDermot met enige slagen om
de arm. Hij zegt: "er moeten dan
wel enige voorwaarden vooraf
vervuld zijn. Er moet over en
weer een stuk vereenzelviging
zijn met het land, waar men
woont en de staatsinstellingen
die men heeft. Voorts moet er een
oppositie zijn, die via onderling
aanvaarde spelregels de macht
wil trachten over te nemen. Er
moet voldoende kennis zijn".
Ook daaraan ontbreekt het vol
gens MacDermot in de meeste
ontwikkelingslanden.
Vanmiddag hield MacDermot een
openbaar college in een van de
zalen van het historische Gra
vensteen in Leiden. Titel: "de ex-
medewerker, de Leidse jurist mr. Hans
plosie van de mensenrechten".
Daarin heeft hij het vooral over
het nieuwe Amerikaanse eland
onder president Carter. Hij is
daar erg blij mee. roemt Carter als
politicus en in diens afstand ne
men van de detente-strategie van
Henry Kissinger "Maar", zegt
hij. "het is met alleen Carter Hij
is vooral ook. wat er in het Con
gres leeft en dat wordt goeddeels
weer bewogen door talrijke groe
pen in de Amerikaanse samenle
ving De kerk vooral; die hebben
de mensenrechten tussen hun
tanden".
Een ongeduldige man, deze Mac
Dermot. Kan spijkerhard zijn,
zeggen intimiti. Straks volgt hem
Hans Thoolen (29), nu nog we
tenschappelijk medewerker
staatsrecht aan de Leidse Uni
versiteit. Hij krijgt een promi
nente secretariaatsfunctie op het
hoofdkwartier in Geneve. Alweer
iemand uit de Eerste Wereld, in-
plaats vanuit de Derde. MacDer
mot beaamt dat: "we zoeken nog
naar zo'n man. maar dan van bui
ten Europa. Het zou trouwens tijd
worden dat mijn opvolger als
secretaris-generaal straks uit de
Derde Wereld komt".
Maar voorlopig beent een keurige
westerse gentleman door zonnig
Nederland. Hij moet het Rijks
museum zien en ook nog snel een
bord van Delfts Blauw kopen.
