Sluiting Krantz: pure werkgeverszaak
Drie eeuwen moord en
doodslag in Lakenhal
Wethouder Van Aken: "Gemeente had geen poot om op te staan
Verbranden
vuil wordt
duurder
Student milder berecht dan burger
v.d. Water
v.d. Water
ZATERDAG 21 MEI 1977
LEIDEN
LEIDEN - "Ik ben diep onte
vreden over de gang van zaken
rond Krantz. Het heeft weer
eens duidelijk gemaakt dat we
als gemeentelijke overheid
geen poot hebben om op te
staan bij onze pogingen om de
werkgelegenheid in Leiden te
behouden".
Dat zegt wethouder Tinus van
Aken (Economische Zaken) tij
dens een "nabeschouwing" van
de affaire-Krantz. Zoals bekend
Door
Joop Maat
gaat het sedert eeuwen in Leiden
gevestigde textielbedrijf dit jaar
de produktie overbrengen naar
Vaals in Limburg, waar Krantz de
gebouwen van de Vaalser textiel
fabriek heeft overgenomen. Voor
97 personeelsleden heeft Krantz
inmiddels ontslag aangevraagd.
Het vertrek van Krantz uit Lei
den maakt deel uit van de zg.
"herstructurering" van de wolin
dustrie. Zoals bekend is herstruc
turering een mooi woord voor sa
nering, en sanering komt in de
praktijk neer op het verdwijnen
van arbeidsplaatsen. Van dit laat
ste verschijnsel kan men in de
wolindustrie meepraten. In de
afgelopen twee jaar zijn in de Ne
derlandse wolindustrie zo'n 1000
arbeidsplaatsen verloren gegaan.
Wolcon
Bij de sanering van de Neder
landse wolindustrie neemt de
Stichting Wolcon, gevestigd in
Tilburg, een centrale plaats in.
Binnen die stichting worden de
fusie-, reorganisatie- en sane
ringsplannen voor de nog be
staande wolindustrieën voorbe
reid. De Stichting Wolcon is eind
1974 opgericht. In het bestuur
van de stichting zijn overheid, de
werkgevers en de werknemers
vertegenwoordigd. Zo op het oog
dus allemaal mooi geregeld.
In de praktijk blijkt de invloed
van de werknemers op de gang
van zaken binnen de stichting
Wolcon maar zeer beperkt te zijn.
Het bestuur van de stichting be
staat namelijk uit vijf leden.
De overheid is vertegenwoordigd
door mr. S. C. Homan, een hoge
ambtenaar van het ministerie van
Economische Zaken. De werk
gevers zijn zeer ruim vertegen
woordigd in het bestuur. Niet
minder dan drie van de vijf be
stuurszetels worden bezet door
resp. drs J. J. M. Oostenbrink,
drs. J. H. A. M. van Riel en de heer
J. P. L. van der Lande, die de
werkgevers vertegenwoordigen.
De heer Van der Lande is tevens
voorzitter van het bestuur.
Tenslotte de werknemersverte
genwoordiging. Dat blijkt de
heer P. Brussel te zijn,, de oud-
voorzitter van de Industriebond
NKV, en op het ogenblik niet
langer actief binnen de vakbewe
ging. Als zijn plaatsvervanger
treedt op de Tilburgse professor
Reynaerts, die zijn functie in de
vakbeweging ook al jaren gele
den heeft neergelegd.
De vakbeweging is dus in feite'
niet rechtstreeks vertegenwoor
digd in het bestuur van de
Wolcon-stichting. De heren
Brussel en Reynaerts zijn er bij
betrokken omdat zij "geacht
worden het vertrouwen te genie
ten van de werknemersorganisa
ties in Nederland".
Toch kreeg wethouder Van
Aken, toen deze op 11 maart jl.
contact opnam met de Stichting'
Wolcon, te horen dat de verplaat
sing van Krantz paste in het ka
der van de herstructurering van
Be wolindustrie, dat deze her
structurering werd uitgevoerd
door de Stichting Wolcon, en dat
de vakbeweging zitting had in het
bestuur van de stichting. Zoals
we hebben gezien is dit laatste
met juist. De Stichting Wolcon en
de herstructurering van de wo
lindustrie is een pure
werkgevers-aangelegenheid.
Afbraak
De afbraak van de wollenstoffe-
nindustrie is overigens hard ge-
Personeel van Krantz: berus
tend.
gaan. De bedrijfstak telde in 1961
nog 55 bedrijven, waar in totaal
ruim 10.000 mensen werkten.
Begin 1975 waren er nog maar 15
weverijen over, met in totaal nog
bijna 2500 werknemers. Op het
ogenblik is het aantal bedrijven
gedaald tot acht, waar in totaal
ruim 1500 mensen werken. En
daarmee is de sanering van de
wollenstoffenindustrie nog niet
ten einde, want in de toekomst zal
er nog slechts voor vijf a zes be
drijven plaats zijn in Nederland.
Eén van de wollenstoffen-
fabrikanten, die al jarenlang in
het wolwereldje actief is met
fusie-besprekingen en samen
werkingsvormen, is Krantz. Het
Leidse bedrijf had al spoedig na
de oprichting contact met de
stichting Wolcon opgenomen,
om na te gaan hoe Kranz bij de
herstructurering kon worden be
trokken.
Nou, dat kon. De Vaalser Textiel
fabrieken BV in het Limburgse
Vaals verkeerde al veel te lang in
een precaire situatie. Het bedrijf
kreeg te weinig orders en leed
dus aan een zware onderbezet
ting. De overheid wilde het be
drijf niet langer overeind houden
en men zocht dus naar een goed
lopend bedrijf dit de Vaalser
Textielfabrieken zou willen
overnemen. Krantz, dat goed in
de orders zit, kwam daarvoor in
aanmerking. Over de eventuele
samenvoeging van beide be
drijven vond op 10 december van
het vorig jaar al een eerste be
spreking plaats op het ministerie
van Economische Zaken.
Nadat een accountantskantoor
een rapport had opgesteld over
de manier waarop de samenvoe
ging het best kon plaatsvinden,
werd men het eind februari van
dit jaar in principe eens.
Er ontbrak echter nog een be
langrijk element in de overeen
komst, namelijk de prijs die het
Kranz-complex in Leiden op zou
kunnen brengen. Begin maart
werd het complex dan ook on
dershands aan de gemeente te
koop aangeboden.
Vreemd
Op het stadhuis keek men
vreemd op. Twee jaar geleden
heeft de gemeente een officieel
bod (van f3,7 miljoen) uitge
bracht op het Krantz-complex,
zodat het de fabriek mogelijk zou
worden gemaakt te verhuizen
naar het industrieterrein De
Waard. Op dat industrieterrein
had de gemeente een gedeelte
min of meer gereserveerd gehou
den voor Krantz. Maar het ver
huisplan bleek nu definitief van
de baan. Krantz zou uit Leiden
vertrekken en wilde alleen nog
weten hoeveel de grond waarop
het bedrijf staat, op zou brengen
wanneer men die aan de gemee
nte zou verkopen.
Op deze manier kwam wethou
der Van Aken achter de plannen
van Krantz. Het personeel wist op
dat moment (begin maart) offi
cieel nog van niets. Ook de vak
bonden waren op dat moment
nog niet op de hoogte. Het eerste
gesprek tussen de Krantz-
directie en de districtsbestuur
ders van de Industriebonden
werd pas gehouden op 24 maart
jl., nadat de bonden om een gesp
rek hadden verzocht.
Een week later, op 31 maart, werd
een tweede gesprek gevoerd. De
directie begon vervolgens met
het opstellen van een sociaal
plan, en de vakbonden belegden
een vergadering met het person
eel op 5 april.
Tijdens deze bijeenkomst zei het
Kranz-personeel in een verkla
ring van oordeel te zijn dat de ar
gumenten die gebruikt werden
om sluiting van de produktie in
Leiden te rechtvaardigen, onvol
doende waren, en dat de werkge
legenheid bij Krantz-Leiden be
houden moest blijven. Ander
zijds was het duidelijk dat de
werknemers van Krantz niet
stonden te dringen om actie te
voeren voor het behoud van het
bedrijf in Leiden. Velen berust
ten er in dat het bedrijf zou wor
den overgeplaatst.
De volgende dag, 6 april, vond er
op het ministerie van Economi
sche Zaken nog een bespreking
plaats tussen vertegenwoordi
gers van het ministerie, van de
stichting Wolcon, de bestuurders
van de Industriebonden, wet
houder Van Aken en de directie
van Krantz. Aan de plannen ver
anderde echter niets meer. Op
merkingen en voorstellen van de
zijde van de bonden en van de
wethouder vormden voor de di
rectie van Krantz geen aanlei
ding, de zaak nog eens te bestu
deren.
Ook het aanbod van wethouder
Van Aken om grond ter beschik
king te stellen en in samenwer
king met het Arbeidsbureau op
leidingen voor Krantz te gaan
verzorgen, mocht niet baten. De
vakbonden konden nog een so
ciaal plan afdwingen, maar het
gemeentebestuur "had geen poot
om op te staan".
LEIDEN - Kleine particulieren, die
volgend jaar hun afval aanbieden
bij de vuilverbrandingsinstallatie
aan de Gabriël Metzustraat zullen
daarvoor meer moeten betalen dan
op dit ogenblik. In de volgende
vergadering van de Gemeenschap
pelijke Vuilverwerking voor Lei
den en Omstreken, die op 7 juni in
Oegstgeest wordt gehouden, komt
een voorstel aan de orde om het ta
rief met ingang van 1978 te verho
gen van f 3.50 tot f 4.- per vijftig kilo
maximaal. Voor particulieren, die
geregeld grotere hoeveelheden
aanbieden wordt het tarief opge
schroefd van f 7.75 tot f 7.80 per 100
kilo.
In de begroting voor het volgend
jaar gaat de gemeenschappelijke
vuilverbranding ervan uit, dat er in
de ovens 72.000 ton afvalstoffen zul
len worden verwerkt. Daarbij is re
kening gehouden met de stadsuit
breiding in Leiden en Leiderdorp,
de definitieve sluiting van de vuil
stortplaats aan de Roomburgerweg
en het feit dat de gemeente Ter Aar
met ingang van 1 januari 1978 geen
deel meer uitmaakt van de gemee
nschappelijke regeling.
De gemeenten die hun vuil aan de
verbrandingsovens leveren zijn
Leiden (37.000 ton), Oegstgeest
(5.250 ton), Sassenheim (3.900 ton),
Zoeterwoude (1.850 ton), Leider
dorp (5.900 ton), Voorschoten (6.750
ton), Warmond (1.450 ton), en Al
kemade (3.400 ton). In 1976 lever
den de gemeenten in totaal ruim
62 740 ton, voor dit jaar is de raming
64.000 ton.
Varkensmarkt in
Groenoordhallen
LEIDEN - Met ingang van maan
dag zal er voorlopig wekelijks een
marktmiddag voor slachtzeugen en
slachtberen worden gehouden in
de Leidse Groenoordhallen. De ve-
trinaire inspectie heeft toestem
ming gegeven tot het houden van
deze markt na afloop van de ge
bruikelijke maandagse markt, na
melijk van 1 tot 3 uur 's middags.
Zoals bekend mogen in verband
met de heersende varkenspest al
geruime tijd geen varkens worden
aangevoerd op de Leidse veemarkt.
Alleen een beperkte aanvoer van
varkens die bestemd zijn voor de
export wordt toegelaten. Via het
houden van een aparte markt pro
beert men verdere besmetting te
voorkomen en wordt de veehou
ders toch de mogelijkheid geboden
om hun varkens te verhandelen.
Het radbraakkruis, waarop
nig "misdadiger" aan zijn einde
kwam
LEIDEN - "Moord
het motto
eind vorige week
museum De Lakenhal is geopend
en die informatie geeft over de
rechtspraak die bij deze misdrijven
is toegepast. Aan de hand van elf
Leidse voorbeelden wordt een
beeld gegeven van de manier
waarop de aanvankelijk in onze
ogen barbaarse strafvervolging
zich onder invloed van maatschap
pelijke veranderingen heeft ont
wikkeld naar een meer humane be
jegening van verdachten.
Terecht hebben de samenstellers
van de tentoonstelling gekozen
voor een tydsafbakening. De elf
gevallen hebben alle betrekking op
de periode tussen 1560 en 1885. De
gegevens over moorden in de Mid
deleeuwen en zeker van voor die
tijd zijn dermate schaars, dat zeer
diepgaande studies nodig zouden
zijn om over de "rechtspraak" van
toen algemene conclusies te trek
ken, die ons een juist beeld over de
gang van zaken kunnen geven.
De wijze van vervolging van 1885
daarentegen mag in grote trekken
bekend worden verondersteld; in
1886 immers werd het wetboek van
strafrecht van kracht waarmee een
einde kwam aan de vaak giganti
sche verschillen, in vonnissen die
destijds over een zelfde delict wer
den uitgesproken.
In de 17e en 18e eeuw bijvoorbeeld
maakte het nogal wat verschil of
een moord werd gepleegd door een
student of een gewone burger. De
rechterlijke macht berustte in die
tijd bij de "stedelijke vierschaar",
bestaande uit de schout en ^ijn
schepenen, welke eerst zowel als
voorzitter als als aanklager optrad.
Echter alleen in die gevallen waar
het misdrijven betrof die door bur
gers waren begaan.
De uit de middeleeuwen daterende
traditie dat leden van de universi
taire gemeenschap een groot aantal
privileges werden verleend, om
vatte ook de rechtspraak, zodat de
praktijk van die tijd betekende dat
er behalve de "stedelijke viers
chaar" ook een "academische
vierschaar" functioneerde voor de
berechting van studenten en pro
fessoren. Dat dat onvermijdelijk
Die «ta zie ïm dal }m mei ralli
stadhuis moest worden gesleept
met een gloeiende hamer over het
naakte lichaam werd gestreken, om
vervolgens geradbraakt te worden,
in het vuur gezengd en uiteindelijk
(de dood was dan uiteraard al enige
tijd ingetreden) op het Galgeveld
(aan de oever van het huidige Gal
gewater) op een rad werd geplaatst
met aan het rad even zoveel knup
pels als het duo moorden had be
gaan.
Jean Herry die in 1649 zijn vrouw
en nog een drietal andere ingezete
nen naar de andere wereld hielp
werd de handen afgehakt, waarna
de stompen van zijn armen werden
dichtgebrand, daarna met een hak
bijl de strot afgehouwen en het
hoofd van de romp "afgescheiden".
Een terechtstelling op het Gravensteen in 1856
zijn weerslag had op de straffen die
door de beide lichamen werden op
gelegd, zal iedere bezoeker van de
tentoonstelling duidelijk worden.
Ging men bij de burgelijke recht
spraak van het motto uit: "oog om
'oog, tand om tand" en werden
moordenaars veelal met de dood
straf bestraft, in universitaire kring
lag dat even anders. De straffen wa
ren daar aanzienlijk milder. Mee
stal een boete of een verbanning
van de universiteit en als iemand
het echt bont had gemaakt een
lange gevangenisstraf of een dood
vonnis, waarvoor dan veelal later
weer gratie werd gegeven.
In de praktijk bleek de situatie met
twee vierscharen ook moeilijk
werkbaar. Wat namelijk te doen als
er, zoals in 1607, een vechtpartij met
dodelijke afloop ontstaat tussen
studenten en soldaten, welke laat
ste wel tot de gewone burgers wer
den gerekend? Het duurde evenwel
tot 1815 voordat zowel studenten
als' burgers bij dezelfde rechter
werden berecht.
Galgeveld
sommige moorden de
straf door de vierschaar opgelegd,
niet hoog genoeg kon zijn .blijkt uit
de wijze waarop de moordenaar
zijn lot moest ondergaan. Aechte
Ysbrantsdr. en de goudsmid Huge
Barentsz. verschenen in 1560 voor
de vierschaar wegens een tiental
moorden, die dit echtpaar samen
op het geweten had. Het vonnis dat
op 20 januari van dat jaar in de in
het stadhuis ingerichte vaste ver
gaderruimte werd uitgesproken
(ver voor die tijd werd de rechtszit
ting in de open lucht voor het stad
huis aan de Breestraatkant gehou
den) kwam hierop neer dat het
echtpaar op een horde tot voor het
Een stem op de
P.P.R.
is een daad tegen
kernenergie
Voor informatiemateriaal:
Kooilaan 8, Leiden
de Mey van
Streefkerkstraat 19, Leiden
Enquête onder
bezoekers
van Breestraat
LEIDEN - In de Breestraat wordt
vandaag een enquête gehouden
onder de bezoekers van deze win
kelstraat. Het onderzoek, dat in op
dracht van de gemeente wordt uit
gevoerd, houdt verband met de
plannen om voor het deel van de
Breestraat tussen Koornbrugsteeg
en het Gangetje een wandelgebied
te maken. Dat laatste voorlopig nog
op proef. Om te peilen hoe het win
kelende publiek dat vindt, zal zo
wel voor, tijdens als na de proef ge
ënquêteerd worden. Afgelopen
dinsdag werd het publiek voor de
eerste maal ondervraagd en aan het
einde van de proefperiode gebeurt
dat nogmaals.
Goeie Mie
Bij het bekijken van drie eeuwen
rechtspraak is het ook aardig te zien
dat rechters op een bepaald mo
ment oog krijgen voor de minder
toerekeningsvatbaarheid van hun
verdachten in veel gevallen kon
worden toegeschreven en dit ook in
de zwaarte van hun vonnissen tot
uitdrukking brachten.
Een dergelyk verzachtende om
standigheid werd echter zeker niet
aangevoerd bij de zitting, waarop
Maria Chatharina Swanenberg, be
ter bekend als de Leidse gifmeng
ster "Goeie Mie", zich moest ver
antwoorden voor maar liefst 90
vergiftigingen met dodelijke af
loop, die met haar in verband wer
den gebracht. Tijdens die zitting
werd het door velen betreurd dat de
doodstraf in 1870 was afgeschaft en
op haar niet meer van toepassing
kon zijn. "Goeie Mie" kwam er
daardoor vanaf met levenslange
gevangenisstraf.
"Moord en Doodslag" is nog tot 10
juli in de Lakenhal te zien. De ex
positie bevat een serie bij de pro
cessen betrokken documenten en
afbeeldingen. Daarnaast is er een
galg te zien, een radbraakkruis en
diverse martelwerktuigen.
De educatieve dienst van het mu
seum heeft een speciale uitgave
gemaakt, die opdrachten bevat
voor scholieren van het voortgezet
onderwijs.
TON VAN BRUSSEL
Quarts - Horloges
De Aller Beste
Haarlemmerstraat 181
EIGEN ATELIERS
CGL krijgt
drie zetels
LEIDEN - In het bericht over de
voorlopige uitslag van de verkie
zing van de Leidse universiteits
raad (deze krant van woensdag jl.)
stond dat de studentengroepering
Centrum Groepering Leiden zal te
ruggaan van vier zetels naar éen.
Dat is onjuist. CGL zal met één zetel
teruggaan van vier naar drie.
ANTIEKE
KLOKKEN
